wydyy edvt=m r=f Kyvh Nva lvw Ntnedvts

Transcription

1 ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy Yiddish for Senior High dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd School Students dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w UNITS 3 & 4 y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy edvt=m r=f ydyyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy Kyvh Nva Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy lvw y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyyy wyd wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydydyyy w ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Ntnedvts dyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy w y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydy y wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wyd Alex Dafner ydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy Yy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wy yydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy wydyy

2

3 Yiddish for Senior High School Students UNITS 3 & 4 wydyy edvt=m r=f Kyvh Nva lvw Ntnedvts Alex Dafner

4 Yiddish for Senior High School Students Book 2 - Units 3 and 4 By Alex Dafner ISBN: Published by: Association of Independent Schools of Victoria Inc. 20 Garden Street, South Yarra, Victoria 3141 PO Box 2138, Prahran, Victoria 3181 Telephone: (03) Facsimile: (03) aisv@ais.vic.edu.au This work has been produced for the Association of Independent Schools of Victoria (AISV) with funds provided by the Australian Government through the Languages Programme. Every effort has been made prior to publication to seek permission for the inclusion of any copyright material in this publication. If material has inadvertently been included without permission, the publisher requests that the copyright owners contact them so that proper acknowledgement can be made in any reprint of the book. Copyright Australian Government 2009 This work is Australian Government copyright. It may be reproduced in whole or in part for study or training purposes by educational institutions, free from royalties, subject to the inclusion of an acknowledgement of the source and that it is not used for commercial purposes or offered for sale. Reproduction for purposes other than the above requires the written permission of the Australian Government. Requests and inquiries concerning reproduction and rights should be addressed to: The Branch Manager Infrastructure Funding & Co-ordination Branch National Education System Group Department of Education, Employment and Workplace Relations GPO Box 9880, CANBERRA, ACT 2601 Disclaimer: The views expressed herein do not necessarily represent the views of the Australian Government Department of Education, Employment and Workplace Relations.

5 Unit 3 Workset 1 THEME AND TOPICS The Individual Personal World Personal Opinions and Values: Descent, Identity, Views and Values, Personal Priorities OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 1: Express ideas through the production of original texts Assessment Task 1: A 250-word personal or imaginative written piece Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE ביכל: יי דישע מינדלעכע טעמעס Speaking Exercises: Oral Topics 2 ווא ס מא כסטו? you?... Listening Exercise 3.1: How are 5 ווא ס מא כסטו? you?... Reading Exercise 3.1: How are 5 ווא ס מא כסטו? you?... Speaking Exercise 3.1: How are 6 א בי געזונט - א רבעט-רעצענזיע Gezunt?... Writing Exercise 3.1: Abi מש פחה Listening Exercise 3.2: Family... 7 מש פחה Reading Exercise 3.2: Family... 7 Reading Exercise 3.3: א ן איידל, חסידישע מיידל... Girl A Gentle Hassidic 12 Writing Exercise 3.3: איך\מײ ן...און מײ ן מש פחה Family... I/My...and My 14 געש פרעך מיט מיכל וועקס Wex... Listening Exercise 3.3: Interview with Michael 15 א פשטא ם און אידענטיטעט... Identity Speaking Exercise 3.3: Descent and 17 Writing Exercise 3.3: יי דישער אידענטיטעט... Identity * Jewish 17 GRAMMAR AND LINGUISTIC ELEMENTS Revise the possessive and adjectival pronouns/names in the accusative and dative cases. Revise terms for stating preference and opinion, e.g. I think / in my opinion. T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 1

6 Speaking Exercises ORAL TOPICS 1-5 BOOKLET FROM UNIT 1/2 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. Listening Exercise 3.1 Text Type: Conversation* וואָס מאַכסטו? you? How are )אויסצוג פֿון»יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 33 קאַסעטע 3#, ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p33, Cass#3 You will hear the recording of the above conversation text twice. There will be a short break between the first and second playing of the conversation. You may take notes at any time. Listen carefully to the conversation text and the questions and then answer the questions in Yiddish. All answers must be based on the text and written in full sentences. וואָקאַבולאַר VOCABULARY ווא ס איז דער מער?... matter? What is the hurt.... right.... throat... וויי רעכט)ע( הא לדז )דער( א שא ד... shame a pity, a טא קע... truly indeed, really, קרא נקער )דער(... sick person וואָס מאַכסטו?.... you? How are remember.... וואָס זשע...)?(. then)?( What אַבי געזונט.... healthy As long as one s נעבעך... pitied unfortunately, to be קראַנק... ill sick, left... געדענק לינק )ע( UNIT 3 WORKSET 1 2 THE INDIVIDUAL

7 פֿראַגעס QUESTIONS 1. ווי הייסן די מענטשן אינעם שמועס? 2. געדענקט וועלוול ווי ליבע הייסט 3. געדענקט ליבע ווי וועלוול הייסט? 4. וואָס הערט זיך בײ וועלוולען 5. וואָס מאַכט ליבע? איז זי געזונט? 6. וואָס מאַכט ליבעס טאַטע? 7. וואָס מאַכט די באָבע? איז זי געזונט? T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 3

8 8. איז די באָבע קראַנק?. 9. וואו איז די באָבע? 10. וואָס איז דער מער? 11. טוען איר וויי דער האַלדז און די נאָז אויך? 12. פֿאַרוואָס זאָגט וועלוול אַ שאָד? 13. וואָס דאַרף ליבע איצט טאָן? 14. וואָס זאָגט וועלוול ווען ליבע זאָגט זײַ געזונט? UNIT 3 WORKSET 1 4 THE INDIVIDUAL

9 Reading Exercise 3.1 Text Type: Conversation* How are you? Read the conversation text below two or three times until you are fluent with it. Speaking Exercise 3.1 Text Type: Conversation* Role-play the conversation text with a partner. At line 14* in the conversation continue alternating with your own questions and corrected answers from the Oral Practice topics 1-5, such as: און וואָס מאַכט די מאַמע\דער ברודער\די שוועסטער\וואָס לערנסטו\וואָס טוסטו אין דער פֿרײַצײַט? There will be a short break between the first and second role-play of the conversation, which may be recorded or performed live. You may take and use notes at any time, but avoid reading continually. Listen carefully to all the conversations. How are you? )אויסצוג פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 33 קאַסעטע 3#,ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p33, Cass#3 וועלוול: גוט מאָרגן. 1. גוט מאָרגן, גוט יאָר. ליבע: 2. איך געדענק דיך. דו הייסט ליבע. וועלוול: 3. יאָ, און דו הייסט וועלוול. וואָזשע הערט זיך, וועלוול? ליבע: 4. וועלוול: וואָס זאָל זיך הערן? עס איז ניטאָ קײַן נײַעס. וואָס מאַכסטו ליבע? 5. איך בין געזונט, אַ דאַנק. ליבע: 6. וועלוול: גוט, אַבי געזונט. און וואָס מאַכט דער טאַטע? 7. ער איז געזונט. ליבע: 8. וועלוול: און די באָבע וואָס מאַכט? 9. זי איז נעבעך ניט געזונט. זי איז קראַנק און ליגט אין בעט. ליבע: 10. וועלוול: וואָס איז דער מער? 11. עס טוט איר וויי די רעכטע האַנט און עס טוען איר וויי דער האַלדז און די נאָז אויך. ליבע: 12. וועלוול: אַ שאָד, דאָס איז טאַקע ניט גוט. 13. יאָ, טאַקע אַ שאָד, נו, איך דאַרף גיין, זײַ געזונט. ליבע: 14. וועלוול: זײַ געזונט, ליבע. 15. *דיסקוסיע * Discussion שמועס: וואָס מאַכסטו? שמועס: וואָס מאַכסטו? צוויי יידישע ש פריכווערטער Proverbs: Two Yiddish פֿרעג)ט( ניט דעם דאָקטער, פֿרעג)ט( דעם קראַנקן.... patient Don t ask the doctor, ask the לאַכן איז געזונט, דאָקטוירים הייסן לאַכן.... it Laughing is healthy, doctors prescribe צוויי יידישע ווערטלעך Sayings: Two Yiddish דאַרפן אויף כּ פרות... use) Need only as a sacrifice/scapegoat e.g. for Yom Kippur (of no real מאַכן אַ שנע פסל.... (brandy) To have a drink of schnapps * T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 5

10 א בי געזונט Writing Exercise 3.1 Text Type: ESSAY / Report*/Review Abi Gezunt? *Outcome 1: Express ideas through the production of original texts The popular Yiddish song written by the famous stage and film actress Molly Picon, claims that as long as you re healthy you can be happy. What is your view on this philosophy on life? Discuss in an essay of up to 250 words in Yiddish, giving your own opinion on the saying. You can read more about Molly Picon (born in 1898 as Margaret Pyekoon) at: and where you can take notes about her background and career. Molly Picon in the film Yidl Mitn FIdl SONG ליד אַבי געזונט Gezunt Abi ווערטער: מאָלי פיקאָן מוזיק: אַבֿרהם עלשטיין אַ ביסל זון, אַ ביסל רעגן אַ רוּיק אָרט דעם קאָ פ צו לייגן, אַבי געזונט קען מען גליקלעך זײַן. אַ שוך, אַ זאָק אַ קלייד אָן לאַטעס, אין קעשענע, אַ דרײַ-פֿיר זלאָטעס, אַבי געזונט קען מען גליקלעך זײַן..2.1 Poster for the film Yidl Mitn FIdl די לופֿט איז פֿרײַ פֿאַר יעדן גלײַך, די זון זי שײַנט פֿאַר יעדן איינעם אָרעם אָדער רײַך, רײַך, רײַך, רײַך. אַ ביסל פֿרייד, אַ ביסל לאַכן, אַ מאָל מיט פֿרײַנד אַ שנע פסל מאַכן, אַבי געזונט קען מען גליקלעך זײַן..4.3 איינער זוכט עשׂירות, איינער זוכט גבֿירות, אייננעמען די גאַנצע וועלט, איינער מיינט דאָס גאַנצע גליק הענגט נאָר אָ פ אין געלט. זאָלן אַלע זוכן, זאָלן אַלע קריכן, נאָר איך טראַכט בײַ מיר, איך דאַרף עס אויף כּ פרות ווײַל דאָס גליק שטייט בײַ מײַן טיר..6.5 Molly Picon in the film Mamele (1938) אַ ביסל זון, אַ ביסל רעגן,אַ רוּיק אָרט דעם קאָ פ צו לייגן אַבי געזונט קען מען גליקלעך זײַן..7 UNIT 3 WORKSET 1 6 THE INDIVIDUAL

11 וואָקאַבולאַר VOCABULARY עשׂרות )דאָס(... wealth גבֿירות )דאָס(... riches אײַננעמען... conquer to הענגט... hangs. קריכן... crawl to טראַכטן... think. to כּ פרה)כּ פרות( )די(... scapegoat שטיין... stand to לופֿט )די(... air גלײַך... even equal, אָרעם... poor רײַך... rich פֿרייד )די(... joy לאַכן... laugh to שנע פסל )דאָס(... Schnapps זוכן... search look for, שוך )דער(... shoe זאָק )דער\די(... sock קלייד )דאָס(... dress קעשענע )די(... patches זלאָטעס... pocket לופֿט )די(... currency) zlotys (Polish אַ ביסל... little a זון )די()דער(... son sun, רעגן )דער(... rain רוּיק... calm quiet, לייגן... place to lay, to גליקלעך... happy fortunate, גליק )דאָס(... luck fortune, Listening Exercise 3.2 Text Type: Conversation* מש פחה Family )אויסצוג פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 121 קאַסעטע 3#, ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p33, Cass#3 You will hear the recording of the conversation text (over page) twice. There will be a short break between the first and second playing of the conversation. You may take notes at any time. Listen carefully to the conversation text and the questions and then read the text with a partner and answer the questions in Yiddish. All answers must be based on the text and written in full sentences. T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 7

