Assessment Task 1: In pairs conduct a role-play or an interview which involves making arrangements and completing transactions with your partner

Transcription

1 Unit 2 Workset 1 THEME AND TOPICS The Individual Personal Opinions, Priorities, Views, Issues and Values OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 2: On completion of this unit the student should be able to participate in a spoken or written exchange related to making arrangements and completing transactions Assessment Task 1: In pairs conduct a role-play or an interview which involves making arrangements and completing transactions with your partner Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 3 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE א יידישער פילם... Film Reading Exercise 2.1 : A Yiddish 80 א רא נזשירן א רויסצוגיין... Out Speaking Exercise 2.1: Arranging To Go 80 א רא נזשירן א רויסצוגיין... Out Listening Exercise 2.1: Arranging To Go 80 Writing Exercise 2.1: טעמע 3 ד: פרייע צײ ט... Film Topic 3d: 81 בײ ג פא לן און פרא נא מען... Cases Grammar Exercise 2.1: Definite Articles and 82 די ל''ו צדיקים... Pious-Tsadikim Reading Exercise 2.2: The ש פריכווערטער\גלײ כווערטער... Sayings Listening Exercise 2.2: Proverbs and 90 ש פריכווערטער\גלײ כווערטער... Sayings Speaking Exercise 2.2: Proverbs and 92 Writing Exercise 2.2: פרײ נד... Friends Topic 3e: 92 קא נדיציא נא ל... Conditional Grammar Exercise 2.2: 93 אויף מעלבורנער גא סן... Streets... Reading Exercise 2.3: On Melbourne 96 Writing Exercise 2.3: טעמע 3 ו: מוזיק... Music Topic 3f: אינטערוויו מיט ק. כא נין... Chanin Listening Exercise 2.3: Interview with Caroline 102 אינטערוויו: די צוקונ פט... Future Speaking Exercise 2.3: Interview: In the... Iminutive Grammar Exercise 2.3: Diminutive 103 דימינוטיוו אימינוטיוו P E R S O N A L O P I N I O N S, P R I O R I T I E S, V I E W S, I S S U E S A N D V A LU E S U N I T 2 W O R K S E T 1 79

2 Reading Exercise 2.1 A Yiddish Film א יידישער פילם See also: Read the following scripted text with a partner. גרינע פעלדער Conversation*: In pairs conduct a role-play which involves making arrangements and completing transactions with your partner. ערשטער רעדנער: ווילט איר גיין אין קינא? צווייטער רעדנער: מיט גרויס פא רגעניגן. ווא ס פא ר א פילם ש פילט מען הײ נט? ערשטער רעדנער: ס'איז א יי דישער פילם. צווייטער רעדנער: א יי דישער פילם! איך הא ב ניט געוואוסט א ז א זא זא ך עקסיסטירט. ווי הייסט דער פילם! ערשטער רעדנער: דער פילם הייסט גרינע פעלדער. צווייטער רעדנער: ווער ש פילט די הוי פטרא לע? ערשטער רעדנער: הערשל בערנא רדי ש פילט די הוי פטרא לע. ער איז געווען א בחור פון א פערצן א דער פו פצן יא ר אין דעם פילם. צווייטער רעדנער: דער זעלבער הערשל בערנא רדי ווא ס איז א בא וואוסטער א קטיא ר אין וואָקאַבולאַר א מעריקא נער פילמען? ערשטער רעדנער: יא, דער זעלבער. צווייטער רעדנער: טא קע! ווי פל א זייגער הייבט זיך א ן דער פילם? ערשטער רעדנער: דער פילם הייבט זיך א ן א כט א זייגער. צווייטער רעדנער: ווי פל הא לט דער זייגער? ערשטער רעדנער: ס'איז הא לב נא ך זעקס. צווייטער רעדנער: איך בין הונגעריק. הא בן מיר צײ ט ע פעס צו עסן? ערשטער רעדנער: פא רווא ס ניט. ס'איז פא רא ן א גוטער רעסטא רא ן לעבן דעם קינא. צווייטער רעדנער: גוט, לא מיר גיין. א רא נזשירן א רויסצוגיין Speaking and Listening Exercise 2.1 COnversation: ROlE-PLAY Arranging to Go Out Read through and play out the above conversation with a partner. Plan an extended conversation, continuing on from the last comment using the imperative forms. לייען דורך און ש פיל אויס דעם געש פרעך מיט א שו תף. ש פיל אויס א ן א נגייענדיקן געש פרעך מיט דעם שו תף. נוץ די אימ פערא טיוו פא רעם ווי מעגלעך. UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 80

3 Writing Exercise 2.1 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. Topic 3d: Film טעמע 3 ד: די שול 1. וועלכע פילמ)ען( הא סטו לעצטנס געזען? איז עס\זענען זיי דיר גע פא לן? )וועלכע פילמ)ען( הא ט איר לעצטנס געזען? איז ער\זענען זיי אײ ך גע פא לן?(.. 2. מיט וועמען גייסטו אין קינא? )מיט וועמען גייט איר אין קינא?(. 3. ווא סערע פילמען גע פעלן דיר? )ווא סערע פילמען גע פעלן אײ ך?(.. דריי קלאַסיקער פון דער יידישער ליטעראַטור 4. הא סטו א מא ל געזען א יידישן פילם? איז דער פילם דיר גע פא לן? )הא ט איר א מא ל געזען א יידישן פילם? איז דער פילם אײ ך גע פא לן?(.. P E R S O N A L O P I N I O N S, P R I O R I T I E S, V I E W S, I S S U E S A N D V A LU E S U N I T 2 W O R K S E T 1 81

4 Grammar Exercise 2.1 Definite Articles and Cases Nominative - Accusative - Dative - Genitive נא מינא טיוו - א קוסא טיוו - דא טיוו גענעטיוו The singular definite articles: די, דער, דא ס change depending on which case the noun they accompany is in, in a sentence. When the noun is the subject of the verb, i.e. when it answers the questions. Who/What is doing the action?, then the noun and its definite article are in the nominative case and the articles stay as they are. When the noun and its definite article receive the action or are the direct object of the verb, they are in the accusative case and only the דער changes. When the noun and the definite article receive the action of the verb indirectly and the action, פון, מיט, צו, בײ... as: is done to or for them, or they are preceded by a preposition, such they are in the dative case and change according to the pattern shown in the table below. When a noun shows possession and it ends in,ס then the noun and its article are in the genitive case and the definite article also changes according to the pattern shown in the table below. All plural nouns always have די as their definite article, no matter what their gender of case and never change. e.g. (Dative) (Accusative) (VERB) (Nominative).די )די( מא מע פירט דעם )דער( אויטא צו דער )די( סטא נציע (Dative) (Accusative) (Genitive) (VERB) (Nominative).דער )דער( טא טע נעמט דעם )דא ס( קינדס צעריסענע הויזן צום )דער( שניידער (Accusative/Genitive) (Genitive/Dative) (VERB) (Nominative).דא ס )דא ס( יי נגל ש פילט זיך אוי פן )דער( ס פא רטס פלא ץ מיטן פרײ נדס )דער( בא לעם Adjective endings change with the changed definite articles:... ער with ע,ד ע ר w i t h די, a n d can merge with the prepositions דעם. The changed definite article דעם with ן,ען,ם, עם,צום, פא רן, נא כן, פונעם as: contracted words such צו, form פאto ר, נא ך, פון, מיט, אויף, דורך, אין, ביז אוי פן, דורכן, אינעם, ביזן מיטן In/Definite Articles /Adj end Nominative - Definite + Adj ending - Indefinite + Adj ending Accusative - Definite + Adj ending - Indefinite + Adj ending Dative and Genitive - Definite + Adj ending - Indefinite + Adj ending Masculine Feminine Neuter Plural די די ע די די ע די די ע דא ס דא ס ע א דא ס דא ס ע א דעם דעם ן\ען\עם א די די ע א ע די די ע א ע דער דער ער א ער דער א ער דער ער דעם דעם ן\ען\עם א ן\ען\עם דעם דעם ן\ען\עם א ן\ען\עם UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 82

5 Write the following phrases in the accusative and dative case as in the example: שרײ ב די פרא זן איבער אין דעם א קוסא טיוון און דא טיוון פא רעם לויטן בײ ש פיל: נא מינא טיוו א קוסא טיוו דא טיוו 1....דער שיינער פא רק......דעם שיינעם פא רק......דעם שיינעם פא רק די אינטערעסא נטע שטא ט דער זעלבער מענטש דער ווא רעמער טא ג די ערשטע גא ס פא רשיידענע צײ טונגען א נײ לא נד דא ס נײ ע לא נד דא ס גוטע קינד די גוטע ברידער דער גרויסער יום-טו ב א קליין פא לק דא ס קליינע פא לק די גוטע מענטשן די ערשטע זא ך... P E R S O N A L O P I N I O N S, P R I O R I T I E S, V I E W S, I S S U E S A N D V A LU E S VCE STUDY U N I DESIGN T 2 W O RPAGE K S E T 1 83

6 Fill in the blanks with the appropriate definite article and/or word endings in the following sentences: 1. איך הא ב געענדיקט שרײ בן... )דער( בריוו. 2. א פליג איז א רײ נגע פא לן אין... )די( זו פ. 3. דער טא טע לייענט די נײ עס אין... )די( צײ טונג. 4. איך בין א היימגעקומען ש פעט פון... )דער( שיינ... קא נצערט. 5. זי נייט מיט... )די( גרא ב... נא דל )דא ס( יא ר בין איך צוויי מא ל געווען קרא נק. 7. איך קען ניט לײ דן... גרויס... )דער( טומל. 8. נא ך... ווילד... )דער( שטורעם הא ט א נגעהויבן צו שײ נען די זון. 9. איך קען נישט שיסן מיט... שווער... )די( ביקס. 10. דער בייזער הונט הא ט גע פונען א בא גרא בענ... )דער( ביין. 11. דא שטייט דער קליינ... טיש. דא ס ברויט ליגט אוי פ... קליינ... טיש. 12. די הא לצערנ... טיר איז א פן. איך שטיי הינטער... הא לצערנ... טיר. 13. דא ס גרא ז איז גרין. איך ליג אויפ... גרינ... גרא ז. 14. דער יי דיש לערער קומט א רײ ן. איך רעד מיט... יי דיש... לערער. 15. דער טא טנס פעטער וואוינט אין שטא ט. איך פא ר צו... טא טנ... פעטער. 16. א ט שטייט די גרויס... שא פע. א מויז לוי פט אונטער... גרויס... שא פע. 17. דא ס קליין יי נגעלע לוי פט. איך לויף נא ך... קליינ... יי נגעלע. 18. דער געלער טעלער איז פול. איך עס פון... געל... טעלער. 19. דא ס א לט הויז איז שיין. מיר וואוינען אין... א לט... הויז. 20. דא ס הויכע פענצטער איז א פן. שטיי ניט בײ... הויכ... פענצטער! UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 84

7 Personal Pronouns: Accusative, Dative, Possessive and Interrogative פערזענלעכע פרא נא מען-א קוזא טיווע, דא טיווע, גענעטיווע אינטערא גא טיווע The personal pronouns decline in the accusative and dative cases and after prepositions to mean: me/to me, you/for you, him/with him, her/by her, it/on it, us/from us, you/ after you, them/of them, and so on, e.g. מיך\צו מיר, דיך\ פא ר דיר, אים\מיט אים, זי\ בײ איר, עס\אויף אים, אונדז\ פון אונדז, אײ ך\נא ך אײ ך, זיי\ פון זיי The possessive pronouns in the singular (א) and plural (מ) mean: my, your, his, her, its, our, your, their. They take on the usual endings for gender and plural, e.g. מײ ן קינד, מײ נע קינדער, דײ ן פרײ נד, דײ נע פרײ נט, זײ ן פרוי, זײ נע הענט, איר קינד, אירע קינדער, אונדזער געלט, אונדזערע מענטשן, אײ ער זא ך, אײ ערע זא כן, זייער לעבן, זייערע לעבנס PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 85

