Leesverslag vir VBO: Mike Smuts. Cox, Harvey: The future of faith Harper Collins Publishers, New York uitgawe in sagteband.

Transcription

1 Leesverslag vir VBO: Mike Smuts Cox, Harvey: The future of faith Harper Collins Publishers, New York uitgawe in sagteband. Harvey Cox het in 2009 by Harvard Universiteit afgetree as professor in godsdiensgeskiedenis en vergelykende godsdiensstudies. Hy is n Baptiste predikant en het in 1965 vir die eerste keer bekendheid verwerf met die publikasie van sy eerste boek, The Secular City ; n top verkoper van meer as n miljoen eksemplare. The future of Faith is met sy aftrede in 2009 vrygestel. Opsomming: Cox begin deur te verwys na voorspellings wat vroeg in die vorige eeu ten opsigte van die verwagte kwyning van godsdiens gemaak is. Daar is geglo dat as gevolg van moderniteit, die nuwere tegnologie en wetenskap, demokrasie en die bewustheid van menseregte, mense nie meer behoefte aan godsdiens sal hê nie. Daar is gedink dat ons n bedeling van vrede en harmonie tegemoet gaan, omdat die mens nou die vermoë en middele ontwikkel het om dit te bewerkstellig. Godsdiens sou nie meer nodig wees nie en van die toneel verdwyn. Die teendeel het gebeur. Wêreldwyd vind n nuwe oplewing van godsdiens in alle godsdienste plaas. Die aard van die godsdiensbelewing (spiritualiteit) is egter toenemend anders as vroeër. In die boek kyk die skrywer na hoe die Christelike godsdiens sedert sy ontstaan ontwikkel het, wat nou gebeur en wat ons kan verwag van die toekomstige verwikkelinge in die verband. Faith, belief en spirituality: Kernbegrippe waarmee die skrywer werk, is faith, belief en spirituality. Hy onderskei tussen faith en belief. (In Afrikaans vertaal ons albei met geloof. Ek gebruik daarom hier deurgaans die Engelse terme.) Faith verwys na n diepliggende vertroue; n saak van die hart. Belief lê meer op die vlak van oortuiging en die onderskrywing van bepaalde leerstellings, waardes of standpunte. Sulke waardes kan ligtelik onderskryf word, of kan ook gepaard gaan met intense emosie: We can believe something to be true without it making much difference to us, but we place our faith only in something that is vital for the way we live. (p.3) Skrywer beweer dat daar in die geskiedenis ingrypende verskuiwings, wat hy aan die hand van die twee begrippe beskryf, plaas gevind het. Aan die hand van die onderskeid tussen faith, belief en spirituality verdeel Cox die geskiedenis van die Christendom in drie beduidende fases. Die eerste drie eeue beskryf hy as n periode van faith. Dit het begin met Jesus en sy dissipels en hulle onmiddellike volgelinge. Die Gees het hulle te midde van vervolging saam gebind en hulle het geleef in die vertroue dat in Christus n nuwe bedeling vir hulle aangebreek het. Christen wees, het beteken dat n mens deur die Gees gelei word, die hoop jou eie maak en Jesus navolg in die werk waarmee Hy begin het. Die tweede fase kan getipeer word as die tydperk van belief. Teen die einde van die derde eeu is die basiese onderrig vir dopelinge ontwikkel in die versameling van n reeks stellinge wat in die Christelike geloof gehandhaaf word. Die klem verskuif geleidelik van geloof in die Here Jesus (faith) na waarhede wat omtrent Hom geglo word (Belief). Hierdie tabulering van waarhede wat geglo word, was nie in al die wyd verspreide kerke presies dieselfde nie. Die era van belief het momentum gekry toe Konstantyn die Christelike geloof gewettig het. Eenvormige credo s word vir die eerste keer gesoek en opgestel en mense wat daarvan verskil, is as ketters beskou en dikwels wreed vervolg. Hierdie tweede fase van belief duur vir ongeveer 15 eeue. Dit beteken nie dat daar nie ook in die eeue diepliggende faith aanwesig was nie, maar dit is oorheers deur die eis van belief in die aanvaarde waarhede. Die kerk versplinter rondom die verskille in geloofsoortuigings en die eenheid rondom faith bly in die slag. Die derde fase tipeer Cox as the age of the Spirit. Dit word gekenmerk deur n vervaging van leerstellinge en n herontdekking van diepliggende faith in die Here Jesus en die leiding van sy Gees. Ons is tans in die oorgang na hierdie nuwe fase van die geskiedenis. Die nuwe oplewing in godsdiens oor die wêreld word deur Cox hieraan gewyt. Twee opmerkings wat hy in die verband maak is vir my uiters interessant. Die