12 Reading Exercise 3.2 Text Type: Conversation* מש פחה Family )אויסצוג פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 121 קאַסעטע 9#, ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p121, Cass# UNIT 3 WORKSET 1 8 THE INDIVIDUAL

13 Here are three more family members you may want to know: grandchild; grandson or grand daughter.... brother-in-law.... sister-in-law. To tell something to someone when it is really meant for someone else. (Lit. You tell your daughter, you mean your daughter-in-law. ).1 To bear no relationship. (Lit. One person is no in-law to the third person. ).2 Little children, little problems, big children, big problems..3 T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 9

14 וואָקאַבולאַר VOCABULARY daughter... younger... near, beside, by.... husband... aunt... [mekhut > n-mekhuto > nim]... father of son/daughter-in-law in plural relative by marriage [mishp > okhe/s] family.... but... socialist (fem.).... several... older... parents... niece... nephew... uncle... side (of a family) [tsad-tsdo > dim] problem, trouble [tsor > e/s]... Russia... rich... mother-in-law... sister.... cousin... father-in-law... parents-in-law (mother-in-law and father-in-law)... daughter-in-law.... everywhere.... our.... son-in-law.... forms of the number one.... your (singular and plural form possession).. her (possessive adjective).... alone, oneself, myself, yourself, himself, herself, ourselves, etc... America.... true, real [e > mes]... other (fem.), others.... Africa.... brother.... Thank God [borkhashe > m] Blessed be the Name ironic term [gane > ydem] pun on the word for son-in-law; (paradise) and (son-in-law) South Africa [Dorem]... third.... wife.... about.... grandparents (plural).... side.... their (thing owned is plural)... married (adj.) [kha > senel].... to get married,... to marry.... UNIT 3 WORKSET 1 10 THE INDIVIDUAL

15 פֿראַגעס QUESTIONS 1. ווי הייסן די מענטשן אין שמועס? 2. ווער זײ נען די מענטשן אין מא שעס מש פחה וועלכע ווערן דערמא נט אין דעם שמועס? 3. וואו וווּינען די מיטגלידער פֿון מא שעס מש פחה? 4. ווא ס ווייסן מיר וועגן מא שעס מומעס? 5. פֿאַרוואָס זאָגט לייבל אַז מאַשעס מש פחה איז אַן אמתע יידישע מש פחה?. 6 וואָס ווייסן מיר וועגן לייבלס מש פחה? T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 11

16 Reading Exercise 3.3 Text Type: Personal profile* א ן איידל, חסידישע מיידל A Gentle Hassidic Girl מע רעדט וועגן דער חסידישער מש פחה. מיר איז אויסגעקומען צו הערן ווי מע חזרט איבער כּלערליי סטערעא טי פן, בפֿרט בנוגע די פֿרויען און זייער רא לע אין דער חסידישער געזעלשא פֿט. מע מיינט א ן איידל, שיין מיידל, ווא ס שווײ גט בדרך-כּלל און איז א ן אויסגעצייכנטער שידוח פֿא ר איר מא ן. דא ס קלינגט מיר קא מיש, ווײ ל איך בין א ליין א חסידיש מיידל, פֿונעם ליובא וויטשער רבין. איצט בין איך א גרא דואי ר-סטודענטקע אין ניו-יא רקער אוניווערסיטעט. מײ נע חבֿרטעס זײ נען אויך ליובא וויטשער. א נײ פא רפֿא לק בערך א יא ר נא ך דער חתונה לא זט זיך אין וועג א רײ ן, צו בויען א חב''ד- הויז און א יי דישע קהילה. כּדי צו ווערן א שלוחה, מוז א פֿרוי זײ ן שטא רק אין יי דישקייט און זי מוז זײ ן א שטא רקע פערזענלעכקייט. זי דא רף זיך גוט פֿונא נדערקלײ בן אין הלכה און חסידות. ווי א זוי א נדערש וועט זי קענען פֿירן א יי דישע שטוב, מיט א לע פרטים? א "שלוחה" מוז אויך קענען רעדן מיט פֿרײ ע )ניט קיין פֿרומע( יי דן וועגן דעם יי דישן וועג. קיין חידוש ניט, א ז מיידלעך אין קרא ון הײ טס לערנען זיך זייער א סך בשעת די שיעורים און פֿא רברענגענס. א בער דא ס מיינט אויך, א ז מיר שטעלן מיט זיך פֿא ר א כּוח אין אונדזער סבֿיבֿה. און א ז די מיידלעך קלײ בן זיך צונויף, דא רף מען גלײ ך פֿא רגעסן וועגן "שווײ גן"! ס'איז יום-טובֿדיק און פֿריילעך. זיכער איז דא אויך דער ענין פֿון צניעות אין אונדזער לעבן. מיר רעדן ניט א זוי הויך, ווען א בחור קומט א רײ ן. א בער אויך ער מוז זײ ן צניעותדיק און זיך אויפֿפֿירן א נדערש, ווען ער איז צווישן מיידלעך. אין דער זעלבער צײ ט, מיינט ניט צניעות פֿון די מיידלעך און בחורים, א ז מיר זײ נען ניט קיין מענטשן מיט מיינונגען. א ז מע רעדט שוין וועגן מיינונגען, דא רף א מיידל ניט א פגעשא צט ווערן דורך דער מיינונג פֿון די בחורים. די בעסטע א פשא צונג פֿון א מיידל איז, ווען מע בא רעדט זי ניט. אין לעצטן סך-הכּל, זײ נען מיר דא ך איידעלע יי דישע מיידלעך. א בער ניט קיין סטערעא טי פישע! וואָקאַבולאַר VOCABULARY הלכה )די(... law Hallacha, Jewish חסידות... traditions Hassidic פרטים... particulars details, חידוש... surprise astonishment, wonder, קרא ון הײ טס... area Crown Heights, NY Hassidic בשעת... during שיעורים... lectures religious lessons, פֿא רברענגענס... entertainments enjoyment, כּוח )דער(... strength, power, force סבֿיבֿה )די(... environment, surround צונויף... together gather ענין )דער(... issue, matter, problem צניעות... modesty chastity, virtue, א פגעשא צט... valued appreciated, סך-הכּל... computation sum, total, חסידישער... Hassidic חזרט איבער... over repeats, says over and כּלערליי... type all sorts, every סטערעא טי פן... stereotypes בפֿרט... particularly especially, בנוגע... about regarding, געזעלשא פֿט... community society, בדרך-כּלל... overall in general, שידוח )דער(... marriage, match פא רפֿא לק... couple married בערך... about approximately, חב''ד... group Lubavitch Chabad Hassidic שלוחה... messenger female פערזענלעכקייט... personality פֿונא נדערקלײ בן... up prepare, gather UNIT 3 WORKSET 1 12 THE INDIVIDUAL

17 פֿראַגעס QUESTIONS 1. צו וועלכע חסידישע בא וועגונג )movement( געהערט )belongs( חנה לא נגמא ן? 2. ווא ס זײ נען לויט איר די סטערעא טי פן וועלכע מע חזרט איבער וועגן די חסידישע מיידלעך? 3. פֿא רווא ס, שרײ בט זי, איז אין א מתן ס'לעבן פֿון די ליובא וויטשער פֿרויען און מיידלעך א נדערש? 4. ווא ס טוען די ליובא וויטשער פֿרויען נא ך דעם ווי זיי הא בן חתונה און לעבן אין א פא רפֿא לק? 5. ווא ס לערנען זיך די חסידישע מיידלעך בשעת די שיעורים און פֿא רברענגענס אין קרא ון-הײ טס? 6. ווען און פֿא רווא ס רעדן די חסידישע מיידלעך נישט א זוי הויך? T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 13

18 Writing Exercise 3.3 Text Type: ESSAY - Personal profile I/My...and My Family איך\מײ ן... און מײ ן מש פחה After completing Reading Exercises 3.2 and 3.3, write a detailed personal profile of yourself or a member of your family and describe how they relate to the rest of the family, community etc., in Yiddish, in 250-words. (Use lined paper to write the text.) Writing Plan UNIT 3 WORKSET 1 14 THE INDIVIDUAL

19 Listening Exercise 3.3 Text Type: Interview Interview with Michael Wex געש פרעך מיט מיכל וועקס (Produced for SBS Radio s Yiddish Program by Alex Dafner) )אויסגעפֿירט אויפֿן ס.ב.ס רא דיא ס יידיש פרא גרא ם מיט א לעקס דא פֿנער( Michael Wex מיכל וועקס You will hear the recording of the start of the above interview twice. There will be a short break between the first and second playing of the interview. You may take notes at any time. Listen carefully to the conversation text and then answer the questions below in English. All answers must be based on the text and written in full sentences. Michael Wex is a novelist, playwright, lecturer, performer and authority on language and שרייבער-מחבר, דראַמאַטורג, לעקטאָר, שויש פילער און מומחה פֿון ש פראַך און ליטעראַטור literature וואָקאַבולאַר VOCABULARY אַוודאי... certainly. of course, פֿרומקייט )די(... religiosity היימישקייט )די(... homeliness warm אויפֿגעוואַקסן... grew-up פֿאָלקס שולעס... schools folk/public חדר )דער(.... room religious school, ישיבֿה )די(.... school Yeshiva, senior אַוועק... off away, ברירה )די(... option choice, באַגריף )דער(... idea concept, notion, גלות )דאָס\דער(... diaspora exile, לינקס... left to the רעכטס... right to the מתנגדיש... (non-hassidic) Orthodox Jews פויליש... Polish. ליטוויש... Lithuanian איך )יא ך(... dialect). I (Warsaw אָ פשטאַם )דער(... decent. שטאַמען... from to come/descend פֿרום... religious observant, פֿרײ... secular. free, at liberty, עליו-השלום... peace may he rest in עליה-השלום... peace may she rest in גליד-שעפֿטעסקינד )דאָס(... cousin. third מסתּמא... probably הײ נטיקן... today s in this day, סטריקעוון רבין... Rabbi the Strikever חסידות )דאָס(... movement. Hassidic חסידישע שטוב )די(... Hassidic house/home מערבֿ קאַנאַדע... Canada. Western געוויינטלעך... normal(ly) usual(ly), קהילה )די(... community. Jewish T H E I N D I V I D U A L U N I T 3 W O R K S E T 1 15

20 פֿראַגעס QUESTIONS 1. What is Michael Wex family s background and descent? 2. Is his father still alive? What does he say that tells you that this is the case? 3. To whom is the family related and why do you think Michael Wex mentions this? 4. Where and in what sort of home did Michael Wex grow-up in? 5. Why does he say this was unusual? 6. What sort of Jewish education did Michael Wex have? 7. What are Michael Wex s views and ideas on being Jewish in this day and age? *8. How does Michael Wex view Yiddish and how does he illustrate this by the use of the greeting How are you? (Use lined paper to write the answer.) UNIT 3 WORKSET 1 16 THE INDIVIDUAL