8 נא ממינא טיוו א קוזא טיוו דא טיווע גענעטיוו)א( גענעטיוו)מ( איך מיך מיר מײ ן מײ נע דו דיך דיר ד ײ ן ד ײ נע ער אים אים זײ ן זײ נע זי זי איר איר אירע עס עס אים זײ ן זײ נע מיר אונדז אונדז אונדזער אונדזערע איר אײ ך אײ ך אײ ער אײ ערע זיי זיי זיי זייער זייערע ווער? וועמען? וועמען? וועמענס? וועמענס? ווא ס? ווא ס? ווא ס? ווא ס? 1. פרעג... ניט ווייל איך וויל ניט ענט פערן. ווא ס? 2. דו רעדסט צו מיר און איך הער... ניט. Insert the correct pronoun in the accusative cases in the following sentences: ניט, וועט ענט פערן.דיר געבן א שטיקל שא קא לא ד פרעג...3. ניטבעט ווייל איך וויל..., וועט זי דיר זא גן צי זי איז צו פרידן. 4. פרעג ניט. 2. דו רעדסט צו מיר און איך הער ווייל ער קען זיי העל פן. 5., וועט יידןער בעטן דיר גא ט, געבן א זיי בעטן שטיקל שא קא לא ד..3 בעט חשו בער דעדא קטא ר, מיר שרײ בן צו...א בריוו. 4. פרעג..., וועט זי דיר זא גן צי זי איז צו פרידן. 7. עס הא רט..., ווא ס איר ווילט זיך נישט ש פילן מיט אונדז. 5. יידן בעטן גא ט, זיי בעטן... ווייל ער קען זיי העל פן. 8. דא ס הינטל איז הונגעריק, גיט... ע פעס צו עסן. 6. חשו בער דעדא קטא ר, מיר שרײ בן צו...א בריוו ווילט איר טא ן נא ך מיטא ג הײ נט? עס דא רף זײ ן זייער שיין. 7. עס הא רט..., ווא ס איר ווילט זיך נישט ש פילן מיט אונדז ווילט איר אײ נלא דן אוי פן קא נצערט בײ ם סוף יא ר? 8. דא ס הינטל איז הונגעריק, גיט... ע פעס צו עסן ווילט איר טא ן נא ך מיטא ג הײ נט? עס דא רף זײ ן זייער שיין ווילט איר אײ נלא דן אוי פן קא נצערט בײ ם סוף יא ר? UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 86

9 Insert the correct pronoun in the dative cases in the following sentences: ניין יא נקעלע, איך וויל מיט... ניט גיין. 1. פא רווא ס ווילסטו ניט רעדן צו...? ער איז דא ך א זא וואוילער. 2. גייט ניט א וועק א ן..., איך וויל אויך גיין מיט אײ ך. 3. מיר טא רן פון... ניט לא כן. זי איז א ן א רעם, אומגליקלעך מיידל. 4. דערצייל... דעם וויץ, מיר ווילן עס הערן נא ך א מא ל. 5. זע ווא ס איך הא ב פא ר... טרא כסטו א ז עס וועט די קינדער העל פן? 6. איך הא ב א ביין פא ר..., א בער עס וויל ניט אוי פהערן צו בילן. 7. ווען איך זא ג צו..., איצט, דא רף איר א לע זינגען צוזא מען הא ט איר געזען אויפן ש פא ציר איבער דער שטא ט? 9. הא ב גענוג געלט? פא ר א קא מ פיוטא ר זא ל איך קוי פן אויב איך Insert the correct pronoun in the possessive form in the following sentences: טא טע איז עלטער ווי דײ נער. 2. א בער...מא מע איז א סך יונגער ווי מײ נע. 3. איך קען אים און... ברודער זינט קינדערגא רטן. 4. די מא מע הא ט פא רגעסן... שליסל און זי מוז א היימ פא רן. 5. די קא ץ הא ט געיא גט... עק, ס'איז געווען זייער קא מיש. 6. דא ס איז... אויטא. מיר הא בן עס שוין א לא נגע צײ ט. 7. אויב... הויז איז נעענטער, איז לא מיר גיין צו אײ ך. 8. איך הא ב געזען... בא בע. זיי זא גן זי איז נישט א זוי געזונט מא נטל איז דא ס? איך הא ב עס איצט גע פונען דא. 10. צו... היים זא לן מיר גיין? א פשר צו רחלס, עס איז גרויס. PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 87

10 Reading Exercise 2.2 די ל ו צדיקים Pious-Tsadikim The 36 ש רע םיקידצ ו"ל יד טא ן גוטס, א ז קיינער זא ל נישט וויסן, איז איינע פון די גרעסטע מיצוות בײ יי דן און איינע פון די שענסטע יי דישע לעגענדעס איז טא קע וועגן די ל"ו צדיקים. דא ס פא לק דערציילט: אין יעדער דור זײ נען דא זעקס און דרײ סיק צדיקים. ווען נישט זיי, ווא לט די וועלט ניט געקענט עקזיסטירן. א בער זיי זײ נען ניט קיין א פענע צדיקים, נא ר בא הא לטענע. קיינער ווייסט ניט ווער זיי זײ נען. זיי זײ נען ניט רײ ך און ניט געלערנט. זיי זײ נען שוסטערס שנײ דערס און א נדערע א רעמע בעל-מלא כות ווא ס א רבעטן שווער אוי פן שטיקל ברויט. א בער ווען קיינער זעט ניט, טוען זיי גוטס. ווען א למד-ווא ווניק הערט א ז עמעצער איז הונגעריק, ברענגט ער אים ע פעס צו עסן. ווען א ן א רעמא ן דא רף ערגעץ וואו בא צא לן דירה-געלט און הא ט ניט, ברענגט אים דער למד-ווא ווניק א ביסל געלט. ברענגען הא לץ א קרא נקער אלמנה, אײ נהייצן פא ר איר דעם אויוון דא ס איז א ן א רבעט פא ר א למד-ווא ווניק. א בער אויב אין שטא ט דערוויסט מען זיך, א ז דא רטן איז דא א למד-ווא ווניק, גייט ער בא לד א וועק. קיינער טא ר ניט וויסן, ווער ער איז. ער וויל ניט קיין כ בוד פא ר העל פן א נדערע. ער וויל ניט מען זא ל רעדן וועגן אים.אויף א שטילן, גוטן מענטשן ווא ס טוט גוטס, און וויל ניט קיין כ בוד, זא גן יי דן: ער איז א למד-ווא ווניק... אין דער לעגענדע וועגן די ל"ו צדיקים זא גט דא ס פא לק א רויס דעם גלויבן, א ז ניט א לע מענטשן זײ נען שלעכטע עס איז דא אויך גוטסקייט אויף דער וועלט - א גוטסקייט פא ר וועלכע מען בעט ניט און מען קריגט ניט קיין שכר. יי דן גלייבן אויך א ז דורך זײ ן א גוטער מענטש ברענגט מען נעענטער די צײ ט ווען משיח וועט קומען און וועט אויזלייזן די וועלט. UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 88

11 וואָקאַבולאַר VOCABULARY מיצווה)ת( )די(... commandment(s) good deed(s), לעגענדע)ס( )די(... legend(s) ל"ו צדיקים... persons 36 pious עקסיסטירן... exist to ריי ך... rich געלערנט... educated learned, well שוסטער)ס( )דער(... boot/shoe repairer, cobbler שניידער)ס( )דער(... tailor בעל-מלא כה)ות( )דער(... (men) master tradesman למד ווא ווניק... pious one of the 36 עמעצער... somebody הונגעריק... hungry ע פעס... something א רעמא ן )דער(... man pauper, poor ערגעץ... somewhere בא צא לן... pay to דירך-געלט )דא ס(... rent הא לץ )דא ס(... wood קרא נק)ע\ר(... sick, ill א למנה )די(... widow איי נהייצן... up heat אויוון )דער(... furnace stove, oven, טא רן )ניט(... (not) permit (not), must כ בוד )דער(... glory honour, dignity, שכר )דער(... reward משיח )דער( Messiah Why is the legend of the 36 Pious-Righteous highly regarded by Jews?.. 2. What sort of people are the 36 Pious-Righteous supposed to be?.. 3. How do they do their good deeds and what are some of these deeds?.. 4. What does this legend say about Jewish beliefs, the world and the future?...,......, What do you think about the legend of the 36 Pious-Righteous? (200 words in Yiddish)...,......,......,......,... PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 89

12 Listening Exercise 2.2 ש פריכווערטער\גלײ כווערטער Proverbs and Sayings Listen to and analyse the wider meaning and application of these Yiddish proverbs. Write the number of the Yiddish proverb in the brackets next to its translation: A bit and a bit makes a full bowl. ( ) 1. א קליינע וועלט! Don't show a fool a half done job. ( ) 2. א וועלט מיט וועלטלעך. A trade is a kingdom. ( ) 3. כא פ ניט די פיש פא ר דער נעץ. Laughter is healthy, doctor's advise. ( ) 4. די שווערסטע א רבעט איז ליידיק צו גיין. Apple doesn't fall far from the tree. ( ) 5. א מענטש טרא כט און גא ט לא כט. All cobblers' children go barefoot. ( ) 6. פון דײ ן מויל אין גא טס אויער. Good to learn on another's beard. ( ) 7. בא רגן מא כט זא רגן. A thief's hat is on fire. ( ) 8. ווענט הא בן אויערן און גא סן הא בן אויגן. Love is good with bread. ( ) 9. א קרא נקן פרעגט מען, א געזונטן גיט מען. It s a small world. ( ) 10. א ז מע רעדט דערעדט מען זיך. Charm surpasses beauty. ( ) 11. לא כן איז געזונט, דא קטוירים הייסן לא כן. From your mouth to God's ear. ( ) 12. א לץ בײ איינעם, איז ניטא בײ קיינעם. If grandma had a beard, she would. ( ) 13. הא ק מיר ניט אין טשײ ניק! UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 90

13 Borrowing makes worries. ( ) 14. אוי פן גנ ב ברענט דא ס היטל. The sick you ask, the healthy, give. ( ) 15. דער א פעטיט קומט מיטן עסן. Money buys all except sense. ( ) 16. די אויגן זענען גרעסער ווי דער מא גן. It'll help like cups on a dead man. ( ) 17. א ביסל און א ביסל ווערט א פולער שיסל. A crowd is like a Golem. ( ) 18. ס'וועט העל פן ווי א טויטן בא נקעס. Nobody can have all they desire. ( ) 19. ליבע איז גוט מיט ברויט. Stop banging my kettle. ( ) 20. חן גייט איבער שיין. A person thinks and God laughs. ( ) 21. עולם, גולם. Walls have ears, streets have eyes. ( ) 22. א לע שוסטערס קינדער גייען בא רוועס. You keep talking, you get through. ( ) 23. א נא ר ווײ זט מען ניט קיין הא לבע א רבעט. A world full of small worlds. ( ) 24. א מלא כה איז א מלוכה. The hardest work is to go idle. ( ) 25. די בא בע הא ט א בא רד, ווא לט זי. Don't catch the fish before the net. ( ) 26. אויף א פרעמד בא רד איז גוט צו לערנען. Eyes are bigger than the stomach. ( ) 27. פא ר געלט קריגט מען א לץ, נא ר קיין שכל. Appetite comes with the eating. ( ) 28. דא ס ע פעלע פא לט נישט ווײ ט פון ביימעלע. PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 91

14 Speaking Exercise 2.2 ש פריכווערטער\גלײ כווערטער Proverbs and Sayings Talk about an occurrence(s) or a situation(s) in Yiddish, where one of the above or another Yiddish proverb applies or describes the event fittingly. דערצייל וועגן א געשעעניש)ן( א דער א סיטוא ציע אין יי דיש, וואו איינער פון די יי דישע ש פריכווערטער אויבן, א דער א ן א נדער יי דיש ש פריכווא רט בא שרײ בט א דער פא סט זיך גוט צו צו דעם. Writing Exercise 2.2 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 3e: Friends טעמע 3 ה: פרײ נד 1. הא סטו א סך פרײ נד? )הא ט איר א סך פרײ נד?( בא שרײ ב דײ ן נא ענסטן פרײ נד, זיין\איר פיזישן אויסזען און כא רא קטער. )בא שרײ בט אײ ער נא ענסטן פרײ נד, זיין פיזישן אויסזען און כא רא קטער.( UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 92

15 3. ווי א פט טרע פסטו זיך מיט דײ נע פרײ נד? )ווי א פט טרע פ ט איר זיך מיט אײ ערע פרײ נד?( וואוינען דײ נע פרײ נד נא ענט צו דיר? )וואוינען אײ ערע פרײ נד נא ענט צו אײ ך?( ווא ס נוצטו ע פטער צו קא נטא קטירן דײ נע פרײ נד? )ווא ס נוצט איר ע פטער צו קא נטא קטירן אײ ערע פרײ נד?( Grammar Exercise 2.2 Conditional קא נדיציא נעל The conditional expresses what would ווא לטן = have happened or is happening or might happen if the condition(s) were right. There are several options for expressing the conditional tense or mood in Yiddish. The options involve using a conditional expression, plus the person, then the conjugation of the word and/or a participle of intention and a participle or infinitive of a verb conjugated accordingly, e.g. (*= most commonly used). PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 93

