wydyy edvt=m r=f Kyvh Nva lvw Ntnedvts

Transcription

1 ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy Yiddish for Senior High dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd School Students dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w UNITS 1 & 2 y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy edvt=m r=f ydyyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy Kyvh Nva Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy lvw y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyyy wyd wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydydyyy w ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Ntnedvts dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Alex Dafner ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy yydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy

2

3 Yiddish for Senior High School Students UNITS 1 & 2 wydyy edvt=m r=f Kyvh Nva lvw Ntnedvts Alex Dafner

4 Yiddish for Senior High School Students Book 1 - Units 1 and 2 By Alex Dafner ISBN: Published by: Association of Independent Schools of Victoria Inc. 20 Garden Street, South Yarra, Victoria 3141 PO Box 2138, Prahran, Victoria 3181 Telephone: (03) Facsimile: (03) aisv@ais.vic.edu.au This work has been produced for the Association of Independent Schools of Victoria (AISV) with funds provided by the Australian Government through the Languages Programme. Every effort has been made prior to publication to seek permission for the inclusion of any copyright material in this publication. If material has inadvertently been included without permission, the publisher requests that the copyright owners contact them so that proper acknowledgement can be made in any reprint of the book. Copyright Australian Government 2009 This work is Australian Government copyright. It may be reproduced in whole or in part for study or training purposes by educational institutions, free from royalties, subject to the inclusion of an acknowledgement of the source and that it is not used for commercial purposes or offered for sale. Reproduction for purposes other than the above requires the written permission of the Australian Government. Requests and inquiries concerning reproduction and rights should be addressed to: The Branch Manager Infrastructure Funding & Co-ordination Branch National Education System Group Department of Education, Employment and Workplace Relations GPO Box 9880, CANBERRA, ACT 2601 Disclaimer: The views expressed herein do not necessarily represent the views of the Australian Government Department of Education, Employment and Workplace Relations.

5 Unit 1 Workset 1 THEME AND TOPICS The Individual Personal World Daily Life, Family, Friends, School, Personal Relationships, Education, Free Time OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 1: Exchange and maintain a spoken or written exchange related to personal areas of experience Assessment Task 1: Reply to personal letter/fax/ Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE Reading Exercise 1.1: שמועסן: שלום עליכם Hello/Greetings... Conversations: 2 בא גריסונגען און פרא געס... Questions Speaking Exercise 1.1: Greetings and 3 ווערטער סדר... Order Grammar Exercise 1.1a: Word 4 גרא מא טיק פרא געס\אינטערא גא טיוו... Questions/Interrogative Grammar Exercise :1.1b 5 Writing Exercise 1.1: טעמע 1 א: וועגן זיך א לײ ן... Yourself Topic 1a: About 6 די גא נצע מש פחה מײ ן גא נצע מש פחה Family... Listening Exercise :1.1 Narrative: My Whole 8 Reading Exercise :1.2 די גא נצע מש פחה מײ ן מש פחה Family... Narrative: My 8 Writing Exercise 1.2: טעמע 1 ב :וועגן דער מש פחה Family... Topic 1b: About Your 10 גרא מא טיק: דער נעגא טיוו... Negative Grammar Exercise 1.2: The 13 יעדער אין אונדזער פא מיליע... Family Listening Exercise 1.2: Everyone in Our 15 יעדער אין אונדזער פא מיליע Family... Speaking Exercise 1.2: Everyone in Our 16 Writing Exercise 1.3: טעמע 1 ג: וועגן דער היים Home... Topic 1c: About Your 16 גרא מא טיק: מערצא ל פון זא כווערטער... Nouns Grammar Exercise :1.3 Plural of 17 Reading Exercise 1.3: בריוו צו א פען פרײ נד... Pal A Letter to a Pen 19 אינטערו ויו: מש פחה\ פא מיליע Family... Speaking Exercise 1.3: Interview: About 21 רא לע ש פיל געש פרעכן Interviews... Listening Exercise 1.3: Role-play 22 T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 1

6 Reading Exercise 1.1 שמועסן: שלום עליכם Hello/Greetings Conversations: Read the phrases below with a partner as the other speaker. Pretend to have a real conversation. You could try to memorise the phrases, swapping roles and starting again with no script. שמועס 1 1. שלום עליכם.. 2 עליכם שלום. 1. ווא ס מא כסטו\מא כט איר?. 2 גוט א דא נק. און איר? 1. נשקשה.. 2 גריסט אייער מש פחה.. 1 א דא נק. א גוטן טא ג. 2. א גוטן טא ג.. שמועס 2 1. גוטן א וונט. ווא ס מא כט איר?. 2 גוט, א דא נק. און איר?. 1 איר רעדט יי דיש?. 2 יא, א ביסל.. 1 גוט, לא מיר רעדן יי דיש. 2. זייער גוט.. 1 איך בין א סטודענט, און איך לערן זיך יידיש אין שול.. 2 איך הא ב זיך אויסגעלערנט יי דיש אין דער היים.. 1 איך בין זייער צו פרידן. מײ ן בא בע און זיידע הא בן גערעדט יידיש.. 2 איך הא ב נישט געוואוסט א ז מען לערנט יידיש אין הויך שול. 1. יא מע)ן( לערנט יי דיש אין א סך שולן און אוניווערסיטעטן איבער דער וועלט.. 2 זייער אינטערעסא נט. 1. ס'איז א פא רגעניגן צו רעדן מיט אײ ך. זײ ט געזונט. 2. גייט געזונט. געזונטערהייט. 1. גוט, א דא נק. איך הייס ווי הייסט איר? 2. עס פריידט מיך אײ ך צו קענען. איך הייס UNIT 1 WORKSET 1 2 THE INDIVIDUAL

7 Speaking Exercise 1.1 בא גריסונגען און פרא געס Greetings and Questions Study some of the common Yiddish greetings and answers below. Revise the way questions are formed and use some of them in a new conversation. VOCABULARY וואָקאַבולאַר Hello / hi there / peace to you / to you peace.... How are you?.... What have you heard?.... שלום עליכם\עליכם שלום Not bad / so-so.... Good Shabbes / good holiday / good year... ווא ס מא כסטו? ווא ס הערט זיך? נישקשה גוט שבת\גוט יום טו ב\גוט יא ר Good morning.... Good afternoon (rare usage).... Good evening.... Good bye (when parting).... Good ay (when parting).... Goodnight.... Be well / go in health.... Regards home.... גוט מא רגן גא ט העלף גוטן א וונט א גוטן טא ג א גוטן א גוטע נא כט זיי)ט( געזונט\ גיי)ט( געזונטערהייט א גרוס אין דער היים T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 3

8 Grammar Exercise 1.1a Word Order A crucial rule of Yiddish grammar is that in a declarative sentence the inflected verb must always be the second sentence unit. This may or may not mean that it is the second word in the sentence. The following are sentence units. A sentence may have some or all of these. For example: די סטודענטן מא כן די היים א רבעט אין דער ביבליא טעק צוזא מען, קומסטו? די סטודענטן מא כן די היים א רבעט אין דער ביבליא טעק צוזא מען בײ ם גרויסן טיש קומסטו? ווערטער סדר subject, e.g..... verb/predicate, e.g..... predicate noun or adjective, e.g..... direct or indirect object, e.g..... adverb or adverbial phrase, e.g..... prepositional phrase, e.g..... interjection, e.g..... When the sentence begins with a word designating time or condition, the subject and verb reverse, so the verb stays the second unit. For example: ש פעטער גיי איך אין קינא. שבת קומען זיי צו אונדז. אין שול דא רף מען זיצן רואיק. Rearrange the following words to make correct word order sentences: שילער דו גוטער ביסט א שיינעם דעם ש פא צירן זי אין גייט פא רק געקומען אונדז ניט ער נעכטן איז מיט טייך דא ס לעבן הויז גרויס שטייט דער וועלן ווילן זען זיי די זען און זיי שול עס ווייל פא רש פעטיקט לויף איך בין איך מוטער לערערס איר פא טער און זיינען סך א פא ר זא כן אײ ן מענטשן קוי פן פסח געווען שטא ט זיינען אין מיר נעכטן מיטן זיך קריגט גוט פריז דער לערנט א ווער דא ך מען ווא סער ש פילט ים אין זיך בײ ם... וועט מא רגן זי סוד דעם זא גן א לעמען א זייגער א נצוהייבן ש פעט צו איז זעקס נא ך איז ש פיטא ל געווען ער נעכטן אין ווייטער מעשה איידער גייט א מע, הערט UNIT 1 WORKSET 1 4 THE INDIVIDUAL

9 Grammar Exercise 1.1b גרא מא טיק פרא געס\אינטערא גא טיוו Questions/Interrogative וועמען, ווער, ווא ס Why: The interrogative pronouns What, Who, Whom, How, When, Where and are placed in the ווא סער, וועלכער and interrogative adjectives Which פא רווא ס, וו ו, ווען, ווי )א זוי( first sentence unit in a question sentence and are followed by the predicate/verb and then the subject. If the subject of a sentence is דו and it comes after the verb, then the verbal ending is fused with דו and the ד is dropped to form.סטו For example: ווא ס ווילסטו? פא רוואס וויינט ער? ווי )א זוי( פא רן זיי? ווא סער בוך לייענסטו? In Yiddish there are three ways to form a question that requires a yes, no, or maybe answer. The simplest and most common way is to retain the normal declarative word order and merely change your intonation. Frequently, although not always, the effect is comic or sarcastic, which is also possible with the other forms. For example: דא ס איז א בוך? ער איז א גוטער דא קטער? דו פרעגסט מיך? You may also reverse the order of the subject noun(s) or pronoun(s) and the איז זי געזונט? הא ט ער א גרויסע פא מיליע? example: predicate/verb. For You may also put the special Yiddish interrogative/question word צי at the beginning of the sentence and follow it by reversing the order of the subject and predicate/verb צי איז זי געזונט? צי הא ט ער א גרויסע פא מיליע? צי גייען זיי אין שול? example: as in the above. For Translate the following questions into Yiddish and answer them: English Question 1. What does he see there? 2. Do they have a book? 3. Where does she work? 4. Who has the keys? 5. Why did you do that? 6. Is he smart? 7. Whom do you see? 8. Which films are good? 9. Are they coming too? 10. How do you work? ענט פער אין יי דיש פרא גע אין יי דיש T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 5

10 Writing Exercise 1.1 ORAL TOPIC 1 טעמע 1 The Individual דער יחיד The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 1a: About Yourself טעמע 1 א: וועגן זיך א לײ ן 1. ווי א לט ביסטו? )ווי א לט זײ ט איר?( 2. אין וועלכן יא ר ביסטו געבוירן געווא רן? )אין וועלכן יא ר זײ ט איר געבוירן געווא רן?( 3. ווא ס איז דײ ן געבורט דא טע? )ווא ס איז אײ ער געבורט דא טע?( 4. ווען פא לט אויס דײ ן געבורטסטא ג\געבוירנטא ג? )ווען פא לט אויס אײ ער עבורטסטא ג\געבוירנטא ג?( 5. ווי א זוי פײ ערט מען דײ ן געבורטסטא ג? )ווי א זוי פײ ערט מען אײ ער געבורטסטא ג?( UNIT 1 WORKSET 1 6 THE INDIVIDUAL

11 6. ווי א זוי וועסטו פײ ערן דײ ן געבורטסטא ג? )ווי א זוי וועט איר פײ ערן אײ ער געבורטסטא ג?( 7. ווא ס פא רא מ תנה וועסטו\ווילסטו בא קומען צו דײ ן געבורטסטא ג? )ווא ס פא רא מ תנה וועט איר\ווילט איר בא קומען צו אײ ער געבורטסטא ג?( 8. נו, הא סטו שוין א שא פער-ליצענץ? )נו, הא ט איר שוין א שא פער-ליצענץ?( 9. ווי א זוי קומסטו א ן אין שול אין דער פרי? )ווי א זוי קומט איר א ן אין שול אין דער פרי?( 10. צו וועלכער צײ ט\ווי ש פעט\ווען שטייסטו אויף אין דער פרי יעדן טא ג? שבת און זונטיק? )צו וועלכער צײ ט\ווי ש פעט\ווען שטייט איר אויף אין דער פרי יעדן טא ג? שבת און זונטיק?( THE INDIVIDUAL UNIT 1 WORKSET 1 7

12 וואָקאַבולאַר VOCABULARY א לעמען... everybody ש פיטא ל )דער\דא ס(... the hospital געבורטסטא ג\געבוירנטא ג )דער(... birthday פא לט אויס... occur falls, פײ ערן... commemorate. to celebrate, to מ תנה )די(... gift. present, שא פער ליצענץ )די(... license driver's פרי )די(... morning, early ש פעט... late יעדן each.... שילער )דער(... pupil, student ש פא צירן... casually. to go for a walk טייך )די(... river. the פא רש פעטיקט... missed. too late, לוי פן... run. to קוי פן... purchase. to buy, שטא ט )די(... city. the פריז )די(... the prize ים)ען\ים( )דער(... sea(s) the סוד)ות( )דער(... secret(s). the Listening Exercise 1.1 NARRATIVE מײ ן גא נצע מש פחה Family My Whole Listen to the following narrative about a family and take notes about all the members mentioned, as well as any characteristics which describe them, and then answer the questions below. Reading Exercise 1.2 NARRATIVE מײ ן מש פחה Family My פון נעה א רלא וו מײ ן מש פחה וווינט צוזא מען מיט מײ ן בא בע שרה. זי איז זייער א ן אינטערעסא נטע פרוי און א יידישע מא מע. זי איז מײ ן טא טנס מא מע. איך וויל אײ ך דערציילן וועגן מײ ן בא בע שרה. למשל, ווען מײ ן שוועסטערקינד רננה קומט מיט א בחור, פרעגט די בא בע, צי דער בחור איז פון אונדזערע. זי וויל, מיר זא לן ווערן כלות, א בער נא ר מיט א בחור פון אונדזערע. זי פא רשטייט ניט א ז מיר, מײ ן שוועסטערקינד, מײ נע ברידער פרעגן ניט דעם בחור א דער דא ס מיידל, פון ווא נען זיי קומען. מײ ן בא בע שרה וויל רעדן יידיש, א בער מיר, אירע אייניקלעך, קענען ניט קיין יי דיש. זי לייענט פון תנך א לע א וונט. ווען די מע שה איז אינטערעסא נט, דערציילט זי זי מײ ן מא מע און מײ ן מומע און פעטער. דא ס איז מײ ן בא בע שרה מײ ן טא טנס מא מע, מײ ן מא מעס שוויגער, מײ ן זיידנס ווײ ב, מײ ן שוועסטערס און ברידערס בא בע און א גוטע פרוי! UNIT 1 WORKSET 1 8 THE INDIVIDUAL