21 Speaking Exercise 3.3 אָ פשטאַם און אידענטיטעט Descent and Identity Use the above questions for your own preparation for a short interview with a classmate to find out their family s background, descent and identity details. Write down the answers and prepare and present a short personal profile of them and their family in Yiddish. Then use the information in a class survey of students backgrounds, descents and identity details. Writing Exercise 3.3 Text Type: Essay / presentation - speech* יי דישער אידענטיטעט Identity Jewish *Outcome 1: Express ideas through the production of original texts. Imagine you have been asked to write a statement for a Yiddish International Youth Forum on Jewish Identity Today. Write a 250-word text in Yiddish expressing your ideas and thoughts on this important topic. (Use lined paper or the back of this sheet to write the essay.) Writing Plan THE INDIVIDUAL UNIT 3 WORKSET 1 17

22 UNIT 3 WORKSET 1 18 THE INDIVIDUAL

23 Unit 3 Workset 2 THEME AND TOPICS Yiddish-Speaking Communities: Cultural Diversity, Traditions and Customs OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 2: Analyse and use information from spoken texts Assessment Task 2: A response to specific questions, messages or instructions, extracting and using information requested Marks: 10* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE Speaking Exercise: ביכל: ייִדישע מינדלעכע טעמעס Oral Topics 20 Listening Exercise 3.4: פורים א מא ל און הײ נט Present... Purim Past and 20 Reading Exercise 3.4: פ פורים ש פיל \ ליד \ שמועס Poem/Conversation... Purim Festival 23 Speaking Exercise 3.4: אַ פורים ש פיל Shpil... *Play Script: A Purim 25 Writing Exercise 3.4: פורים טעמע סומירונג Summary... Purim Topic 28 Speaking Exercise 3.5: פורים טעמע סומירונג Summary... Purim Topic 28 Listening Exercise 3.5 יידישע לידער אין פילמען Films... Yiddish Songs in 28 Reading Exercise 3.5: שׂימחות - די חתונה Wedding... *Narrative account: The 30 Writing Exercise 3.5: חתונה טראַדיציעס... Traditions Jewish Wedding 34 Listening Exercise 3.6: פסח אין דער געשיכטע... History Passover in 34 Reading Exercise 3.6: די מעשׂה פון פסח... Passover *Narrative account: Story of 36 Writing Exercise 3.6: טראַדיציעס \ מינהגים Customs... Traditions and 45 Speaking Exercise 3.6: מינהג, טראַדיציע, ענדערונג Change... Custom, Tradition, 46 GRAMMAR AND LINGUISTIC ELEMENTS Revising the present and past verb tenses. YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 3 W O R K S E T 2 19

24 Speaking Exercise The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the year. Ensure that you have the correct answers to all the questions from Units 1-2 and that they are correctly entered in the Oral Practice booklet. Listening Exercise 3.4 ORAL TOPICS 1-5 BOOKLET FROM UNIT 1/2 פורים א מא ל און הײ נט Purim Past and Present (Excerpts from SBS Yiddish Program Archive CD 267 Purim Amol un Haynt - produced Alex Dafner; Zuker Vol-2, pp 47-48) )אויסצוגן פֿון ס.ב.ס יידיש ראַדיאָ פראָגראַם אַרכיוו #267 פורים אַמאָל און היינט-אויסגעפירט פון אַלעקס דאַפנער און זוקער ב- 2,ז 47.+( You will hear the recording twice. There will be a short break between the first and second playing. Listen carefully and then answer the questions in Yiddish. All answers must be based on the text and written in full sentences. You may take notes at any time. These notes will also be useful for the preparation of Outcome 2, Assessment Task 1 later. וואָקאַבולאַר VOCABULARY ערך... approximately about, פעלן... of missing, lack כּמעט... nearly almost, פֿאַרמאָסטן... vie complete, אומברענגען... annihilate destroy, דעמאָלט)יקע(... then, since then העלד)ן( )דער(... hero צעשטערן... wreck spoil, ווערדע )די(... dignity בייזוויליקע... wicked evil, פלענער... plans דור)ות( )דער(... generation(s) קוואַל )דער(... source, spring שע פן... up draw, derive, scoop מוט )דער(... bravery, boldness, courage האָפענונג )די(... hope, belief קעגנשטעלן... oppose stand against, ענלעך... alike similar, באַזיגן... conquer. defeat, פֿאָלקסווערטל )דאָס(... folk saying קדחת )דאָס(... fever. ague, malaria ביטערע... bad bitter, קראַנקייט )די(... illness נאַציאָנאַל... national כאַראַקטער )דער(... character חכם)מים( )דער(... (men) wise man משיח )דער(... Messiah בטל... revoke cancel, מסוגל... to liable, able פֿאַריכטן... good repair, make תּענית )דער(... Kippur/Esther) the fast (Yom אונטערשייד )דער(... difference, distinction פֿאַרשטעלן... disguise obstruct, גוי)ים( )דער(... non-jew gentile, שׂונא)ים( )דער(... enemy געראַנגל... conflict פערסישע... Persian אימ פעריע )די(... empire UNIT 3 WORKSET 2 20 YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

25 פֿראַגעס QUESTIONS 1. וואָס האָבן די חכמים געזאָגט אין תּלמוד וועגן פורים?. 2. וואָס האַלטן און טראַכטן די הסידים וועגן פורים?.. 3. וואו און ווי לאַנג צוריק איז פאָרגעקומען די פורים געשיכטע?.. 4. וויפל מדינות זענען געווען אין דער אימ פעריע?.. 5. ווער האָט זיך געראַנגלט קעגן וועמען אין דער מעשׂה פון פורים?.. YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 21

26 6. ווער האָט געזיגט אין דעם געראַנגל און פֿאַרוואָס?. 7. ווען איז פאָרגעקומען די מעשׂה פֿון פורים לויט דעם יידישן לוח? פֿאַרוואָס איז די פורים דראַמע פאַרבליבן וויכטיק פאַר יידן אין אַלע דורות? UNIT 3 WORKSET 2 22 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

27 Reading Exercise 3.4 פורים ש פיל\ליד\ שמועס Purim Festival Poem/Conversation Read the poem/song below. Take on one of the roles/characters and with a partner prepare a reading of the poem for the class. Learn the vocabulary and answer the questions following. פֿא ר װא ס מרדכי הצדיק הא ט געפֿונען חן בײ ם מלך פֿון איציק מא נגער װער איז דא ס יי דל מיטן הא רב, װא ס דרײט זיך אין מלכס טױער און װוּ ס'שושקען זיך צװײ, שטעלט ער אונטער א ן אױער? אױ ביסטו א נא רעלע קינד, דא ס װײסטו נישט א פֿילו? מרדכי הצדיק איז דער יי ד, דער יי ד פֿון דער מגילה. ער הא ט געפֿונען בײ ם מלך חן, בײ אונדזער מלך, דעם שוטה, װא ס שיכּורט כּסדר טא ג און נא כט און הא ט א נא ז א רױטע. פֿא ר װא ס זשע הא ט ער געפֿונען חן בײ אונדזער מלך, דעם שוטה, װא ס שיכּורט כּסדר טא ג און נא כט און הא ט א נא ז א רױטע? דערפֿא ר, װײ ל ר'הא ט א מא ל בײ נא כט אין טױער זיך אונטערגעהערט, װי בגתן וּתּרש הא בן געזא גט: - מיר הא בן דעם מלך אין דר'ערד! ער איז א טירא ן, א פֿינצטערלינג, א רוח אין זײ ן מא מען! לא מיר אים שיטן אין בעכער סם און לא מיר אים פֿא רסמען." א זױ הא בן בײ דע א פגערעדט און זענען צעגא נגען זיך שטילע און מרדכי הא ט דא ס געמסרט א לץ מיטן ניגון פֿון דער מגילה. איז דער מלך געװא רן אין כּעס און נישט געהײסן מא כן קײן שהיות און הענגען די בונטא רן די צװײ אױף צװײ בא זונדערע תּליות. און צו מרדכי הצדיק הא ט ער געזא גט: - דו מעגסט אין מײ ן טױער הא נדלען מיט שנורעװא דלעס און כּשרער זײף, מיט פא סטע און מיט מא נדלען. פֿא רטרא כט זיך דא ס קינד און די מא מע שװײ גט- דער א װנט איז בלא װי א תּפֿילה- און נא ר די פֿליגן אױף דער װא נט זשומען שטיל די מגילה. YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 23

28 וואָקאַבולאַר VOCABULARY א פגערעדט... settled agreed, צעגא נגען... away. disperse, melt שטילע... silently. quietly, געמסרט... denounced. informed on, reported, ניגון )דער(... tune, melody כּעס... anger שהיות... delays הענגען... hang בונטא רן... mutineers. rebels, בא זונדערע... separate תּליות... gallows הא נדלען... sell trade, deal, buy and שנורעווא דלעס... laces shoe כּשרער... kosher זייף )די\דא ס(... soap פא סטע )די(... paste מא נדלען... almonds פֿא רטרא כט... deliberates thinks, שווײ גט... silent keeps בלא... blue תּפֿילה )די(... prayer פֿליגן... fly. ווא נט )די(... wall זשומען... hum buzz, שטיל quietly.... הא רב )דער(... hump טויער )דער(... gate שושקען )זיך(... other) whisper (to each שטעלט... puts places, אויער )דער\דא ס(... ear נא רעלע )דא ס(... little fool א פֿילו... so even מגילה )די(... Megillah, scroll, story חן )דער(... charm, (find) favour מלך )דער(... king. שוטה )דער(... fool, blockhead שיכּורט... boozes. drinks, כּסדר... continually. constantly, זשע... then so, דערפֿא ר... why because, that s אונטערגעהערט... overheard. בגתן ותּרש... Tayrish Bigosn and אין ד'רערד... dead in the earth טירא ן )דער(... tyrant פֿינצטערלינג... sinister dark soul, א רוח אין זיין מא מען... mother a devil in his שיטן... scatter pour, strew, בעכער )דער(... goblet, wine glass סם )דער(... venom, poison פֿא רסמען... poison to QUESTIONS 1. ווער פֿרעגט די ערשטע פֿרא גע בײ וועמען און ווא ס וויל ער\זי וויסן? פֿראַגעס.. 2. ווי א זוי בא שרייבט איציק מא נגער דעם מלך.... )מלכס נא מען(?.. UNIT 3 WORKSET 2 24 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

29 3. פֿא רווא ס הא ט מדרכה געפֿונען חן בײ ם מלך?.. 4. ווא ס הא ט דער מלך געהייסן טא ן מיט די בונטא רן? ווי א זוי הא ט דער מלך בא לוינט )dedrawer( מרדכהי?..... פורים ש פיל A Purim Shpil (Purim Shpil: In Shushan Today a Masquerade, see separate script) ) פורים ש פיל: אין שושן הײ נט א מא סקערא ד, זע דעם סקרי פט בא זונדער( Read the part allotted to you in the Purim Shpil script two or three times until you are fluent with it and participate in the play reading as one of the characters or narrators. פורים ש פיל אין שושן Speaking Exercise 3.4 Text Type: Script for a play* 2 1 לץ: אין שושן הײ נט א מא סקא רא ד. מ'הערט דעם גרא גער רוישן. א פא רא ד, א קא רנא ווא ל, שלח מנות פֿולע קוישן. פא יא ץ: מרדכי הצדיק ווא רט ניט לא נג. ווי ער הערט דעם נײ עם קלא נג, זא גט ער: YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 25