16 1. אויב\ווען\א ז+ פערזא ן+ווא לטן+ פא רטיצי פ, ווא לטן+ פערזא ן+ פא רטיצי פ געקוי פט א הויז. געהא ט געלט, ווא לט איך ווא לט איך אויב ווא לט זי אים געענט פערט. גע פרעגט, ווא לט ער ווען ווא לטן מיר עס געטא ן. געווא לט, ווא לטן זיי א ז 2. אויב\ווען\א ז+ פערזא ן+ווא לטן+אינ פיניטיוו, ווא לטן+ פערזא ן+אינ פיניטיוו אויב איך ווא לט הא בן געלט, ווא לט איך קוי פן א הויז. ווען ער ווא לט פרעגן, ווא לט זי אים ענט פערן. א ז זיי ווא לטן וועלן, ווא לטן מיר עס טא ן. 3. א קא מבינא ציע פון 1 און 2: אויב איך ווא לט געהא ט געלט, ווא לט איך קוי פן א הויז. אויב איך ווא לט הא בן געלט, ווא לט איך געקוי פט א הויז. ווען ער ווא לט גע פרעגט, ווא לט זי אים ענט פערן. ווען ער ווא לט פרעגן, ווא לט זי אים געענט פערט. א ז זיי ווא לטן געווא לט, ווא לטן מיר עס טא ן. א ז זיי ווא לטן וועלן, ווא לטן מיר עס געטא ן *4. אויב\ווען\א ז+ פערזא ן+זא לן+אינ פיניטיוו, ווא לטן+ פערזא ן+ פא רטיצי פ אויב איך זא ל הא בן געלט, ווא לט איך געקוי פט א הויז. ווען ער זא ל פרעגן, ווא לט זי אים געענט פערט. א ז זיי זא לן וועלן, ווא לטן מיר עס געטא ן. *5. ווען+ פערזא ן+איצטיקע ציי ט+ווא לטן, פערזא ן+ פא רטיצי פ געקוי פט א הויז. איך ווא לט הא ב געלט, איך ווען געענט פערט. זי אים ווא לט פרעגט, ער ווען מיר עס געטא ן. ווא לטן ווילן, זיי ווען The order of the two dependent conditional phrases and words can usually also be reversed. Questions in the conditional follow the usual patterns, e.g. ווא לט איך געקוי פט א הויז, אויב איך ווא לט געהא ט געלט )?( ווא לט זי אים געענט פערט, ווען ער ווא לט גע פרעגט )?( ווא לטן מיר עס געטא ן, א ז זיי ווא לטן געווא לט )?( UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 94

17 Translate these sentences into the three conditional forms marked with an * on the page above: 1. If I were a rich man, I would build a big school. 2. If she knew the truth, she wouldn't be so happy. 3. Were he wiser, he would not go out with such friends. 4. Had we behaved like that in Kheder, we would get a slap. 5. Would they have studied more, they would have done better. 6. How would you make the cake, if you needed to do it? PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 95

18 Reading Exercise 2.3 On Melbourne Streets on the Day of the Great Horse Race אויף מעלבורנער גא סן אין טא ג פון גרויסן פערד געיעג 1. געבענטשט זא לן זײ ן די א רעמע אין גײ סט, ווייל זייער איז דא ס מלכות - פון דער ערד... געבענטשט זא לן זײ ן די, ווא ס שטעלן א וועק זייער וועלט אויף די פיס פון פערד. 2. געבענטשט זא לן זײ ן די, ווא ס הערן נישט דא ס הירזשען פון א פא קא לי פטישע פערד, ווא ס שווימען איבער ימען א הער אויף כווא ליעס די גריוועס צעלא זט, פון א לע פיר טיילן פון דער ערד. 3. געבענטשט זא לן זײ ן די, ווא ס זעען נישט אויף דעם הימל הענגען דא ס גרויסע שווערד, און עס ש פרינגט זייער הא רץ אין פרייד און גא לא פ מיט דעם ריטם פון געיעג פון די פערד. 4. געבענטשט זא לן זײ ן די, ווא ס טרא כטן נישט, ווא ס מא רגן וועט זײ ן בא שערט, ווא ס שטעלן זייער מזל א וועק אויף דער שנעלקייט פון פיס פון פערד. פון מלך רא וויטש )געשריבן אין מעלבורן אין 1938( 5. געבענטשט זא ל די שטא ט זײ ן, ווא ס אין דעם טא ג פון דעם גרויסן געיעג פון די פערד, ווערן פוסט אירע גא סן ווי ווײ סע נא כט. און די הייזער א פן און אויסגעלערט. 6. הא ט זיך דען אויף א ן אמת די גרויסע וועלט, מיט די גרויסע געדא נקען צו ע פעס דערקלערט? א בער א פרײ ד נעמט א רום דא ס הא רץ, ווען עס קלינגען קא פיטעס פון פערד. UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 96

19 7. א בעכער פון פא לקס- פרײ ד איז דער גרויסער בעכער, פא ר דעם געניא לן זיגער, דעם פערד פון די פערד, א בעכער פון פרײ ד פא ר א פא לק א ן זא רג. זא לן זיי טרינקען אומגעשטערט. 8. פון א לע וועלטן א נטלא פן א הער, פון וועלט-טיילן א לע פא רצערט, פא רטרערט, א נײ ע וועלט א וועקצושטעלן אויף די שיינע, שלא נקע פיס פון פערד. 9. אין די הייסע טי פן פון דער ערד, וו ולקא ן פון וועלט-טויט פײ ערדיק יערט, א בער דערווייל איז נא ך זייער ערד פלא ך און פול פרײ ד! געיעג- פלא ץ פון פערד. 10. געבענטשט זא ל זײ ן דא ס פא לק, ווא ס שטייט שטיל ווי בײ דער בא רג- פרעדיקט און הערט זיך מיט איינגעהא לטענעם א טעם איין צו די רא דיא -ב שורות פון געיעג פון די פערד. 11. א ז א לץ איינס איז די וועלט, די גא נצע וועלט א קא פיטע זעץ נישט ווערט פון זייער גרויסן, זייער געניא לן זיגער, דעם פערד פון די פערד. 12. פון א לע זײ טן פון ים שוין שטײ גן די גריוועס פון א פא קא לי פסע- פערד, קא נא נען בילן, מא מעס וויינען אין שלא ף, ווער ס'הא ט גוטע אויערן, דער הערט. 13. און די וועלט, די וועלט, די איבעריקע וועלט, שא ר פט דא ס פירזײ טן-שנײ דיקע שווערד, אויף דעם גוטן הא רץ פון דעם גוטן פא לק פון דעם פינ פטן טייל פון דער ערד. 14. די א רעמע אין גײ סט, די רײ כע אין הא רץ, געבענטשט די, ווא ס ברענגען דעם הימל צו דער ערד. געבענטשט די, ווא ס שטעלן זייער מזל א וועק אויף די געטלעך שיינע פיס פון פערד. PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 97

20 וואָקאַבולאַר VOCABULARY א ן זא רג )די(... carefree, with no worries אומגעשטערט... undisturbed פא רצערט... sorrow in grief, in פא רטרערט... tearful שלא נקע... slim slender, וו ולקא ן )דער(... volcano יערט... ferments פלא ך... plain flat, level, פרעדיקט... praises prays, איינגעהא לטענעם... back held א טעם... breath bated ב שורה)ות(... announcement message, news, זיגער )דער(... conqueror. winner, victor, שטײ גן... rise. advance, ascend, קא נא ן)ען( )דער(... cannon(s) בילן... bark howl, איבעריק)ע(... remaining, the rest שא ר פט... sharpens שנײ דיקע... cutting געטלעך divine.... געיעג )דא ס(... race, chase געבענטשט... blessed א רעמ)ע(... poor גײ סט )דער(... spirit מלכות )דא ס(... Kingdom ערד )די(... Earth הירזשען... neighing א פא קא לי פטישע... apocalyptic כווא ליע )ס( )די(... wave גריווע )ס( )די(... mane(s) שווערד )די(... sword בא שערט... destined פוסט... empty אויסגעלערט... vacated ע פעס... something דערקלערט... for. declare, account קא פיטע)ס( )די(... hoof(ves) בעכער )דער(... wine cup, goblet פא לקס... nation s peoples, געניא לן ingenious.... פראַגעס QUESTIONS 1. ווער טרא כסטו מיינט מלך רא וויטש זײ נען די א פא קא לי פטישע פערד? ווא ס טרא כסטו מיינט רא וויטש מיטן אויסדרוק דעם גוטן הא רץ פון דעם גוטן פא לק? ווי א זוי ווא לסטו בא שריבן דעם טא ן און סטיל פון דער פא עמע? ווא ס טרא כסטו וועגן דער פא עמע? )200 ווערטער אין יי דיש( UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 98

21 Writing Exercise 2.3 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. TOPIC 3f: Music טעמע 3 ו: מוזיק 1. הא סטו ליב זיך צוצוהערן צו מוזיק? )הא ט איר ליב זיך צוצוהערן צו מוזיק?( ווא סא רא \ווא סערע סטיל)ן( מוזיק גע פעלט)ן( דיר? )ווא סא רא \ווא סערע סטיל)ן( מוזיק גע פעלט)ן( אײ ך?( וועלכע\ר זינגער\ס גע פעלן\ט דיר א ם\צום בעסטן? )וועלכע\ר זינגער\ס גע פעלן\ט אײ ך א ם\צום בעסטן?( וועלכע מוזיקא לישע גרו פע\ס קא פעלע גע פעלט\ן דיר א ם\צום בעסטן? )וועלכע מוזיקא לישע גרו פע\ס קא פעלע גע פעלט\ן אײ ך א ם\צום בעסטן?( PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 99

22 5. הערסטו זיך צו צו יידישע מוזיק א דער לידער? )הערט איר זיך צו צו יידישע מוזיק א דער לידער?( וועלכע יידישע לידער גע פעלן דיר? )וועלכע יידישע לידער גע פעלן אײ ך?( ש פילסטו א מוזיקא לישן אינסטרומענט? )ש פילט איר א מוזיקא לישן אינסטרומענט?( ווי לא נג לערנסטו זיך ש פילן דעם אינסטרומענט? )ווי לא נג לערנט איר זיך ש פילן דעם אינסטרומענט?( UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 100

23 Listening Exercise 2.3 Interview with Caroline Chanin אינטערוויו מיט ק. כא נין To read about and hear the collection of Yiddish art songs featuring acclaimed mezzo-soprano Caroline Chanin accompanied by renowned pianist and arranger Joyce Rosenzweig. וואָקאַבולאַר VOCABULARY נא ענט... close דויטשע... German פרא נצויזישע... French קולטור )ן( )די(... culture(s) א וודאי... certainly of course, פא עט)ן( )דער(... poet(s) פא ר פא סט... composed מעצא -סא פרא ניש... mezzo-soprano סטרא פעס... stanzas verses, אויסווייל... selection choice, קא ריערע )די(... career מצליח )זײ ן(... succeed דער פא לג )דער(... success פא רגעניגן )דא ס\דער(... joy, pleasure צוקונ פט )די( future.... ברוך-הבא... welcome קודם- כל... all first of פרעכטיק)ע(... gorgeous superb, סו פריז )די(... surprise באמת... indeed really, truly, בא ווײ ז )דער(... demonstration, sample טא לא נט)ן( )דער(... talent(s) גרא טולירן... congratulate אייביקע... eternal אויסגעקליבן... selected פא לקסלידער... songs folk קרא ם)ען( )די(... stores, shops קלא סיקא לישע... classical. די ן... school) Dean (uni. head of קונסט )די(... cultural art, PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 101

24 פראַגעס QUESTIONS 1. What is the name of Caroline Chanin s CD recording of Yiddish songs?.. 2. What sort of singer is she and what is her style of singing? What sort of songs are these and what were their influences? Where did the lyrics and words of these Yiddish songs come from?.... Speaking Exercise 2.3 Interview: In the Future אינטערוויו: די צוקונ פט Pretend you are a Yiddish radio interviewer speaking to a Yiddish artist about his/her future, possible projects and plans. Prepare at least five questions you would ask her/him, using the future and conditional form. שטעל זיך פא ר א ז דו ביסט א יי דישער רא דיא אינטערוויואירער ווא ס רעדט מיט א יי דישן א רטיסט וועגן אירע\זיינע מעגלעכע פרא יעקטן און פלענער. גרייט צו פרא געס ווא ס דו ווא לסט אים\איר גע פרעגט, נוצנדיק די קומענדיקע און קא נדיציא נעלע פא רמען. UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 102

25 Grammar Exercise 2.3 Diminutive Iminutive דימינוטיוו אימינוטיוו A special characteristic of Yiddish is its use of diminutive (small) and iminutive (smaller) to denote the size of nouns. Almost every noun can be made diminutive and iminutive. The choice of when to use which is purely subjective. Often it is also chosen as an expression of affection and sometimes sarcasm. So, a hand הא נט is a הענטל in the diminutive and a הענטעלע in the iminutive. A belly בויך is a בײ כל in the diminutive and a בײ כעלע in the iminutive. Nouns in the diminutive and iminutive are always neuter regardless of their gender in the base form. So the article preceding a noun in the diminutive or iminutive is always case. in the dative דעם and changes accordingly to דא ס When nouns are made diminutive or iminutive there is often a vowel change. It is usually the same vowel change which occurs in their plural form, e.g. דער קא פ=די קע פ: דא ס קע פל, קע פעלע די מויד=די מיידן: דא ס מיידל, מיידעלע The plural of diminutive and iminutive forms always ends in ך and עך respectively and like all plural take די as the definite article. Write the following in the diminutive and the iminutive forms: שרייב די ווערטער אינעם דימינוטיוו און אימינוטיוו פא רעם לויטן בייש פיל 1. די נא ז דימינוטיוו אימינוטיוו נא מינא טיוו 2. דער קא פ 3. דא ס ווײ ב 4. די הא נט 5. דער בויך 6. דא ס בוך 7. דער פוס 8. דא ס לא נד PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES U N I T 2 W O R K S E T 1 103

