GRAAD 11 NOVEMBER 2015 RELIGIESTUDIES V1

Transcription

1 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11 NOVEMBER 2015 RELIGIESTUDIES V1 PUNTE: 150 TYD: 2 uur *IRLGSA* Hierdie vraestel bestaan uit 8 bladsye.

2 2 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) INSTRUKSIES EN INLIGTING 1. Hierdie vraestel bestaan uit AFDELING A en AFDELING B. 2. AFDELING A (VRAAG 1) is VERPLIGTEND. 3. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik word. 4. Die lengte van jou antwoord moet in ooreenstemming met die puntetoekenning by elke vraag wees. 5. Begin elke vraag op ʼn nuwe bladsy. 6. Skryf netjies en leesbaar.

3 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V1 3 AFDELING A VRAAG 1 (VERPLIGTEND) 1.1 Skryf EEN sin om die volgende terme te verduidelik: Bekeerling (2) Nirvana (2) Hiërargies (2) Pelgrimstog (2) Nomadies (2) 1.2 Pas die korrekte woord by die volgende stellings. Skryf slegs die letter (A D) langs die vraagnommer ( ) neer Die volgende godsdiens is een van die nie-sendingsgodsdienste: A Islam B Christendom C Boeddhisme D Judaïsme (2) Hierdie konsep verwys na die geloof dat daar net een God is. A Politeïsme B Neo-heidendom C Teïsme D Monoteïsme (2) ʼn Afrika-etiek wat respek en sorg vir die welsyn van ʼn ander persoon beteken word... genoem. A Ubuntu B oorgang C wêreldbeskouing D sangoma (2) Hy is sterk voorstander van die konflikteorie: A Hans Mol B Karl Marx C Siddartha Gautama D Emile Durkheim (2)

4 4 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) Die konsep verwys na die geloof dat alle natuurlike dinge ʼn gees het, en menslike gebeure kan beïnvloed. A Amulet B Veras C Animisme D Dissipel (2) 1.3 Dui aan of die volgende stellings WAAR of ONWAAR is. Skryf slegs (W of O) langs die vraagnommer ( ) neer Monoteïsme is die geloof in meer as een God. (2) Moslems aanbid in ʼn moskee. (2) Suid-Afrika het ʼn staatsgodsdiens. (2) ʼn Matriargale stelsel is ʼn sosiale orde waarin mans, of die vaderfiguur, die kern van mag, gesag en sosiale belangrikheid is. (2) ʼn Sangoma is die stigter van die Afrika Tradisionele Godsdiens. (2) Waarom kies Christene die kruis as ʼn simbool vir hulle geloof? (4) Waarom was die Islamitiese geloof in twee hoofgroepe verdeel? (6) Noem enige TWEE sendingsgodsdienste. (4) Waarom het verskillende godsdienste verskillende simbole? Gee TWEE redes. (4) Wat is ʼn sekte? (2) TOTAAL AFDELING A: 50