2 eerste is dat hy die sterk aanslag van die fundamentalisme binne hierdie konteks plaas. Fundamentaliste veg vir die behoud van bepaalde fundamentele waarhede van die geloof en soek die herstel van die era van belief. Sy tweede opmerking is dat hy die drie fases in sy eie geloofslewe ervaar het. Dit het begin met diepe faith tydens sy bekering, gevolg deur ernstige debatte oor belief en later die herontdekking van geestelike vertroue in die Here sonder die klem op allerlei leerstellige verskille. 1 In volgende hoofstukke beskryf die skrywer faith as n reaksie op verwondering oor die raaisels van die wêreld om my, myself en ander mense. Die misterie van al die dinge lei tot beide vrees en fassinering. Alhoewel faith wakker gemaak word deur die misterie van alles om en in ons is, is faith nie die misterie self nie. Dit is n reaksie daarop. Verwondering, misterie en geloof: Cox verwys na insident waar n rabbi n telegram aan Einstein gestuur het, met die vraag: Do you believe in God?. Einstein antwoord so: The most beautiful emotion we can experience is the mysterious. It is the fundamental emotion that stands at the cradle of all true art and science. He to whom this emotion is a stranger, who can no longer wonder and stand rapt in awe, is as good as dead, a snuffed out candle. To sense that behind anything that can be experienced there is something that our minds cannot grasp, whose beauty and sublimity reaches us only indirectly: this is religiousness. In this sense, and in this sense only, I am a devoutly religious man. (p.21) Geloof begin met n verwondering oor die misterie van wat ons om ons waarneem. Die verwondering is egter nog nie geloof nie, maar word geloof wanneer die volgende stap geneem word. Wanneer n mens by die punt kom om te glo, het jy reeds die waarhede omtrent God (beliefs) as deel van jou tradisie geërf. Dit moet egter nog oorgaan tot faith. Hy illustreer dit aan die hand van die geskiedenis van Jesus. Die groot konflik van die Jode met Jesus was juis n konflik van faith en belief. Die Jode het geveg vir die behoud van hulle oorgelewerde tradisies omtrent God, terwyl Jesus se optrede gekenmerk is deur sy vertroue in God. Die res van die boek wy die skrywer aan n ontleding van hoe die vroeë eerste fase van faith gelyk het en daarna kyk hy na moderne tendense waarin hy n nuwe ontdekking van faith sien. In sy ontleding van die vroeë fase, soek hy nie na n herstel daarvan vandag nie. Ons moet nie probeer om die verlede te herstel nie. Ons kan egter uit die verlede leer en die toekoms op die beter insigte uit die verlede bou. Hy wys dan op drie belangrike verkeerde persepsies wat oor die eerste eeue van die Christelike kerke bestaan het: Eerstens was gedink dat die vroeë Christendom eenvormig was in geloof en handelwyse en dat daar later afwykings gekom het wat kettery genoem is. Verder is gedink dat die begrip apostoliese gesag van die begin af bestaan het, terwyl die jongste bevindinge van navorsing toon dat dit n latere skepping is. Laastens is die rol wat die heerskappy van Rome in die lewe van die kerk gespeel het, totaal onderskat. Die verwording van faith na belief in die eerste vier eeue: Die jongste navorsing toon eerstens dat die vroeë kerke wat verspreid oor die destydse Romeinse ryk voorgekom het, n ryke verskeidenheid vertoon het. Daar was nie n gestandaardiseerde teologie, eenvormige kerkregering, geen eenvormige liturgie of geen algemeen aanvaarde kanon gewees nie. In faith het almal op Jesus gefokus, maar ook met beduidende verskille. Sommige, veral rondom Jerusalem, het op 1 Hierdie verwikkelinge in die aard van godsdiensbelewing sien Cox ook by die ander groot godsdienste van die wêreld. Hy verklaar ook die oplewing van fundamentalisme by hierdie ander godsdienste, soos by Islam, as stuiptrekkings van die era van belief.