26 דימינוטיוו אימינוטיוו נא מינא טיוו 9. דער שע פס 10. די ציג 11. דער פיש 12. דער יי ד 13. די מויד 14. דער יונג 15. די מענטשן Comparative Superlative קא מ פערא טיוו-סו פערלא טיוו The comparative of adjectives is formed by adding ער to the base of the adjective, e.g.. The comparative may then be inflected according to gender, case א נײ הויז > א נײ ער הויז and number, with the usual adjectival endings, e.g. א פריילעכע )די( חתונה<א פריילעכערע חתונה די\דא ס פריילעכערע, דער פרײ לעכערער, דעם פריילעכערן, א פריילעכער In many adjectives, the vowel of the base changes in the comparative: שיין<שענער, קלא ר<קלערער, קלוג<קליגער, קליין<קלענער, גרויס<גרעסער Some adjectives are completely irregular in the comparative: גוט<בעסער, שלעכט<ערגער, א סך<מער, מערער When coming after a comparative, the preposition פון or the conjunction ווי can be both used to mean than, but פון requires the dative changes, while ווי requires a nominative, e.g. גרעסער פון איר\גרעסער ווי זי, שענער פון מיר\שענער ווי איך The comparative of the adverb is identical with the comparative of the adjective, without ער גייט גיך<זי גייט גיכער e.g. case or gender endings, UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 104

27 The superlative is formed by adding סט to the base of the adjective with the usual case or gender ending, e.g. דא ס נײ הויז > דא ס נײ סטע הויז, די פריילעכע פרוי<די פריילעכסטע פרוי, דער ריינער צימער< דער ריינסטער צימער דעם גרעסטן העלד, די שענסטע מעשות, די בעסטע מענטשן, די ערגסטע צײ טן If the adjective already ends in ס only the ט plus the appropriate ending is added: ווײ ס<דער ווײ סטער, גוט<די בעסטער<הייס דא ס הייסטע The superlative of the adverb is formed by adding the masculine/neuter dative form e.g. to the adjective, סטן- with the ending א ם- or צום to form א or צו to דעם צום בעסטן\א מבעסטן, צום ערגסטן\א מערגסטן Fill in the blanks with the correct comparative and superlative: איך הא ב א שווערע א רבעט. )נ( 1. איך הא ב א... א רבעט. )ק( איך הא ב די... א רבעט. )ס( איך טרא ג א לטע שיך. )נ( 2. איך טרא ג....שיך. )ק( איך טרא ג די....שיך. )ס( קא מ פערא טיוו סו פערלא טיוו דער ערא פלא ן איז נײ. )נ( 3. דער ערא פלא ן איז א... )ק( דער ערא פלא ן איז דער... )ס( 4. )נ( יצחק איז א גוטער ח בר. )ק( יצחק איז א.... ח בר. )ס( יצחק איז דער.... ח בר די צווייטע מלחמה איז געווען א לא נגע. )נ( 5. די צווייטע מלחמה איז געווען א... )ק( די צווייטע מלחמה איז געווען די... )ס( זי שמייכלט שיין. )נ( 6. זי שמייכלט... )ק( זי שמייכלט... )ס( PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES UNIT 2 WORKSET 1 105

28 ווער הא ט פא רדינט א סך געלט? )נ( 7. ווער הא ט פא רדינט... געלט? )ק( ווער הא ט פא רדינט....געלט? )ס( די גא ס איז א ברייטע א בער א קורצע. )נ( 8. די גא ס איז א... א בער א.... )ק( די גא ס איז די... א בער די.... )ס( איך הא ב שלעכטע פיס. )נ( 9. איך הא ב... פיס. )ק( איך הא ב די... פיס. )ס( אויב דו וועסט א נצינדן די חנו כה ליכטלעך, וועט ווערן ליכטיק. 10. )נ( אויב דו וועסט א נצינדן די חנו כה ליכטלעך, וועט ווערן.... )ק( אויב דו וועסט א נצינדן די חנו כה ליכטלעך, וועט ווערן.... )ס( UNIT 2 WORKSET 1 PERSONAL OPINIONS, PRIORITIES, VIEWS, ISSUES AND VALUES 106

29 Unit 2 Workset 2 THEME AND TOPICS Yiddish-Speaking Communities and the Changing World: Travel and Tourism, Visiting Places of Jewish Heritage OUTCOMES AND ASSESSMENT TASKS Outcome 2: Respond critically to spoken and written texts which reflect aspects of the language and culture of the Yiddish-speaking communities Assessment Task 1: A 200-word informative, persuasive or evaluative written, response, for example report, compare or review and A three to four minute interview on an issue related to texts studied Marks: 20* (*School-assessed coursework for Unit 2 contributes 25% to the study score) LEARNING MATERIALS AND CONTENTS PAGE Writing Exercise 2.4: טעמע 3 ג: פעריען-רײ זעס... Trips Topic 3g: Holidays Reading Exercise 2.4: רײ זעס: זא ג עס אין יידיש... Yiddish Travel: Say It In 110 Speaking Exercise 2.4: רײ זעס: זא ג עס אין יידיש Yiddish... Travel: Say It In 114 Listening Exercise 2.4: אינטערוויו מיט דר. לעא קו פער Cooper... Interview with Dr Leo 114 Grammar Exercise 2.4: ערטער, מיטלען, ריכטונגען... Destinations Places, Modes, 117 רײ זע געש פרעכן... Conversations Speaking Exercise 2.5: Travel 118 Reading Exercise 2.5: זעקס פוילישע-יי דישע שטעט Cities... Pre-WWII Six Polish-Jewish 118 Listening Exercise 2.5: בא זוך קיין ווילנע ד.חרג Charak... Visit to Vilnius - D. 121 Writing Exercise 2.5: א רבעט\די צוקונ פט\קא ריערע... Work/Future/Career 123 פדער איצטיקער פא רטיצי פ... Participle Grammar Exercise 2.5: Present 125 Reading Exercise 2.6: דרא מא נד סטריט Goldhar... Drummond Street - P. 127 בא זוך קיין דרא מא נד סטריט Street... Speaking Exercise :2.6 Visit Drummond 133 Listening Exercise 2.6: יי דיש קא רלטא ן א. זײ בל... Zable Jewish Carlton A. 133 נוצלעכע אויסדרוקן Expressions... Grammar Exercise 2.6: Useful 134 Writing Exercise 2.6: יידישער קולטור און טרא דיציעס Traditions... Jewish Culture and 137 T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 107

30 Writing Exercise 2.4 The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. Topic 3g: Holidays - Trips טעמע 3 ג: עריען - רײ זעס 1. וואו פא רברענגסטו )אין( די פעריען? )וואו פא רברענגט איר )אין( די פעריען?( ווא ס הא סטו געטא ן אין די לעצטע פעריען? )ווא ס הא ט איר געטא ן אין די לעצטע פעריען?( וואו וועסטו פא רן\זיין אין די קומענדיקע פעריען? )וואו וועט איר פא רן\זיין אין די קומענדיקע פעריען?( מיט וועמען וועסטו פא רן? )מיט וועמען וועט איר פא רן?( UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 108

31 5. אויף ווי לא נג וועסטו פא רן? )אויף ווי לא נג וועט איר פא רן?( וועלכע ערטער\שטעט אין אויסטרא ליע הא סטו שוין בא זוכט? )וועלכע ערטער\שטעט אין אויסטרא ליע הא ט איר שוין בא זוכט?( ביסטו א מא ל געווען אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער? )זײ ט איר א מא ל געווען אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער?( ווי לא נג ביסטו דא רט געווען\הא סטו דא רט פא רברא כט? )ווי לא נג זײ ט איר דא רט געווען\הא ט איר דא רט פא רברא כט?( ווא ס הא סטו געטא ן אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער? )ווא ס הא ט איר געטא ן אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער?( הא סטו בא זוכט מש פחה אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער? )הא ט איר בא זוכט מש פחה אין ישראל\א מעריקע א דער א נדערע לענדער?( T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 109

32 11. הא סטו בא זוכט א נדערע לענדער? אויב יא, וועלכע לענדער? )הא ט איר בא זוכט א נדערע לענדער?( הא סטו גערעדט יידיש מיט מש פחה א דער פרײ נד אין אויסלא נד? )הא ט איר גערעדט יידיש מיט מש פחה א דער פרײ נד אין אויסלא נד?( Reading Exercise 2.4 Travel: Say It In Yiddish רײ זעס: זא ג עס אין יידיש (Excerpts from Say It In Yiddish 1958 by U & B Weinreich, Dover Publications, Inc. New York, N.Y.) )אויסצוגן פון זא ג עס אין יידיש פון א ב י.מ. גולדמא ן, פא רלא ג מ תנות ניו יא רק, נ.י.( Read and learn the Yiddish expressions and messages to do with travel and tourism below and think of appropriate answers for your city or locality where applicable. לייען און לערן זיך די יי דישע אויסדרוקן און א נזא גן צו טא ן מיט רײ זעס און טוריסטיק אונטן און בא טרא כט די פא סיקע ענט פערס פא ר דײ ן שטא ט א דער א רט ווי געהעריק. UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 110

33 וואָקאַבולאַר VOCABULARY פא ר פלא ן )דער(... itinerary. time table, גילטיק... effective valid, צא לא מט )דער(... customs, pay office פעקל )דא ס(... package פא ס )דער(... passport, pass בא זוך )דער(... visit, stay, tour צא ל)ן( )די(... pay(ment), duty א פגעהיט... protected careful, בא גיין... handle דינסט )דא ס\די(... service, duty/maid קורס )דער(... course, journey קא סירער )דער(... cashier, treasurer, checker out גא זא לין )דא ס(... gasoline בא ן )די(... train בײ טל )דא ס(... bag, purse שולדיק... fault guilty, at טשע פען... on harass, hassle, pick צוגעגנ בעט... robbed stolen, גנ ב )דער(... thief, robber געווא לד)!( help(!).... רײ זע)ס( )די(... trip, travel ביורא )דא ס(... office לו פטליניע )די(... airline פלי פלא ץ... airport סטא נציע )די(... station ווא קזא ל )דער(... train station מטבע )די(... coin, token אבא נעמענט )דער(... commutation subscription, בילעט )דער(... ticket. בא גא זש )דער(... baggage, luggage טרעגער )דער(... porter, carrier רעזערווירן... reserve to קא רטע )די(... map card, פא רקערעווען... steer. turn, צפון )דער(... north דרום )דער(... south מיזרח )דער(... east מער ב )דער(... west ריכטונג )די(... direction קא סע )די(... cash register, box office T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 111

34 1 What is the best way of travelling to...? 2. How long will it take to go to...? 3. Can you direct me to a travel agency? (airline office)? 4. Is the railway (train, bus) station near? 5. I want to go to the airport (bus, tramcar, train station). 6. I need a ticket to...? 7. How much is a ticket to...? 8. Do you have a timetable? 9. Can I get something to eat on the way? 10. Please get me a taxi. 11. Can I reserve a seat? 12. I want a seat near the window. 13. Is this seat taken? 14. Show me on the map. 15. To the north/south/east/west/left/right. 16. Am I going in the right direction? 17. Does it stop at...? 18. When will we arrive at...? 19. Here is my passport. 1. ווי פא רט מען א מבעסטן צו\קיין....? 2. ווי לא נג פא רט מען ביז\צו\קיין....? 3. צי קענט איר מיר זא גן וואו עס גע פינט זיך א רײ זע ביורא )א לו פטליניע-ביורא (? 4. איז דער ווא קזא ל\בא ן\אויטא בוס סטא נציע נא ענט? 5. איך וויל צוקומען צום פלי פלא ץ. )אויטא בוס, טרא מוויי, בא ן סטא נציע\ווא קזא ל(. 6. איך דא רף בילעט קיין....? 7. ווי פל קא סט א בילעט קיין....? 8. צי הא ט איר א פא ר פלא ן? 9. צי קען איך קריגן ע פעס צו עסן אונטער וועגנס? 10. זײ ט א זוי גוט, קריגט מיר א טא קסי. 11. צי קען איך רעסערווירן א זיצא רט? 12. איך וויל א ן א רט לעבן פענצטער. 13. צי איז דער א רט פא רנומען? 14. ווײ זט מיר אויף דער קא רטע\מא פע. 15. אויף צ פון\דרום\מיזרח\מער ב\לינקס\רעכטס. 16. צו גיי איך אין דער ריכטיקער ריכטונג? 17. צי שטעלט עס זיך א פ אין....? 18. ווען וועלן מיר א נקומען אין....? 19. א ט )דא ) איז מײ ן פא ס? UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 112