30 2 1 ל פא יא ץ: א קונץ, א וויץ, א ש פיל, א ש פא ס, פון א זוי פֿיל יא רן- מא כט אויף! מא כט אויף! און לא זט א רײ ן די פֿריילעכע א רטיא רן. לץ: שלא פֿט דער מלך אויפֿן טרא ן וועקט אים אויף און זא גט אים א ן: א לע: אחשורוש! גיכער, גיך צי א רויף אויף זיך די שיך כא פ די הויזן, כא פ די קרוין, פורים-ש פילערס קומען א ן! פא יא ץ: קרא צט דער מלך זיך אין קא פ. אחשורוש: א ז איך שלא ף ווער היט מיך א פ? המן: הא סט גערופֿן גרויסער מלך א ט בין איך דײ ן המן גרייט! נא ר דײ ן ושתּי איז א נטלא פֿן ווי אין דער מגילה שטייט! לץ: ציטערט א זש פֿון כּעס דער מלך, ציטערט א זש די קרוין אויף אים. ציטערט א זש דער גא נצער פא לא ץ פון זײ ן ציטערדיקער שטים. אחשורוש: כא פט זי! הענגט זי אויפֿן טורעם! שטערן וועט זי ניט מײ ן פורים! פא יא ץ: און זא ל בא לד א רויס א קלא נג: ס'הא ט דער מלך א פֿא רלא נג. ער זוכט א מלכּה שיין און פֿריילעך, ווי עס פא סט זיך פֿא ר א מלך! לץ: ווערט אין שושן א גערודער, ווערט אין שושן א געלויף, און די סא מע שענסטע מיידלעך א לע קלײ בן זיך צונויף. פא יא ץ: ווי ער גיט א זא בא פֿעל שטייט שוין אסתּר אויפֿן שוועל: פמרדכי: אסתּר! מא ך זיך גרייט, ווי אין דער מגילה שטייט. לץ: און צום מלך אחשורוש: מרדכי: א גוט פורים, א גוט יא ר! זע, איך ברענג פֿא ר דיר א כּלה זע, איך ברענג פֿא ר דיר א פא ר. פא יא ץ: און דער מלך, זיס ווי הא ניק, זא גט: אחשורוש: קײ ן שענערס איז נישטא - זי וועט זײ ן די נײ ע מלכּה אין א מזלדיקער שעה! שטייט אין ווינקל דער מיניסטער, לץ: זעט, דער מלך שײ נט פֿון פֿרייד. פון דער רעכטער זײ ט די מלכּה, פון דער לינקער מרדכי שטייט. פא יא ץ: און ער דרייט די דינע ווא נצעס און דא ס קרומע אייגל צא פלט. און ער נייגט זיך, און ער בייגט זיך און ער שושקעט און ער פלא פלט: און ער נייגט זיך, און ער בייגט זיך און ער שושקעט און ער פלא פלט: המן: גרויסער מלך אחשורוש, הער זיך צו מיט נא ז און אויער. יי דן לייענען די מגילה און זיי לייענען זי קא פויער. קוק זיך צו ווי מרדכי שטייט זיך און ער ווייסט א לץ און ער גרייט זיך. ער וועט מא כן 'הא קוס- פא קוס' שטילערהייט און פֿון דער ווײ טן, און דעם גרויסן אחשורוש אויף א קוקו-פֿויגל בײ טן! לץ: ווי ער זא גט א רויס דא ס ווא רט, ווערט א קוקו אויפֿן א רט! זעט דער מלך א ז ס'איז ביטער, גיט אויף אים די קרוין א ציטער: אחשורוש: הענגט די יי דן אויפֿן טורעם, כ'וועל פֿא רשטערן זייער פורים! UNIT 3 WORKSET 2 26 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

31 2 1 אסתּר: המן! עפֿן ברייט די טיר און זוך אויס א בוים פֿא ר מיר הערט! איך זא ג אײ ך א ן א צינד איך בין אויך א יי דיש קינד. הענגען וועלן יי דן א לע, און מיט זיי דעם קעניגס כּלה! לץ: שרײ ט דער מלך אויפֿן טרא ן: אחשורוש: ניין! מײ ן מלכּה רירט ניט א ן! ברענגט א רײ ן א פורים לץ, איך גיב א רויס א נײ געזעץ איך בא פֿעל הײ נט יום-טובֿ פורים גרא גערט יי דן! מא כט א רעש און א סוף, דו בייזער המן! מא כט פֿון אים - א המן-טא ש! פא יא ץ: א ט געזא גט און שוין געטא ן א המן-טא ש מיט זיסן מא ן צוגעטרא גן אויף א טא ץ פא רן מלך אין פא לא ץ. לץ: הא ט דער מלך דא ס צעשניטן אויבן, אונטן און אין מיטן, יעדער הא ט פֿא רזוכט א ביס און געזא גט: א לע: ווי גוט און זיס! פא יא ץ: קלינגען גלעקלעך, פויקן טא צן! צימבלען לצים און פא יא צן! טא נצן א לע אין א רא ד אין א פורים-קא רא הא ד. לץ: גיסט זיך הא ניק פֿון די טישן. גיסט זיך ווײ ן, עס פֿעלט קײ ן זא ך. פורים איז בײ יי דן איינער א בער המנס גא ר א סך! א לע: טיר און טויער עפֿנט ברייט, מיט די גרא גערס א נגעגרייט. רונד א רום און טרא -לא -לא, פורים איז א ש פיל א זא! וואָקאַבולאַר VOCABULARY שושן... (Persia) Shushan מא סקא רא ד )דער(... masquerade רוישן... noise roar, make פא רא ד )דער(... parade קא רנא ווא ל )דער(... carnival קויש)ן( )דער(... basket(s) קונץ )די(... stunt trick, ש פא ס )דער(... gag joke, jest, טרא ן )דער(... throne קרוין )די(... crown קרא צט... scratches ציטערט... quivers trembles, כּעס )דער(... anger שטים )די(... voice טורעם )דער( קלא נג )דער( צא פלט... flutters pulsates, נייגט... grovels bows, בייגט... bends שושקעט... whispers פלא פלט... babbles קא פויער... opposite contrary to, הא קוס- פא קוס... magic Hocus Pocus, קוקו-פֿויגל... bird Cuckoo בײ טן... swap change over, פֿא רשטערן... disrupt disturb, בא פֿעל )דער(... command order, רעש )דער(... noise מא ן )דער(... poppy seed mix טא ץ )די\דער(... cymbal tray, platter, צעשניטן... sliced cut up, פֿא רזוכט... sampled tasted, tower, spire.... sound, rumour.... YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 27

32 ביס )דער(... bite קלינגען... ring גלעקלעך... bells little פויקן... beat drum, צימבלען... cymbal קא רא הא ד )דער(... circle dance, around פֿעלט... lacking be missing, טויער )דער( gate.... פֿא רלא נג )דער(... request, desire, wish פא סט... befitting to fit, גערודער )דא ס(... commotion, stir געלויף )דא ס(... run around, rush סא מע... only very, קלײ בן צונויף... together. select, gather כּלה )די(... bride ווא נצעס )די(... whiskers, moustache Writing Exercise 3.4 Text Type: Report* פורים טעמע סומירונג Purim Topic Summary *Outcome 2: Assessment Task 1 Analyse and use the information from the spoken texts and the answers to the questions on Purim, to prepare a summary report on Purim s diversity, traditions and customs in different Yiddish-speaking communities and times. Speaking Exercise 3.5 Text Type: Summary* פורים טעמע סומירונג Purim Topic Summary Present a summary of your research into Purim s diversity, traditions and customs in different Yiddish-speaking communities and times. Listening Exercise 3.5 Films and songs יידישע לידער אין פילמען Yiddish Songs in Films Listen to samples of films and songs about Jewish weddings and take note of the traditions and customs presented. You may take notes at any time. These will be useful for the preparation of Outcome 2, Assessment Task 2 later. )אויסצוגן פֿון יידישע פילמען, צוגעגרייט פון אַלעקס דאַפנער פאַר דער קדימה ( (Excerpt from Yiddish Films prepared by Alex Dafner also at the Kadimah.) UNIT 3 WORKSET 2 28 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

33 דער בדחן\מאַרשאַליק Badkhn/Marshalik The (Excerpt from Forverts Shoh Radio Program New York presented on presented by B. Sendler, Y. Gottesman with J. Waletzky, & M. Alpert) )אויסצוג פֿון פֿאָרווערטס שעה פראָגראַם, נ.י. צוגעגרייט פֿון מיט ב.סאַנדער, א. גאָטעסמאַן, ד.וואַלעצקי, מ,אַל פערט( You can read more about the Forverts Shoh Radio Program at: Josh Waletzky at: SONG ליד כדך-ליד ליד Song Badkhn )אויסצוג פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 275 קאַסעטע 3#, ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p275, Cass# }.4.2 2} 2} וואָקאַבולאַר VOCABULARY velvet.... to pass away.... to tremble, to quiver, to shiver... shadow/shade.... to sob (sobs).... [bekòvd/e/ik] honourable, respectable... look, glance, gaze [dàrshenen]... to preach [gedàshnt]... silk.... YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 3 W O R K S E T 2 29

34 Reading Exercise 3.5 *Narrative account די חתונה Wedding The )אויסצוג פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 1, ז. 275 קאַסעטע 3#, ש.צוקער( Excerpt from: Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, p275, Cass#3 (Excerpt read by Hertz Grossbard, prepared by Alex Dafner) UNIT 3 WORKSET 2 30 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

35 YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 31

36 וואָקאַבולאַר VOCABULARY הוידען... see-saw to swing, shake.... מסכּים... concur. agree, short.... sharp.... grandchildren.... ציִען... pull stretch, אייביק... always forever, drunk.... וויינען... weep to cry, צעוויינט זיך... crying begins צרה )ות( )די(... problem worry, לאָמיך... me let זינדיקן... sin to רייד )די(... speech talk, celebration.... כלי פען... whimper sob, אויסגע פוצט... elegant dressed up, ריכטן... anticipate expect, prepared.... apron.... בדחן )דער(... (traditional). wedding MC folded.... בעטן... request beg impatience.... שאָקלען קורץ שאַרף אוראייניקלעך שיכּור שימחה )די( אָנגעגרייט פֿאַרטעך )דער\דאָס( פֿאַרלייגט אומגעדולד חתונה )די(... the wedding flute... trumpet.... drum.... voice(s).... supper.... פשוט)ע(... simple, plain זו פ )די(... sip soup, pleasure.... plate.... אײַנגענורעט... burrowed bundled, sad.... fear.... דעריאָגן... up catch פרנסה )די(... make a living זיפֿצן... sigh. to household.... קנייטש)ן( )דער(... crease, wrinkle שטערן )דער(... star, forehead צעוויגן... about rock צעזיפצן... out sigh mud.... פֿלייט )די( טרומ פייט )די( פויק )די( קול )ות( וועטשערע )די( מחיה טעלער )דער( אומעטיק שרעק )דער\די( הויזגעזינד )דאָס( בלאָטע )די( בקשה)ות( )די(... request plea, טאָ פטשען... plod wallow, פֿאַרריגלט... in bolted, locked U N I T 3 W O R K S E T 2 32 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