5 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V1 5 AFDELING B: Beantwoord enige TWEE vrae uit hierdie afdeling. VRAAG Lees die onderstaande uittreksel en beantwoord die vrae wat daarop volg. Sionisme kan gesien word as ʼn verfyning van die Christendom in verhouding tot die Afrika-ervaring. Sionisme span inderwaarheid die gesuiwerde geestelike energie van die Christendom in om te reageer op hedendaagse Afrika-behoeftes en kanaliseer dit deur Afrika kategorieë van denke en optrede, sonder om dit egter heeltemal van Christelike kategorieë te stroop. Daar is dus ʼn behoud van sekere Afrika-godsdienstige metodes en tegnieke maar die put uit ʼn nuwe bron van krag die Heilige Gees eerder as die voorvaderlike geeste. Hy wys daarop dat mense die ooreenkomste tussen die Sionistiese profeet en ʼn Afrika-waarsêer uitgelig het, in die sin dat albei die oorsaak van ʼn persoon se siekte of ongesteldheid diagnoseer en behandeling aanbeveel. Die verskil is egter, sê hy, dat die Sionistiese profeet se diagnose en behandelings dikwels nie as doeltreffend beskou word nie tensy dit in gebed gesentreer is nie, en dit sluit in dat die pasiënt self meer tyd in gebed met die kerkgroep as ʼn deurlopende behandeling moet deurbring. Sioniste bring dus nie bloot die Christendom en Afrika godsdiens saam nie, hulle het inderwaarheid ʼn nuwe vorm van Afrika Christendom ontwikkel. Sioniste skep en brei Christelike ooptes uit in wat ek sien as die samelewingsoerwoud, oases in ʼn morele woestyn, stukkies orde in die midde van wanorde. [Bron: The African Independent Churches in Martin Polzesky en John de Grunchy (eds.) Living Faiths in South Africa. Cape Town. David Phillip pp ] Wat dink jy bedoel die skrywer deur te sê dat Sionisme ʼn verfyning van die Christendom in verhouding tot die Afrika-ervaring is? (2) Die skrywer dink dat Sioniste se geestelike krag sy oorsprong in die Christendom eerder as in Afrika Godsdiens het. Haal TWEE sinne uit die uittreksel aan wat dit aandui. (4) Verduidelik in jou eie woorde wat die verskil tussen ʼn Sionistiese profeet en ʼn waarsêer is. (4) 2.2 Verduidelik die volgende begrippe soos van toepassing op godsdienste. (4) Missie (4) Evangelie (4) Ekumenisme (4) Proselietmakery (4) Godsdienstige Imperialisme (4)

6 6 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) 2.3 ʼn Simbool is ʼn objek, prent, woord of aksie wat gebeure, abstrakte idees en geloof werklik maak. Verduidelik kortliks die belangrikheid van simbole in godsdiens. (10) 2.4 Noem enige TWEE ontspanningsaktiwiteite wat jy dink religieë teen gekant is. (4) 2.5 Noem DRIE sosiale rolle van rituele. (6) [50] VRAAG Lees die onderstaande uittreksel en beantwoord die vrae wat volg. Die huwelik is ʼn baie belangrike oorgangstydperk. Dit is ʼn vermenging van wêrelde en ʼn bymekaar kom van die wêrelde van die voorvaders. Dit is presies wat die huwelik behels die bymekaar kom van die voorvaders van die man se stam en voorvaders van die vrou se stam. Dus is ʼn huwelik nie net tussen twee individue nie. Stamme word bymekaar gebring. Geestelike beteken dit dat twee wêrelde van voorvaders bymekaar gebring word twee families word in ʼn huwelik bymekaar gebring. Dit vereis baie ingewikkelde en noukeurige rituele om die proses op ʼn veilige manier moontlik te maak. Wanneer andersheid op hierdie manier bymekaar kom, veral wanneer daar bloed betrokke is, is dit ʼn potensiële gevaarlike ding om te gebeur. Dit kan baie afbrekende gevolge hê indien dit nie behoorlik hanteer word nie. [Vryelik vertaal uit Kwenda, C, (et al.) 1997, African Religion and Culture Alive] Verduidelik die konsep ritueel. (4) Hoe dink jy, wat is die potensiële gevare waarna dr. C. Kwenta verwys? (4) Dink aan ʼn huwelikseremonie waarvan jy weet of wat jy bygewoon het. Beskryf kortliks EEN ritueel wat deel van daardie seremonie was. (8) Verduidelik hoe die ritueel in VRAAG die belangrikheid van die verandering wat plaas gevind het, beklemtoon. (4) 3.2 Wat is ʼn deurgangsrites? (4) 3.3 Noem DRIE deurgangsrites in godsdienste. (6) 3.4 Verduidelik kortliks die term inter-godsdienstige dialoog. (10) 3.5 Lys die VYF stappe wat gedurende die proses van geloofsvernuwing plaasvind. (10) [50]