35 20. I am a tourist on vacation. 21. What street is this? 22. How much must I pay? 23. Please be careful. 24. Which hotel/rooming/guest house is good/cheap/inexpensive? 25. I don't/want to be in the centre of town. 26. I want to reserve a room. 27. I have a reservation, on/in I want a room with/without meals. 29. A room with a double/single/twin bed. 30. With a bath/bathroom/shower. 31. For... persons/days/tonight. 32. What is the rate per day/week/month? 33. I cannot find my street/the hotel address. 34. I have lost my friend/family/ relative. 35. I forgot/lost my money/key. 36. I have missed my train/plane/bus. 37. It is (not) my fault/i am innocent. 38. They are bothering me. Go away! 39. Help! Fire! Thief! Stop! Look out! 40. I will call a policeman/police station. 20. איך בין א טוריסט אויף ווא קא ציע. 21. ווא סער גא ס איז דא ס? 22. ווי פל דא רף איך צא לן? 23. זײ ט א זוי גוט, זײ ט א פגעהיטן\ פא רזיכטיק. 24. וועלכער הא טעל\ פענסיא ן\גא סט הויז איז גוט\ביליק\ניט צו טײ ער? 25. איך וויל )ניט( זײ ן אין צענטער שטא ט. 26. איך וויל רעסערווירן א צימער. 27. איך הא ב א רעזערווא ציע, אויף\אין איך וויל א צימער מיט\א ן מא לצײ טן. 29. א צימער מיט א טא פל\איינציקע\ צווילינגבעט. 30. מיט א ווא נע\בא דצימער\ש פריץ\טוש. 31. פא ר.... מענטשן\טעג\הײ נט. 32. ווי פל קא סט א טא ג\ווא ך\א חודש? 33. איך קען ניט גע פינען די גא ס\דעם א דרעס פון מײ ן הא טעל. 34. איך הא ב פא רלוירן מײ ן פריינד\מש פחה\ קרו ב. 35. איך הא ב פא רגעסן\ פא רלוירן מײ ן געלט\שליסל. 36. איך הא ב פא רזא מט די בא ן\ערא פלא ן\אוטא בוס. 37. איך בין )ניט( שולדיק. 38. זיי טשע פען זיך צו מיר. גיי)ט( א וועק! 39. געווא לד! א שרי פה! גנ ב! אוי פהערן! היט זיך! 40. איך וועל רו פן א פא ליציא נט\ פא ליציי סטא נציע. T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 113

36 Speaking Exercise 2.4 Travel: Say It In Yiddish רײ זעס: זא ג עס אין יידיש Using the Yiddish expressions and messages to do with travel and tourism above, conduct a three to four minute interview role-play, with a travel agent, about travel arrangements you wish to make. Listening Exercise 2.4 Interview with Dr Leo Cooper former Historian Fellow at the University of Melbourne אינטערוויו מיט דר. לעא קו פער - א קא דעמיקער פון מעלבורן אוניווערסיטעט וואָקאַבולאַר VOCABULARY א ווא נטורע )די(... adventure דויערן... endure last, פא ך )דער(... trade, specialty הא נדווערקע... handicraft craft, דרייער )דער(... metal fitter and turner חרו ב)ע(... destroyed, devastated איינדרוק )דער(... impression שטח )דער(... area ציגל )דער(... brick אויסגעגלייכט... levelled אומגע פער... roughly approximately, פא גרא ם )דער(... pogram, anti-jewish attack ס כנה )די(... danger אונטערגרונט )די(... underground, resistance אירא ניע)ס(... irony גערא טעוועט... saved rescued, גורל )דא ס(... fate, fortune א טעמסט... breathe מעגלעך... plausible possible, בא קא נטן... acquaintance אויסטערליש... weird strange, פא בריק )די(... factory איינברוך )דער(... breakdown אויסערגעוויינטלעך extraordinary.... לעבנסגא נג... journey life לעבנסגעשיכטע )די(... life history א פקלא נג )דער(... echo בליק )דער(... glance, look, glimpse קינדהייט )די(... childhood ב פרט... especially particularly, א נטיסעמיטיזם )דער(... anti-semitism זא פטיק... juicy ז כרון)ות ) )דער\די(... memory גע פר וא ווט... attempted tried, מערהייט )די(... majority פא לא קן... Poles בירגער )דער(... citizen. רא סע )די(... race, creed קריסט )דער(... Christian א נשטענדיקע... respectable decent, צו פא ל... occurrence accident, chance, דעמא נסטרא ציע )די(... demonstration, protest געווא נדן... approach appeal to, אוי פירונג )די(... behaviour, conduct בא מבא רדירונגען )די(... bombardment. קריג )די(... war, argument, quarrel בא שלוס )דער(... resolution. decision, פא גלא סקיעס rumours.... UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 114

37 QUESTIONS פראַגעס 1. ווי הייסט דא ס בוך ווא ס דר. לעא קו פער הא ט א נגעשריבן און א רויסגעגעבן? ווי א זוי, הא ט אויסגעזען דא ס לעבן אין ווא רשע ווען ער איז געווען יונג? ווער הא ט בא שלא סן א ז דר. לעא קו פער זא ל פא רן קיין רוסלא נד און פא רווא ס? וווא סא רא בילדונג הא ט דר. לעא קו פער געהא ט אין ווא רשע און פא רווא ס איז דא ס געווען נוצלעך פא ר אים? ווי פל מיטגלידער פון דער מש פחה ווערן אויסגערעכנט אין דער מע שה? פא רווא ס הא בן יידן געלעבט אין א ס כנה אין פוילן נא ך דער מלחמה און ווא ס איז געווען דר. קו פערס נא מען דעמא לט? T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 115

38 7. פא רווא ס הא ט ער און זיין פרוי דעצידירט צו פא רן קיין אויסטרא ליע? ווא ס זענען געווען די איינדרוקן פון מעלבורן אויף אים, זיין פרוי און זייערע פרײ נד? ווא ס הא ט דר. לעא קו פער געטא ן צו פא רדינען געלט אין מעלבורן און ווען און פא רווא ס הא ט ער געענדערט זיין פא ך? ווא ס איז געווען דר. קו פערס א קא דעמישער ס פעציא ליטעט און ווי א לט איז ער געווען ווען ער הא ט געמא כט זיין דא קטא רא ט? אויף ווא ס פא רא א נדערע טעמע הא ט דר. לעא קו פער געשריבן נא ך א בוך און פא רווא ס הא ט ער געווא לט א נשרײ בן דא ס בוך? וועגן ווא ס וויל דר. קו פער שרײ בן זיין נײ בוך? U N I T 2 W O R K S E T 2 T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E 116

39 Grammar Exercise 2.4 Places, Modes, Destinations ערטער, מיטלען, ריכטונגען Adjectives, Adverbs and Verbs Designating Place א דיעקטיוון, א דווערבן און ווערבן צו טא ן מיט א רט Adjectives designating place connection ווא רשע<ווא רשעווער, א מעריקע<א מעריקא נער do not change according to gender, case or plurality, if they end in ער or א נער, for דער e.g. דער א מעריקא נער יי ד דעם א מעריקא נער יי ד די א מעריקא נער יי דענע\יי דן די ווא רשעווער פרוי\ען דער ווא רשעווער פרוי דער ווא רשעווער פרויס Adverbs indicating place are: where? וואו, here דא and there דא רטן. If a preposition.ווא נען and דא נען they are modified to דא or וואו precedes the adverbs פון from such as If referring to a place to which one is going, א הין and וואוהין, א הער are used, e.g. Place Direction Where Here There Place from where דא רטן דא - דא נען וואו? ווא נען? Place to where א הין א הער וואוהין? פון ווא נען?... where? From פון דא נען!... here! From דורך ווא נען?... where? Through דורך דא נען... there Through ביז ווא נען?... where?. Up to ביז דא נען... here Up to וואוהין גייט ער?... to? Where is he going ער קומט א הער... here He is coming (to) ער גייט א הין... there He is going (to) Verbs describing travel or movement in Yiddish are very specific to the mode of travel being used, unlike the general term going in English. Therefore, when going by foot the verb גיין is used. When travelling by car, bus, train, tram and aeroplane (except when emphasising flying ( פליען the verb פא רן is used. Note that when describing travel to a place the term קיין rather than צו is used, e.g. איך פא ר קיין איירא פע... Europe I am going to איך פא ר א היים... bus) I am going home (by איך גיי א היים... (walking) I am going home T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 117

40 Speaking Exercise 2.5 Travel Conversations רײ זע געש פרעך Use the expressions about places and travel destinations above, to prepare questions and answers for a Yiddish role-play conversation with a fellow traveler you have just met. בא נוץ די אויסדרוקן וועגן ערטער און רײ זע ריכטונגען אויבן א ן, און גרייט צו פרא געס און ענט פערס פא ר א געש פרעך - ש פיל אין יי דיש, מיט א מיטרײ זנדיקן וועלכן דו הא סט נא ר ווא ס בא קענט. Reading Exercise 2.5 Pre-WWII Six Polish-Jewish Cities In 1938 and 1939, Shaul and Yitzhak Goskind of Warsaw-based Sektor Films produced six short films about urban Jewish communities in Poland. These travelogs were called A Day in Warsaw, A Day in Lodz, and so on. The film about Lodz was unfortunately lost, but the other five on Bialystok, Krakow, Lvov, Vilna and Warsaw have survived. Viewed together or separately, they present vibrant portraits of people, communities and institutions all but completely obliterated after the Nazis invaded and occupied Poland during World War II. Read about each city featured in the travelogs before viewing the films themselves. א טא ג אין ווא רשע )1938( די צא פלדיקע יי דישע געגנטן פון ווא רשע, א רײ נגערעכנט זא מענהא ף גא ס און דער הא נדלס צענטער נא לעווקי גא ס, זענען געווען א היים פא ר 400,000 יי דן פא ר דער צווייטער וועלט מלחמה. "א טא ג אין ווא רשע" ווײ זט ווא רשעס מא דערנע פילשטא קיקע געבײ דעס און ברייטע גא סן ווי אויך דעם א לטן מא רק- פלא ץ און דעם יי דישן קווא רטא ל. לא סט-אויטא ס, אויטא ס, וועגעלעך און אויטא בוסן בא געגענען וועגענער געשלע פט פון פערד, שטו פוועגלעך און טרעגערס, אינעם פא רהא וועט קא מערציעלן געגנט. עס ווערט געוויזן דער יי דישער טעא טער, דער גענשער בית- עולם און א נדערע יי דישע אינסטיטוציעס דער קהילה רא ט, ש פיטעילער, שולן און ב תי-מדרשים. צום סוף נא ך שבת ת פילות זעט מען די מש פחות ש פא צירן אינעם קרא שינסקי פא רק וואו קינדער ש פילן זיך און דערווא קסענע הא לטן לעבעדיקע דיסקוסיעס וועגן די ענינים פון טא ג. ווא רשע... See the Warsaw website: UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 118

41 א טא ג אין לא דזש )1938( א טא ג אין לא דזש )1938(: לא דזש, די שטא ט ווא ס מען הא ט גערו פן דער מא נטשעסטער פון פוילן איז געווען דער טעקסטיל צענטער פון דעם לא נד. די 230 טויזנט יי דן זײ נען געווען א דריטל פון דער בא פעלקערונג פון לא דזש און א ן אינטעגרא לער טייל פון דער טעקסטיל אינדוסטריע. נא ך פא ר 1941 הא בן יי דן פא רמא גט 175 פא בריקן. איינע פון די מערסטנס בא וואוסטע פא בריקן איז געווען די י.ק. פא זנא נסקי פא בריק, איינע פון די גרעסטע אין איירא פע. די לא דזשער יי דן הא בן געהא ט א פא רצווייגט און זייער רײ ך געזא לשעפטלעך און קולטור לעבן. עטלעכע בא וואוסטע יי דישע קינסטלער און שרײ בער זײ נען געבוירן געווא רן און הא בן געוואוינט אין לא דזש. צווישן א נדערע דער פיא ניסט א רטור רובינשטיין, קא מ פא זיטא ר א לעקסא נדער טא נסמא ן, פא עטן יוליא ן ט וווים און איצחק קא צענעלסא ן און די קא מיקערס שמעון דזשיגא ן און ישראל שומא כער. עס זענען אויך געווען עטלעכע יי דישע טעא טערס און דרא מא טישע קרײ זן און א סך בא רימטע א קטיא רן. לא דזש "Alt-shtatishe-shul" (old city synagogue in Lódź from the 1930s) See the Lodz website: א טא ג אין ביא ליסטא ק )1939( דער פילם פון ביא ליסטא ק געמא כט אין יא ר 1939 ווײ זט דעם אינדוסטריעלן און קולטור צענטער פון דער שטא ט. מען זעט די קוימענס, וועבער מא שינען און טעקסטיל א רבעטער, ווי אויך די קרא מען, אויטא בוסן און דעם מא רק פלא ץ וואו די פוירים קומען מיט זייערע פערד פא רקוי פן פרא דוקטן. מען זעט אויך דא ס יי דיש לעבן פון ביא ליסטא ק, די שולן, ב תי-מדרשים, די שלום-עליכם ביבליא טעק, דער ט.א.ז. סענא טא ריום און דער קהילה זומער לא גער. עס ווײ זט אויך דעם הויז פון דר. זא מענהא ף דעם שא פער פון דער ש פרא ך "עס פערא נטא " און בילדער פון א פא רק וואו עלטערן און יוגנט רוען, און פא רברענגען און קינדער ש פילן זיך. ביא ליסטא ק הא ט געהא ט א בא פעלקערונג פון א רום 50 טויזנט יי דן. ביא ליסטא ק See the Bialystok website: א טא ג אין קרא קע )1939( דער פילם וועגן די יי דן פון קרא קע ווײ זט דעם בא וואוסטן א לטן יי דישן קווא רטא ל פון קא זשימיעש, און מישט צוזא מען בילדער פון א לט און נײ קרא קע בא גלייט מיט מוזיק. טרא מווײ ען פא רן איבער די גא סן זײ ט בײ זײ ט מיט פערד און ווא גנס און דרא שקעס. מענטשן הא נדלען און פירן געשע פטן אונטער שירימס אוי פן מא רק פלא ץ און אין די גא סן אונטער די דעכער פון די א לטע געבײ דעס פון מיטלעלטער. אין די פא רקן און שול הייף ש פילט מען ש פילן און מע הא לט הייסע דיסקוסיעס. סצענעס פון דער בא וואוסטער רעמו שול און די א לט שול, א יתומים-הויז, א ש פיטא ל און דער יי דישער קהילה רא ט און עטלעכע שולן מא כן א ן אײ נדרוק פון א לעבעדיקן אור א לטן ישו ב. די א מא ליקע יי דישע בא פעלקערונג פון קרא קע הא ט געציילט בײ א ן ערך 60 טויזנט נ פשות א פערטל פון דער גא נצער בא פעלקערונג. קרא קע See the Krakow website: T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 119