37 פֿראַגעס QUESTIONS 1. פֿאַרוואָס און ווי אַזוי פרייט מען זיך אין שטעטל?.. 2. פֿאַרוואָס איז»הײַנט בײַ נאַכט«דעם יידנס פשוטע זו פ אַ מחיה!?.. 3. וואָס טראַכט דאָס מיידל אַליין?.. 4. וואָס טוען אַ בֿחור מיט אַ מיידל און וואָס יאָגט זיי נאָך?.. 5. פאַרוואָס זיפצן די ערשטע צוויי יידן אויף דער חתונה אומעטיק?.. 6. וואָס ווינטשן זיך צוויי אַנדערע יידן בײַם טרינקען לחיים אויף דער חתונה?.. 7. וואָס זאָגן די דריי ווײַבער בײַם טרינקען לחיים אויף דער חתונה און וואָס טוען זיי אַלע?.. 8. אויף וועמען און פאַרוואָס וואַרט מען שוין אומגעדולט אויף דער חתונה אין שטעטל?.. YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 3 W O R K S E T 2 33

38 Writing Exercise 3.5 Text Type: Summary Report* חתונה טראַדיציעס Jewish Wedding Traditions *Outcome 2: Assessment Task 2 Analyse and use the information from the spoken texts and answers to the questions on The Wedding, to prepare a summary report on the Jewish wedding traditions and customs in Yiddish-speaking communities. (Use lined paper or the back of this sheet to write the text.) Listening Exercise 3.6 פסח אין דער געשיכטע History Passover in (Excerpt from SBS Yiddish Program Archive CD 314 Passover Program produced Alex Dafner & Zuker Vol-2, pp ) )אויסצוגן פֿון ס.ב.ס יידיש ראַדיאָ פראָגראַם אַרכיוו #314 פסח פראָגראַם-אויסגעפירט פון אַלעקס דאַפנער און זוקער ב- 2,ז ( You will hear the recording twice. There will be a short break between the first and second playing. You may take notes at any time. These notes will also be useful for the preparation of the Outcome 2, Assessment Task 3 later. וואָקאַבולאַר VOCABULARY liberation.... יאָך... oppression. burden, אַרײַנגעאָטעמט... in. breathed interpreted.... lifestyle.... אויסעפֿורעמט... moulded. formed, ב'עיקר... primarily. chiefly, underlined.... questions.... צונויפֿגעבונדן... to tied up with, tied אור צײַטן... times ancient נײַ צייטיקע... time current, new formed.... באַפֿרײַונג )די( אַרײַנגעטײַטשט לעבנס שטײַגער )דער( אונטערגעשטראָכן קשיא)ות( )די( אויסגעשטאַלטיקט expression(s).... געשיכטע )די(... history, story intention.... אָנגענומען... accepted. took on, אויפֿגעהאַלטן... maintained kept-up, אויפֿגעהיטן... after. protected, looked original.... קיבוץ )דער... Kibut community, group, עטוואָס... something. a little experience.... אַרויפֿהייבן... accentuate bring up, שטריך)ן( )דער(... feature. trait, impress.... אויסדרוק)ן( כּוונה)ות( )די( אָריגינאַל דערפֿאַרונג )די( אימ פאָנירן U N I T 3 W O R K S E T 2 34 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

39 פֿראַגעס QUESTIONS Listen to the above passage and then answer the questions in English. All answers must be based on the text and written in full sentences. 1. What are the original traditional characteristics celebrated by the Pesach holiday?.. 2. What has every Jewish community done to Pesach throughout history?. 3. What has the Jewish community of Eastern Europe contributed to Pesach? Which Passover customs and traditions, such as foods/dishes, do you think came from Eastern Europe?... YIDDISH SPEAKING COMMUNITIES U N I T 3 W O R K S E T 2 35

40 Reading Exercise 3.6 *Narrative account/story די מעשׂה פון פסח Passover Story of )אויסצוגן פֿון יידיש אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור ב- 2, זז , קאַסעטע #, ש.צוקער( (Excerpts from Zucker S Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol.1, pp , Cass#) Read the passages, study the vocabulary and then answer the questions in Yiddish on lined paper. All answers must be based on the text and written in full sentences U N I T 3 W O R K S E T 2 36 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

41 וואָקאַבולאַר VOCABULARY Yokheved [Yokhèved]... Moses s mother... to be [mòyre] afraid, to fear.... to multiply.... Egypt [Mitsràim]... Miriam, Moses s sister [Mìriam].... Moses, leader who brought the Jews out of Egypt [Mòyshe].... What a! (also, What kind of).... pyramid.... Pharaoh [Pàre(s)].... to take over.... (to go) down.... to issue.... to draw out.... to throw in... to put in (lying position).... to bathe, to go swimming.... to hide... to free, to liberate.... bitter, miserable... bank, shore.... free.... to go up to, to approach.... brick.... to give birth to.... to be born.... box.... to call.... twig.... difficult, hard... to be strengthened, to become strong... slave.... enemy [sòyne-sònim].... braided, twisted... to happen... to grow.... to nurse... [khòydesh-khadòshim] month... lest, in case, in the event.... YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES 37 U N I T 3 W O R K S E T

42 פֿראַגעס QUESTIONS 1. וואו הא בן יי דן א מא ל געוואוינט? ווי הא ט געהייסן דער מלך פֿון מצרים? ווא ס הא ט דער מלך געטא ן צו די יי דן? פֿא ר ווא ס הא ט פרעה מורא געהא ט? ווא ס פֿא רא געזעץ הא ט ער א רויסגעגעבן? U N I T 3 W O R K S E T 2 38 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

43 6. ווא ס הא ט די מוטער יוכבֿד געטא ן מיט איר יי נגעלע? פֿא ר ווא ס איז מרים געשטא נען פֿון דער ווײ ט? ווער הא ט געפֿונען דא ס קעסטעלע מיטן קינד? ווא ס הא ט מרים געזא גט פרעהס טא כטער? ווא סער נא מען הא ט פרעהס טא כטער געגעבן דא ס קינד? YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 39

44 You made your bed, now lie in it. (Lit. The kind of Purim [you have] [you ll have] that kind of Passover. ) One is not interested in the spirit of the thing, but in its material benefits. (Lit. They don t mean the Heggadah, but the dumplings.).1.2 U N I T 3 W O R K S E T 2 40 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

45 וואָקאַבולאַר VOCABULARY [mìdber-midbòryes] desert.... Midian [Mìdbien].... Egyptian [Mìtsrich].... plague.... first-born. shepherd.... to observe, to celebrate.... to be burned down, to become completely burned... to lead, to guide.... spring.... Children of Israel, Jews [Yisrò(y)el].... dumpling.... to save, to rescue.... to call.... sheep.... weak.... to die.... stone, rock.... to punish.... to hit, to beat, to strike.... The Patriarch Abraham, the first Jew.... Aaron, Moses s brother, the first high priest.... overseer.... wrong/ unjust person... over.... to run away, to flee.... to pass over liberation.... to free, to liberate.... cry, scream, clamour.... thorn bush.... [derhàrhenen] to kill, to slay (pf.) [derhàrget]... hard.... Haggadah, [Hagòde(s)] the collection of biblical narrative, tales, hymns, psalms and songs recited at Passover [seder].... death.... The Patriarch Jacob.... The Patriarch Isaac.... Israel (the people).... YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES U N I T 3 W O R K S E T 2 41

46 פֿראַגעס QUESTIONS 1. ווא ס הא ט דער אויפֿזעער געטא ן צו דעם יי דישן שקלא ף? ווא ס הא ט משה געט פֿא ר ווא ס איז משה א נטלא פֿן פֿון מצרים? ווא ס איז געווא רן פֿון משהן אין לא נד מידין? ווא ס הא ט משה געזען אין מדבר? ווא ס הא ט דא ס קול געזא גט מש U N I T 3 W O R K S E T 2 42 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

47 7. מיט וועמען איז משה א וועק קיין מצרים? ווא ס הא בן משה און אהרן געזא גט פרעהן און ווא ס הא ט פרעה געטא ן? מיט ווא ס הא ט גא ט געשטרא פֿט מצרים? ווא ס איז געווען די צענטע מכּה? פֿא ר ווא ס הייסט דער יום-טובֿ פסח פסח? פֿא ר ווא ס פרא וועט מען דעם יום-טובֿ פסח? YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 43

48 וואָקאַבולאַר VOCABULARY [Ma nishtanò halàylo hazè mikòl halèylòys] Why is this night different from all other nights? (Heb.)... matzah [màtse(s)] unleavened bread eaten at Passover... seder [sèyder-s(e)dòrim] festive meat eaten on the first night(s) of Passover at which the Haggadah is read and special foods are eaten for their symbolic significance. (In the diaspora the seder is conducted on the first two nights, and, in Israel, only on the first night).... to dip... all kinds of, various.... reclining, leaning.... only... this, these (emph.) the said.... saltwater.... khomets [khòmets] bread and all leavened products not permitted during passover.... haroses, a sweet brown paste, prepared from nuts, apples, spices and wine and eaten at the seder as a reminder of the clay the Jews used to make bricks in Egypt [kh(a)ròyses] If you are addressing the questions to only one of these family members, use the informal 2. If you are addressing the questions to only one of these family members, use the informal U N I T 3 W O R K S E T 2 44 Y I D D I S H - S P E A K I N G C O M M U N I T I E S

49 Writing Exercise 3.6 Text Type: Summary/Report* טראַדיציעס\ מינהגים Traditions and Customs *Outcome 2: Assessment Task 3 Analyse and use the information from the spoken texts and the answers to the questions on Purim, the Jewish Wedding and /or Passover, to prepare a summary report. (Use lined paper to write the text.) פֿראַגעס QUESTIONS אַ. וועלכע טראַדיציעס און מינהגים צו טאָן מיט פורים, יידישע חתונות און פסח, קענסטו אויסרעכענען און וועלכע געפעלן דיר\געפֿעלן דיר נישט? פורים:..... חתונות:..... פסח:.... YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES UNIT 3 WORKSET 2 45

50 ב. וואָסערע ענדערונגען\צו פאַסונגען וואָלסטו געמאַכט צו די אויבן דערמאָנטע, אויב דו וואָלסט פורים: געהאַט די געלעגנהייט דאָס צו טאָן און פֿאַרוואָס? חתונות: פסח:. Speaking Exercise 3.6 Text of presentation/speech* מינהג, טראַדיציע, ענדערונג Custom, Tradition, Change Present a short talk about traditions and customs in Yiddish-speaking communities in different places and times. UNIT 3 WORKSET 2 46 YIDDISH-SPEAKING COMMUNITIES