3 die historiese Jesus gefokus, ander op die universele Jesus en nog ander op die meer mistiese Jesus. Ten spyte van hierdie variasies, was daar tog n sterk gevoel van eenheid. Hulle is egter nie saamgebind deur organisatoriese strukture, n hiërargie of eenvormige credo s nie. Dit was eerder die sterk vertroue (faith) dat hulle deur die een Gees gelei word en saam Jesus volg en die koms van God se heerskappy en vrede verkondig en dien. Die tweede nuwe insig wat die jongste navorsing gebring het, is dat die konsep van apostoliese gesag n latere ontwikkeling in die geskiedenis van die Christendom was. Dit is eers later, nadat die oorspronklike apostels van die toneel verdwyn het, dat persone wat in die kerk besondere gesag wou opeis, die konsep van apostoliese gesag en opvolging geskep het en daarmee aan hulle self groter gesag toegeken het. Die derde belangrike nuwe insig het te make met die rol wat die Romeinse ryk gespeel het. Volgens Cox was die gedagte vroeër dat die Romeinse ryk bloot agtergrond vir die bestaan van die vroeë kerk was. Dit was egter baie meer. Die vroeë kerk was essensieel n anti-imperial beweging. Sy woordeskat, gebruike en organisasie het n alternatief vir die Romeinse ryk geskep. Dit was verstaanbaar. Dit was Rome wat Jesus gekruisig het, die dissipels vervolg het en die volgende geslag in die arenas voor die roofdiere gegooi het. Die sentiment teen Rome het egter later geleidelik verander. Die heerskappy van Rome is nie net aanvaar nie, maar ook bewonder en binne die kerke gaandeweg nageboots veral deur die meer bevoorregtes binne die gemeenskappe. Teen die einde van die derde eeu het sommige leiers in die Christen gemeenskappe die effektiwiteit van Rome se burokrasie so begin bewonder dat hulle dit in die kerk begin naboots het. In die vierde eeu toe die Christelike kerke amptelike erkenning begin geniet het, het die kerk n nuwe ryk (empire) begin word. n Uiters belangrike perspektief wat Cox na vore bring, is dat ons die fout maak om die vroeë Christendom, en selfs Christus se bediening, as suiwer geestelik en apolities te sien. Hy skryf dit veral toe aan ons moderne siening van die skeiding van kerk en staat; n skeiding wat destyds nie bestaan het nie. Jesus se bediening is nie deur die destydse Joodse en Romeinse leiers as suiwer godsdienstig gesien nie, maar as n bedreiging van hulle magsposisies en die gevestigde orde. Israel het nie staat en godsdiens geskei nie. Dieselfde geld vir Rome waar die keisers hulleself tot gode verklaar het en formele aanbidding vereis het. Teen die agtergrond is dit ook nie vreemd dat Konstantyn uiteindelik politieke steun vir die Christene gegee het nie en dat dit mettertyd daartoe gelei het dat die kerk al meer n eie politieke mag geword het nie. 2 Volgens Cox vind die verval van die Christendom van n beweging van faith na n struktuur van belief veral rondom twee verwikkelinge plaas: die ontwikkeling van n hiërargiese strukture binne die kerke en die ywer om belydenisse op te stel. Die twee verwikkelings het aanvanklik stadig begin en in die derde en vierde eeue momentum begin kry. Die ontwikkeling van hiërargiese strukture het veral gewentel rondom die rol van die biskoppe. Mettertyd het die gedagte van apostoliese gesag en die voortsetting in die amp van die biskop al meer na vore getree. Die belydenisse wat in die verskillende kerke ontstaan het, het begin as formulerings 2 Cox verwys na n boek van Charles S Maier: Among empires. Die skrywer behandel verskeie empires in die geskiedenis en toon aan hoe sulke ryke mettertyd alle aspekte van die samelewing, insluitend die godsdiens, deursuur met hulle eie ideologie en daaraan diensbaar maak. Hy toon aan hoe dit tans in Amerika gebeur, ten spyte van die sterk skeiding van kerk en staat. Ons kan dit ook duidelik in die vorige regering van ons land sien. Met die ideologie van Christelike Nasionalisme is politiek en teologie so vermeng dat teologie en kerk diensbaar geword het aan die ideologie van apartheid selfs in so n mate dat sommige presidente van die land moderators tot verantwoording geroep het as hulle nie van standpunte van die kerk gehou het nie.