13 וואָקאַבולאַר VOCABULARY תנך... Bible מע שה )די(... story מומע )די(... aunt פעטער )דער(... uncle שוויגער )די(... mother-in-law ווײ ב )די(... wife פרוי )די(... woman, wife מיטגליד)ער( )דער(... member אויסרעכענען... list calculate, מש פחה )די(... family וווינט... lives resides, dwells, צוזא מען... together למשל... example for שוועסטערקינד )דא ס(... cousin בחור )דער(... young man כלה)ות()די(... bride(s) נא ר... only פון ווא נען... where from פראַגעס QUESTIONS 1. מיט וועמען וווינט די בא בע שרה? פא רווא ס טרא כסטו שרײ בט נעה א רלא וו א ז איר בא בע איז א ן אינטערעסא נטע פרוי? ווא ס וויל די בא בע שרה פון די אייניקלעך? ווא ס מיינט זי ווען זי פרעגט צי ער איז פון אונדזערע? ווי פל מיטגלידער פון דער מש פחה ווערן אויסגערעכנט אין דער מע שה און ווער זענען זיי? T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 9

14 וואָקאַבולאַר VOCABULARY פלימעניק)עס( )דער(... nephew(s). אייניקל )עך( )דא ס(... grandchild(ren) אור-אייניקלעך... grandchildren great שוועסטערקינד )ער( )דא ס(... cousin(s). קוזין )ען\ס( )דער\די(... (m/f). cousin(s) איידעם )ס( )דער(... son(s)-in-law. שנור )שניר( )די(... daughter(s)-in-law שווא גער )ס( )דער(... brother(s)-in-law שוועגערין )ס( )די(... sister(s)-in-law. שווער )ן( )דער(... father(s)-in-law. שוויגער )ס( )די(... mother(s)-in-law. מחו תן )ס( )דער(... (m) in-law(s) מחו תנתטע )ס( )די(... (f) in-law(s) מחו תנים )די( in-law(s).... עלטער בא בע-\זיידע... grandma/pa/rents. great בא בע-זיידע... mother/father/parents grand עלטערן... parents. מא מע)ס( )די(... mum(s) מוטער)ס( )די(... mother(s). טא טע)ס( )דער(... dad(s). פא טער)ס( )דער(... father(s). זון )זין( )דער(... son(s). טא כטער )טעכטער( )די(... daughter(s). ברודער )ברידער( )דער(... brother(s). שוועסטער )די(... sister(s) פעטער )ס( )דער(... uncle(s) מומע )ס( )די(... aunt(s) פלימעניצע)ס( )די(... niece(s) Writing Exercise 1.2 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 1b: About Your Family טעמע 1 ב: וועגן דער מש פחה 1. איז דײ ן מש פחה א גרויסע צי א קליינע? )איז אײ ער מש פחה א גרויסע צי א קליינע?( UNIT 1 WORKSET 1 THE INDIVIDUAL 10

15 2. איז דײ ן מש פחה א גרויסע צי א קליינע? )איז אײ ער מש פחה א גרויסע צי א קליינע?( בא שרײ ב דעם פיזישן אויסזען און דעם כא רא קטער פון דײ ן פא טער\מוטער\ברודער\שוועסטער. )בא שרײ ב דעם פיזישן אויסזען און דעם כא רא קטער פון אײ ער פא טער\מוטער\ברודער\שוועסטער.( 4. מיט וועמען אין דער מש פחה קומסטו אויס א מבעסטן\צום בעסטן? פא רווא ס? )מיט וועמען אין דער מש פחה קומט איר אויס א מבעסטן\צום בעסטן? פא רווא ס?( 5. צי הא סטו בא בע-זיידע? )צי הא ט איר בא בע-זיידע?( צי זעסטו זיי א פט? )צי זעט איר זיי א פט?( וואוינען זיי לעבן דיר? )וואוינען זיי לעבן אײ ך?(... T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 11

16 8. בא שרײ ב די מעלות פון דײ ן פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער. )בא שרײ ב די מעלות פון אייער פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער.( 9. בא שרײ ב די חסרונות פון דײ ן פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער. )בא שרײ ב די חסרונות פון אייער פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער.( וואָקאַבולאַר VOCABULARY א פט... often ווא וינען... live to dwell, to לעבן... to. near to, close מעלות )די(... merits. virtues, חסרונות )די(... flaws. faults, describe.... family.... physical.... appearance.... character(s).... בא שרייב מש פחה)ות( )די( פיזישן אויסזען כא רא קטער)ערן( )דער( UNIT 1 WORKSET 1 THE INDIVIDUAL 12

17 Grammar Exercise 1.2 גרא מא טיק: דער נעגא טיוו The Negative ש פריכווא רט: צוריק גייט א קא זע )ציג(! ניט נישט ניט\נישט.. קיין To form the negative no/not in a sentence with no object or predicate noun simply add ניט or נישט after the verb. For example: דער סטודענט שרײ בט גוט... well. The student writes דער סטודענט שרײ בט ניט\נישט גוט... The student does not write well If the verb is followed by an object preceded by an indefinite article, i.e. \א ן( )א the indefinite article is replaced ניט\נישט קייןby. For example: דא ס מיידל הא ט א לא נגן מא נטל... The girl has a long coat דא ס מיידל הא ט ניט\נישט קיין לא נגן מא נטל... coat. The girl does not have a long If the object is preceded by a definite article, i.e. די, דער, דא ס or,דעם you retain the definite article and simply add.ניט\נישט For example: דא ס מיידל הא ט א לא נגן מא נטל... book. The pupil has the דא ס מיידל הא ט ניט\נישט קיין לא נגן מא נטל... The pupil does not have the book With a prepositional phrase e.g. אין,אויף etc., ניט\נישט follows the verb קייןand replaces ניט\נישט-קיין intervene, the indefinite article and precedes the noun. If no other words sandwiches the preposition. For example: איך וווין אין א הויז... I live in a house איך וווין ניט\נישט אין קיין הויז... I don t live in a house The negative of there is/are :.... For example: עס איז דא is קיין עס איז\זיינען ניטא \נישטא. עס איז דא א לערער אין קלא ס... There is a teacher in the classroom עס איז ניטא \נישטא קיין לערער אין קלא ס... There is no teacher in the classroom T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 13

18 Turn the sentences below into negatives using the methods above: דו ביסט א קינד. 1. זיי ווילן עסן פרישטיק עס רעגנט אין דרויסן איצט. 4. מיר דא ר פן די יידישע הע פטן. זי הא ט א ברודער אין א מעריקע. 5. דער א לטער יי ד שרײ בט א בריוו. 6. די מא מע מא כט די גע פילטע פיש. 7. ער שלא פט לא נג ווען ער איז מיד. 8. איר קענט יי דיש? קענסטו הערן א פויגל זינגען? Use of in Yiddish The use of מע\מען the impersonal pronouns means one, you, people, they in the general sense. It is used to express the passive and conjugates like the 3rd person singular pronoun. There is no plural form, e.g. מע, מען, מע, מען... מען\מע מע\מען לעבט פון טא ג צו טא ג.... day. One/you/they live(s) from day to מע\מען לעבט ניט פון טא ג צו טא ג... One/you/they do not live from day to day The מע is used more often these days, however when followed by a word starting with a vowel or in a question, מען is used more often than,מע e.g: מען עסט שטילערהייט.... quietly. One/you/they eat(s) מען עסט נישט שטילערהייט... quietly. One/you/they do not eat מע\מען Answer the questions below using ווא ס טוט מען מיט דער מויל? 1. לא כט מען מיט דעם בויך? ווא ס טוט מען ווען עס רעגנט? 4. לייענט מען ביכער אין א ביבליא טעק? 5. וואו גייט מען ווען ס'איז א יום טו ב? UNIT 1 WORKSET 1 14 THE INDIVIDUAL

19 יעדער איינער פון אונדזער פא מיליע איז א מוזיקא נט זשעני, מיר ש פילן שטענדיק דא ך אויף נא טן יעדע שענסטע מעלא די, ווען ס'איז דער א וונטברויט געגעסן די אינסטרומענטן אויך געברא כט, דא ן איז עס גוט צו זיצן און ש פילן אין דער נא כט. דער טא טע ש פילט דא ס פלייטל, די מא מע דעם טרא מבא ן, דער זיידע דעם טרא מ פייטל, די בא בע סא קסא פא ן. מײ ן יונגסטע שוועסטער עטל, זי ש פילט אויף דעם קלא רנעטל, דער פעטער בלא זט צום ש פא ס, אוי פן א לטן קא נטרא בא ס. אײ, אומ פא, אומ פא, טא דיא ם )3(... Listening Exercise 1.2 ליד SONG Everyone in Our Family יעדער איינער פון אונדזער פא מיליע וואָקאַבולאַר VOCABULARY טרא מבא ן )דער( trombone.... טרא מ פײ טל )דער(... trumpet small סא קסא פא ן )דער( saxophone.... קלא רנעטל )דא ס(... small clarinet צום ש פא ס... jokingly for fun, קא נטרא בא ס )דער( contrabass.... מוזיקא נט )דער( זשעני )דער( מעלא די )ע( )די( musician.... genius.... melody.... א וונטברויט )דא ס(... supper, evening meal אינסטרומענטן )די( instruments.... פלייטל )דא ס(... little flute T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 15

20 Speaking Exercise 1.2 Everyone in Our Family יעדער איינער פון אונדזער פא מיליע Learn the song above and then sing it, substituting the names of the family members for those on the list on page 10. Writing Exercise 1.3 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 1c: About Your Home טעמע 1 ג: וועגן דער היים 1. בא שרײ ב דײ ן הויז\ פא רשטא ט\גא ס\צימער. )בא שרײ בט אײ ער הויז\ פא רשטא ט\גא ס\צימער.( 2. וועלכער צימער גע פעלט דיר א ם בעסטן און פא ר ווא ס? )וועלכער צימער גע פעלט אײ ך א ם בעסטן און פא ר ווא ס?( 3. העל פסטו א רויס מיט דער א רבעט אין הויז א דער אין גא רטן? )העל פט איר א רויס מיט דער א רבעט אין הויז א דער אין גא רטן?( 4. ווא ס בעט מען דיר טא ן אין דער היים? )ווא ס בעט אײ ך טא ן אין דער היים?( UNIT 1 WORKSET 1 16 THE INDIVIDUAL

21 Grammar Exercise 1.3 גרא מא טיק: מערצא ל פון זא כווערטער Plural of Nouns There are several types of plural formations in Yiddish and nouns may be formed in several different ways and with several different endings. This often cannot be determined by looking at its singular form. The plural of each noun has to be learnt separately.. די The definite article for plurals is always The more common endings are: 1. Nouns ending in the letters: ען or ן, e.g. די הע פט די הע פטן, דא ס פא פיר- די פא פירן, דער מענטש די מענטשן, די בא ן-די בא נען 2. Nouns ending in the letters: ס or עס, e.g. די מא מע-די מא מעס, דא ס לעבן-די לעבנס, דער טא טע-די טא טעס, דער רבי-די רביס\רבנים* 3. Nouns ending in the letters:,ער e.g. דא ס קינד-די קינדער, דא ס ווײ ב-די ווײ בער, דא ס איי-די אייער, דא ס קלייד-די קליידער 4. Nouns with no ending or change at all, e.g. די שוועסטער-די שוועסטער, דא ס מא ל-די מא ל, דער בריוו-די בריוו, דער פרײ נד-די פרײ נד 5. Nouns with an ending change and a vowel change, e.g. די נא ז-די נעזער, דער מא ן-די מענער, דא ס א רט-די ערטער, דא ס הויז-די הייזער 6. Nouns with no ending change, but a vowel change, e.g. די טא כטער-די טעכטער, דער זון-די זין, דער נא מען-די נעמען, דער טא ג-די טעג 7. Nouns ending in letter:, ים masculine, sometimes with vowel changes, e.g. דער בחור-די בחורים, דער חתן-די חתנים, דער יום טו ב-די יום טו בים, דער נס-די נסים 8. Nouns ending in letter:, ות drops final ה if there is any, e.g. די כלה-די כלות, די מש פחה-די מש פחות, דער חלום-די חלומות, דער כוח-די כוחות 9. Nouns ending in letters עך or,ך for diminutive/small/er forms, e.g. די הא נט-די הענטלעך, דא ס מיידל-די מיידעלעך, דא ס יינגל-די יינגעלעך, דער קא פ-די קע פעלעך 10. Nouns inflected like adjectives, quite rare, e.g. דער געלערנטער-די געלערנטע T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 17