51 Unit 3 Workset 3 THEME AND TOPICS Yiddish Communities and the Changing World Entertainment and Media Popular Theatre, Song, Music, Comedy, Film, Radio, Internet OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 3: Exchange information, opinions and experiences Assessment Task 1: A three to four minute role-play focusing on a resolution of an issue. Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE ביכל: יי דישע מינדלעכע טעמעס Speaking Exercise 3.7: Oral Topics 48 Listening Exercise 3.7: Reading Exercise 3.7: Writing Exercise 3.7: 130 Years of Yiddish Theatre... יא ר יידיש טעא טער 13o דער פֿאָטער פון יידישן טעאַטער Theatre... The Father of Yiddish פא פולער יידיש טעא טער... Theatre Popular Yiddish געזא נג, מוזיק, קא מעדיע Music... Listening Exercise 3.8: Yiddish Comedy, Song and 56 Reading Exercise 3.8: יי דישע פילמען א מא ל\הײ נט Present... Yiddish Films Past and 60 ענדערונגען אין די קונסט פֿא רמען Forms... Speaking Exercise 3.8: Changes in Yiddish Art 65 Writing Exercise 3.8: א לט-נײ ע יידישע קונסט פֿא רמען... Forms Old-New Yiddish Art 65 יי דיש רא דיא און אינטערנעט... Internet Listening Exercise 3.9: Yiddish Radio and the 65 Reading Exercise 3.9: Writing Exercise 3.9: יי דיש מעדיא און אינטערנעט... Internet Yiddish Media and the אינטערנעט: אַ שטעקן מיט צוויי עקן Sword... Internet: A Two Edged רא ל-ש פיל און דעבא טע... Debate Speaking Exercise 3.9: Role-play and 70 GRAMMAR AND LINGUISTIC ELEMENTS Revising the comparative, superlative, the present participle used as an adverb and expression of repeated action. Revise conditional and future tenses, terms of persuasion and conviction. E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 47

52 Speaking Exercise 3.7 Listening Exercise 3.7 Text Type: REVIEW ORAL TOPICS 1-5 BOOKLET FROM UNIT 1/2 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the year. Ensure that you have the correct answers to all the questions from Units 1-2 and that they are correctly entered in the Oral Practice booklet. 130 Years of Yiddish Theatre יא ר יידיש טעא טער o31 )Excerpts from SBS Yiddish Program Archive CD 312 Theatre Popular & Shund - produced by Alex Dafner( )אויסצוגן פֿון ס.ב.ס יידיש ראַדיאָ פראָגראַם אַרכיוו #312 פאָ פולער און שונד טעאַטער-אויסגעפירט פון אַלעקס דאַפנער( וואָקאַבולאַר VOCABULARY You will hear the recording twice. There will be a short break between the first and second playing. Listen carefully and then answer the questions in Yiddish. All answers must be based on the text and written in full sentences. You may take notes at any time. These notes will also be useful for the preparation of Outcome 3, Assessment Task 3 later. זשאַנער)ס(... genre, type מעלאָדראַמע )די(... melodrama עולם )דער(... people audience, קינסטלעריש... artistic אָנסאַמבל)ען( )די(... ensemble מחבר)ים( )דער(... author. רע פערטואַר )דער... repertoire. פרעטענציעס... pretensions אַקטיאָרן... actors דערפאָלג )דער(... success פאַרקערט... opposite on the contrary, קונסט )די(... art צושויער )דער(... viewer געהעריק... appropriate suitable, געשמאַק )דער(... taste באַגאַזש )דער(... baggage פשוט... plain simple, פֿאַרברענגען enjoy.... טעאַטער )דער(... theatre אָנפֿאַנג )דער(... beginning start, יובֿל )דער(... jubilee anniversary, יאַסי... city) Yass (Romanian באַגײַסטערט... inspired אויפֿפֿירונג )די(... production. showing, פֿאַרווײַלונג )די(... entertainment אָ פשאַצונג )די(... appreciation, evaluation שטערן )דער(... star קריטיק )די(... critique critic, ערנסט... serious(ly) באַציונג )די(... relationship to באַצייכענען... designate label, mark, שונד )די(... trash literary/theatrical אַגבֿ... way incidentally, by the ראָמאַן )דער(... fiction novel, אוצר )דער(... treasure באַשטײַט consists.... UNIT 3 WORKSET 3 48 ENTERTAINMENT AND MEDIA

53 פֿראַגעס QUESTIONS 1. ווי אַלט איז דער יידישער טעאַטער געוואָרן אינעם יאָר 2006? וווּ האָט דער יידישער טעאַטער אָנגעפֿאַנגען צו ש פילן און ווער האָט עס אָנגעהויבן? וואָסערע טעאַטער איז דאָס געווען? איז אַזאַ טעאַטער נאָך אַלץ פאָ פולער און ווערט עס נאָך אַלץ געש פילט הײַנטצוטאָג? ווי א זוי ווייסן מיר א ז די ערנסטע קריטיקער הא בן נישט געהא לטן פונעם פֿא רווײ לונגס טעא טער? פאַרוואָס זאָגט מען אַז הײַנט איז אַזאַ קריטיק מער נישט אָנגענומען? ווא סערע זשא נערס פֿון טעא טער ווערן דערמא נט דא? E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 49

54 8. וועלכע פון די איז נאָך אַלץ פאָ פולער און פֿאַרוואָס? וועלכע גרויסע יידישע קונסט און פֿאַרוויילונגס טעאַטער אָנסאַמבלען ווערן אויסגערעכנט דאָ? וועלכע טעאַטער אָנסאַמבלען זענען געווען אָפט מאָל מער פאָ פולער און פֿאַרוואָס? UNIT 3 WORKSET 3 50 ENTERTAINMENT AND MEDIA

55 Reading Exercise 3.7 Text Type: Biographical extract The Father of Yiddish Theatre דער פֿאָטער פון יידישן טעאַטער )אויסצוג פֿון קאָלעדזש יידיש, זז , פֿון אוריעל וויינרייר( (Excerpt from College Yiddish 1999, pp , by Uriel Weinreich. A YIVO publication, New York N.Y.) Read the story of Abraham Goldfaden the father of modern popular Yiddish theatre and popular songs. Learn the proverb and vocabulary, answer the questions and revise the grammar of the present participle. דער פֿא טער פֿון יי דישן טעא טער דער פֿא טער פֿון מא דערנעם יי דישן טעא טער איז געווען א בֿרהם גא לדפֿא דן ) (. ער הא ט געהא ט א זא פֿײ נעם געשמא ק און א זא גרויסן ענטוזיא זם פֿא ר זײ ן אידעא ל, א ז ער הא ט א וועקגעגעבן זײ ן גא נץ לעבן אויף בויען א יי דישן טעא טער, און די טרא דיציע ווא ס ער הא ט א נגעהויבן לעבט נא ך ביז הײ נט. כא טש ער הא ט זיך קיין מא ל ניט געלערנט קיין מוזיק )ער הא ט א פֿילו ניט געקענט לייענען און שרײ בן קיין נא טן(, הא ט ער א בער גוט געקענט אויסטרא כטן א טרויעריק ליד, א פֿריילעכן טא נץ, א ן א פערעטע ווא ס זא ל קענען טיף א נרירן דעם יי דישן עולם. א מא ל הא בן יי דן ניט געהא לטן פֿון ש פילן טעא טער, און דערפֿא ר איז קיין יי דיש טעא טער כּמעט ניט געווען. א בער א ן א לטע טרא דיציע פֿון פורים-ש פילן איז געווען, און פֿון זינגען און טא נצן הא בן דא ך יי דן א וודאי געהא לטן. דא ס א לץ הא ט גא לדפֿא דן אויסגעניצט בא לד ווי ער הא ט א נגעהויבן שרײ בן זײ נע ערשטע זא כן. די א רבעט איז געגא נגען שווער, און גא לדפֿא דן הא ט זיך שטא רק געמא טערט. Abraham Goldfaden א בֿרהם גא לדפֿא דן ) ( קיין א קטיא רן זײ נען כּמעט ניט געווען, קיין טעא טער-בנינים א וודאי ניט. אין רומעניע, וואו גא לדפֿא דן הא ט דעמא לט געוואוינט, זײ נען יי דן געווען א רעם, הא ט מען קיין סך געלט פֿא ר בילעטן בײ ם עולם ניט געקענט נעמען. פֿלעגט טא קע גא לדפֿא דן א פֿט דא רפֿן פֿא רשטעלן ערגעץ וואו אין א פשוטער שטא ל. פֿא רדינט הא ט ער זייער ווייניק. E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 51

56 פֿון שרײ בן א פערעטעס און ש פילן אין זיי הא ט מען דעמא לט ניט געקענט לעבן. מען דערציילט, א ז גא לדפֿא דן פֿלעגט א פֿט זיך אויפֿכא פן בײ נא כט און עס פֿלעגט אים פלוצלינג אײ נפֿא לן א ליד. פֿלעגט ער אויפֿשטיין און פֿא רשרײ בן די ווערטער אויף א שטיקל פא פיר, כּדי זיי ניט צו פֿא רגעסן ביז אין דער פֿרי. נא ך עטלעכע יא ר ש פילן איז גא לדפֿא דן א וועקגעפֿא רן פֿון רומעניע. אין עסטרײ ך און אין רוסלא נד זײ נען זײ נע א פערעטעס זייער געפֿעלן, און גא לדפֿא דן איז גיך געווא רן בא רימט. א בער א פֿילו ש פעטער, ווען מען הא ט זײ נע לידער אומעטום געזונגען, איז ער געבליבן א רעם. אין א סך שטעט און שטעטלעך הא ט ער גע פרואווט עפֿענען א טעא טער, א בער ער פֿלעגט דעם טעא טער בא לד מוזן פֿא רמא כן, ווײ ל אין ערגעץ פֿלעגט ניט קומען קיין גרויסער עולם. און ווידער פֿלעגט ער גיין איבער די גא סן א הונגעריקער. גייענדיק א זוי איין מא ל אין לעמבערג הא ט ער געהערט דורך א פֿענע פֿענצטער פֿון א רײ ך יי דיש הויז, ווי מען זינגט דא רטן זײ נע לידער. צי ווייסן די בעלי-בתּים, הא ט ער דעמא לט געטרא כט, א ז א זוי נא ענט צו זיי גייט א רום דער שרײ בער פֿון די לידער און הא ט ניט ווא ס צו עסן? אין צא רישן רוסלא נד הא ט מען ניט געטא רט פשוט ש פילן טעא טער. מען הא ט געמעגט ש פילן, נא ר אויב די רעגירונג הא ט דערלויבט יעדער פֿא רשטעלונג בא זונדער. אין 1883 הא ט די צא רישע רעגירונג אין גא נצן פֿא רווערט צו ש פילן טעא טער אויף יי דיש. הא בן יי דישע א קטיא רן אויסגעטרא כט א פלא ן, א ז זיי וועלן גא ר ש פילן טעא טער אויף דײ טש, און זיי פֿלעגן טא קע א רײ נמישן א סך דײ טשע ווערטער אין זייערע רא לעס, כּדי די רעגירונג זא ל מיינען, א ז דא ס איז דײ טשער טעא טער. א בער דא ס איז געווען זייער שווער. ניט א לע מא ל הא ט מען געקענט א פנא רן די רעגירונג. צוליב דעם הא ט מען ביז דער רעווא לוציע פֿון 5091 כּמעט ניט געש פילט קיין יי דישן טעא טער אין רוסלא נד. גא לדפֿא דן א ליין איז א וועקגעפֿא רן קיין ניו-יא רק. ווען גא לדפֿא דן איז געקומען קיין א מעריקע, הא ט ער שוין אין די פֿא רייניקטע שטא טן געפֿונען א פֿײ נעם יי דישן טעא טער - א טעא טער ווא ס א נדערע הא בן געשא פֿן, א בער ווא ס איז א רויסגעווא קסן פֿון דער טרא דיציע ווא ס גא לדפֿא דן הא ט א נגעהויבן מיט יא רן פֿרי ער. זיצנדיק דא ס ערשטע מא ל אין א יי דישן טעא טער אין ניו-יא רק הא ט זיך גא לדפֿא דן שטיל געפֿרייט, און א גליקלעכער הא ט ער געשע פטשעט צו זיך א ליין: מײ ן יי דישער טעא טער! די א רבעט פֿון מײ נע הענט! ניט לא נג נא ך זײ ן א נקומען קיין ניו-יא רק איז גא לדפֿא דן געשטא רבן. טויזנטער מענטשן הא בן אים בא גלייט צו זײ ן לוויה. ער ווא לט זיכער בײ זײ ן לעבן געקווא לן פֿון א זא גרויסן עולם. UNIT 3 WORKSET 3 52 ENTERTAINMENT AND MEDIA