7 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V1 7 VRAAG Lees die onderstaande uittreksel en beantwoord die vrae wat volg. The Gift of the Givers-stigting is in 1992 deur dr. Imtiaz Sooliman begin en is die grootste noodlenigings-organisasie in Afrika (hoewel sy pogings oor die wêreld heen gereik het na plekke soos Haiti, Iran, Indië en China). Benewens hulp met rampe, verskaf die stigting ook klinieke vir primêre gesondheidsorg voedingskemas, watersuiwering en putwater, verspreiding van nuwe komberse, nuwe klere en kospakkies. Beurse, onderwyshulp, landbou-en entrepreneurs- selfhelpskemas, werkskepping, beradingsdienste, ʼn dwelmrehabilitasiediens, MIV/Vigs werkswinkels, vaardigheidsontwikkeling en lewensveranderde werkswinkels is sommige van hul uiteenlopende aktiwiteite wat vir miljoene mense wêreldwyd tot voordeel gestrek het. Hulle het meer as R450 miljoen ingesamel om 32 lande dwarsoor die wêreld te help, insluitende Suid- Afrika. Die stigting help mense ongeag hul ras godsdiens, kleur, klas, politieke verband of geografiese grens. [Geneem uit Shuters, Topklas Religiestudies graad 11, bladsy 136] Lys TWEE werke wat die Gift of the Givers-stigting doen om mense te help wat in nood verkeer. (4) Verduidelik in jou eie woorde die godsdienstige lering wat die werk van die Gift of The Givers-stigting geïnspireer het. (4) Is die pogings van die Gift of the Givers-stigting beperk tot mense van dieselfde godsdiens as die lering wat hulle werk geïnspireer het? Hoekom dink jy is dit? (4)

8 8 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) 4.2 Lees die onderstaande uittreksel uit verhale wat deur vroue geskryf is oor hul ervaring van uitsluiting en beantwoord die vrae wat volg. In haar denke oor vroue se uitsluiting uit gemeentelike gebed in die moskee, verklaar Shamima Shaikh dat die uitsluiting van vroue uit gemeentelike gebede verraad ten opsigte van die leerstellings van die Profeet is. In haar denke oor die reinigingskode vir vroue in die Hindoe-tradisie, het Anu Pillay gesê: Wanneer my broers op ʼn Sondagoggend tempel toe gegaan het en ek het gemenstrueer, moes ek by die huis bly. Ek het daarteen geskop... en ek het tempel toe gegaan. En ek het aanhou wonder of die mure inmekaar gaan val en of ek gestraf sou word. [Uit Shuters, Topklas Religiestudies, graad 11, bladsy 57] Identifiseer elke vrou se godsdiens en sê hoe sy voel om uitgesluit te word. (8) Wat het hierdie twee vroue in gemeen? (2) Wat is jou reaksie op wat hulle sê? (2) 4.3 Hoe help die konflikteorie om die stryd van vroue in verskillende religieë te verduidelik? (10) 4.4 Verduidelik wat bedoel word met ʼn teorie en gee ʼn voorbeeld van ʼn teorie wat jy in jou eie lewe probeer toets het. (6) 4.5 Hoe verduidelik ʼn funksionalistiese teorie die doel van religie in die samelewing? (10) [50] TOTAAL AFDELING B: 100 GROOTTOTAAL: 150

9

10 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11 NOVEMBER 2015 RELIGIESTUDIES V1 MEMORANDUM PUNTE: 150 Hierdie memorandum bestaan uit 8 bladsye.