42 Polish-Jewish Travelogs פוילישע-יי דישע רײ זע פילמען Having read about each city, watch and listen to the short travelog films in Yiddish, about Jewish life in pre-wwii Poland. Take notes on all places and activities mentioned. הא בנדיק געלייענט וועגן די שטעט, קוק און הער זיך צו, צו די קורצע רײ זע פילמען אין יי דיש וועגן יי דיש לעבן אין פינף שטעט אין פא ר מלחמדיקן פוילן. פא רשרײ ב פרטים וועגן א לע ערטער און דערמא נטע א קטיוויטעטן. א טא ג אין לווא וו )1939( עלעגא נטע פרויען ש פא צירן דורך די מא דערנע געגנטן פון לווא ווס מא רק פלעצער, בא גלייט פון פיא נא און פידל מוזיק ווא ס ש פיגלט א פ דעם ריטם פון שטא טישן לעבן. לווא וו איז אויך בא קא נט מיטן נא מען לעמבערג און איז געווען די היים פון א ן א לטע און גוט אײ נגעא רדנטע יי דישע קהילה. די שטא ט זיצט אין א טא ל און שײ נט א רויס מיט א ן א טמא ס פער פון וואוילטא ג. פא רקן און פא וויליא נען בא פוצן די ע פנטלעכע ערטער. דורך די גא סן יא גט דער כסדרדיקער פא רקער פון לא סט-אויטא ס, וועגעלעך און רא ווערן. צווישן די ערטער פונעם יי דישן ישו ב זעט מען די יד-הרוזים פא רײ ן געבײ דע די א לטע געטא, דעם רונדיקן מא דערנעם טעמ פל, די א רטא דא קסישע שול, דעם א ריענטא לישן אין אויסזען לא זא רוס ש פיטא ל און דעם נא ווא שטשי טעא טער. פא ר דער צווייטער וועלט מלחמה הא בן 110 טויזנט יי דן געלעבט אין לווא וו. דא ס איז געווען א דריטל פון דער גא נצער בא פעלקערונג פון דער שטא ט און די דריטער גרעסטער יי דישער ישו ב אין פוילן פא ר דער מלחמה. לווא וו See the Lvov website: א טא ג אין ווילנע )1939( דער זעלטענער דא קומענטא לער פילם כא פט אויף דעם גײ סט פון יי דיש לעבן אין פא ר-מלחמדיקער ווילנע, די שטא ט בא וואוסט ווי ירושלים ד'ליטע. א לעבעדיקע נא רא ציע און מוזיק בא גלייטן די פרא גמענטן אינעם פילם וואו מענטשן פא רנעמען זיך מיט די ריטוא לן און ווירקלעכקייטן פון טא ג טעגלעכן לעבן, א רבעט, ש פיל און פא רווײ לונג, אין שול און אין בית-הס פר. מען זעט די בא רימטע יי דישע ערטער און אינסטיטוציעס מיט וועלכע ווילנע הא ט געשמט, ווי די סטרא שון ביבליא טעק, דער יי.וו.א. אינסטיטוט, דער שני פסקער בית-עולם און א נדערע. ווילנע איז אויך געווען די שטא ט פונעם בא וואוסטן ווילנער גאון און זייער א סך רעליגיעזע און וועלטלעכע געלערנטע, שרײ בערס, פא עטן און די בא רימטע ווילנער טעא טער טרו פע. די יי דישע בא פעלקערונג אין ווילנע הא ט בא לד פא ר דעם אויסברוך פון דער קריג געצײ לט 80 טויזנט נ פשות. ווילנע See the Vilna website: UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 120

43 Listening Exercise 2.5 A Visit to Vilnius - D. Charak א בא זוך אין ווילנע-ד.חרג Learn about the diverse and rich Jewish life in Vilna Jerusalem of Lithuania before and during WWII and then listen to an account by Danielle Charak of her recent visit to Vilnius. לערן וועגן דעם פא רשיידנא רטיקן און ר ײ כן יי דישן לעבן אין ווילנע ירושלים ד'ליטע פא ר, און במשך פון דער צווייטער וועלט מלחמה, און דא ן הער דעם בא ריכט פון דא ניעל חרג וועגן איר בא זוך קיין ווילנע לעצטנס. וואָקאַבולאַר VOCABULARY creator.... mixes.... accompanied.... דרא שקעס )די(... horse-drawn cab umbrellas.... מיטלעלטער )דער(... Middle Ages הייף\הוי פן )די(... yards, courts scenes.... orphans.... impression.... ישו ב )דער(... settlement, colony געציילט... counted numbered, approximately.... beings.... quarter.... elegant.... mirrors.... rhythm.... אײ נגעא רדנטע... placed well settled, valley.... וואוילטא ג )דער(... luxury. prosperity, comfort, pavilions.... שא פער )דער( מישט בא גלייט שירימס )די( סצענעס )די( יתומים )די( אײ נדרוק )דער( ערך נ פשות )די( פערטל )דא ס( עלעגא נטע ש פיגלט א פ ריטם טא ל )דער( פא וויליא נען )די( צא פלדיקע... pulsating vibrant, געגנט)ן( )דער\די(... area district, region, א רײ נגערעכנט... counting including, הא נדל)ס(... trade, commerce, shopping multi-storey.... buildings.... market-place.... קווא רטא ל )דער(... quarter, neighbourhood לא סט-אויטא ס )די(... trucks, lorries וועגעלעך )די(... small wagons בא געגענען... meet encounter, pushcarts.... טרעגערס )די(... carriers. porters, פא רהא וועט... bustling busy, קהילה רא ט )דער(... Jewish Council hospitals.... Synagogues.... שבת ת פילות )די(... prayers Sabbath ש פא צירן... casually promenade, walk דערווא קסענע )די(... grown-ups adults, ענינים )די(... issues, concerns, events textile.... פילשטא קיקע געבײ דע)ס( )די( מא רק- פלא ץ )דער( שטו פוועגלעך )די( ש פיטעילער )די( ב תי-מדרשים )די( טעקסטיל T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 121

44 פ בא פוצן... embellish. decorate, יא גט... chases rushes, traffic.... bicycles.... union.... גײ סט )דער(... spirit, ghost ד'ליטע... Lithuania of narration.... פרא גמענטן )די(... fragments, excerpts rituals.... realities.... געשמט... for. famed for, have a name גא ון )דער(... brilliant man, genius טרו פע )די(... (theatre) troupe אויסברוך )דער(... outburst. outbreak, eruption, פא רשטענדלעך... course understandably, of געטריבן... forced drove, propel, פלא קא ט )דער(... billboard. poster, plaque, שילד )דער\די(... sign shield, טורעם)ס( )דער\די(... towers, spires church(es).... א רקער רא ווערן )די( פא רײ ן )דער( נא רא ציע )די( ריטוא לן )די( ווירקלעכקייטן קירכע)ס( )די( population.... integral.... factories.... פא רמא גט... possessed owned, פא רצווייגט... widespread branched out, געזא לשעפטלעך... communal social, בא וואוסטע... famous renown, artists.... קרײ ז)ן( )די(... circle, group chimneys.... weaver(s).... machines.... פוירים )די(... peasants, farmers פרא דוקטן )די(... products, crops camp.... פא נא ר... Vilnius) Ponary (mass grave near דענקמא ל )דער(... memorial, monument קודם- כל... all. first of געיא גט... hurried chased, קא נא ליזא ציע )די(... sewage tunnels, canals impressive.... בא פעלקערונג )די( אינטעגרא לער פ פא בריקן )די( קינסטלער )דער\די( קוימענס )די( וועבער )דער\די( מא שינען )די( לא גער )דער( אײ נדוקס פול UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 122

45 Writing Exercise 2.5 ORAL TOPIC 4 טעמע 4 Work/Future/Career פא רבעט\צוקונ פט\קא ריערע The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. 1. א רבעטסטו כדי צו פא רדינען טא שן-געלט? )א רבעט איר כדי צו פא רדינען טא שן-געלט?( 2. ווא ס פא רא א רבעט טוסטו? )ווא ס פא רא א רבעט טוט איר?( 3. ווי פל שעה א ווא ך א רבעטסטו? )ווי פל שעה א ווא ך א רבעט איר?( 4. ווא ס טוסטו מיט דײ נע פא רדינסטן\דײ ן געלט? )ווא ס טוט איר מיט אײ ערע פא רדינסטן\אײ ער געלט?( T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 123

46 די צוקונפט 5. ווא ס ווא לסטו געווא לט טא ן נא כן ענדיקן דעם ווי.סי.אי? )ווא ס ווא לט איר געווא לט טא ן נא כן ענדיקן דעם ווי.סי.אי?( 6. ווא ס פא רא פלענער הא סטו פא ר דער צוקונ פט? )ווא ס פא רא פלענער הא ט איר פא ר דער צוקונ פט?( 7. טרא כסטו וועגן א קא ריערע? )טרא כט איר וועגן א קא ריערע?( 8. פא רווא ס הא סטו אויסגעקליבן א זא קא ריערע? ) פא רווא ס הא ט איר אויסגעקליבן א זא קא ריערע?( 9. ווילסטו שטודירן אין אוניווערסיטעט? )ווילט איר שטודירן אין אוניווערסיטעט?( UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 124

47 10. וועלכע)ר( קורס)ן( ווילסטו שטודירן? )וועלכע)ר( קורס)ן( ווילט איר שטודירן?( 11. פלא נירסטו צו פא רן קיין אויס לא נד? ווא ס זענען דײ נע פלענער? ) פלא נירט איר צו פא רן קיין אויסלא נד? ווא ס זענען אײ ערע פלענער?( Grammar Exercise 2.5 Present Participle דער איצטיקער פא רטיצי פ The present participle is used to indicate an action being performed by the subject and happening at the same time as the action described by the main verb, e.g. מיר\זיי זינגען+דיק, מיר\זיי זעען+דיק = זעענדיק זינגענדיק The present participle of a verb is formed by adding דיק to the form when it is in the first or third person plural in the present tense, e.g. מיר\זיי זעען+דיק = זעענדיק מיר\זיי זינגען+דיק = זינגענדיק There are some exceptions to this rule: מיר\זיי גיבן+דיק = געבנדיק, מיר\זיי ווייסן+דיק = וויסנדיק מיר\זיי ווילן+דיק = וועלנדיק, מיר\זיי זײ נען+דיק = זײ ענדיק The present participle can be changed into an adjective by adding the usual case and gender endings, e.g. זינגענדיק: דער זינגענדיקער, דעם זינגענדיקן, דא ס זינגענדיקע, א זינגענדיק T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 125

48 Write these pairs of verbs in a sentence using one as the present participle, and then a second sentence with the other as the participle: זעען, לא כן זעענדיק דעם לעץ, הא ט ער א נגעהויבן לא כן און קוועלן. לא כנדיק פון דעם לעץ, הא ט ער געזען זיך א לײ ן. 1. שיקן, טרא כטן גייען, קוקן זײ ן, ווילן געבן, וויסן עסן, שווײ גן... UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 126