4 van geloof met die oog op dooponderrig. Dit was nodig om nuwe bekeerlinge te help om die Christelike geloof van al die ander omringende godsdienste te onderskei. Die twee tendense van hiërargie en belydenisse het gedurende die eerste drie eeue geleidelik al meer momentum gekry. Met die bekering van Konstantyn het dit egter finale beslag gekry. Die rol van Konstantyn: Die gebeure wat daartoe gelei het dat Konstantyn besluit het om die vervolgde Christelike kerke formele erkenning te gee, is onduidelik. Die effek wat dit op die geskiedenis van die Christelike Kerk in die vierde eeu en daarna gehad het, is egter ingrypend. Skielik het die Christelike godsdiens aansien verwerf en mode geword. Konstantyn het nie net aan die Christelike godsdiens erkenning gegee nie, hy het homself as hoof beskermheer en administreerder van die kerk(e) verklaar. Hy het te kenne gegee dat God hom n spesiale plek in die geskiedenis gegee het, nie net om die ryk te regeer nie, maar ook die kerk. Die biskoppe was meegevoer met die nuwe status en aansien wat hulle nou onder Konstantyn se nuwe beleid geniet het. This was where the influence of money and power as principal factors in promoting creed making and congealing faith into belief came in. (p.102) n Klaarblyklike motief vir Konstantyn se nuwe benadering was dat hy die Christelike geloof wou gebruik as middel om sy ryk se eenheid te bevorder. Skielik het die kerke wat vroeër arm was en gesukkel het om te bestaan, gevind dat hulle nuwe beskermheer hulle van ongekende fondse voorsien om hulle liefdadigheidswerk te kan doen. Die oorvloed van fondse lei tot kompetisie van biskoppe om dit te kan bekom en beheer. Onderlinge jaloesie en verskille kom al meer voor. Die keiser se ideaal dat die Christelike godsdiens die eenheid van sy ryk sal bevorder, realiseer nie. Gedryf deur die onderlinge kompetisie ontwikkel stryd oor leerstellige kwessies, wat vroeër nie so op die spits gedryf sou word nie. Konstantyn se pleidooie dat die stryd oor teologiese kwessies, wat hy as onbelangrik beskou het, vermy moet word, val op dowe ore. Uiteindelik neem hy as keiser en hoofbeskermheer die inisiatief om die twis tot n punt te bring deur die konsilie van Nicea in 325 nc te belê. Vir die eerste keer in die geskiedenis het al die 220 biskoppe van die verskillende Christelike kerke in die Romeinse ryk bymekaar gekom. Die doel was om die verdelende leerstellige kwessies te bespreek en tot eenvormige standpunte te kom. Die stryd rondom Arius se standpunte oor Christus se verhouding tot die Vader was veral sentraal. Dit is belangrik om raak te sien dat die vergadering deur die keiser met skaars bedekte politieke motiewe belê is. Hulle vergader ook nie n kerkgebou nie, maar in die luukse paleis van die keiser. Konstantyn was persoonlik teenwoordig en het die verrigtinge grootliks bestuur. Dit was Osiosus van Cordoba, Konstantyn se teologiese adviseur wat die term homoousios (van dieselfde wese) as oplossing vir die stryd oor die verhouding van God tot Christus voorgestel het. Daar was besware dat die term nie in die Skrifte voorkom nie. Uiteindelik swig die meerderheid onder die druk van die keiser. Net Arius en n paar ander biskoppe verset hulle hierteen. Konstantyn, wat vroeër verklaar het dat die verskille onbelangrik is en aangedring het op groter verdraagsaamheid, besluit nou dat Arius en sy medestanders na die buitewyke van die ryk verband word. Hy beveel ook dat alle geskrifte van Arius verbrand moet word en dreig met doodstraf vir diegene wat nie daaraan gehoor gee nie. Cox haal n insiggewende brief van die vorige biskop van Poitiers, wat deur Konstantyn na Asië verband is, aan: It is a thing equally deplorable and dangerous that there are as many creeds as opinions among men, as many doctrines because we make creeds arbitrarily and explain their inclinations...