11 2 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) AFDELING A VRAAG 1 (VERPLIGTEND) Bekeerling ʼn Persoon wat hul godsdienstige geloof of ander geloofsoortuigings verander het, om ʼn lid van ʼn ander godsdiens te word. (2) Nirvana ʼn Toestand in Boeddhistiese geloof, van vry wees van lyding of die begeertes vir enigiets, of selfbewustheid. (2) Hiërargies Beskryf ʼn struktuur van gesag of belangrikheid, van die minder belangrik tot die mees belangrik. (2) Pelgrimstog Om ʼn reis na ʼn heilige plek as ʼn daad van toewyding te onderneem. (2) Nomadies Leef soos ʼn swerwer, trek van plek tot plek, bly nie lank op een plek nie en bou geen permanente struktuur nie. (2) C Judaïsme (2) D Monoteïsme (2) A Ubuntu (2) B Karl Marx (2) C Animisme (2) ONWAAR WAAR ONWAAR ONWAAR ONWAAR (5 x 2) (10) Die Christene glo dat hulle die oorwinning van Jesus Christus oor die dood verteenwoordig. Jesus het vir hul sondes en verlossing gesterf. (4) ʼn Meningsverskil oor wie die Profeet Mohammed as opvolger moes opvolg. Die meerderheid het saamgestem dat Abu Bakr hulle leier moes wees. Die ander was van mening dat Ali, die skoonseun van Profeet Mohammed die leier moet wees. Die verdeeldheid het twee groepe veroorsaak, die Sunni en die Shi ite. (6)

12 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V Islam Christendom Boeddhisme Baha i godsdiens (Enige 2 x 2) (4) Hulle verteenwoording die sentrale waarheid van verskillende godsdienste. Gee op verskillende maniere uitdrukking aan hulle geloof. (2 x 2) (4) Dit is ʼn klein religieuse groep wat van ʼn groter groep weggebreek het, omdat hulle glo die groter groep nie meer die ware religie verkondig nie. (2) TOTAAL AFDELING A: 50

13 4 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) AFDELING B VRAAG Die Christelike geloof is verander of aangepas om by die Afrika ervaring of begrip van hoe die wêreld werk, aan te pas. (2) Sionisme span inderwaarheid die gesuiwerde geestelike energie van die Christendom in om te reageer op hedendaagse Afrika behoeftes en kanaliseer dit deur Afrika-kategorieë van denke en optrede, sonder om dit egter heeltemal van Christelikekategorieë te stroop. Daar is dus ʼn behoud van sekere Afrika-godsdienstige metodes en tegnieke maar dit put uit ʼn nuwe bron van krag die Heilige Gees eerder as die voorvaderlike geeste. (4) Die Sionistiese profeet dring daarop aan dat sy of haar diagnose en behandelings nie doeltreffend sal wees tensy dit op gebed gefokus is nie, en die pasiënt moet selfs meer tyd in gebed binne die kerkgroep as deurlopende behandeling deurbring. Die waarsêer gebruik ʼn tegniek genaamd, dolosse gooi (skulpe of klippe of plat stukke hout) om die persoon se toestand vas te stel en medisyne (kruiemedisyne) voor te skryf vir die toestand. Die persoon hoef nie te bid om gesond te word nie. (4) Missie Is afkomstig van die Latynse woord mittere wat beteken, om te stuur. Die woord word met Christus se sending van sy dissipels om die Christelike boodskap te verkondig, geassosieer. Sending en sendingwerk word dikwels op ʼn uitgebreide manier gebruik om na alle godsdienste te verwys wat opsetlike pogings aanwend om volgelinge van buite te werf. (2 x 2) (4) Evangelisme Is ʼn vorm van sendingwerk wat veral op gevalle of nie-aktiewe of afvallige lede van hul eie godsdiens, eerder as buitestaanders fokus. Dit beteken om ander tot jou godsdiens te bekeer. (2 x 2) (4) Ekumenisme Is ʼn poging om die eenheid in die Christelike kerk te herstel. Dit is die byeenkom van verskillende kerke om met mekaar saam te werk. (2 x 2) (4) Proselietmakery In Grieks beteken die woord eluthos vreemdeling of bekeerling. Dit was gebruik om te verwys na iemand wat van een godsdiens na ʼn ander godsdiens bekeer. (4)