49 Reading Exercise 2.6 Drummond Street דרא מא נד סטריט פון פנחס גא לדהא ר By Pinkhas Goldhar Drummond Street, a poor, working class street close to the centre of the prosperous, noisy city of Melbourne, absorbed many Jewish wanderers. The houses in Drummond Street are poor and old with rusty, tin roofs and peeling walls. From the open doors exudes the smell of sweaty bedding and the odour of poor cooking. The low windows, hung with cheap, old fashioned drapes and dark, tattered blinds look sadly and patiently out on to the silent sidewalks. All day long Drummond Street is empty and monotonous. Seldom does a passer-by appear. From the Police station which stands deeply inserted amongst half-shriveled trees, shuffles quietly out from time to time, a darkly clad policeman and disappears immediately like a secret shadow into a side street. Right opposite is a pub, whose wall is clad half-way in glossy, red tiles. From there carries a restrained, sleepy humming. From the covertly closed glass door emerges whenever a drunken guest. His clothing is crumpled, the cheeks sickly and inflamed and the eyes squirm from the blinding daylight. He looks around confused at the empty street, shakes his head drunkenly and takes himself off somewhere silently with wobbly steps, as if he was embarrassed by the surrounding quiet. An elderly, sweaty woman sits on the doorstep of a low house and peels green peas from half-rotten pods into a bowl. Her face is swollen from liquour and her head is densely covered with scraps of newspaper around which are rolled her dirty grey hair. This primitive, home-made undulating hairdo makes her head look like a black and white pineapple. דרא מא נד סטריט, א ן א רעמע א רבעטער-גא ס הא רט נעבן דער גרויסא רטיקער, טומלדיקער סיטי פון מעלבורן, הא ט אוי פגענומען די יי דישע ווא נדערער. די הײ זער אין דרא מא נד סטריט זענען א רעמע און א לטע, מיט פא רזשא ווערטע בלעכערנע דעכער און א פגעקרא כענע מויערן. פון די א פענע טירן שלא גט א דעמ פיקער ריח פון שווייסיקן בעטגעווא נט און א רעם געקעכץ. די נידעריקע פענסטער, פא רהא נגען מיט ביליקע, א לט מא דישע גא רדינען און טונקעלע, צעריסענע רא לעטן, קוקן טרויעריק און געדולדיק אויף דער שטילער גא ס א רויס. א גא נצן טא ג איז אויף דרא מא נד סטריט פוסט און לא נגווײ ליק. זעלטן עס בא ווײ זט זיך א דורכגייער. פונעם פא ליציי-הויז, ווא ס שטײ ט טיף א רײ נגערוקט צווישן הא לב- פא רדא רטע ביימער, שא רט זיך פון צײ ט צו צײ ט שטילערהייט א רויס א טונקל-געקליידטער פא ליציא נט און ווערט תי כף, ווי א סודותדיקער שא טן, פא רשוואונדן אין א זײ טן-גא ס. פונקט א נטקעגנאיבער איז א שענק, ווא ס איז ביז אין דער העל פט א רײ ן פא רמויערט מיט גלא נציקע, רויטע קא פליעס. עס טרא גט זיך פון דא רטן א ן אײ נגעהא לטן, שלע פעריק זשומען. פון דער סודותדיק- פא רמא כטער גלא ז-טיר פא לט ווען-נישט-ווען א רויס א שי כורער גא סט. דא ס א נטועכץ אויף אים איז צעקנא דערט, די בא קן קרענקלעך פא ר פלא מט, און די אויגן זשמורען זיך בײ אים פון דעם בלענדענדיקן טא ג-ליכט. ער קוקט זיך פא רחידושט א רום איבער דער ליידיקער גא ס, שא קלט שי כורלעך מיטן קא פ און טרא גט זיך ערגעץ א פ מיט ווא קלדיקע טריט א שווײ גנדיקער, גלײ ך ער ווא לט זיך פא רשעמט פא ר דער א רומיקער שטילקייט. א ן עלטערע פא ר שוויצטע פרוי זיצט אויף דער שוועל פון א נידעריק הײ זל און שיילט א רויס גרינע א רבעס פון הא לב פא ר פוילטע שויטן אין א שיסל א רײ ן. דא ס פנים בײ איר איז שי כורלעך אוי פגעשווא לן, און איר קא פ איז געדיכט בא הא נגען מיט שטיקלעך פון צײ טונגס- פא פיר, א רום וועלכע עס זײ נען אײ נגעוויקלט אירע שמוציק-גרוילעכע הא ר. די דא זיקע פרימיטיווע און היימישע א נדו לא ציע גיט איר קא פ צו דעם אויסזען פון א שווא רץ-ווײ סן א נא נא ס. T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 127

50 A hungry, obsequious cat rubs at her legs and every now and then sticks its moist nose into the bowl of peas. In the middle of the street sleeps a shaggy dog, belly-up, stretched out at ease and it seems that any minute the little houses will also lay down to sleep, exhausted from the scorching stillness of the long, tropical summer s day. Before night fall Drummond Street becomes a bit livelier. People come home from work. Motorbikes clack, bicycles make soft swishing sounds in the half melted asphalt of the road. Housewives hurry with parcels in hand, to prepare a quick meal for their home coming husbands. Children with dirty, sweaty sweets in hand chase each other with a wild racket in the street. Italian ice-cream vendors on red painted carts with gold lettered signs fill the street with the ringing of their copper bells. From an open window scratches forth the sound of an old gramophone and the grating voices of an old waltz. In the pub the noise becomes louder and happier. From within carries the sound of loud laughter and unrestrained shouting. The glass door doesn t rest, people come and go and through the street drifts a heavy scent of beer. On the threshholds of houses sit tired, over-worked men, blow languidly on their pipes, chat and order their wives about and cool off in the evening breeze, half-undressed with bare, hairy chests and brown, muscular arms. A procession of the Salvation Army strides the street with a devout song, accompanied by a clatter of drums and vanishes into the nearby, small Salvation church. The electric street lamps light up and disperse the short tropical, as if pre-creation darkness. Outside the pub, which is now closed, young people begin to gather. They laugh, flirt and play mouth-organs. The girls with thickly powdered faces in light, short summer dresses glance about with their passionate, moist eyes into the darkness and sway their slim hips to the beat of the harmonica music. בײ אירע פיס רײ בט זיך חני פהדיק א הונגעריקע קא ץ, וועלכע שטעקט יעדע ווײ לע צו דא ס פײ כטע נעזל צו דער שיסל מיט די א רבעס. אין מיטן גא ס שלא פט הרח בהדיק אויסגעצויגן מיטן בויך א רויף א קודלא ט ער הונט, און עס דא כט זיך, א ז א ט-א ט לייגן זיך אויך די הײ זלעך א וועק שלא פן פא רמא טערט פון דער חמימהדיקער שטילקייט פונעם לא נגן טרא פישן זומער-טא ג. פא רנא כט-צו ווערט אויף דרא מא נד סטריט א ביסל לעבעדיקער. דער עולם קומט א היים פון דער א רבעט. עס קנא קן מא טא ציקלען, רא ווערן רוישן ווייך איבער דעם צעשמא לצענעם א ס פא לט-ברוק. בא לעבא סטעס יא גן זיך מיט פעקלעך אין די הענט צוצוגרייטן א ן אייליק מא לצײ ט פא ר די א היימגעקומענע מענער. קינדער מיט שמוציק, פא רשוויצט נא שווא רג אין די הענט יא גן זיך מיט א ווילד גע פילדער איבער דער גא ס. איטא ליענישע אײ ז-קרעם-הענדלער אויף רויט גע פא רבטע וועגעלעך מיט גא לדענע אוי פשרי פטן פא רהילכן די גא ס מיט זייערע קו פערנע גלא קן. פון א ן א פן פענסטער רײ סט א גרא מא פא ן מיט גרילצענדיקע קולות א ן א לטן ווא לץ. אין דער שענק ווערט טומ לדיק און פריילעך. עס טרא גט זיך פון דא רט א הילכיק געלעכטער און אוי פגערוימטע געשרייען. די גלא ז טיר רוט נישט, מענטשן קומען א רײ ן און גייען א רויס, און איבער דער גא ס טרא גט זיך פא נא נדער א שווערער ריח פון ביר. אויף די שוועלן פון הײ זער זיצן מידע, א נגעהא רעוועטע מענער, בלא זן געמיטלעך פון ליולקעס, פלוידערן און קא מא נדעווען מיט די ווײ בער און קילן זיך הא לב-אויסגעטוענע אין דעם פא רנא כטיקן ווינטל די א פגעדעקטע, הא ריקע ברוסטן און די ברוינע, מוסקולדיקע א רעמס. א פרא צעסיע פון דער סא לוויישן א רמי ציט דורך איבער דער גא ס מיט א פרום געזא נג, בא גלייט מיט א קלימ פערן פון פײ קלעך, און ווערט א רשוואונדן אין דער דערנעבנדיקער קליינער סא לוויישן קירכע. עס צינדן זיך א ן די עלעקטרישע גא סן-לא מ פן און פא רטרײ בן דעם קורצן טרא פישן בין-השמשות. בײ דער שענק, ווא ס איז שוין איצט פא רמא כט, הויבט זיך א ן צונוי פקומען יונגווא רג. מען לא כט, מען פלירטעוועט, מען ש פילט אויף הא רמא ניקעס. די מיידלעך, דיק א נג ע פודערטע, אין לײ כטע, קורצע זומער-קליידלעך, גלא נצן מיט זייערע לײ דנשא פטלעכע, פײ כטע אויגן אין דער פינסטער, און וויגן די שלא נקע הי פטן צום טא קט פון דער הא רמא ניקע-מוזיק. UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 128

51 The boys puff out their manly chests, mischievously puff on cigarettes and try out each others strength and shuffle nearer and closer to the girls. Soon they pair off and disappear into the darker nooks and crannies and the narrow passages between the houses and from there is heard, until the late/early hours a muffled, lusty whispering. The heavy tropical night envelopes Drummond Street in a deep, weary stillness and in a soft, velvety darkness. And so lived Drummond Street for many years, the monotone, hard life of work, beer and crude love-romances near the red-tiled pub. Once upon a time Drummond Street looked differently. Many years ago, in the time of the gold-fever, when to Australia streamed all kinds of adventurers from all ends of the world, Drummond Street was a Jewish street. די בחורים שטעלן מענעריש אויס די ברוסטן, רויכערן וואוילעריש ציגא רעטלעך, פרואוון זיך מיט די כוחות און שא רן זיך ווא ס א מא ל הא רטער צו די מיידלעך. בא לד הויבן זיי פא רלעכווײ ז א ן פא רשווינדן אין מער פינסטערע ווינקלען, אין די שמא לע דורכגענג צווישן די הײ זער, און עס טרא גט זיך פון דא רט ביז אין די ש פעטע שעהן א צוגעדושעט, תאווהדיק פליסטערן. די שווערע טרא פישע נא כט הילט ווא ס א מא ל טי פער אײ ן דרא מא נד סטריט אין מידן שטילשווײ גן און אין ווייכן, סא מעטענעם חושך. א זוי לעבט זיך שוין יא רן לא נד דרא מא נד סטריט דא ס אײ נטא ניקע, שווערע לעבן פון א רבעט, ביר און מגושמדיקע ליבע-רא מא נסן בײ דער רויט-געקא פליעטער שענק. א מא ל הא ט דרא מא נד סטריט א נדערש אויסגעזען. מיט לא נגע יא רן צוריק, נא ך אין די צײ טן פון גא לד- פיבער ווען קיין אויסטרא ליע הא בן געשטרא מט כלערליי א ווא נטוריסטן פון א לע עקן וועלט, איז דרא מא נד סטריט געווען א יי דישע גא ס. The first Jewish migrants who settled there came mainly from England and Germany. Later on began coming partition Jews from Sfad and Jerusalem, Tsar Nicholas soldier-deserters and escapees from Siberian exile, who had wandered through Japan and China, Jews from Romania, Hungary, Poland and Galicia. Drummond Street became enveloped in all kinds of languages. Jewish tailors workshops, small factories and stores opened-up. The street came alive. The Jews hassled, traded, toiled day and night together with their wives and kids. They ate and slept little, saved a penny to a penny. Good times came and went and the workshops grew into factories, stores became packed warehouses, emporiums, Jewish wives stacked on more and more flesh and over their black, large eyes there appeared a dull mat-sheen of wellbeing and satisfaction. Drummond Street became crowded and the Jews began to spread out into the surrounding streets of the Carlton district and after that they started to shift to the more aristocratic, posh St Kilda, which had expanded with its neat villas along the seafront. עס הא בן זיך דא רט בא זעצט די ערשטע יי דישע עמיגרא נטן, מערסטנס געקומענע פון ענגלא נד און דײ טשלא נד. ש פעטער צו הא בן א נגעהויבן צוקומען חלוקה-יי דן פון צ פ ת און ירושלים, ניקא לא יעווער סא לדא טן- דעזערטירן און א נטלא פענע סיביר- פא רשיקטע ווא ס הא בן געווא נדערט דורך יא פא ן און כינע, יי דן פון רומעניע, פון אונגא רן, פון פוילן און גא ליציע. דרא מא נד סטריט איז פא רהילכט געווא רן מיט כל ערליי לשונות. עס הא בן זיך געע פנט יי דישע שנײ דער- פא בריקלעך און קרא מען. די גא ס הא ט אוי פגעלעבט. די יי דן הא בן גערודערט, געמס חרט, געהא רעוועט טא ג און נא כט מיט ווײ ב און קינדער. נישט דערעסן און נישט דערשלא פן און געזא מלט א פעני צו א פעני. עס זענען א וועק גוטע צײ טן, די פא בריקלעך הא בן זיך צעווא קסן, פון די קרא מען איז געווא רן א נגעשטא פטע ווא רן-הײ זער, יי דישע ווײ בער הא בן גענומען אויף זיך ווא ס א מא ל מער לײ ב און זייערע שווא רצע, גרויסע אויגן הא בן זיך פא רצויגן מיט א מא טקייט פון וואוילטא ג און צו פרידנקייט. עס איז ענג געווא רן אויף דרא מא נד סטריט, די יי דן הא בן זיך גענומען פא נא נדערש פרייטן איבער די א רומיקע גא סן פונעם קא רלטא נער דיסטריקט און דערנא ך הא בן זיי זיך א נגעהויבן איבערקלײ בן אין דער מיוחסדיקער, נגידישער סט. קילדא, ווא ס הא ט זיך צעווא קסן מיט ציכטיקע וויליעס בײ ם ברעג פון ים. T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 129