5 arbitrarily... every year, nay every moon we make a new creed and describe invisible mysteries.... We condemn either the doctrine of others in ourselves, or our own in that of others; and reciprocally tearing one another to pieces, we have been cause of each other s ruin. (p.107) Cox beskryf verder hoe hierdie verdeeldheid oor leerstellige kwessies in die geskiedenis van die kerk voortgewoeker het. Dit is n hartseer verhaal van n kerk wat rondom belief grootliks faith op die agtergrond gestoot het en die eenheid en onderlinge verdraagsaamheid verloor het. Die patos van fundamentalisme: Fundamentalism is the current Protestant variant of the toxin of creed making that entered the bloodstream of Christianity early in its history. Fundamentalism collapse faith into belief. They define themselves by their unyielding insistence that faith consists in believing in certain fundamentals. (p.141) Cox beweer dat hy fundamentalisme goed verstaan omdat in sy eie geloofservaring hy op n stadium daardeur is. Hy vertel dan sy eie verhaal voordat hy die geskiedenis en aard van fundamentalisme behandel. Fundamentalisme kom wêreldwyd voor, maar sy ontstaan is eg Amerikaans. In 1910 het Charles Elliot, emeritus professor by Harvard, n voordrag gelewer waarin hy n nuwe vorm van Christenwees bepleit het, waar daar net die gebod van die liefde was en waar kerk, die Bybel en teologie oorbodig geraak het. Die fundamentaliste reageer skerp hierop en begin n veldtog om die fundamentele waarhede van die Christelike geloof te beskerm. Met borgskap van n aantal sakemanne publiseer hulle n reeks van vyf boekies onder die naam The Fundamentals. Die eerste en mees prominente fundamental was die Goddelike inspirasie en algehele foutloosheid (inerrancy) van die Bybel. Die ander fundamentals was die maagdelike geboorte van Christus, die plaasvervangende sterwe van Christus, die liggamlike opstanding van die dooies en uiteindelik ook die nabyheid van die wederkoms van Christus. Hierdie pamflette is met goeie borgskap wyd versprei. In 1920 stel n artikel in die Baptist Standard voor dat die ondersteuners van die beweging fundamentalists genoem word. Omdat fundamentaliste geglo het dat hierdie waarhede bedreig word, het hulle n stryd aangeknoop. Mense wat van hulle verskil het, is gebrandmerk as liberaliste en aanhangers van n social gospel. 3 Sodaniges wat as bedreiging vir die fundamentals beskou is, is met mening beveg. Binnekort het die fundamentaliste ook met mekaar begin verskil oor hoe presies die fundamentals geïnterpreteer moet word. Cox sê: Their willingness to do battle not only against the barbarians at the gates, but also against the Trojan horse within quickly gained the leaders of the movement the designation fighting fundamentalists, a title most of them relished. From its launching, American fundamentalism was an aggressive and argumentative affair. (p.150) Hy sluit die hoofstuk oor fundamentalisme so af: Having experienced at least a hint of the vigor that drives Christian fundamentalists, I am always fascinated by their movements and still feel a touch of empathy with them. I cannot but admire their commitment and drive.... Still I also know how much effort it requires to be a fundamentalist. It can get tiring. You must constantly fight, not only the scepticism of those around you, but the doubts that arise in yourself. Mainly fundamentalists evoke from me a sense of sadness. Their pathos is that they expend such energy on such a losing cause. (p.153) 3 Die twee terme het in die 60er jare toe ek gestudeer het, sterk gefunksioneer. Ons was almal bang om as liberaal of n aanhanger van die social gospel geëtiketteer te word.