14 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V Godsdienstige imperialisme Wanneer ʼn magtige godsdiens na ʼn ander streek of land versprei en die hoofgodsdiens van daardie land word. Die doel is om mense van hul huidige godsdienste te bekeer. (4) 2.3 Klanke kan simbole wees. Die klank van ʼn klok wat vanaf ʼn kerktoring kom kommunikeer met Christene dat ʼn heilige seremonie of gebeurtenis gaan plaasvind. Klokgeluide word ook tydens Hindoe dienste gebruik. Boeddhiste gebruik klokke of ghongs op ander maniere om die heilige OM klank voort te bring. Klere kan godsdienste simbole wees. Reuke kan godsdienstige simbole wees. Wierook maak rook wat opstyg as ʼn offer aan God, of die Opperwese. Dit kan ʼn vertrek geheimsinnig laat lyk en voel. Gebare en aksies kan godsdienstige simbole wees. Die maak van die teken van die kruis in die Christelike geloof. Onderwerping van jouself in Islam Buig in Boeddhisme. Rondom die arati in Hindoeïsme loop. (10) 2.4 Dwelms Dobbelary Alkohol Prostitusie (Enige 2 x 2) (4) 2.5 Dit bring mense met gemeenskaplike belangstellings en gelowe bymekaar. Dit laat hulle toe om hul geskiedenis te vier en te onthou. Dit versterk groepsbande ongeag of die ritueel plaasvind in die families, by die huis, by die skool, binne godsdienstige organisasies of nasionaal. (3 x 2) (6) [50]

15 6 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) VRAAG Rituele sluit in respekvolle/gewyde aksies en spraak in, en word by herhaling op spesifieke voorgeskrewe maniere uitgevoer. Rituele is spesiale handelinge wat op spesiale tye en plekke uitgevoer word. Dikwels word spesiale klere gedra en daar is ʼn spesifieke reeks aksies en optredes/gedrag. (4) Kwenda bedoel dat die vereiste rituele uitgevoer moet word. Met ander woorde, die rituele wat die betrokke groepe of families tradisioneel doen niks mag uitgelaat word of nie korrek gedoen word nie. Dit mag onderhandeling vereis, as die rituele vir beide families nie presies dieselfde is nie. Andersins mag die huwelik misluk. *LET WEL: Enige relevant feit sal gekrediteer word. (4) Leerders kan verwys na die uitruil van ringe in ʼn Westerse huwelikseremonie, of die slag van ʼn dier in Afrika-godsdiens of enige ander ritueel. (8) Leerders moet verwys na die manier waarop die belangrikheid van die geleentheid in die ritueel uitgedruk word dalk meebring deur die woorde of aksies, en die manier waarop God/die Opperwese/die voorouers tydens die ritueel opgeroep word. *LET WEL: Enige relevant feit sal gekrediteer word. (4) 3.2 Deurgangsrites is seremonies/rituele wat die oorgang aandui. Dit dui die verandering van een lewenstadium na ʼn ander aan. (4) 3.3 Geboorterites Inisiasie/Puberteitsrites Huweliksrites Sterfte-rites (Enige 3 x 2) (6) 3.4 Dialoog begin wanneer mense mekaar ontmoet en met mekaar begin kommunikeer. Dialoog is nie beperk tot mense wat aan verskillende godsdienste behoort wat om ʼn tafel sit en die leringe van hul onderskeie gelowe vergelyk nie. Dialoog beteken eintlik dat mense wat aan verskillende gelowe behoort, in situasies in die werklike lewe met mekaar praat. Dit vind plaas wanneer gewone mense uit verskillende gelowe met mekaar praat, dat verhoudings opgebou word en dat hulle gemeenskaplike menslikheid begin deel. Dialoog is dus van uiters belang in situasies van godsdienstige diversiteit. Hoe meer mense van verskillende gelowe met mekaar in aanraking kom, hoe meer dialoog sal daar tussen hulle wees. * LET WEL:: Enige relevante verduideliking sal gekrediteer word. (10)