57 VOCABULARY גיך... swiftly quickly, בא רימט... famous well known, אומעטום... everywhere גע פרואווט... attempted tried, ערגעץ )ניט(... (nowhere). somewhere הונגעריקער )דער(... person. hungry לעמבערג... Lvov Lemberg - בעלי-בתּים )די(... owners, landlords צא רישן... Tsarist געמעגט... do. could, may רעגירונג )די(... government. דערלויבט... allowed permitted, יעדער... each every, פֿא רשטעלונג )די(... show. performance, בא זונדער... separately. פֿא רווערט... banned barred, אויסגעטרא כט... up thought פלא ן )דער(... plan גא ר... surprisingly even so, דײ טש... German א רײ נמישן... blend. to mix in, רא לעס )די(... parts. roles, א פנא רן... on to fool, cheat צוליב... of because רעווא לוציע )די(... revolution. א וועקגעפֿא רן... travelled went away, פֿא רייניקטע שטא טן )די(... States. United א נדערע )די(... other. געשא פֿן... created גליקלעכער... overjoyed very happy, געשע פטשעט... whispered. געשטא רבן... died. טויזנטער... thousands בא גלייט... accompanied. לוויה )די(... funeral. געקווא לן... beam revel in, delight in, שׁ פריכוואָרט Proverb ווייניקער עולם גרעםער די שימהה וואָקאַבולאַר Lesser the crowd, bigger the celebration טעא טער )דער(... theatre. געשמא ק )דער(... taste ענטוזיא זם )דער(... enthusiasm אידעא ל )דער(... ideal בויען... build. כא טש... although. even though, א פֿילו... as even, as much נא טן )די(... musical notes א פערעטע )די(... operetta. א נרירן... affect tough, עולם )דער(... crowd. audience, געהא לטן... to. approved of, held on כּמעט... nearly almost, א וודאי... course certainly, of אויסגעניצט... of. exploited, made use געמא טערט... toiled. laboured, א קטיא רן )די(... actors בנינים )די(... buildings רומעניע... Romania דעמא לט... time then, at that געוואוינט... lived. dwelled, א רעם... poor. בילעטן )די(... tickets. פֿלעגט... to. used טא קע... really. indeed, פֿא רשטעלן... perform ערגעץ... somewhere. פשוט)ער(... humble. simple, שטא ל )די\דער(... stall, stable, barn אויפֿכא פֿן... up to wake פלוצלינג... suddenly. אײ נפֿא לן... occur. to כּדי... that so that, so as to, in order עסטרײ ך... Austria. רוסלא נד... Russia. געפֿעלן... like to appeal, to please E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 53

58 פֿראַגעס QUESTIONS 1. ווען איז גא לדפֿא דן געבוירן געווא רן? צי הא ט ער א מא ל געלערנט מוזיק? טא ווי הא ט ער געקענט ווערן "דער פֿא טער פֿון יי דישן טעא טער? פֿא ר ווא ס איז א מא ל ניט געווען קיין יי דישער טעא טער? צי הייסט דא ס א ז מען הא ט אינגא נצן ניט געש פילט טעא טער בײ יידן ביז גא לדפֿא דענען? צי מיינט דא ס א ז עס זײ נען בײ יי דן פֿריער ניט געווען קיין לידער און טענץ? פֿא ר ווא ס איז גא לדפֿא דנס א רבעט געווען א זא שווערע? UNIT 3 WORKSET 3 54 ENTERTAINMENT AND MEDIA

59 8. וואוהין איז גא לדפֿא דן א וועקגעפֿא רן פֿון רומעניע? ווא ס הא ט גא לדפֿא דן איין מא ל געהערט אין לעמבערג? ווא ס הא בן יי דישע א קטיא רן געטא ן אין רוסלא נד ווען מען הא ט זיי פֿא רווערט צו ש פילן אין יי דיש? וואו הא ט גא לדפֿא דן געוואוינט זײ נע לעצטע יא רן און פֿא רווא ס הא ט ער זיך דא רט געפֿרייט? פֿא ר ווא ס ווא לט גא לדפֿא דן געקווא לן אויב ער ווא לט געזען זײ ן לוויה?..... E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 55

60 Writing Exercise 3.7 Text Type: Summary/Report* Popular Yiddish Theatre פא פולער יידיש טעא טער Research and use the information from the websites below, to prepare a summary report about recent productions of the popular Yiddish Theatre in at least four different Yiddish-speaking communities in different places around the world including Australia. Melbourne: Tel Aviv: New York: Montreal: General: Listening Exercise 3.8 Text Type: Conversation* Yiddish Comedy, Song and Music קא מעדיע, געזא נג, מוזיק Shimon Dzigan and Israel Shumacher צוויי גרויסע יידישע קאָמיקער * See and hear them at: Shimon Dzigan and Israel Shumacher, two of the most popular Yiddish comedians, started performing as a duet in Lodz, Poland, before WWII. After the war they continued to perform in Israel and for Yiddish speaking audiences all over the world. You can listen to excerpts of their skits and hear their style of comedy on the websites above. Can you detect their style of comedy reflected in the work of comedians such as Jackie Mason, Mel Brooks, Woody Allen, Gerry Seinfeld and others? Take notes on what similarities you think there are and use them in the writing and speaking exercises on the following pages. L-R: Israel Shumacher Shimon Dzigan UNIT 3 WORKSET 3 56 ENTERTAINMENT AND MEDIA

61 יידישע לידער און מוזיק Yiddish Songs and Music Text Type: Article/ Biographical extract/ Autobiography/ Review* Read the promotional, biographical and review materials on the websites of some of the singers and performers below. Find out how they are preserving the traditional forms of Yiddish songs and music such as folksongs, khazones, badkhones, klezmer and children s songs and how they are also bringing innovations and changes to those traditional forms. Take notes on this research and use them as part of the speaking exercise on page 65 of this unit. Klezmania Chava Alberstein Michael Mishke Alpert Pripetshik Singers =performer&id=pripetshik+singersr E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 57

62 Type: Review* New Recordings of Yiddish Songs and Music נײ ע רעקא רדירונגען פֿון יידישע לידער און מוזיק Listen to the review of some new recordings of Yiddish songs and music, presented by Itzik Gottesman and Boris Sandler, on the Forverts Radio Shoh in New York. You may take notes at any time. These will be useful for the preparation of Outcome 3, Assessment Task 1, on page 70. Study the vocabulary and answer the questions following in English. All answers must be based on the text and written in full sentences. וואָקאַבולאַר VOCABULARY געדאַנק)ען( )דער(... thought(s) idea, motive אַראַנזשירן... arrange זאַמלונג )די(... collection באַקומען... receive צום באַדויערן... unfortunately. regretfully, שלאָפליד\וויגליד )דאָס(... lullaby. פרט)ים( )דער(... particulars detail, קאָמ פאַקטל )דאָס(... compact disk CD/DVD קאַסעט)ע( )די(... cassette דיסק )דער(... record. disk, איבערבליק )דער(... survey. review, זעלטן... often rarely, not פֿאָטאָגראַפיע )די(... photograph אַרכיוו )דער(... archive מוסטער )דער(... sample, master, pattern, design חזן )דער( cantor.... איבערבעטן)זיך(... up. be reconciled, make חלום )דער(... dream. קאַ פעליע )די(... group. musical band, שירה)ים( )די(... song. religious ליד)ער( )דאָס(... poem song, ניגון )דער(... tune, melody צוגע פאַסט... to adapted נאָטיץ )די(... note. notice, קאָמ פאָזיטאָר )דער(... composer טעמע )די(... theme נוסח... style version, געשאַפֿן... invented. created, נאַראַציע )די(... narration. חזיר )דער(... pig, hog וואָלף )דער(... wolf. שאַפֿעריש)ע( creative.... UNIT 3 WORKSET 3 58 ENTERTAINMENT AND MEDIA

63 פֿראַגעס QUESTIONS 1. What is this segment of the program devoted to according to the presenter?.. 2. Which bands are featured during this segment of the program?. 3. Who are some of the artists mentioned and what do they play and/or do musically? What sorts of songs and musical styles are featured on this segment of the program? What sort of adaptations and/or creative changes have been made by these artists to some of the traditional styles mentioned above?.... E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 59

64 Reading Exercise 3.8 Yiddish Films - Past and Present יידישע פילמען - א מא ל און היינט )אויסצוגן פֿון לערנען יידיש, פון מאַרווין זוקערמאַן און מאַריאָן הערבסט, זז. 99 ( (Excerpts from Learning Yiddish by Marvin Zuckerman and Marion Herbst 1987 published by J. Simon/Pangloss Press, Malibu, California, P.99) מער ווי אַ הונדערט ייִדיש רעדנדיקע פֿילמען זײַנען געמאַכט געוואָרן אַמאָל אין דעם געוועזענעם ראַטן-פאַרבאַנד, ליטע, פוילן, און די פאַרייניקטע שטאַטן. די ערשטע ייִדישע פֿילמען זענען געווען שטומע פֿילמען מיט יידישע אונטערשריפֿטן. אַרום פֿערציק פֿילמען זײַנען געווען אינגאַנצן ייִדיש רעדנדיקע, און אַ סך אַנדערע זײַנען טיילווײַז ייִדיש רעדנדיקע. די פילמען זײַנען אַ וואונדערבאַרער אוצר פון וויזועלע און קלאַנג אַרכיוון פון דער רײַכער קולטור. זיי דערמעגלעכן אַן אייגנאַרטיקע געלעגנהייט צו הערן די ייִדישע ש פראַך און אירע פאַרשיידענע דיאַלעקטן, און צו כאַ פן אַ בליק אויף אונדזער קולטור ירושה. See and read more at: וואָקאַבולאַר VOCABULARY קולטור )די(... culture. דערמעגלעכן... enable אייגנאַרטיק... particular. peculiar, געלעגנהייט )די(... opportunity פאַרשידענע... varied. various, דיאַלעקט)ן( )דער(... dialect. כאַ פן... catch בליק )דער(... glance glimpse, ירושה )די(... inheritance פֿאַרגעניגן )דאָס\דער(... pleasure. joy, delight, עקזיסטירט... exists. הוי פטראָלע )די(... leading part/role באַוואוסט)ער(... known. famous, well זעלבער... same טאַקע indeed.... געוועזענעם... former ראַטן-פאַרבאַנד )דער(... Union. USSR, Soviet ליטע... Lithuania. פוילן... Poland. פֿאַרייניקטע שטאַטן )די(... USA, United States שטום... silent. mute, אונטערשריפט)ן(... subtitle(s). אינגאַנצן... completely. totally, רעדנדיקע... speaking talking, וואַונדערבאַר... wonderful. אוצר )דער(... treasure וויזועל... visual. קלאַנג )דער(... sound. אַרכיוו)ן( )דער(... archive(s). רײַכער rich.... UNIT 3 WORKSET 3 60 ENTERTAINMENT AND MEDIA