22 זא כווערטער: איינצא ל און מערצא ל שרײ ב לויטן מוסטער: א. איין מענטש צוויי מענטשן איין טיש צוויי... איין יא ר צוויי... איין צייטונג צוויי... איין היים צוויי... איין בלום צוויי... Nouns: Singular and Plural Write according to the example: צוויי טירן איין טיר צוויי גא סן איין... צוויי הע פטן איין... צוויי קרא מען איין... צוויי שליסלען איין... צוויי פא פירן איין... ב. איין מא מע צוויי מא מעס איין מא ן צוויי... איין דא ך צוויי... איין נא ז צוויי... איין פלא ש צוויי... איין טא כטער - צוויי... ג. איין ווא לד צוויי וועלדער איין דא ך צוויי... איין מא ן צוויי... איין נא ז צוויי... איין פלא ש צוויי... איין טא כטער - צוויי... ד. איין קינד צוויי קינדער איין ווייב צוויי... איין שא פ צוויי... איין פא ן צוויי... איין בוך א סך... איין קא ץ - צוויי... ה. איין פוס צוויי פיס איין הא נט צוויי... איין נוס א סך... איין שוך צוויי... איין ברודער - צוויי... איין הונט צוויי... צוויי לערערס איין לערער צוויי שילערס איין... צוויי זינגערס איין... צוויי שניידערס איין... צוויי שוסטערס איין... צוויי בעקערס איין... צוויי הענער איין הא ן צוויי גלעזער איין... צוויי ערטער איין... צוויי ווערטער איין... צוויי הערצער איין... צוויי פנימער איין... צוויי קע פ איין קא פ צוויי טע פ איין... צוויי ווענט איין... צוויי געסט איין... צוויי נעכט איין... צוויי טעג איין... צוויי טירן איין טיר צוויי גא סן איין... צוויי הע פטן איין... צוויי קרא מען איין... צוויי שליסלען איין... צוויי פא פירן איין... UNIT 1 WORKSET 1 18 THE INDIVIDUAL

23 Reading Exercise 1.3 בריוו צו א פען פרײ נד A Letter to a Pen Pal Read the following invitation for pen pals from the Yiddish Webzine Di Yunge Gvardie and a letter from a reader who would like to correspond in Yiddish with די יונגע גווא רדיע someone in Australia. (See: בריוו Letters טײ ערע לײענער װילט איר װערן א פען- פרײ נד מיט עמעצן אין אױסטרא ליע? שרײ בט אונדז א בליצבריװ מיט אײ ער נא מען און עמײ ל א דער הײם א דרעס און מיר װעלן עס א רױ פזעצן אױף דעם װעב בלא ט און א פשר װעט עמעצער אײ ך ענט פערן. װער װײ סט א פשר װעט עס אײ ך שא פן א פרײ נד אױ פן גא נצן לעבן...זא ל זײ ן מיט מזל! מיט פריינדלעכע גרוסן, די רעדא קטא רן, די יונגע גװא רדיע. חשו בער רעדא קטא ר פון די יונגע גווא רדיע, איך הא ב געלייענט אײ ער אײ נלא דונג צו שרײ בן אײ ך אויב מען וויל גע פינען א פען פרײ נד אין אויסטרא ליע. איך ווא לט זייער געווא לט גע פינען א פען פרײ נד אין אויסטרא ליע און א נהייבן א רעגולערע קא רעס פא נדענץ אויף יידיש. איך הייס משה פײ גנבוים און איך וווין אין ניו יא רק. איך בין 16 יא ר א לט און איך וווין מיט מײ נע עלטערן ברודער און שוועסטער און א קליין הינטעלע. איך בין א סטודענט און איך לערן זיך אויך יידיש אויסער דער שול. איך הא ף א ז איינער פון אייערע לייענער וועט ענט פערן אויף מײ ן בריוו און ווערן א פען- פרײ נד מיט מיר. מיט דרך ארץ און ווא רעמע גרוסן, משה פײ גנבוים. T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 19

24 בריוו אויסלייג און פא רמא ט Letters Layout and Format Write a letter, introducing yourself, describing yourself and your family, your house, school and what you like to do in your free time. Here is an example of salutations, openings, greetings and signing off(s). דײ ן נא מען... name Your א דרעס... Address די דא טע... Date זייער נא מען... name:. Their א דרעס... Address:. Formal Salutation: חשו בע )ר(... Honourable Informal Salutation: טײ ערע )ר( Dear... ליבע )ר(... Endearing Salutation: Loving Introductions, reasons for writing, questions about health, references to מײ ן נא מען איז... איך הייס... איך הא ב געלייענט דײ ן\אײ ער בריוו... איך הא ף א ז דו\איר... ווא ס הערט זיך בײ אײ ך? ווא ס מא כסטו\איר? איך שרײ ב אײ ך\דיר מיט דרך-ארץ... sincerely With respect / yours Formal Sign off: Informal Sign off: With friendly/hearty/heartfelt/ greetings/wishes מיט פרײ נדלעכע\הא רציקע\הערצליכע... גרוסן\וואונטשן... מיט ליבשא פט... Endearing Sign off: With love שרײ ב א ן דײ ן נא מען... Your name דײ ן א מט\שטעלע... formal) Your position (if UNIT 1 WORKSET 1 20 THE INDIVIDUAL

25 Speaking Exercise 1.3 INTERVIEW אינטערו ויו: מש פחה\ פא מיליע About Family Study and learn the questions and corrected answers in the Writing Exercises 1a-c in this unit. Then conduct an interview with a classmate/partner, using the questions in these exercises and your own additional questions as well. Firstly play the role of the interviewer asking the questions and listening to the answers. Then swap roles and play the role of the interviewee, answering their questions in turn. Rehearse your questions and answers until you can say them fluently. Then record the interviews. Here are some questions you can begin with: ווי א לט ביסטו? ווען פא לט אויס דײ ן געבורטסטא ג\געבוירנטא ג? ווי א זוי פײ ערט מען דײ ן געבורטסטא ג? ווי א זוי וועסטו פײ ערן דײ ן געבורטסטא ג? ווא ס פא רא מ תנה וועסטו\ווילסטו בא קומען צו דײ ן געבורטסטא ג? ווי א זוי קומסטו א ן אין שול אין דער פרי? צו וועלכער צײ ט\ווי ש פעט\ווען שטייסטו אויף אין דער פרי יעדן טא ג? שבת-זונטיק? בא שרײ ב דײ ן מש פחה. איז דײ ן מש פחה א גרויסע צי א קליינע? בא שרײ ב דעם אויסזען און כא רא קטער פון דײ ן פא טער\ מוטער\ ברודער\ שוועסטער. מיט וועמען אין דער מש פחה קומסטו אויס א מבעסטן\צום בעסטן? פא רווא ס? צי הא סטו בא בע-זיידע? צי זעסטו זיי א פט? וואוינען זיי לעבן דיר? בא שרײ ב די מעלות פון דײ ן פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער. בא שרײ ב די חסרונות פון דײ ן פא טער\מוטער\שוועסטער\ברודער. בא שרײ ב דײ ן הויז\ פא רשטא ט\גא ס\צימער. וועלכער צימער גע פעלט דיר א ם בעסטן און פא ר ווא ס? העל פסטו א רויס מיט דער א רבעט אין הויז א דער אין גא רטן? ווא ס בעט מען דיר טא ן אין דער היים? T H E I N D I V I D U A L U N I T 1 W O R K S E T 1 21

26 Listening Exercise 1.3 Role-Play Interviews רא ל ש פיל געש פרעכן Report on and/or play the recorded interviews to the other class members. Listen to Role Play Interviews them twice and take notes, then take turns to present short profiles in Yiddish of the interviewee(s). UNIT 1 WORKSET 1 22 THE INDIVIDUAL

27 Unit 1 Workset 2 THEME AND TOPICS The Yiddish-Speaking Communities Lifestyle and Historical Perspectives Traditions/Customs of Yiddish-Speaking Jews in Australia and Other Places Significant Periods in Jewish History and the Influence of the Past on the Present OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 3: Produce a personal response to a text focusing on real or imaginary experience. Assessment Task 1: Make an oral presentation. Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score.) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE דער יום-טו ב פורים... Purim Reading Exercise 1.4: The Festival of 24 פורים ליד: מא כט אויף Oyf... Listening Exercise 1.4: Purim Song Makht 27 ורים ש פיל: אין שושן Shushan... Speaking Exercise 1.4: Purim Play: In 29 איצטיקע צײ ט... Tense Grammar Exercise 1.4: Present 32 Writing Exercise 1.4: טעמע 2 א: די שול\שטודיעס... School/Studies Topic 2a: The 35 דער זיידע און דא ס אייניקל... Grandchild Speaking Exercise 1.5: Grandpa and 37 די פיר קשיאות: מה-נש תנה Questions... Listening Exercise 1.5: Ritual: The Four 37 פסח אין דער געשיכטע... History Reading Exercise 1.5: Passover in 40 Writing Exercise 1.5: טעמע 2 ב: די שול... School Topic 2b: The 43 פא רגא נגענע צײ ט... Tense Grammar Exercise 1.5: Past 45 שא טנס פון ווא רשעווער געטא Ghetto... Reading Exercise 1.6: Shadows of Warsaw 48 ליד: פא רטיזא נער הימן Hymn... Listening Exercise 1.6: Song 1: Partizans 50 גרא מא טיק: פא רגא נגענע צײ ט Action... Grammar Exercise :1.6 Repeated Past 51 Writing Exercise 1.6: טעמע 2 ג: די שול\שטודיעס School/Studies... Topic 2c: The 52 צו פא סונגען און ענדערונגען... Changes Speaking Exercise 1.6: Adaptations and 53 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 23

28 Reading Exercise 1.4 דער יום-טו ב פורים The Festival of Purim פורים איז א פריילעכער יום-טו ב ל כ בוד א נס ווא ס זא ל הא בן געשען אין דער יי דישער געשיכטע. אין פערסיע, דערציילט מען, איז א מא ל געווען א מלך א חשוורוש ווא ס הא ט געהא ט א מיניסטער ווא ס הא ט געהייסן המן. איין מא ל הא ט המן אויסגעטרא כט א פלא ן, מען זא ל אומברענגען א לע יי דן. א חשוורוש הא ט געהא ט א יי דישע מל כה אס תר. ווען אס תר הא ט געהערט וועגן דעם פלא ן, הא ט זי אײ נגערעדט דעם מלך, ער זא ל ניט לא זן אומברענגען די יי דן און איר ווײ ל זי איז א יי דישע פרוי. דער מלך הא ט איר גע פא לגט. מען הא ט אוי פגעהא נגען המנען, און די יי דן פון פערסיע זײ נען געבליבן לעבן. מרדכי, אס תרס פעטער, איז געווא רן דער מיניסטער א נשטא ט המנען. ל כ בוד פורים שלא גט מען המנען מיט א גרא גער. מען עסט המן-טא שן און מען שיקט שלח-מנות צו א לע פריינד. א פט שטעלט מען אויך פא ר א פורים-ש פיל וועגן דער מע שה מיט א חשוורישן און המנען. אין יי דישע שטעט און שטעטלעך אין איירא פע זײ נען געווען פורים- ש פילערס ווא ס זײ נען געגא נגען פון הויז צו הויז און הא בן פא רגעשטעלט זייערע ש פילן. ווען זיי הא בן געענדיקט ש פילן, הא בן זיי געזא גט: הײ נט איז פורים, מא רגן איז אויס. גיט אונדז א גרא שן און ווא ר פט אונדז א רויס! א ליד ל כ בוד פורים הײ נט איז פורים ברידער, עס איז דער יום-טו ב גרויס. לא מיר זינגען לידער און גיין פון הויז צו הויז. לא ך מרדכלע לא ך, א יום-טו בל מא ך, קינדסקינדער געדענקען דעם נס. זינגט קינדערלעך זינגט, טא נצט פריילעך און ש פרינגט, דעם טײ ערן טא ג ניט פא רגעסט. הײ נט איז פורים ברידער, עס איז דער יום-טו ב גרויס. לא מיר זינגען לידער און גיין פון הויז צו הויז. UNIT 1 WORKSET 2 24 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

29 וואָקאַבולאַר VOCABULARY Mordkhe.... מרדכלע... (endearing). Mordkhele plan.... Persia.... פא לגן... obey to פא רגעסן... forget to פא רשטעלן... present. to קינדסקינדער... generations child s children, קינדערלעך... children. little שלא גן... beat to שלחמנות... gifts Purim ש פילן... play to ש פיל )די(... play the player(s).... מרדכי פלא ן )דער( פערסיע דער ש פילער )ס( ש פרינגען... skip to jump, אויס... finished over, אויסטרא כטן... invent think up, אוי פהענגען... hang to אומברענגען... kill to א חשוורוש... Persia. Akhashveyresh-King of persuade.... א נשטא ט... of instead גראגער )דער(... Purim rattle גרא שן )דער(... Polish coin Haman.... המן-טא ש... pastry Haman pocket-triangular יום-טו בל )דא ס(... little holiday לעבן )בלײ בן לעבן(... (survive). live minister.... queen.... אײ נרעדן המן טער )דער( מל כה )די( THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 25