16 (EC/NOVEMBER 2015) RELIGIESTUDIES V Stap 1: Wanneer daar harmonie tussen geloof, samelewing en die natuurlike omgewing is. Stap 2: Wanneer daar verandering in die samelewing of natuurlike omgewing is. Stap 3: Wanneer mense begin ongemaklik voel en hulle besef dat hul godsdiens of kulturele praktyke en gelowe nie meer sin maak nie. Stap 4: Wanneer verandering in die geloofs- of kulturele-stelsels begin intree. Stap 5: Wanneer daar geen nuwe tydperk van harmonie en aanvaarding is nie. (10) [50] VRAAG Ramphulpverleniging, insluitende verspreiding van nuwe komberse, nuwe klere en kospakkies. Gesondheidsklinieke, voedingskemas, ens. Watersuiwering en waterputte. Beurse en opvoedkundige ondersteuning. Selfhelpskemas vir landboukundiges en entrepreneurs, werkskepping, ens. Beradingsdienste, dwelmrehabilitasie, MIV/Vigs-werkswinkels. Vaardigheidsontwikkeling. (4) Die Sufi-leringe het die werk van die Gift of the Givers geïnspireer. Dit gaan daaroor om die geloof te leef, eerder as om net daarvan te weet. Dit gaan daaroor om op praktiese maniere met medelye te reageer om mense wat in nood is te help. (4) Uit die aantal lande waar Gift of the Givers bedrywig is, is dit duidelik dat hulle pogings na almal in nood uitreik. Ongeag ras, klas, godsdiens, kleur, politieke verbintenis of geografiese grense. (4) Shamima Sheik Islam Uitsluiting uit gemeenskaplike gebed. Anu Pillay Hindoeïsme Uitsluiting uit die tempel. (8) Hulle ervaar een of ander vorm van uitsluiting as gevolg van hulle geslag. (2) Ek stem saam met hulle omdat daar teen hulle gediskrimineer word. OF Ek stem nie saam nie omdat hulle verdien om so behandel te word. * LET WEL: Enige relevante antwoord is aanvaarbaar. (2)

17 8 RELIGIESTUDIES V1 (EC/NOVEMBER 2015) 4.3 Konflikteorieë beskou religie as iets wat ʼn negatiewe rol in die samelewing speel, en selfs tot konflik lei. Hulle sê dat sosiale stelsels soos religie help om ongelykhede te ondersteun, selfs deur mag. Feministiese teologie kan as ʼn voorbeeld van ʼn konflikteorie beskou word, omdat dit die manier waarop religie vroumense marginaliseer en uitsluit van religieuse mag en deelname aan strukture, ondersoek. Leerders kan voorbeelde noem van uitsluitende meganismes in verskillende religieë, bv. leierskap in religieuse strukture en openbare rituele. Hulle moet religieë noem waar dit gebeur. (10) 4.4 ʼn Teorie is ʼn middel wat poog om ʼn verskynsel of gebeurtenis te verduidelik. Dit moet getoets of bewys word voordat dit as ʼn ware of genoegsame verduideliking aanvaar word. Leerders moet ʼn voorbeeld gee van ʼn teorie wat hulle probeer toets het. Ken punte toe vir ʼn begrip van die proses vanaf hipotese tot eksperimentering tot verifikasie wat in hul eie woorde uitgedruk word. (6) 4.5 Funksionalistiese teorieë poog om die doel van religie in die samelewing as ʼn manier om mense te help, te verduidelik. Om probleme in die lewe te hanteer en betekenis in die aansig van betekenisloosheid, boosheid en lyding te gee. Yinger wat ʼn funksionalistiese teoretikus is, stel voor dat religie meer daaroor gaan om in iets te glo, en nie soseer oor die objek van geloof nie. Dus, volgens hom, hoef daar nie ʼn God of bonatuurlike wese te wees nie. As mense in iets buite hulself glo en dit help hulle om antwoorde te vind op die uiteindelike vrae, dan is dit ʼn religie. (10) [50] TOTAAL AFDELING B: 100 GROOTTOTAAL: 150