65 א יי דישער פֿילם Film A Yiddish )אויסצוגן פֿון לערנען יידיש, פון מאַרווין זוקערמאַן און מאַריאָן הערבסט, זז. 98 ( (Excerpts from Learning Yiddish by Marvin Zuckerman and Marion Herbst 1987 published by J. Simon/Pangloss Press, Malibu, California, P.98) See also: Green Fields גרינע פעלדער E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 61

66 UNIT 3 WORKSET 3 62 ENTERTAINMENT AND MEDIA

67 וואָקאַבולאַר VOCABULARY video.... tapes.... cinema.... ענין)ים( )דער(... matter. issue, שאַרף)ער(... keen. sharp, סיכסוך )דער(... feud. conflict, חרדישער... (Jewish). orthodox דער... every each, decide.... טרייפענעם... kosher. not apparatus.... silly.... קעסטל )דאָס(... crate. box, דאַכט זיך... seem. to majority.... amazed.... whilst.... אַײַכלערס... (shop). Aihler s Judaica.... universal.... קראָם )די(... store. shop באָראָ- פאַרק... (NY). Boro Park shelf.... אָנגעפילט... with. filled געשעפט )דאָס(... deal. business, אינדוסטריע industry.... decide.... golden.... תּקופֿה )די(... era, time דויערן... endure. to last, ווייניק)ע(... few. too לוינט )זיך\ניט(... it. (not) worth דעמאָלט... past then, in the עולם )דער(... audience. public, באַשטאַנען... of consisted סיבה)ות( )די(... cause. reason, הוצאָה)ות( )די( expense(s).... immensely.... ביליק)ע(... inexpensive. cheap, דערמעגלעכט enabled.... פרומע... religious. observant, ציבור )דער( community.... ס רובֿ... majority. most, אַזעלכע such.... סתּם... simply. merely, אפֿשר... maybe. perhaps, פֿאַכמעניש skillfully.... דעצידירן גאָלדענע גוואַלדיק ווידעא )די( טאַשמע)ס( )די( קינאָ)ס( )דער( באַשליסן אַ פאַראַט )דער( שטות)ים( )דאָס\דער( מינדערהייט )די( פֿאַרחידושט בעת יודאַיקע אוניווערסאַל פאָליצע )די( געוויינטלעכע... normal usual, E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 63

68 פֿראַגעס QUESTIONS 1. וויפֿל יידיש רעדנדיקע פֿילמען זײַנען אומגעפֿער געמאַכט געוואָרן אַמאָל? ווא סערע פילמען זענען געווען די ערשטע יידישע פֿילמען ווא ס מען הא ט געמא כט א מא ל? פֿאַרוואָס שרײַבט דאָ זײַנען די פֿילמען וויכטיק אויך הײַנט? ווען איז געווען די גא לדענע תּקופֿה פֿון די יי דיש רעדנדיקע פֿילמען? וואָס האָט דערמעגלעכט אַז יידיש רעדנדיקע פילמען זאָלן ווידער געמאַכט ווערן הײַנטצוטאָג? ווער מא כט די פֿילמען און פֿא ר וועמען און ווא ס טרא כט דער רעצענזענט וועגן זיי? איבער וואָס גייט אָן דער סיכסוך איבער די פֿילמען און פאַרוואָס קומט עס פאָר? פאַרוואָס שרײַבט דער רעצענזענט אַז מען ווערט פֿאַרחידושט איבער דעם פילם אַ געשעפט? UNIT 3 WORKSET 3 64 ENTERTAINMENT AND MEDIA

69 Speaking Exercise 3.8 Text Type: Summary* Changes in Yiddish Art Forms Prepare a four to five minute summary of your research into how traditional Yiddish art forms are changing under the influence of changing circumstances, technologies and times. Present in Yiddish, giving your own opinions and focusing on the negative and positive aspects of such changes. Writing Exercise 3.8 Text Type: News item/report/ Review*: Old-New Yiddish Art Forms Write a news article, report or a review on how the traditional Yiddish art forms such as popular theatre, songs, music and films, are being influenced by changing circumstances, technologies and times. Discuss in 250-words in Yiddish, giving your own opinions and focusing on the negative and positive aspects of such changes. Listening Exercise 3.9 Text Type: Announcement* Yiddish Radio and the Internet ענדערונגען אין די קונסט פֿא רמען א לט-נײ ע יי דישע קונסט פֿא רמען יידישע ראַדיאָ און די אינטערנעט Hear: (Excerpts from Yiddish Radio Project produced by Henry Saposnik and David Rogov.) )אויסצוגן פֿון יידישן ראַדיאָ פראָיעקט - אויסגעפירט פון הענרי סאַ פאָזניק און דוד ראָגאָוו( Featuring the YID-O-MATIC English Translator TRY IT NOW WITH YOUR REALPLAYER! וואָקאַבולאַר VOCABULARY אַרויסש פרינגען... up/out spring/jump יעדן מאָל )דאָס(... every time קוועטשן... press squeeze, קנע פל )דאָס(... little button קלאַנג )דער(... sound, rumour דאָסיע )דער(... file, dossier ערגעץ וואו... wherever. somewhere, וועב-זייטל )דאָס(... website/webpage אָנזאָג )דער(... message, announcement פראָיעקט ( דער(... project, design, draft You will hear the recording twice. There will be a short break between the first and second playing. Listen carefully and then answer the questions in Yiddish. All answers must be based on the text and written in full sentences. You may take notes at any time. These notes will also be useful for the preparation of Outcome 3, Assessment Task 3 later. פֿאָרשטעלנדיק... introducing יידאָמאַטיק... automatic). Yid-O-Matic (Yiddish + מאָמענטאַל)ע(... moment. immediate, moment by איבערזעצונג )די(... translation. שווינדל )דער(... swindle fraud, ש פיצל )דאָס(... joke. prank, practical אמת)ער(... real, true רעוואָלוציאָנער)ער( )דער(... revolutionary מיטל )דאָס(... remedy. device, medium, אידיאָם)אַטיק( )דער(... spoken. idiom(atic), E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 65

70 פֿראַגעס QUESTIONS 1. Who is the speaker? 2. What is his profession? 3. What is he introducing and what does it do? 4. What is he urging us to do for ourselves? 5. What does he say it is not? 6. How does it work exactly? 7. Where can it be applied? UNIT 3 WORKSET 3 66 ENTERTAINMENT AND MEDIA

71 Reading Exercise 3.9 יידישע רא דיא און די אינטערנעט Yiddish Media and the Internet Prepare a four to five minute summary of your research into how traditional Yiddish art forms are changing under the influence of changing circumstances, technologies and times. Present in Yiddish, giving your own opinions and focusing on the negative and positive aspects of such changes. Go to the Yiddish Radio Project website and listen to and list some of the archival programs and items covered. See and hear: The so called Golden Age of Yiddish radio of the 1930s to 1950s is not completely over. Yiddish radio continues to be broadcast to Yiddish-speaking communities in several countries around the world. With the advent of the Internet, some of these can also be accessed and heard regularly via the web. Visit the following Yiddish Radio Programs websites, research the contents of the programs and note down information about their programming, presenters and any other relevant details: ; See SBS Radio and the Yiddish Program s website at: Go to the Audio Highlights and Categories links and listen to and list some of the topics and items covered by SBS Radio - Yiddish Programs. ; See Forverts Shoh - Forward Hour (NY) Radio at: Research the contents of the programs and note down information about וואָקאַבולאַר their programming, Vocabulary presenters and any other relevant details. For Listening Exercise 2 ; See 3ZZZ Ethnic Radio Melbourne and the Yiddish Program at: List some of the topics and items covered by the 3ZZZ Radio - Yiddish Programs and listen in at: ; See Yiddish Voice (Boston) at: Research the contents of the programs and note down information about their programming, presenters and any other relevant details. ; See the Yiddish Voice and Other Yiddish Radio Shows website at: List some of the other Yiddish Radio stations mentioned there and see if you can find out a little more about them. E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 67

72 Yiddish Media and the Internet יי דישע מעדיא און די אינטערנעט Text Types: Article* /Editorial/Advertisement The Golden Age of Yiddish newspapers, magazines, journals and periodicals, which flourished at the end of the 19th and the first half of the 20th centuries is certainly over. During that time hundreds of Yiddish publications appeared in Yiddish-speaking communities throughout Eastern and Western Europe, North and South America, Australia, South Africa and Israel. Today only a handful of weeklies and periodicals remain. During the year you will be introduced to some of these Yiddish publications from Israel, USA, Australia, France and Russia. Several of these also appear on the Internet including one of the oldest Yiddish newspapers, the Forverts which was founded in 1897 in New York. ; See: Forverts (Forward) on-line Newspaper - (NY) at: Research the contents of this online newspaper and note down information about the sections, articles, writers and any other relevant details. Find out what that week s Editorial )עדיטאָריאַל( is about and what Advertisement(s) can be found there. ; See: Visit the Algemeiner Zshurnal (General Journal) (NY) at: Research the contents of the journal and note down information about the contents of articles, the writers and any other relevant details. Vocabulary וואָקאַבולאַר For Listening Exercise 2 ; See: Der Yidisher Tam-Tam (The Yiddish Tam-Tam) (Paris) at: Research the contents of the journal and note down information about the contents of articles, the writers and any other relevant details. Read about Vayter: at: Research the contents of the journal and note down any information about the contents of articles, the writers and any other relevant details. You can also write them an * at: vayter@yiddish.forward.com UNIT 3 WORKSET 3 68 ENTERTAINMENT AND MEDIA

73 די יונגע גװא רדיע ; See: Di Yunge Gvardie (The Young Guards) Journal (Melb.) at: Research the contents of the journal for young people and students above and note down any information about the sections, contents of articles, writers and other relevant details. ייִדצײַט ; See: Yidtzayt (Yidtime) Journal (Melb.) at: Research the contents of the journal for young people and students above and note down any information about the sections, contents of articles, writers and other relevant details. שלום בערגער לשון, דיבורים, רייד, און פלא פלערײ יי דישע מעדיא און בלא גן Yiddish Media and Bloggs Text Type: Diary/journal entry/blog*/ Editorial (*Blog is short for web log. A web log is a journal (or newsletter) that is frequently updated and intended for general public consumption. Blogs generally represent the personality of the author or the website.) ; See: The Yidishe Blogistn websites (Yiddish Bloggers) at: Sholem Berger: Katle Kanye: Chocolate Lady: Boris Karloff: Research the contents of the Yiddish blogs above and note down information about the contents of the blog, articles, the writers and any other relevant details. E N T E R T A I N M E N T A N D M E D I A U N I T 3 W O R K S E T 3 69