30 פראַגעס QUESTIONS Read the above passage, song and vocabulary and then answer the questions in English. All answers must be written in full sentences. 1. What is the essence of the story of Purim? What do Jews do symbolically to remember Haman to this day? How was Purim celebrated in the towns and villages in Europe? To whom is the song addressed and what does it urge them to do? UNIT 1 WORKSET 2 26 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

31 Listening Exercise 1.4 Purim Song Makht Oyf פורים ליד: מא כט אויף Listen to the following traditional song sung by wandering Purim shpilers/players as they go from house to house dressed up as the characters from the Megillah and then answer the questions below. מא כט אויף )טרא דיציא נעלע ליד פון די פורים ש פילערס( מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף, און לא זט אונדז א רײ ן, און לא זט אונדז א רײ ן, װײסט איר װער עס קען דא ס זײ ן? מיר זײ נען יי דן פון גא ר דער װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט, מיר זײ נען יי דן פון גא ר דער װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט. מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף, און לא זט אונדז א רײ ן, און לא זט אונדז א רײ ן, װײסט איר װער עס קען דא ס זײ ן? אס תר המלכה, די גא נצע װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט, אס תר המל כה, די גא נצע װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט. מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף, מא כט אױף,און לא זט אונדז א רײ ן, און לא זט אונדז א רײ ן, װײסט איר װער עס קען דא ס זײ ן? מרדכי הצדיק, די גא נצע װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט. מרדכי הצדיק, די גא נצע װעלט, הײ נט איז פורים מיר גײען פא רשטעלט. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 1 WORKSET 2 27

32 פראַגעס QUESTIONS 1. ווער פרעגט די ערשטע פרא גע בײ וועמען און ווא ס וויל ער\זי\זיי? ווא ס מיינט מיר זײ נען יידן פון גא ר דער וועלט? פא רווא ס זײ נען זיי פא רשטעלט? וועלכע העלדן פון דער מגילה ווערן דערמא נט אין דעם ליד? וועלכע העלדן פון דער מגילה ווערן נישט דערמא נט אין דעם ליד? UNIT 1 WORKSET 2 28 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

33 Speaking Exercise 1.4 פורים ש פיל: אין שושן Shushan Purim Play: In Fill in the full Yiddish names of the main characters in the Purim Shpil story below: Fill in the Yiddish names of the customary objects/food used during Purim celebrations below and recount what is done with each with the help of the glossary below: מען דרייט... מען רוישט... מען עסט... מען נא שט... מען טרא גט... מען לייענט... פורים ש פיל Shpil Purim (Purim Shpil: In Shushan Today a Masquerade, see separate script) ) פורים ש פיל: אין שושן הײ נט א מא סקערא ד, זע דעם סקרי פט בא זונדער( Read the part allotted to you in the Purim Shpil script two or three times until you are fluent with it and participate in the play reading as one of the characters or narrators. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 29

34 פורים ש פיל אין שושן 1 לץ: אין שושן הײ נט א מא סקא רא ד. מ'הערט דעם גרא גער רוישן. א פא רא ד, א קא רנא ווא ל, שלח מנות פולע קוישן. פא יא ץ: א קונץ, א וויץ, א ש פיל, א ש פא ס, פון א זוי פיל יא רן- מא כט אויף! מא כט אויף! און לא זט א רײ ן די פריילעכע א רטיא רן. לץ: שלא פט דער מלך אוי פן טרא ן וועקט אים אויף און זא גט אים א ן: א לע: "אחשורוש! גיכער, גיך צי א רויף אויף זיך די שיך כא פ די הויזן, כא פ די קרוין, פורים-ש פילערס קומען א ן!" פא יא ץ: קרא צט דער מלך זיך אין קא פ. אחשורוש: "א ז איך שלא ף ווער היט מיך א פ?" המן: "הא סט גערו פן גרויסער מלך א ט בין איך דײ ן המן גרייט! נא ר דײ ן וש תי איז א נטלא פן ווי אין דער מגילה שטייט!" לץ: ציטערט א זש פון כעס דער מלך, ציטערט א זש די קרוין אויף אים. ציטערט א זש דער גא נצער פא לא ץ פון זײ ן ציטערדיקער שטים. 2 ווי אין דער מגילה שטייט. לץ: און צום מלך אחשורוש: מרדכי: א גוט פורים, א גוט יא ר! זע, איך ברענג פא ר דיר א כלה זע, איך ברענג פא ר דיר א פא ר. פא יא ץ: און דער מלך, זיס ווי הא ניק, זא גט: אחשורוש: קײ ן שענערס איז נישטא - זי וועט זײ ן די נײ ע מל כה אין א מזלדיקער שעה! לץ: שטייט אין ווינקל דער מיניסטער, זעט, דער מלך שײ נט פון פרייד. פון דער רעכטער זײ ט די מל כה, פון דער לינקער מרדכי שטייט. פא יא ץ: און ער דרייט די דינע ווא נצעס און דא ס קרומע אייגל צא פלט. און ער נייגט זיך, און ער בייגט זיך און ער שושקעט און ער פלא פלט: המן: גרויסער מלך אחשורוש, הער זיך צו מיט נא ז און אויער. יי דן לייענען די מגילה און זיי לייענען זי קא פויער. קוק זיך צו ווי מרדכי שטייט זיך און ער ווייסט א לץ און ער גרייט זיך. ער וועט מא כן 'הא קוס- פא קוס' שטילערהייט און פון דער ווײ טן, און דעם גרויסן אחשורוש אויף א קוקו- פויגל בײ טן! לץ: ווי ער זא גט א רויס דא ס ווא רט, ווערט א קוקו אוי פן א רט! זעט דער מלך א ז ס'איז ביטער, גיט אויף אים די קרוין א ציטער: אחשורוש: הענגט די יי דן אוי פן טורעם, כ'וועל פא רשטערן זייער פורים! פא יא ץ: מרדכי הצדיק ווא רט ניט לא נג. ווי ער הערט דעם נײ עם קלא נג, זא גט ער: מרדכי: אס תר! מא ך זיך גרייט, UNIT 1 WORKSET 2 30 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

35 4 3 פא יא ץ: ווי ער גיט א זא בא פעל שטייט שוין אס תר אוי פן שוועל: אס תר: המן! ע פן ברייט די טיר און זוך אויס א בוים פא ר מיר הערט! איך זא ג אײ ך א ן א צינד איך בין אויך א יי דיש קינד. הענגען וועלן יי דן א לע, און מיט זיי דעם קעניגס כלה! לץ: שרײ ט דער מלך אוי פן טרא ן: אחשורוש: ניין! מײ ן מל כה רירט ניט א ן! ברענגט א רײ ן א פורים לץ, איך גיב א רויס א נײ געזעץ איך בא פעל הײ נט יום-טו ב פורים גרא גערט יי דן! מא כט א רעש און א סוף, דו בייזער המן! מא כט פון אים - א המן-טא ש! פא יא ץ: א ט געזא גט און שוין געטא ן א המן-טא ש מיט זיסן מא ן צוגעטרא גן אויף א טא ץ פא רן מלך אין פא לא ץ. לץ: הא ט דער מלך דא ס צעשניטן אויבן, אונטן און אין מיטן, יעדער הא ט פא רזוכט א ביס און געזא גט: א לע: ווי גוט און זיס! פא יא ץ: קלינגען גלעקלעך, פויקן טא צן! צימבלען לצים און פא יא צן! טא נצן א לע אין א רא ד אין א פורים-קא רא הא ד. לץ: גיסט זיך הא ניק פון די טישן. גיסט זיך ווײ ן, עס פעלט קײ ן זא ך. פורים איז בײ יי דן איינער א בער המנס גא ר א סך! א לע: טיר און טויער ע פנט ברייט, מיט די גרא גערס א נגעגרייט. רונד א רום און טרא -לא -לא, פורים איז א ש פיל א זא! וואָקאַבולאַר VOCABULARY צא פלט...,... flutters pulsates, נייגט... grovels bows, בייגט... bends שושקעט... whispers פלא פלט... babbles קא פויער... opposite contrary to, הא קוס- פא קוס... magic Hocus Pocus, קוקו- פויגל... bird Cuckoo בײ טן... swap change over, פא רשטערן... disrupt disturb, בא פעל )דער(... command order, רעש )דער(... noise מא ן )דער(... poppy seed mix טא ץ )די\דער(... cymbal tray, platter, צעשניטן... sliced cut up, פא רזוכט... sampled tasted, שושן... (Persia) Shushan מא סקא רא ד )דער(... masquerade רוישן... noise roar, make פא רא ד )דער(... parade קא רנא ווא ל )דער(... carnival קויש)ן( )דער(... basket(s) קונץ )די(... stunt trick, ש פא ס )דער(... gag joke, jest, טרא ן )דער(... throne קרוין )די(... crown קרא צט... scratches ציטערט... quivers trembles, כעס )דער(... anger שטים )די(... voice טורעם )דער(... spire tower, קלא נג )דער(... rumour sound, THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 31

36 ביס )דער(... bite קלינגען... ring גלעקלעך... bells little פויקן... beat drum, צימבלען... cymbal קא רא הא ד )דער(... circle dance, around פעלט... lacking be missing, טויער )דער( gate.... פא רלא נג )דער(... request, desire, wish פא סט... befitting to fit, גערודער )דא ס(... commotion, stir געלויף )דא ס(... run around, rush סא מע... only very, קלײ בן צונויף... together. select, gather כלה )די(... bride ווא נצעס )די(... whiskers, moustache Grammar Exercise 1.4 איצטיקע צײ ט Present Tense The present tense in Yiddish covers both the simple present and progressive/continuous (..ing) tenses. The present tense is formed by dropping the ן or ען from the infinitive of a verb, e.g. גיין=גיי, לערנען=לערן. Then the standard endings are added to the verb for the other personal pronouns as following (NOTE exceptions*) e.g. איך)-ן\ען( דו)+סט( ער\זי,עס, מען)ט( מיר)+ען\ן( איר)ט( זיי)+ען\ן( גיי, לערן, רעד, עס, זע, הא ב - בין*, טו*, ווייס*, גיב* גייסט, לערנסט, רעדסט, עסט, זעסט, הא סט, ביסט*, טוסט*, ווייסט*, גיסט* גייט, לערנט, רעדט, עסט, זעט, הא ט איז*, טוט*, ווייסט*, גיט* גייען, לערנען, רעדן, עסן, זעען*, הא בן- זײ \ענען*, טוען*, ווייסן, גיבן* גייט, לערנט, רעדט, עסט, זעט, הא ט זײ ט*, טוט*, ווייסט*, גיט* גייען, לערנען, רעדן, עסן, זעען*, הא בן- זײ \ענען*, טוען*, ווייסן, גיבן* In the case of complemented-verbs e.g. א רויסגיין, א פרייסן, אויסטא ן, א נטא ן where an adverb complement forms the prefix of the infinitive in the present tense, the adverb complement comes after the verb, which conjugates as shown above. Create sentences using these complemented verbs and conjugate them with the pronoun/nouns on the left, as to the example: א פגעבן... back give.1 א פנעמען... back take.2 א פלא זן... alone leave.3 א פרייסן... off tear.4 5. א פנא רן.6 א רויסקומען... out come איך גיב א פ דא ס בוך צו דער ביבליא טעק. דו... זי... עס ער איר fool.... UNIT 1 WORKSET 2 32 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

37 דו... זיי... מיר... דו... שרה... איך... דו... משה... מיר out send א רויסשיקן.7... out. run א רויסלוי פן.8... away drive/go א רויס פא רן.9... out go.10 א רויסגיין 11. א ריינטרא גן 12. א ריינשטעלן 13. א ריינווא ר פן 14. א ריינ פליען 15. א ריינברענגען 16. אויסזא גן 17. אויסטא ן 18. אויסרייסן 19. אויסמישן 20. אויסווא שן דא ס מיידל... איך... דו... די קינדער... איר... carry in.... put/place in.... throw in.... fly in.... bring in.... tell a secret.... take off.... tear out.... mix up.... wash off/up.... Present Tense - Modal Verbs איצטיקע צײ ט - מא דא לע ווערבן An important set of modal verbs expressing mood, manner, inclination and desire, e.g. מוזן, דא ר פן, וועלן, קענען, זא לן, טא רן, מעגן do not end in ט in the third person singular, as regular verbs do in the Present Tense, e.g. איך)-ן\ען( דו)+סט( ער\זי,עס, מען מיר)+ען\ן( איר)ט( זיי)+ען\ן( מוז, דא רף, וויל, קען, זא ל, טא ר, מעג מוזסט, דא ר פסט, ווילסט, קענסט, זא לסט, טא רסט, מעגסט מוז*, דא רף*, וויל*, קען*, זא ל*, טא ר*, מעג* מוזן, דא רפ ן, ווילן, קענען, זא לן, טא רן, מעגן מוזט, ווילט, דא רפ ט, קענט, זא לט, טא רט, מעגט מוזן, דא רפ ן, ווילן, קענען, זא לן, טא רן, מעגן When these modal verbs are followed by an infinitive, e.g. צו גיין the צו is dropped, מיר ווילן גיין ש פא צירן בײ ם ברעג ים e.g. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 33