6 Watter Bybel?: In die hoofstuk behandel Cox die aanspraak van fundamentaliste dat hulle Bible believing Christene is. Met die aanspraak gee hulle te kenne dat die liberale kerke en teoloë nie die Bybel onvoorwaardelik aanvaar nie. Skrywer stel dan die vraag: Watter Bybel? Hy behandel die feit dat in die geskiedenis daar verskille was oor watter boeke in die kanon opgeneem moet word, dat die verskillende kodekse nie altyd ooreenstem nie en dat daar n legio vertalings bestaan. Op grond waarvan word besluit welke Bybel dié Bybel is? Die Christendom vorentoe: In n volgende aantal hoofstukke behandel Cox die merkwaardige groei van die Christelike geloof veral in Latyns Amerika, Afrika, Sjina en die Stille Oseaan gebiede. Die Christelike geloof is nie meer n Westerse Europese geloof nie. Dit toon n baie groot verskeidenheid van interpretasies en rituele. Kulturele diversiteit speel n groot rol in hoe nuwe geloofsgemeenskappe lyk en funksioneer. Maar almal deel die nuwe faith wat verenig is in die strewe om Jesus se volgelinge te wees. Hy wys daarop dat dit al meer n weerspieëling is van hoe die kerke in die eerste drie eeu van die Christelike geloof daar uitgesien het. Die rol van die Pinksterkerke: 4 Cox wys daarop dat die sterkste groei van die Christendom in die nie-westerse wêreld deur die Pinksterkerke plaas gevind het. Hulle word gekenmerk deur n sterk klem op die leiding van die Gees en heg nie groot waarde aan creeds nie. The future of faith: In sy laaste hoofstuk, kyk Cox vorentoe. Faith is resurgent while dogma is dying. The spiritual, communal and justice-seeking dimensions of Christianity are now the leading edge as the twenty first century hurtles forward, and this change is taking place with similar reformation in the other world religions. (p.214) Hy beskryf in besonderhede hoe dieselfde beweging weg van formele dogma na n sterker faithgeoriënteerde godsdiensbelewing by die ander groot godsdienste in die wêreld plaas vind. Die veranderinge ontlok by al die godsdienste n vorm van fundamentalistiese reaksie met groot ooreenkomste. Hy sluit die boek met die volgende paragraaf af: The wind of the Spirit is blowing. One indication is the upheaval that is shaking and renewing Christianity. Faith, rather than beliefs, is once again becoming its defining quality, and this reclaims what faith meant during its earliest years. I have described how that primal impetus was nearly suffocated by creeds, hierarchies, and the disastrous merger of the church with the empire. But I have also highlighted how a newly global Christianity, enlivened by a multiplicity of cultures and yearning for the realisation of God s reign of shalom, is finding its soul again. All the signs suggest we are poised to enter a new Age of the Spirit and that the future will be a future of faith. (p.224) 4 Die groeperinge in die Amerikaanse kerklike toneel is vir my dikwels verwarrend. n Belangrike insig wat in n paragraaf van Cox na vore kom, is vir my belangrik. Die evangelicals en die fundamentalists is nie in die dieselfde kamp nie. Evangelicals believed in the religious and moral authority of the Bible, but did not consider it a dependable source for geology or biology. They did not retreat from the fallen world. They wanted to engage it. (p.201)

7 Refleksie: Faith en Belief Ek beskou Cox se onderskeiding tussen faith en belief as insiggewend en belangrik. Die twee is nie onderling uitsluitend nie. Faith kan nie sonder belief nie en belief behoort te lei tot faith. Ek vind ook die twee elemente terug in die HK. Vr. & antw. 21: n Ware geloof is n vasstaande kennis van dit wat die Woord van God openbaar (belief) en n vaste vertroue dat God ook sy genade aan my skenk (faith). Ek dink dat Cox tereg aantoon dat die eerste drie eeue gekenmerk is deur faith in die oorgelewerde evangelie van die verlossing deur Jesus Christus en dat die interpretasie van die verstaan van die evangelie (kennis) nie in alle besonderhede by die verskillende kerke ooreen gestem het nie. Hulle gedeelde vertroue in die verlossing deur die Here Jesus en hulle gedeelde ywer vir die koms van die koninkryk van God, het hulle