52 The businesses and factories were moved to the city and Drummond Street gradually started to die off. The factory windows were boarded up and the large signs stuck onto them read To Let. In the abandoned houses gathered poor worker families, Syrian underwear makers and Indian hawkers. Of the whole rumbustious Jewish life there remained several poor Jewish market stall-holders and second-hand goods traders and next to a stable, which was refurbished from a factory, there remained orphaned a neglected small house with a dirty, smeared window on which could be seen an almost erased and forgotten inscription in English: Hatchiya Zionist Organisation. די געשע פטלעך און פא בריקן הא ט מען גענומען איבערטרא גן אין דער "סיטי, און דרא מא נד סטריט הא ט איינציקווײ ז א נגעהויבן א פשטא רבן. מען הא ט פא רקלא פט די פא בריק- פענסטער מיט ברעטער, אויף וועלכע מען הא ט א נגעקלע פט גרויסע מעלדונגען טו לעט. אין די פא רווא רלא זטע הײ זער הא בן זיך פא רקליבן א רעמע א רבעטער- פא מיליעס, סיריא נישע וועש-נייערס און אינדיא נישע הא קערס. פונעם גא נצן יי דישן טומל זענען פא רבליבן עטלעכע א רעמע יי דישע מא רק-שטייער און הענדלער מיט א לטווא רג, און נעבן א שטא ל, ווא ס איז איבערגעבויט געווא רן פון א פא בריק, איז פא ריתומט געבליבן א ן א פגעלא זן הײ זל מיט ברודיק- פא רשמירטע פענסטער, אויף וועלכע עס הא ט זיך געזען א ן א פגעריבענע אוי פשרי פט ענגליש: ה תחיה, ציוניסטישע א רגא ניזא ציע. And who knows, perhaps this almost erased and forgotten inscription drew to Drummond Street the new, post-war wave of Jewish immigrants. Drummond Street once again came alive. On this quiet, empty and impoverished street, afresh after long years began appearing people with tortured faces and sorrowful eyes Jews. In small groups, dressed in new suits still bearing the creases of having just been unpacked from travel trunks and out of which emanated a smell of naphthalene, they looked around with lost, searching glances, roamed around Drummond Street, greeted each other with a Sholem Aleichem, looked searchingly into each others eyes, enquired about earning a living and joked about the golden land Besralie. From behind the covered windows and half-open doors peered out suspicious glances at the newcomers and all over Drummond Street there drifted a quiet, buzzing whisper: Jews!... און ווער ווייסט, א פשר הא ט די דא זיקע א פגעריבענע און פא רגעסענע אוי פשרי פט א צי געטא ן קיין דרא מא נד סטריט די נײ ע, נא כמלחמהדיקע כווא ליע פון יי דישע עמיגרא נטן. דרא מא נד סטריט הא ט ווידערא מא ל אוי פגעלעבט. אויף דער שטילער, פוסטער און א רעמער גא ס, הא בן זיך אוי פסנײ, נא ך לא נגע יא רן א נגעהויבן ווײ זן זיך מענטשן מיט אויסגע פײ ניקטע פנימער און טרויעריקע אויגן יי דן. קו פקעווײ ז, א נגע טא ן אין נײ ע א נצוגן, וועלכע הא בן נא ך אויף זיך געטרא גן די קנייטשן פון די ערשט אוי פגע פא קטע רײ זע קו פערט, און פון וועלכע עס הא ט זיך נא ך געטרא גן דער ריח פון נא פטא לין, הא בן זיי מיט בלא נדזשענדיקע, זוכנ דיקע בליקן זיך אומזיכער געדרייט אויף דרא מא נד סטריט, זיך א פגעגעבן א יינער דעם א נדערן שלום-עליכם, זיך פא רשנדיק געקוקט אין די אויגן א רײ ן, זיך אויסגע פרעגט איינער דעם צווייטן מ כוח פרנסה און זיך געוויצלט איבער דער גא לדענער מדינה בעסרא ליע. פון די פא רהא נגענע פענסטער און הא לב געע פנטע טירן הא בן זיך געט רא גן פא רדעכטיקע בליקן אויף די נײ -א נגעקומענע, און איבער דרא מא נד סטריט הא ט זיך פא נא נדערגעטרא גן א שטילער, זשומענדיקער פליסט ער: דזשוס!... UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 130

53 פראַגעס QUESTIONS 1. מיט וועלכע ווערטער )8-10( הא ט דער שרײ בער פנחס גא לדהא ר בא שריבן דרא מא נד סטריט און אירע הײ זער? וועלכע פון די געבײ דעס )3( דערמא נט אין דער דערציילונג קען מען זעען שטיין אויף דרא מא נד סטריט ביזן הײ נטיקן טא ג? וועמען )5( זעט מען אויף דער גא ס בײ טא ג און ווא ס טוען זיי? ווער זענען די מענטשן )8-10( וועלכע מען זעט אויף דער גא ס פאא רנא כט און ווא ס טוען זיי? T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 131

54 5. פון ווא נען זענען געקומען די ערשטע יידן קיין דרא מא נד סטריט און פא רווא ס? ווי איז זיי געגא נגען מ כוח פרנסה און וו ו הא בן זיי זיך איבערגעקליבן פון דרא מא נד סטריט? פון ווא נען זענען געקומען די א נדערע )3( עמיגרא נטן גרו פעס וועלכע דער שרייבער דערמא נט אין דער דערציילונג און ווא ס הא בן זיי געטא ן מ כוח פרנסה? ווי א זוי הא ט געהייסן די א מא ליקע יידישע א רגא ניזא ציע אויף דרא מא נד סטריט און ווא סערע א רגא ניזא ציע איז דא ס געווען? פון ווא נען איז געקומען די נייע כווא ליע יידן קיין דרא מא נד סטריט און פא רווא ס? ווא ס טרא כסטו וועגן פנחס גא לדהא רס בא שרייבונג פון דרא מא נד סטריט, די איינוווינער און זייערע לעבנס? )200 ווערטער( UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 132

55 Speaking Exercise 2.6 Visit to Drummond Street בא זוך קיין דרא מא נד סטריט Having visited Drummond Street in Carlton, prepare a short talk about the similarities and differences you have noticed about the street using Pinkhas Goldhar s short story as a comparison. הא בנדיק בא זוכט דרא מא נד סטריט אין קא רלטא ן, גרייט צו א קורצע רעדע וועגן די ענלעכקייטן און אונטערשיידן דו הא סט בא מערקט אויף דער גא ס, נוצנדיק פנחס גא לדהא רס קורצע דערציילונג ווי א פא רגלײ ך. Listening Exercise 2.6 Jewish Carlton A. Zable יי דיש קא רלטא ן א. זײ בל Listen to the Melbourne writer Arnold Zable speak about his childhood growning up in Carlton, when it was a centre of Jewish and Yiddish communal cultural life, after World War II. Take notes and prepare questions in Yiddish, which you would like to put to Arnold Zable about Jewish Carlton of those years. הער זיך צו צום מעלבורנער שרײ בער אהרן זײ בל רעדן וועגן זײ ן קינדהייט און זײ ן הא בן אויסגעווא קסן אין קא רלטא ן, ווען עס איז געווען דער צענטער פון דער יי דישער קהילה און פונעם קולטורעלן לעבן נא ך דער צווייטער וועלט מלחמה. פא רשרײ ב פרטים פון זײ ן רעדע און גרײ ט צו פרא געס פא ר ארהן זײ בל אין יי דיש, וועלכע דו ווא לסט געווא לט אים פרעגן וועגן יי דיש קא רלטא ן פון יענער צײ ט. פרא געס: T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 133

56 Grammar Exercise 2.6 Useful Expressions נוצלעכע אויסדרוקן Like to/willing to/glad to/inclined to גערן The expression גערן meaning to like something or be willing/glad/inclined to do something, can be useful instead of the overused ליב in many circumstances, e.g. פא רגא נגענע צײ ט - פרא געס ווא ס הא סטו\הא ט איר ליב\גערן געהא ט צו טא ן אין דער פרייער צײ ט\איבער די פעריען? ענט פערס: )בײ ש פילן( 1. מיר פלעגן גערן פא רן אין די בערג )א בער איצט הא בן מיר בעסער ליב פא רן צום ים.( 2. א מא ל הא ב איך גערן געהא ט צו טא נצן )א בער הײ נט הא ב איך נישט קיין צײ ט.( 3. איך בין גערן געגא נגען שלא פן די ערשטע ווא ך )ווײ ל איך בין געווען מיד.( איצטיקע צײ ט - פרא געס ווא ס טוסטו\הא סטו\איר ליב\גערן צו טא ן אין דער פרייער צײ ט\די פעריען? ענט פערס: )בײ ש פילן( 4. איך גיי גערן שווימען אין בא סיין )ווײ ל שווימען איז זייער געזונט.( 5. איך קוק גערן אויף דא קומענטא לע פילמען)ווײ ל זיי זײ נען אינטערעסא נט.( 6. מיר הא בן גערן צו גיין אויף טעא טער פא רשטעלונגען )ווײ ל עס איז א זוי פא רוויילעריש(. קומענדיקע\קא נדיציא נעלע צײ ט - פרא געס ווא ס וועסטו\ווא לטסטו\איר געווא לט טא ן אין דער פרייער צײ ט\די פעריען? ענט פערס: )בײ ש פילן( 7. איך וועל גערן פליען א היים צו מײ ן מש פחה )ווײ ל איך הא ב זיי שוין לא נג נישט געזען.( 8. איך ווא לט גערן גע פא רן צום שנײ )א בער איך הא ב נישט קיין געלט.( 9. איך וויל גערן בא זוכן פא ריז )איך הא ב געהערט א ז עס איז זייער שיין.( UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 134

57 10. שא ף זא צן לויט די בײ ש פילן פונעם אויסדרוק גערן, אין די 3 צײ טן Indefinite Amount or Number טייל-געוויס-אומגע פער-ב'א ן ערך-קנא פע There are quite a few expressions denoting an indefinite amount or number in Yiddish. וואָקאַבולאַר VOCABULARY א סך... lot a א ביסל... bit a כמעט... nearly טייל... part some, א נדערע others.... )קנא פ(ע... (scarce) almost געוויס)ע(... certain, some אומגע פער... approximately ערך... approximately about, Choose an appropriate expression from above to fill out the spaces in the sentences below: 1. מיר שמעקט.... זיסווא רג א בער.... הא ב איך ניט ליב סטודענטן קומען אין קלא ס צו דער צ ײ ט, און.... קומען נישט. T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 135

58 3. איך וויל בלויז.... זו פ, גיב מיר נישט עס זײ נען פא רא ן.... צווא נציק דא לא ר און בײ א ן.... זעכציק סענט צוועלף מענטשן קומען צום סדר און.... א לע פון אונדזער מש פחה. In English we may also use any meaning some, e.g. Do you have any money? "הא סטו געלט?" גיב מיר א ביסל say: Give me some. In Yiddish however we would Any, Not... Any, Every קיין, ניט... קיין, יעדער Like to/willing to/glad to/inclined to There are two uses of the word any in Yiddish. One use means none / not any in a negative statement when ניט\נישט... קיין is used. This is often contracted with the word here דא to become \נישטא,ניטא e.g. איך הא ב ניט קיין געלט... money I don t have any עס זענען נישטא מער קיין אויטא בוסן הײ נט... today. There aren t any more buses אין דעם קרא ם איז ניטא קיין טרושקא ווקעס... strawberries The store doesn t have any A second use of any meaning every / all, is expressed by the term,יעדער e.g. יעדער איינער ווא ס קען יי דיש ווייסט דא ס... that Any one who knows Yiddish knows Every Jew needs to know at least a bit of Yiddish. יעדער יי ד דא רף קענען כא טש א ביסל יי דיש... UNIT 2 WORKSET 2 TRAVEL AND TOURISM, VISITING PLACES OF JEWISH HERITAGE 136

59 Writing Exercise 2.6 ORAL TOPIC 5 טעמע 5 Jewish Culture and Traditions יידישער קולטור און טרא דיציעס The Oral Topics 1-5 are necessary preparation for the Oral Exam and will continue throughout the VCE. Ensure that you have the full answers to all the questions and that they are correct. 1. וועלכער יום-טו ב גע פעלט דיר א ם\צום בעסטן און פא רווא ס? )וועלכער יום-טו ב גע פעלט אײ ך א ם\צום בעסטן און פא רווא ס?( 2. ווואו הא סטו גע פרא וועט פסח הײ יא ר? )וואו הא ט איר גע פרא וועט פסח הײ יא ר?( 3. וועלכע יידישע טרא דיציעס\מנהיגים זײ נען דיר טײ ער? )וועלכע יידישע טרא דיציעס\מנהיגים זײ נען אײ ך טײ ער?( T R AV E L A N D T O U R I S M, V I S I T I N G P L A C E S O F J E W I S H H E R I T A G E U N I T 2 W O R K S E T 2 137