38 Conjugate the verbs in parentheses in the spaces of the sentences below: 1. איך )זײ ן(... אין 11 טן יא ר אין שול. 2. דו )לערנען(... זיך יי דיש אויך? 3. זי )רעדן(... פא ר פײ ער און פא ר ווא סער. 4. זיי )טא ן(... א לץ פא רקערט. 5. מיר )געבן(... צדקה די א רעמעלייט. 6. איר )וויסן(... ווא ס איך מיין. 7. די שילער )זען(... די פורים ש פיל. 8. איך )עסן(... צו פיל המן טא שן. 9. )געבן(... שלח-מנות דיינע פרײ נט? 10. איר )טא ן(... זיך איבער ווי לעצן? 11. מע )מוזן(... א רבעטן שווער. 12. ער )דא ר פן(... א נייעם מא נטל. 13. זי )קענען(... די מעשה פון פורים. 14. עס )וועלן(... טרינקען ווא סער. 15. )זא לן(... מען גיין א היים א ליין? 16. המן )וועלן(....הרגנען די יידן. 17. דו )מוזן(... העל פן אונדז אס תר. 18. איר )דא ר פן(... פא סטן פא ר פורים. 19. מרדכה )קענען(... זיגן איבער המנען. 20. )זא לן(... די יי דן זיך פרייען איצט. UNIT 1 WORKSET 2 34 THE YIDDISH SPEAKING-COMMUNITIES

39 Writing Exercise 1.4 ORAL TOPIC 2 The School/Studies טעמע 2: די שול\שטודיעס The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 2a: The School/Studies טעמע 2 א: די שול\שטודיעס 1. אין וועלכן יא ר\קלא ס ביסטו\לערנסטו זיך? )אין וועלכן יא ר\קלא ס זײ ט איר\לערנט איר?( ווי פל שילער זענען פא רא ן אין דײ ן שול? אין דײ ן קלא ס? )ווי פל שילער זענען פא רא ן אין אײ ער שול? אין אײ ער קלא ס?( ווי פל לימודים שטודירסטו דעם יא ר? )נעמסטו זיך אונטער?( )ווי פל לימודים שטודירט איר דעם יא ר? )נעמט איר זיך אונטער?( וועלכער לימוד איז דער גרינגסטער פא ר דיר? )וועלכער לימוד איז דער גרינגסטער פא ר אײ ך?(.. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 35

40 5. וועלכער לימוד איז דער שווערסטער פא ר דיר? )וועלכער לימוד איז דער שווערסטער פא ר אײ ך?( זענען די געזעצן פון דײ ן שול שטרענג? בא רעכטיק דײ ן ענטפער? )זענען די געזעצן פון אײ ער שול שטרענג? בא רעכטיקט אײ ער ענטפער?( ווי זעט אויס דײ ן צײ ט- פלא ן, איז עס פול? )ווי זעט אויס אײ ער צײ ט- פלא ן, איז עס פול?( ווא ס ווא לסטו געענדערט אין דײ ן שול? )ווא ס ווא לט איר געענדערט אין אײ ער שול?( UNIT 1 WORKSET 2 36 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

41 Speaking Exercise 1.5 Grandpa and Grandchild דער זיידע און דא ס אייניקל דער סדר פון ש. טענערא ווסקי כא טש מײ ן לידל איז ניט נײ, איז עס א בער פריילעך, ס'איז פון יום-טו ב, ווען עס ווערט יעדער יי ד א מלך. זיצן א לע א נגעטא ן אין די שענסטע קליידער, און מיט יום-טו בדיקער פרייד ריכט מען א פ דעם סדר. ליכטיק איטלעכס יי דיש הויז, פריילעך איז א יעדער, ס'טוט נא ר בא נג, ווא ס ס'וועט זיך גיך ענדיקן דער סדר. זיצט דער טא טע אויבן א ן מיט דער ליבער מא מען, א לע קינדער בײ דעם טיש - פרייט מען זיך צוזא מען. יעדער יי נגל ווערט א פרינץ, ס'מיידל א פרינצעסין, און עס שמעקט א ריין פון קיך דא ס געשמא קע עסן. ליכטיק איטלעכס יי דיש הויז, פריילעך איז א יעדער, ס'טוט נא ר בא נג, ווא ס ס'וועט זיך גיך ענדיקן דער סדר. Listening Exercise 1.5 Ritual: The Four Questions די פיר קשיאות: מה-נש תנה Listen to the four questions asked by the youngest child at the Passover Seder in Yiddish. וואָקאַבולאַר VOCABULARY היינטיקס יא ר... year this קנעכט )דער\די(... slave(s). חמץ... Passover. leavened, not for מצה... bread matzo, unleavened כלערליי... sort allkinds of, every גרינסן... vegetables greens, מרור... Seder. herbs for Passover ביטערע... bitter. קרײ טעכצער... herbs bitter אײ נטונקען... immerse. dip, א נגעלענדט... reclining leaning, כא טש... though even קליידער... clothes ריכטן... direct conduct, איטלעכס... each every, יעדער... person every בא נג... regret פרינץ\עסן... prince/princess א רעמע... poor מצרים... Egypt Ancient הונגעריק... hungry נייטיקט זיך... need is in THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 37

42 דער זיידע מיט די אייניקלעך זיידע: דא ס איז דא ס א רעמע ברויט ווא ס אונדזערע עלטערן הא בן געגעסן אין לא נד מצרים. ווער עס איז הונגעריק זא ל קומען און עסן. ווער עס נייטיקט זיך זא ל הא לטן מיט אונדז פסח. היינטיקס יא ר - קנעכט דא ס קומענדיקע יא ר - פרייע מענטשן. אייניקל: מה נש תנה הלילה הזה מ כל הלילו ת? פא רווא ס איז די דא זיקע נא כט פון סדר א נדערש פון א לע נעכט פון א גא נץ יא ר? ש ב כל הלילות - א לע נעכט פון א גא נץ יא ר מעגן מיר עסן סײ חמץ סײ מצה, א בער הלילה הזה אין דער דא זיקער נא כט, נא ר מצה! אייניקל: ש ב כל הלילות - א לע נעכט עסן מיר כלערליי גרינסן, א בער הלילה הזה אין דער דא זיקער נא כט מרור, בלויז ביטערע קרײ יטעכצער. אייניקל: ש ב כל הלילות דא ר פן מיר נישט אײ נטונקען א פילו איין מא ל אויך נישט, א בער הלילה הזה אין דער דא זיקער נא כט, טונקען מיר אײ ן צוויי מא ל. אייניקל: ש ב כל הלילות - א לע נעכט קענען מיר עסן סײ סיצנדיק, סײ א נגעלענדט, א בער הלילה הזה אין דער דא זיקער נא כט, עסן מיר א לע א נגעלענדט! UNIT 1 WORKSET 2 38 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

43 פראַגעס QUESTIONS 1. What is the grandfather saying as he presents the poor bread and what is this bread? What is different about this night according to the answers that the grandchild is giving? What is the meaning of the symbolic Passover dishes and actions mentioned by the grandchild? a b c d THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 39

44 Reading Exercise 1.5 Passover in History פסח אין דער געשיכטע דער אורח בײ ם סדר פון א ברהם רײ זען דער שענסטער כוס פון א לע איז געװען אליהוס דער טא טע פלעגט דעם כוס א לײן צום סדר גרײטן, עס איז געװען א כוס געמא לט אין שײנע קװײ טן מען הא ט אים ניט פא רביטן, ניט געמא כט קײן טעות. דער טא טע פלעגט אים א נגיסן הױך צו די ברעגן! און פא רזיכטיק און מילד א זױ פלעגט ער אים גיסן, דעם פײ נעם װײ ן, פון רא זשינקעס, דעם זיסן, פא ר אליהון א לץ, פא ר זײ נעטװעגן... * * * די קינדער פלעגן אין געדא נקען װײ ט פא רזינקען, די ש פיל איז זײ געװען א זױ גע פעלן; ניט מער זײ װא לטן זען בלױז אײן מא ל װעלן, װי אליהו קומט פון כוס א ביסל טרינקען... און אײן מא ל - הא ט מיטגעברא כט פון שול דער טא טע א ן אורח, װא ס מען הא ט געגעבן אים צום סדר, ער איז געװען געקלײדט אין א נדערשדיקע קלײדער די בא רד א לא נגע, גרא ע און די אױגן מא טע. * * * מען הא ט א כוס געשטעלט פא ר אים, װי ס' פא סט פא ר לײ טן. ניט װײ ט פון אליהוס כוס, אין טיש אין מיטן, מען הא ט צו יעדן מא ל געדא ר פט אים היטן ער זא ל, הלילה, ניט זײ ן כוס פא רבײ טן... און נא כן סדר איז דער אורח שטיל פא רשװאונדן, בא טרא כט הא ט יעדערער די כוסות אין דעם שיסל מע זעט, עס פעלט פון אליהוס כוס א ביסל און דעם אורחס א בער פול און רױט געצונדן... דער טא טע הא ט געשמײכלט מיט הנאה, די מוטער איז פא רחלומט אומגעגא נגען, און מיר, די קינדער, הא בן װי געהערט געזא נגען און געזען װי ס'שװעבט דער אורח-אליהו! UNIT 1 WORKSET 2 40 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

45 וואָקאַבולאַר VOCABULARY gave.... געקליידט... clothed. dressed in, א נדערשדיקע... kind. different type, clothes.... beard.... grey.... מא טע... glossy. matte, not ס' פא סט... befitting as לײ ט)ן( )דער\די(... respectable, fine people היטן... protect guard, הלילה... forbid God פא רשוואונדן... vanished disappeared, בא טרא כט... about. considered, thought שיסל )די(... dish. bowl, פעלט... lacking. missing, געצונדן... on. lit up, switched smiled.... הנאה )די(... pleasure, delight פא רחלומט... dream. dreamily, in a אומגעגא נגען... aimlessly. walk around heard.... singing.... געגעבן קליידער )די( בא רד )די( גרא ע געשמייכלט געהערט געזא נגען )די( געזען... observed saw, ס'שוועבט... drifts. floats, אורח )דער(... Seder. guests for the Passover כוס )דער(... goblet, cup Elija s.... פלעגט... to used סדר )דער(... procedure. Passover Seder order of גרייטן... ready. to prepare, get painted.... קווײ טן )די(... Yiddish) flowers (Polish פא רבי)ײ (טן... other swapped, changed for טעות )דער(... mistake, error א נגיסן... fill pour, ברעגן )דער(... brim(s) edge(s), carefully.... מילד... gentle mild, פיינעם... good fine, wine.... raisins.... sweet.... זיינעטוועגן... alone his benefit געדא נק)ען( )דער\די(... idea(s) thought(s), פא רזינקען... under sink, go ניט מער... than no more would.... אליהוס געמא לט פא רזיכטיק ווײ ן )דער( רא זשינקעס )די( זיסן ווא לטן מיטגעברא כט... with brought along, THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 41

46 דער אורח בײ ם סדר פון א ברהם רײ זען 1. פא רווא ס הא ט דער טא טע א ליין געגרייט דעם כוס מיט די קווײ טן? 2. ווי א זוי הא ט ער געגרייט דעם כוס? 3. ווא ס הא בן די קינדער געווא לט?.. 4. ווי א זוי הא ט אויסגעזען דער אורח?. 5. פא רווא ס הא ט מען געמוזט דעם אורח היטן? 6. ווא ס איז געשען מיט אליהוס כוס און דעם אורחס כוס? 7. ווי הא ט דער טא טע, די מא מע און די קינדער זיך געפילט נא כן סדר?.... UNIT 1 WORKSET 2 42 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

47 Writing Exercise 1.5 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 2b: The School טעמע 2 ב: די שול 1. ווא סא רא זייגער\ווי ש פעט בא דא ר פסטו זײ ן אין שול יעדן פרימא רגן? )ווא סא רא זייגער\ווי ש פעט בא דא ר פט איר זײ ן אין שול יעדן פרימא רגן?( ווי א זוי פא רסטו\קומסטו אין שול א רײ ן? מיט וועלכן טרא נס פא רט? )ווי א זוי פא רט\קומט איר אין שול א רײ ן? מיט וועלכן טרא נס פא רט?( הא סטו פרײ ע צײ ט אין שול במשך דער ווא ך? )הא ט איר פרײ ע צײ ט אין שול במשך דער ווא ך?( THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 43

48 4. ווי א זוי נוצטו אויס די פרײ ע צײ ט אין שול? )ווי א זוי נוצט איר אויס די פרײ ע צײ ט אין שול?( ווי א שילער פון 12 טן יא ר\קלא ס הא סטו מער פרײ הײ ט אין שול? )ווי א שילער פון 12 טן יא ר\קלא ס הא ט איר מער פרײ הײ ט אין שול?( וואָקאַבולאַר VOCABULARY טרא נס פא רט )דער( במשך transport.... during.... נוצטו )אויס(... do you use פרײ הייט )די(... freedom, liberty שילער )דער\די(... pupils. students, ווא סא רא... kind what זייגער )דער( ש פעט which.... late.... בא דא ר פסטו... need do you פרימא רגן... morning early UNIT 1 WORKSET 2 44 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