belewing van eenheid bewerk. Cox se bewering dat faith na die eerste drie eeue, en veral na Konstantyn, verdring is deur belief wat al meer op die voorgrond getree het, het meriete. Dit beteken nie dat faith afwesig was nie. Inteendeel, die geskiedenis van die kerk is vol pragtige voorbeelde van n dinamiese lewende geloof in die Here Jesus en diensbaarheid aan sy koninkryk. Maar, die versplintering van die Kerk rondom kleiner verskille ten opsigte van die leer, is simptomaties van die oorheersende rol van belief. As ek terug dink aan my opleiding in die 60er jare, het klem op die suiwerheid van die leer en die selektiewe lees van teologiese boeke wat ons siening van die leer onderskryf, n duidelike rol gespeel. Dit is ook opvallend dat in die formulier vir belydenisaflegging, die vraag na geloof dat Jesus jou Verlosser is (faith) eers as die derde vraag aan die beurt kom. Dit vooraf gegaan word deur twee vrae oor die suiwer leer van ons kerk en die verwerping van leringe wat daarvan afwyk (belief)! Ek gee toe dat n mens versigtig moet wees om nie te veel daarin in te lees nie, maar die orde van die vrae is miskien tog tekenend van ons herkoms; n erfenis van die algemene tendens van die oorheersing van belief in die voorafgaande eeue. Faith en kerkeenheid Eenheid van die kerke en ekumene kan slegs vorder wanneer ons ons gedeelde faith in die verlossingsboodskap van die Bybel voorop stel. Dit beteken nie n prysgawe van ons leer nie, maar n openheid en respek teenoor ander kerke wat nie noodwendig in alles met ons saam stem nie. Ons sit met die erfenis van n versplinterde Kerk van Christus, omdat kerke hulle aanspraak op die Waarheid teenoor mekaar opgestel het en verdedig het. In ons eie kerk se geskiedenis is eenheid geoffer op die altaar van handhawing van ons eie siening teenoor die meerderheid ander kerke. Dit is hartseer en mag nie voort gaan nie. Die vermoë van ons kerk om Cox se nuwe derde fase van die Gees, wat faith weer op die voorgrond plaas, steeds n rol te speel, hang daarvan af of ons steeds bereid sal wees om luisterend en geloofsonderskeidend op te tree. Dit vra voortdurende bereidheid tot nuwere denke en verandering in gehoorsaamheid aan die leiding van die Gees. Hierdie bereidheid tot verandering is vir baie lidmate erg bedreigend. Die kerk sal groot wysheid nodig hê om hulle saam te neem. Fundamentalisme in die prentjie Die term fundamentalisme het gebruiklik geword vir die tipering van ekstreme konserwatiewe godsdiens by alle godsdienste soos oa by die Moslem geloof. Cox verwys egter met die term fundamentalists na n spesifieke beweging wat sy ontstaan aan die begin van die vorige eeu in die VSA gehad het. Hy beskryf dit as n reaksie teen die verskuiwing weg van die klem op belief na faith. Fundamentaliste reageer ter beskerming van geykte beliefs teen n gewaande bedreiging daarvan. As n mens op die internet na verskillende webblaaie van fundamentaliste kyk, is die aggressiewe aanvallende aard daarvan ontstellend. Verdagmakery is ook kenmerkend van die styl.

8 Ongelukkig het die beweging ook nou in Suid-Afrika en in ons kerk pos gevat. Dit word duidelik uit die manier waarop teoloë, die sinodes van die kerk en n instansies soos die Bybelgenootskap onder verdenking gebring word. Ook hier is wysheid nodig. Indien ons op elke ongegronde bewering gaan reageer, loop ons gevaar om soveel energie daarin te sit dat die kerk nie sy uitdaging om in die nuwe Suid-Afrika die Koninkryk van God te dien, reg sal kan vervul nie. Aan die ander kant, is dit belangrik dat die vertroue van ons lidmate in die egte geloof en gehoorsaamheid van die kerk aan ons Here, behou moet word. Oop dialoog en n gesamentlike soeke na die wil van die Here is uiters noodsaaklik, maar dan in n styl van wedersydse respek en aanvaarding van mekaar se integriteit. Ons mag nie mekaar se motiewe betwyfel of mekaar as liberaal of deel van n Trojaanse perd brandmerk nie. Ek bid dat die Here ons hierin steeds sal lei, tot eer van sy Naam en die meerdere koms van sy Koninkryk. Mag die wêreldwye ontwaking van faith in die Here Jesus ook die NG Kerk se pad vorentoe kenmerk! Mike Smuts April 2012