49 Grammar Exercise 1.5 Past Tense פא רגא נגענע צײ ט The past tense in Yiddish covers both the simple past and progressive/continuous past (..ing) tenses. The past tense is formed by using an auxiliary or helping verb, either from the verb to have הא בן or the verb to be ן.זײ Only these two helping verbs are conjugated as in the present tense and then the past participle is formed from the base of the verb. A smaller number of verbs use the conjugated helping verb זײ ן in the past tense and are generally verbs of motion or )איך בין, דו ביסט, ער\זי איז, מיר זײ נען, איר זײ ט, זיי זײ נען( being* that involve the whole body, such as: Past Participle Verb Infinitive Past Participle Verb Infinitive זײ ן... גיין... פא רן... לוי פן... זיצן... פליען... קומען... שטיין... שלא פן... ש פרינגען... געווען געגא נגען גע פא רן געלא פן געזעסן גע פלויגן געקומען געשטא נען געשלא פן געש פרינגען הענגען... ווא קסן... שווימען... רײ טן... ליגן*... ווערן*... בלײ בן*... גע פעלן*... געשען*... שטא רבן*... געהא נגען געווא קסן געשוואומען געריטן געלעגן געווא רן געברליבן גע פעלן געשען געשטא רבן Generally the גע- prefix and suffixes ט or ן are added to the base. All past participles of verbs conjugated with זײ ן end in ן. e.g. איך בין גע פא רן, איך הא ב געהא ט, דו הא סט געלא כט, ער איז געווען, מיר זײ נען געווען, זיי הא בן געווא לט A small number of past participles do not take the prefix,גע but begin with e.g. anyway and remain that way, גע or begin with פא ר, בא, דער, צע, א נט געדענקט, גע פונען, פא רגעסן, פא רשטא נען, בא שטעלט, דערציילט, צעשלא גן, א נטדעקט ניט To form the negative no/not in a sentence in the past tense simply add after the helping verb and any קיין after the past participle, e.g. נישט or דער סטודענט הא ט ניט געשריבן זייער גוט... well The student did not write very די קינדער זײ נען נישט געזעסן שטיל... quietly The children did not sit איך בין נישט געווען קיין איינציקער... one I was not the only זיי הא בן ניט געהא ט קיין ברירה... choice They had no THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 45

50 Turn the sentences below into the past tense איך קום א היים זייער ש פעט זיי לייענען א שיינע מעשה זי זינגט א יידיש ליד מיר בלייבן נישט איבער דא ער הא ט א ברודער אין א מעריקע דו טרייבסט די אויטא זייער שנעל די מא מע איז ניט קיין נא ר קוי פט איר די בילעטן אין קינא? זיי קענען יידיש? קומסטו אין קלוב? איך ווייס ווא ס צו זא גן חנה נעמט דא ס בוך מיט זיך מיר שטייען אויף נײ ן א זייגער איר שרײ ט צו פיל אין קלא ס דו פא רשטייסט ניט ווא ס איך מיין יא נקל רו פט זיינע פרײ נד. UNIT 1 WORKSET 2 46 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

51 גייט זי גלײ ך אין שול א רײ ן? 17. זיי קלײ בן געלט פא ר די א רעמע. 18. משה צעברא כט די לוחות. 19. די יידן א נטלוי פן פון פרעה. 20. מיר געדענקען די פסח געשיכטע. 21. דער זיידע דערציילט די הגדה. 22. די אייניקלעך פא רשטעלן זיך. 23. ער גע פינט ניט קיין א פיקומן. 24. איך פלי קיין ירושלים. 25. דער ברודער שלא פט בײ ם סדר. 26. א ליהו שטא רבט קיינמא ל נישט. 27. די מא מע איז צו פרידן פון סדר. 28. די געטא קעמ פט ווײ טער. 29. די יידן בא הא לטן זיך אין קעלער. 30. די דײ טשן פא רברענען די געטא. 31. די קעמ פער צעשלא גן די נא ציס. 32. מיר א נטדעקן זייערע א רכיוון. 33. דו זינגסט דעם פא רטיזא נער הימן. 34. איר גיט א פ כו בד די קדושים. 35. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 47

52 Reading Exercise 1.6 Text Type: POEM Shadows of Warsaw Ghetto שא טנס פון ווא רשעווער געטא פון יציק פע פער א זוי איז דער א נהייב פון דער נײ ער הגדה: געווען איז א וועלט דא, געלעבט הא ט א שטא ט דא... דער פסח איז א קא רשט די שוועלן א ריבער, א לינדער א פריל הא ט אין סעדער געש פרייט זיך, און ס'הא בן די פייגלען און גרא זן גע פרייט זיך, ווא ס ס'קומט שוין ווי שטענדיק דער פרילינג דער ליבער. ווי שטענדיק הא ט ווא רשע געריכטעט דעם סדר. עס זענען בײ ם סדר מש פחות געזעסן, די זין און די טעכטער פון יי דישער עדה געשלונגען חרוסת און מרור געגעסן. נישט זיס איז געווען דער חרוסת א צינדער, און ביטערער איז נא ך געווען דא דער מרור, מיט שרעק אינעם בליק הא בן יי דישע קינדער געקוקט אויף דער נא כט דער צעשײ נטער און קלא רער. די טא טעס די קלוגע אין קיטלען אין ווײ סע, אין קרוינען אין שווא רצע אויף טרא נען געבעטע די א רעמע יי דן די מלכים פון געטא דערציילט הא בן ווידער די אורא לטע מע שה דעם ליכטיק נס פון יציאת מצרים. איך זע זיי די שא טנס, זיי קומען פון היילן, זיי קומען דעם אומגליק פון געטא דערציילן, זיי קומען מיט זייערע טרוימען זיך טיילן, זיי קומען דעם וואונדער פון געטא דערציילן. UNIT 1 WORKSET 2 48 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

53 וואָקאַבולאַר VOCABULARY צעשיינטער... glittering shining, קלא רער... clear קיטלען... Jews white coats worn by religious קרוינען... crowns טרא נען... thorns מלכים... kings אורא לטע... ancient very old, נס )דער(... miracle יציאת מצרים... Egypt Exodus from היילן... caves אומגליק... disaster טרוימען... dreams וואונדער )דער( wonder.... שא טנס... shades shadows, א קא רשט... recently just then, very שוועלן... doorstep threshold, לינדער... gentle mild, סעדער... orchards געש פרײ ט זיך... itself spread פרילינג )דער(... spring time געריכטעט... out conducted, carried עדה )די(... group, community section א צינדער... presently now, ביטערער... bitter more שרעק... angst fear, פרא געס QUESTIONS 1. פא רווא ס מיינסטו לײ גט דער דיכטער פא ר א נײ ע הגדה? ווא ס פא רא וועלט איז געווען דא? ווי א זוי בא שרײ בט דער דיכטער די וועטער און די נא טור? פא רווא ס איז דא ס חרוסת און מרור געווען א נדערש א צינדער? ווער זענען געווען די מלכים פון געטא? ווא ס דערציילן די שא טנס? THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 49

54 Listening Exercise 1.6 SONG 1 ליד 1 פא רטיזא נער הימן ווערטער פון הירש גליק, מוזיק פון דמיטרי פא קרא ס זא ג ניט קיינמא ל א ז דו גייסט דעם לעצטן װעג, ווען /כא טש הימלען בלייענע פא רשטעלן בלױע טעג; )ווייל( קומען װעט נא ך אונדזער אױסגעבענקטע שעה, ס װעט א פױק טא ן אונדזער טרא ט מיר זײ נען דא! פון גרינעם פא למענלא נד ביז װײ סן לא נד פון שניי, ) פון גרינעם פא למענלא נד ביז לא נד פון װײ סן שניי(, מיר קומען א ן מיט אונדזער פײ ן, מיט אונדזער װיי, און װאו גע פא לן איז א ש פריץ פון אונדזער בלוט, ש פרא צן װעט דא רט אונדזער ג בורה, אונדזער מוט. ס װעט די מא רגנזון בא גילדן אונדז דעם הײ נט, און דער נעכטן װעט פא רשװינדן מיטן פײ נד; נא ר אױב פא רזא מען װעט די זון אין דעם קא יא ר װי א פא רא ל זא ל גיין דא ס ליד פון ד ור צו ד ור. דא ס ליד געשריבן איז מיט בלוט און ניט מיט בלײ, ס איז ניט קיין לידל פון א פױגל א ף דער פרײ, דא ס הא ט א פא לק צווישן פא לנדיקע װענט דא ס ליד געזונגען מיט נא גא נעס אין די הענט! טא זא ג ניט קיינמא ל א ז דו גייסט דעם לעצטן װעג, ווען /כא טש הימעלן בלײ ענע פא רשטעלן בלױע טעג, )ווײ ל( קומען װעט נא ך אונדזער אױסגעבענקטע שעה, ס װעט א פױק טא ן אונדזער טרא ט מיר זײ נען דא! Partizans Hymn Words by Hirsh Glik, Music by Dmitri Pokrass וואָקאַבולאַר VOCABULARY ג בורה )די(... bravery valour, מוט )דער(... courage. בא גילדן... gild. פײ נד )דער(... foe פא רזא מען... late delay, be קא יא ר )דער(... dawn פא רא ל )דער(... password. watchword, דור )דער(... generation. נא גא נעס )די( pistols.... הימלען )די(... skies בלײ ענע... leaden אויסגעבענקטע... for longed פויק טא ן... out drum טרא ט)דער(... step פא למענלא נד )דא ס(... palms. land of שניי )דער(... snow ש פריץ )דער(... sprinkle spray, ש פרא צן... sprout UNIT 1 WORKSET 2 50 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

55 Grammar Exercise 1.6 Repeated Past Action גרא מא טיק: פא רגא נגענע צײ ט פלעגן Used To To express an action/verb which was done often or repeated in the past. The infinitive of the verb is added to the present of the auxiliary verb, פלעגן used to, די יידן פלעגן פרא ווען א סדר א פילו אין די געטא ס. e.g. The Jews used to conduct a Seder even in the ghettos. פלעגן e.g. is conjugated the usual way in the present tense, פלעגן The verb איך פלעג, דו פלעגסט, ער\זי\עס\מען פלעגט, מיר פלעגן, איר פלעגט, זיי פלעגן פלעגן verb: Translate the following using the correct form of the auxiliary 1. He used to read a lot. 2. We used to sleep late. 3. I used to run every day. 4. They used to talk all day. 5. You )דו( used to swim quickly. 6. You )איר( used to teach me. 7. Who used to say this.? 8. Who used to cry often in class? 9. I never used to eat any chocolate. 10. She never used to have money. 11. Jews used to get drunk for Purim. 12. The Cantor used to play Esther. 13. All of you used to laugh so loud. 14. I used to like Passover at home. 15. Our Seder used to be very long. 16. Grandfather used to fall asleep. 17. The children used to wake him. 18. You used to smuggle in food? 19. We used to hide in the ghetto. 20. They used to fight to the death. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 51

56 Writing Exercise 1.6 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 2c: The School/Studies טעמע 2 ג: די שול\שטודיעס 1. ווי א זוי הא בן דײ נע עלטערן אויסגעקליבן די שול פא ר דיר? )ווי א זוי הא בן אײ ערע עלטערן אויסגעקליבן די שול פא ר אײ ך?( איז עס וויכטיק פא ר א יידיש קינד צו לערנען זיך אין א יידישע שול? פא רווא ס? ווא לסטו אויסגעקליבן די זעלבע שול פא ר דײ נע קינדער? פא רווא ס? )ווא לט איר אויסגעקליבן די זעלבע שול פא ר אײ ערע קינדער? פא רווא ס?( UNIT 1 WORKSET 2 52 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

57 Speaking Exercise 1.6 צו פא סונגען און ענדערונגען Adaptations and Changes Using the texts about Passover in this Unit and your own experiences, present a two-three minute talk in Yiddish about adaptations and/or changes that have been made to certain aspects of the Passover Seder traditions and customs, at different times and amongst different Jewish communities, including our own time and our own community. THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 1 W O R K S E T 2 53

58 NOTES UNIT 1 WORKSET 2 54 THE YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

59 Unit 1 Workset 3 THEME AND TOPICS Yiddish Communities and the Changing World Migration and Famous People OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 2: Listen to, read and obtain information from written and spoken texts Assessment Task 2a: Listen to spoken texts (e.g. conversations, interviews, broadcasts) to obtain information to complete notes, charts or tables in Yiddish Assessment Task 2b: Read written texts (e.g. extracts, advertisements, letters) to obtain information to complete notes, charts or tables in English Marks: 10* (*School-assessed coursework for Unit 1 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE Reading Exercise 1.7: מיט א שיף קיין ארץ-ישראל... Israel By Ship to Eretz, 56 קומענדיקע צײ ט... Tense Grammar Exercise 1.7: Future 58 יום העצמאו ת... Independence Listening Exercise 1.7: Israel s 59 שלום-עליכם ישראל!... Israel! Speaking Exercise 1.7: Greetings 60 Writing Exercise 1.7: טעמע 3 א: פרײ ע צײ ט... Time Topic 3a: Free 62 יום העצמאו ת דעקלא רא ציע... Declaration Reading Exercise 1.8: Independence 63 בן גוריון אין יידיש... Yiddish Listening Exercise 1.8: Ben Gurion in 64 Writing Exercise 1.8: טעמע 3 ד: עסן... Eating Topic 3b: 65 גרא מא טיק דימי\אימינוטיוו... Dimi/Iminutive Grammar Exercise 1.8: 66 ווי פל איז דער זייגער?... Time? Speaking Exercise 1.8: What is the 68 Writing Exercise 1.9: טעמע 3 ג: פרייע צײ ט... Sport Topic 3c: 71 איינשטיינס בילדונג... Education Reading Exercise 1.9: Einstein s 73 איינשטיינס צײ ט... Time Listening Exercise 1.9: Einstein s 75 אימ פערא טיוו פא רעמס... Forms Grammar Exercise 1.9: Imperative 78 געש פרעך: רא לע ש פיל... Role-Play Speaking Exercise 1.9: Conversation 78 M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 55

60 Reading Exercise 1.7 מיט א שיף קיין ארץ-ישראל By Ship to Eretz, Israel Read the following text and answer the questions below. The ships Tiger Hill and Parita with Jewish illegal arrivals on a beach in Tel Aviv, 1 September א שיף הא ט גע פירט יי דן ווא ס הא בן געווא לט א רײ ן קיין ארץ ישראל. די יי דן זײ נען געלא פן פון די שלעכטע נא ציס. א בער ארץ ישראל איז געווען אין די הענט פון די ענגלענדער. ענגלא נד הא ט ניט געווא לט א רײ נלא זן קיין נײ ע יי דן אין ארץ ישראל. הא בן יי דן געמוזט א רײ נקומען אין לא נד געהיים. בײ נא כט הא ט די שיף געדא ר פט צוקומען צום ברעג. כדי די שיף זא ל וויסן וואו צוצוקומען, הא בן יי דישע קינדער אוי פגעשטעלט בײ ם ברעג א גרויסע מנורה. די מנורה הא בן זיי אוי פגעשטעלט אויף א פעלדז. מען הא ט א נגעצונדן די מנורה און דא ס ליכט הא ט געוויזן די מענטשן אויף דער שיף וואו צוצו פא רן. ווען יי דן זײ נען געהיים א נגעקומען קיין ארץ ישראל, הא בן די דא רטיקע יי דן זיי פרײ נדלעך אוי פנגענומען. וואָקאַבולאַר VOCABULARY ברעג )דער(... shore edge, (sea) כדי... order so that, in אוי פגעשטעלט... up erected, built, put מנורה )די(... Menorah - Jewish candelabra פעלדז )דער(... cliff, boulder, rock א נגעצונדן... on switched דא רטיקע... there local, living פרײ נדלעך... friendly אוי פגענומען... in welcomed, took גערא טעוועט... saved rescued, בא טײ ט... denote signify, mean, ארץ ישראל... Israel Land of שיף )די(... vessel ship, גע פירט... carried led, א רײ ן... in get into (come) געלא פן... ran שלעכטע... wicked. evil, bad, נא ציס... Nazis ענגלענדער... English the ענגלא נד... England א רײ נלא זן... enter let in, allow to געהיים... cover sectretly, under UNIT 1 WORKSET 3 56 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

61 פראַגעס QUESTIONS 1. פון וועמען הא בן די יי דן זיך גערא טעוועט? פא רווא ס הא בן יי דן געמוזט קומען געהיים קיין ארץ ישראל? וואו און ווען הא ט די שיף מיט די יי דן געדא ר פט צוקומען? צו ווא ס הא ט מען אוי פגעשטעלט א מנורה אויף א פעלדז און ווא ס הא ט די מנורה בא טייט? ווי א זוי הא בן די יי דן פון ארץ ישראל אוי פגענומען די א נגעקומענע? פא רווא ס? M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 57

62 Grammar Exercise 1.7 קומענדיקע צײ ט Future Tense The future tense of all Yiddish verbs is formed by using the auxiliary will/shall = conjugated as in the present tense, followed by the infinitive of the main verb. The auxiliary is conjugated as follows e.g. וועלן איך וועל דו וועסט ער\זי,עס, מען וועט מיר וועלן איר וועט זיי וועלן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן לערנען, רעדן, עסן, זען, הא בן, זײ ן, שלא פן, גיין, קומען, פא רן, געבן The negative of the future tense is formed by placing ניט\נישט between the auxiliary will/shall = וועלן and the infinitive, and if required any = קיין after the infinitive of the main verb or a following preposition, e.g. זיי וועלן ניט קומען מא רגן... tomorrow They will not come וועט איר א לע איבערנעכטיקן דא רטן?... tonight? Will you all sleep over there איך וועל נישט נעמען קיין געלט פון זיי... them. I shall not take any money from זי וועט מער ניט גיין צו קיין דא קטער.... doctor She will not go to any פא רווא ס וועסטו נישט פא רן א הין?... there? Why won't you drive up Translate the following sentences into Yiddish conjugating the verbs in the future tense. Rewrite them in the negative form: צוקונ פט Future צוקונ פט)נעג( (neg) Future איצט Present We're going to Israel. He is studying so hard. They meet new friends. Bring your things too. I m off to Jerusalem. UNIT 1 WORKSET 3 58 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

63 Future (Neg) Future איצט Present צוקונ פט צוקונ פט)נעג( They are in Tel Aviv. When do you all meet? Please call me soon. Is she coming as well? How do we get there? The students are here. I am staying longer. Listening Exercise 1.7 Israel s Independence יום העצמאו ת Listen to the historical recording of Ben Gurion s Declaration of Israel s Independence in 1948 and answer the questions below. פראַגעס QUESTIONS 1. ווען און וואו הא ט דוד בן-גוריון דערקלערט די עטא בלירונג פון דער יידישער מדינה? ווא ס איז געווען זיין רוף צום יידישן פא לק איבער דער וועלט? M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 59

64 וואָקאַבולאַר VOCABULARY אויס פירן... complete carry out, execute, פליכט )די(... duty אימיגרא ציע )די(... immigration גערא נגל )דא ס(... struggle, conflict דורות )די(... generations חלום )דער(... dream צורריקקער )דער(... return, turn back בטחון )דער(... confidence, faith אויבערשטן... God the above, חתמענען... on sign, agree פרא וויסיא נעלן... provisional שטא טישן... State קא נסול... Council דערקלערט... declares אומא הענגיקייט )די(... independence מדינה )די(... state the נא טירלעכן... natural גורל )דער\דא ס(... fate, destiny פא לק )דא ס(... the people, nation רעזא לוציע )די(... resolution א לגעמיינע... general פא רזא מלונג )די(... assembly, meeting פא רייניקטע פעלקער )די(... United Nation פרא קלא מירן... proclaim עטא בלירונג )די(... establishment רוף )דער(... appeal call, Speaking Exercise 1.7 CONVERSATION ROLE-PLAY Greetings Israel! שלום-עליכם ישראל! Read through and role-play the conversation with a partner. Plan out and continue an extended conversation with the partner, using the future tense as appropriate. לייען דורך און ש פיל אויס דעם געש פרעך מיט א שו תף. ש פיל אויס און גיי ווייטער מיט א לענגערן געש פרעך מיט דעם שו תף. נוץ די קומענדיקע צײ ט ווי נא ר עס איז פא סיק. UNIT 1 WORKSET 3 60 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

65 שלום-עליכם ישראל! שרה: שלום-עליכם..! חיים: עליכם-שלום..! שרה: איך הייס שרה. ווי הייסט איר? חיים: איך הייס חײ ם. שרה: זייער אײ נגענעם. חיים: ווא ס וועט איר לערנען זיך דא? שרה: איך וועל זיך לערנען יידיש. חיים: מען וועט לערנען יידיש אין ירושלים? שרה: יא, אין ירושלים און תל-א בי ב אויך. חיים: דא ס איז זייער אינטערעסא נט. שרה: און ווא ס וועט איר זיך לערנען דא? חיים: איך וועל זיך לערנען העברעיש. שרה: ביטע, לא מיר זיך רו פן אויף דו. חיים: אוודאי, מיר וועלן דא ך זײ ן פרײ נד. שרה: דו וועסט גיין לערנען זיך אין אול פא ן? חיים: יא, אויף א ן אול פא ן אין א קיבוץ. שרה: פון ווא נען קומסטו חיים? חיים: איך קום א זש פון אויסטרא ליע. שרה: דא ס איז ווייט! איך קום פון הא לא נד. חיים: וועסטו בלײ בן לא נג אין ישראל? שרה: איך ווייס נישט. איך וועל זען. און דו? חיים: איך וועל פא רברענגען דא א יא ר צײ ט. שרה: הא סטו מש פחה אין ישראל? חיים: יא איך הא ב א פעטער אין ירושלים. שרה: וועט ער דיר געבן א וואוין א רט? חיים: ער וועט מיר שא פן א צימער. און דו? שרה: איך וועל וואוינען אוי פן קא מ פוס, דא. M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 61

66 Writing Exercise 1.7 ORAL TOPIC 3 טעמע 3 פרײ ע צײ ט Free Time The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. 1. ווא ס טוסטו אין דײ ן פרײ ער צײ ט? )ווא ס טוט איר אין אײ ער פרײער צײ ט?( TOPIC 3a: Free Time טעמע 3 א: פרײ ע צײ ט ווא ס פא ר א א קטיוויטעטן טוסטו אין דײ ן פרײ ער צײ ט? )ווא ס פא רא א קטיוויטעטן טוט איר אין אײ ער פרײער צײ ט?( ווי א זוי רוסטו? ) פא רווײ לסטו זיך?( )ווי א זוי רוט איר? ) פא רווײ לט איר זיך?(..... UNIT 1 WORKSET 3 62 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

67 Reading Exercise 1.8 Independence Declaration יום העצמאו ת דעקלא רא ציע M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 63

68 Listening Exercise 1.8 Ben Gurion in Yiddish בן גוריון אין יידיש Listen to the recording of Ben Gurion s speech in Yiddish made in Sweden in 1962 and answer the questions below. וואָקאַבולאַר VOCABULARY בא זעצן... settle סעקונדע )די(... (time) second בירגער )דער(... citizen רעכט )דא ס\די(... right(s) איינגעווא רצלט... in. rooted געשיכטע )די(... history, story דעריבער... therefore מורא )די(... fear, apprehension דינען... serve. א רײ נגעדרינגען... into incurred, entered טויערן )די(... gates. געמיינדע )די(... community גאולה )די(... freedom. Messianic redemption, זעלטענער... infrequent rare, פריער פון א לץ... else before anything דערנא ך... that after לא יא ליטעט )די(... loyalty געריכט )דא ס(... court of law זינען )דער(... sense, point א מווייניגסטנס... least at עטעלעכע... few a פעלקער... peoples folks, נא ציא נען... nations געשא פן... created געזעץ )דא ס(... law, statute, rule דערקלערונג... declaration 1. ווא ס הא ט ער געזא גט איז ער צונערשט און ווא ס איז געווען זיין פריערסטער לא יא ליטעט? פא רווא ס הא ט ער געזא גט הא לט ער א זא מיינונג? וועלכע א רגא ניזא ציע הא ט געשטיצט ישראל און דעם געזעץ פון רעכט פון צוריקקער? פון ווא נען זײ נען א נגעקומען די ערשטע אימיגרא נטן נא ך 1948?.... UNIT 1 WORKSET 3 64 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

69 Writing Exercise 1.8 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 3b: Eating טעמע 3 ב: עסן 1. ווא ס פא ר א רעסטא רא נען גע פעלן דיר? )ווא ס פא ר א רעסטא רא נען גע פעלן אײ ך?( וועלכע עסנס\ש פײ זן גע פעלן דיר? )וועלכע עסנס\ש פײ זן גע פעלן אײ ך?( וועלכע יי דישע מאכלים שמעקן דיר? )וועלכע יי דישע מאכלים שמעקן אײ ך?( M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 65

70 Grammar Exercise 1.8 דימינוטיוו\אימינוטיוו Dimi/Iminutive The diminutive and iminutive forms use the plural of the noun as its base and add and עלע respectively and always have דא ס as the definitive article. In the plural the added. is עך and ך Write the following in the diminutive and then in the iminutive form as in the example: ל שרייב די ווערטער אין דעם דימינוטיוון און אימינוטיוון פא רעם לויטן בייש פיל נא מינא טיוו 1. די נא ז 2. דער קא פ 3. דא ס ווײ ב 4. די הא נט 5. דער בויך 6. דא ס בוך 7. דער פוס 8. דא ס לא נד 9. דער שע פס 10. די ציג 11. דער פיש 12. דער יי ד 13. די מויד 14. דער יונג 15. די מענטשן דא ס נעזל דימינוטיוו דא ס נעזעלע אימינוטיוו UNIT 1 WORKSET 3 66 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

71 Singular Plural Diminutive Iminutive אײ נצא ל מערצא ל דימיניוטיוו אימינוטיוו Plural מערצא ל Iminutive Diminutive Plural Singular אײ נצא ל מערצא ל דימינוטיוו אימינוטיוו גא ס גא סן געסל געסעלע געסעלעך פלעשעלעך לערערס טעכטערל מא ן נעזעלע ע פל העפטן פליגעלע מענטשל אייגעלעך בא בע זעקל א רבעטער הויז גלעזעלע שוסטערל ווערטער M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 67

72 Speaking Exercise 1.8 What is the Time? ווי פל איז דער זייגער? פדעגן און ענט פערן וועגן רער צייט? Asking and Telling Time ווי פל איז דער זייגער?\ווי ש פעט איז?... it?. What time is ווי פל א זייגער קומסטו?... coming?. What time are you ווי פל א זייגער גייען מיר הײ נט אין א וונט?... tonight?. What time are we going א כט א זייגער צען מינוט נא ך פינף א זייגער צען נא ך פינף א פערטל נא ך איינס א פערטל צוויי זעקס דרײ סיק הא לב נא ך זעקס \ הא לב זיבן נײ נצן מינוט צו \ פא ר עלף נײ נצן צו \ פא ר עלף א פערטל צו \ פא ר פינף דרײ פערטל פינף The Yiddish expression זייגער א is used as in English o clock on the hour. The word minute מינוט is optional, as it is in English time-telling. The words ר - צו פא meaning to - before can be used alternatively. Yiddish does not use an equivalent am/pm for morning and afternoon. פא ר\נא ך מיטא ג before/afternoon and אין דער פרי morning The precise terms in the or in the evening/at night א וונט\בײ נא כט אין are used. UNIT 1 WORKSET 3 68 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

73 בײ ש פילן פון רעדן וועגן דער צייט time-telling: Examples of.1 עס איז דרײ א זײ גער בײ נא כט... 3:00am. It is :00am. It is עס איז א כט א זײ גער אין דער פרי.3 עס איז א פערטל\ נא ך צען\ עלף אין דער פרי... 10:15am. It is.4 עס איז זיבן און צווא נציק מינוט נא ך צען א זײ גער... 10:27am. It is.5 עס איז דרײ פערטל צוועלף\ פו פצן מינוט צו צוועלף... 11:45am. It is :35pm. It is עס איז פינף און צווא נציק מינוט צו דרײ נא ך מיטא ג.7 איז הא לב פינף נא ך מיטא ג... 4:30pm. It is.8 עס איז זיבן א זײ גער אין א וונט... 7:00pm. It is.9 עס איז עלף א זײ גער אין א וונט\ פא רנא כט... 11:00pm. It is עס איז צוועלף א זײ גער בײ נא כט... 12:00am..10 It is The time of the year when twilight, dusk or dawn occur, may determine which expression could be used to describe the time of day. When times are on the borderline between night and morning, eg. 4:00am - 5:00am, they can be referred to as either being at night or in the morning נא כט \ אין דער פרי בײ. If the time is close to midday, e.g. 11:42am, the ר מיטא ג term פא rather than דער פרי אין is used. The borderline times between late afternoon and evening, e.g. 5:00pm 6:00pm, can be. נא ך מיטא ג \ בײ טא ג \ אין א וונט evening referred to as either afternoon, in the day or in the Similarly the borderline times between evening and night, e.g. 9:00pm 10.00pm can be. בײ נא כט \ אין א וונט referred to as being either The term in about...minutes/hours/days/weeks/months/years in the future, is expressed as: as: in Yiddish. The term... ago in the past, is expressed אין א רום... מינוט\שעה\א.א.וו. and מא נטיק איבערא כטא ג Monday. Expressions such as a week from מיט... צוריק a week ago רא כטא גן פא and a year ago ר א יא רן פא can also be used, but don t apply to all time segments such as hour(s). M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 69

74 Say the times below in Yiddish: 1. 3:25pm 2. 4:08am 3. 5:45pm 4. 7:27am 5. 12:15am 6. 11:18pm 7. 1:15pm 8. 12:30pm Complete the sentences below by inserting the correct expressions and calculating the correct time and then saying them aloud: 1. עס איז איצט צוויי נא ך מיטא ג. זלמן און קלמן דא ר פן קומען אין א הא לבער שעה... זיי דא ר פן דא זײ ן איך גיי שלא פן עלף בײ נא כט. מײ ן מא ן גייט שלא פן מיט צווא נציק מינוט ש פעטער. ער גייט שלא פן עס איז איצט א פערטל נא ך זיבן. חיים דא רף עסן אין פו פצן מינוט... חיים דא רף עסן מיט פינף און צווא נציק מינוט... איז געווען נײ ן דא ס הייסט א ז איצט איז עס איז איצט צוויי דרײ סיק. מיר ווא רטן אויף אונדזער זון ווא ס דא רף קומען אין פינף און פערציק מינוט.... ער דא רף קומען הייסט עס עס איז איצט צוועלף א זייגער בײ טא ג. שרה איז געקומען מיט צווא נציק מינוט... זי איז געקומען UNIT 1 WORKSET 3 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE 70

75 Writing Exercise 1.9 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 3c: Sport טעמע 3 ג: ס פא רט 1. וועלכע ס פא רטן גע פעלן דיר? )וועלכע ס פא רטן גע פעלן אײ ך?( צי ש פילסטו ס פא רט? ווי א פט ש פילסטו ס פא רט? )צי ש פילט איר ס פא רט? ווי א פט ש פילט איר ס פא רט?( וואו ש פילסטו? )וואו ש פילט איר?( M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 71

76 4. הא סטו א בא ליבטן ס פא רטלער? )הא ט איר א בא ליבטן ס פא רטלער?( צי קא סט א סך געלט צו ש פילן דײ ן ס פא רט? )צי קא סט א סך געלט צו ש פילן אײ ער ס פא רט?( פא רווא ס הא לטסטו איז גוט צו ש פילן ס פא רט? ) פא רווא ס הא לט איר איז גוט צו ש פילן ס פא רט?( קוקסטו ס פא רט אויף דער טעלעוויזיע? )קוקט איר ס פא רט אויף דער טעלעוויזיע?( וועלכע איז דײ ן בא ליבסטע פוסבא ל מא נשא פט? )וועלכע איז אײ ער בא ליבסטע פוסבא ל מא נשא פט?( פא רווא ס שטיצטו די מא נשא פט? ) פא רווא ס שטיצט איר די מא נשא פט?( UNIT 1 WORKSET 3 72 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

77 Reading Exercise 1.9 איינשטיינס בילדונג Einstein s Education א לבערט איינשטיין זיין בילדונג און אויסשולונג א לבערט איינשטיין איז געווען א געניא לער וויסנשא פטלער, א נא בעל לא ורא ט, א הומא ניסט, א שטא לצער יי ד און א ציוניסט. ער ווערט פא ררעכנט ווי איינע פון די געניא לסטע דענקער אין דער מענטשלעכער געשיכטע, און איז נא מינירט געווא רן אין פיל א נקעטעס אין יא ר 2000 ווי דער מא ן פונעם 20 -טן יא רהונדערט. אין יא ר 1925 נא כן טויט פונעם ערשטן ישראל פרעזידענט, חיים ווייצמא ן ע ה, איז איינשטיין איינגעלא דן געווא רן צו איבערנעמען דעם א מט פון פרעזידענט פון דער יי דישער מדינה. דער געניא לער וויסנשא פטלער הא ט זיך א בער נישט בא טרא כט ווי א שטא טסמא ן, און הא ט מיט גרויס בא דויער א פגעזא גט די איינלא דונג. א לבערט איינשטיין איז געבוירן געווא רן דעם 41 -טן מערץ 1879 אין דײ טשלא נד, אין דער שטא ט אולם, וו ורטענבערג געגנט. ער הא ט א נגעהויבן זיין דערציונג אין יא ר 1886 אין דער דרום שטא ט מינכען. א זוי ווי פיל א נדערע יי דישע יי נגלעך הא ט ער אויך א נגעהויבן לערנען ש פילן דא ס פידעלע און הא ט געהא ט פריווא טע לעקציעס וועגן יודא יסטיק אין דער היים. צוויי יא ר ש פעטער איז ער א רײ ן אין דער לואיט פא ל גימנא זיע און דא רטן אויך בא קומען א רעליגיעזע דערציונג. א בער א ממיינסטן הא בן אים אינטערעסירט די שטודיעס פון מא טעמא טיק און פיזיק. אין יא ר 1894 הא ט די איינשטיין פא מיליע זיך איבעגעצויגן קיין מילא ן, איטא ליע, א בער דער 15 יא ריקער א לבערט איז פא רבליבן אין מינכען. זיינע שטודיעס זײ נען אים א בער נישט א נגעקומען א זוי גרינג און אין 1895 איז ער דורכגע פא לן די עקזא מענס וועלכע ער הא ט בא דא ר פט הא בן צו קווא לי פיצירן פא ר א די פלא ם קורס פון עלעקטרישע ענזשינעריע אין איינעם פון די א נגעזעענסטע אינסטיטוטן אין זוריך, שווײ ץ. א בער ער איז יא א רײ ן אין א ן א נדערע שול אין זוריך און אוי פגעגעבן זיין דײ טשישער בירגערשא פט אין יא ר 1896, און געווא רן א שווײ צא רישער בירגער פינף יא ר ש פעטער. דא פא ר פולקא מט איינשטיין זיינע שטודיעס און בא קומט א די פלא ם א לס לערער פון מא טעמא טיק און פיזיק. M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 73

78 וואָקאַבולאַר VOCABULARY בילדונג )די(... education אויסשולונג )די(... schooling. training, געניא לער... brilliant ingenious, וויסנשא פטלער )דער(... scientist נא בעל לא ורא ט... Laureate Nobel שטא לצער... proud ציוניסט )דער(... Zionist פא ררעכנט... considered counted, דענקער )דער(... thinker נא מינירט... nominated א נקעטע)ס( )די(... polls(s). survey(s), יא רהונדערט )דער(... century איינגעלא דן... invited א מט )דער(... office, position בא טרא כט... about consider, think שטא טסמא ן )דער(... statesman בא דויער )דער(... regret. א פגעזא גט... dismissed rejected, געגנט )די(... area. district, דערציונג )די(... education דרום )דער( south.... מינכען... Munich יודא יסטיק )די(... Judaism גימנא זיע )די(... high school college איבעגעצויגן... moved shifted, מילא ן... Milan א נגעקומען... came arrive, גרינג... easy דורכגע פא לן... through fail, fall עקזא מענס... exams קווא לי פיצירן... qualify. די פלא ם... course diplomat קורס )דער(... course עלעקטרישע... electric ענזשינעריע )די(... engineering א נגעזעענסטע... recognised. most אינסטיטוט)ן(... institute(s) זוריך... Zurich שווײ ץ... Switzerland אוי פגעגעבן... surrendered gave up, בירגערשא פט )די(... citizenship פא ר פולקא מט completes פא רווא ס איז א לבערט איינשטיין געווא רן א זוי א נגעזען? ווא ס הא ט איינשטיין זיך געלערנט ווען ער איז נא ך געווען א יי נגל? UNIT 1 WORKSET 3 74 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

79 3. איז א לבערט איינשטיין תומיד געווען דער פא רלגרייך אין זיינע שטודיעס? בא רעכטיק דײ ן ענט פער? ווא ס הא ט איינשטיין בא דא ר פט צו טא ן צו פא רענדיקן זיינע שטודיעס און א לס ווא ס.... הא ט ער קווא לי פיצירט? Listening Exercise 1.9 איינשטיינס צײ ט Einstein s Time Listen to the following commentary and thoughts by the great scientist, Nobel Laureate, Humanist and proud Jew, Albert Einstein, nominated by Time Magazine as Person of the 20th Century. VOCABULARY וואָקאַבולאַר וואָקאַבולאַר inventive... thesis... דער פינדערישע טעזיס )דער( פרעסטיש פולע... prestigious אוי פנא מע )די(... reception צונערשט... first at גרונטשטיין... corner-stone foundation, פא רזיצער )דער(... chairperson ב פרט... particularly especially, פא רש-א מט... position research פרעסטיזש פולער... prestigious פרוסישער... Prussian. א קא דעמיע )די(... Academy וויסנשא פט )די(... Science אינסטיטוט )דער(... Institute געשטערט... disrupted א נטיסעמיטישע... antisemitic M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 75

80 פא ריא גט... harassed busy, איי נלא דונג )די(... invitation אומדערמידלעך... inexhaustibly. צוועקן... causes purposes, ציל )דער(... goal, aim, target א פיל )דער(... appeal for funds מא דא מען... (French). ladies הערן... (German) gentlemen מא ני פעסטא ציעס... demonstrations. שא פן... create פא נדן... funds עטא בלירן... establish בא מיונגען... efforts. געביטן... subjects areas, פריז )דער(... prize, award לא ורא טן... Laureates פראַגעס QUESTIONS 1. What jobs did Albert Einstein take up between 1914 and where were they situated? 2. What used to happen during his lessons after 1920? 3. Why did he travel to America and other places between 1921 and 1923? UNIT 1 WORKSET 3 76 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE

81 4. Which prestigious award did he receive in 1921 and what was it for? 5. Which famous University invited him and why did he go to work there after 1933? 6. Which citizenships did he hold and what causes did he work for during WWII? M I G R AT I O N A N D FA M O U S P E O P L E U N I T 1 W O R K S E T 3 77

82 Grammar Exercise 1.9 אימ פערא טיוו פא רעמס Imperative Forms ען or ן are formed by taking the דו you = The imperative command forms for the singular off the infinitive of the verb and placing it at the start of the sentence. The pronoun is generally not needed unless for emphasis, e.g. קום א הער! גיי א היים! זײ א מענטש! עס א לץ אויף! דו, ברענג מיר מײ ן מא נטל! In the plural or formal form of איר the commanding verb is the same as it is in the second person איר plural in its present tense, e.g. קומט א הער! גייט א היים! זײ ט מענטשן! עסט א לץ אויף! ברענגט מיר מײ ן מא נטל! The imperative suggestive form מיר לא = Let us/let s is only used for the first person plural we = מיר and is used as in the English with the infinitive of the verb, e.g. לא מיר קומען א הער. לא מיר גיין א היים. לא מיר זײ ן מענטשן. לא מיר רעדן וועגן דעם. The negative is formed by adding ניט\נישט after the verb or after מיר לא e.g. גיי ניט א היים! קומט נישט א הער! לא מיר נישט רעדן וועגן דעם. Speaking Exercise 1.9 געש פרעך: רא לע ש פיל Conversation: Role-Play דו ביסט א טא טע\מא מע ווא ס גרייט אייער)ע( קינד)ער( צו גיין אין שול אין דער פרי. זא ג אים\זי\ זיי נוצנדיק די יי דישע בא פעל\אימ פערא טיוו פא רעמס אויבן, אויף ווי פל נא ר מעגלעך, ווא ס מוז געטא ן ווערן פון דער צייט ווען עס קלינגט דער וועקער\זייגער אוי פצואוועקן, ביז ווי צו גיין אין שול און ווי א זוי אוי פצו פירן זיך אין קלא ס. You are a parent getting your child(ren) ready for school in the morning. Tell him/her/them using the Yiddish imperative command and suggestive forms as much as possible, what needs to be done from when the alarm clock goes off, to how to get to school and how to behave in class. UNIT 1 WORKSET 3 78 MIGRATION AND FAMOUS PEOPLE