1.1. Projektligji Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë

Transcription

1 1. GRUPI PER REFORMEN KUSHTETUESE Projektligji Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë I. Gjetjet dhe problematikat Në Dokumenti Analitik për Sistemin e Drejtësisë në Shqipëri, sa i përket Gjykatës Kushtetuese, është evidentuar se është i domosdoshëm reformimi i saj. Zbatimi i ligjit organik nr. 8577, datë Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese, ka nxjerrë në pah jo pak çështje problematike në drejtim të efiçencës dhe qenies së saj mjet efektiv. Gjykata Kushtetuese gjatë praktikës dhe veprimtarisë së saj ka hasur në disa pengesa kushtetuese dhe ligjore, të cilat në disa raste kanë sjellë si pasojë mosfunksionimin efikas të saj nga pikëpamja organizative ose mosqënien efektive në ushtrimin e kompetencave që i janë njohur nga Kushtetuta. Dokumenti Strategjik për Reformën në Sistemin e Drejtësisë si objektiv ka parashikuar dhe Rritjen e efiçiencës dhe efektivitetit të Gjykatës Kushtetuese në nivel ligjor. Në Plan Veprimin e Reformës në Sistemin e Drejtësisë është parashikuar që në kuadër të këtij objektivi, të hartohet dhe ligji organik për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese. II. Procesi dhe metodologjia e punës Grupi i punës i ngarkuar për hartimin e amendamenteve te ligjit nr. 8577/2000 Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese filloi aktivitetin ne fund të muajit Tetor 2015, ku u ra darkord se hartimi i dispozitave do të mbështetej kryesisht në Dokumentin Vlerësues për Hartimin e Ligjit dhe në një draft fillestar të hartuar nga ekspertët e Sekretariatit Teknik, Znj. A.Vorpsi dhe O. Aliaj. Nga fundi i muajit Tetor deri në fund të muajit Dhjetor 2015, grupi i punës është mbledhur çdo të mërkurë në sallën e Komisionit të Ligjeve, pranë Kryesisë së Kuvendit. Gjatë kësaj periudhe, janë zhvilluar rreth 5 takime të grupit të ngushtë për hartimin e projektligjit si dhe 11 mbledhje të përfaqësuesve të rrjetit të konsultimit Think Tank, duke përfshirë edhe përfaqësuesit e opozitës, gjyqtarë, këshilltarë ligjorë të Gjykatës së Lartë, Gjykatës Kushtetuese, Fakultetit të Drejtësisë etj. Projektligji ka qenë në proces të vazhdueshëm ndryshimi dhe përmirësimi. Një pjesë e konsiderueshme e sugjerimeve dhe rekomandimeve të propozuara nga grupet e interesit dhe rrjeti i konsultimit Think Tank janë inkorporuar në projektligj. Pas takimeve intensive të zhvilluara në tre mujorin e fundit të 2015, gjatë periudhës Janar Mars 2016, të gjithë anëtarëve të grupit të punës ju la si detyrë të pasqyronin në projektligj vërejtjet dhe sugjerimet e tyre. Në periudhën Shkurt - Mars 2016, Grupi i punës zhvilloi mbledhje një herë në javë (të premten) dhe dy takime të veçanta, gjatë të cilave u rishikua edhe

2 një herë teksti i projektligjit në dritën e sugjerimeve dhe rekomandimeve të sjella nga Think Tank si dhe lidhur me terminologjinë, përshtatjen me draft amendamentet kushtetuese dhe teknikën legjislative. Gjatë këtyre takimeve, projektligji pësoi ndryshime të ndjeshme. Projekti është bazuar në projekt ndryshimet kushtetuese të datës 12 janar 2016 dhe do të reflektojë ndryshimet e duhura sipas ndryshimeve të projekt amendamenteve kushtetuese në vijim të Opinionit Final të Komisionit të Venecias. III. Përmbajtja e projektligjit Qëllimi i projektligjit ka qënë përshtatja e tij me ndryshimet kushtetuese të propozuara si dhe bërja e ligjit ekzistues më efektiv, sidomos sa i takon procesit vendimarrës të Gjykatës Kushtetuese. Duke qenë se ligji bazë është miratuar në vitin 2000, gjatë kohës së zbatimit të tij ka dale nevoja për përmirësimin e tij dhe rregullimin e institutive të parregulluara ose të rregulluara joplotësisht. Projektligji ka prekur një pjesë të konsiderueshme dispozitash të ligjit aktual, konkretisht: a) Dispozitat lidhur me emërimin e anëtarëve të GJK dhe zgjedhjen e Kryetarit të saj, referuar projektamendamenteve kushtetuese për këtë qëllim; b) Dispozitat lidhur me përfundimin e mandatit, papajtueshmërinë dhe procedimin disiplinor të gjyqtarëve të GJK, sipas projektamendamenteve kushtetuese; c) Dispozitat lidhur me organizimin e brendshëm të GJK, statusin dhe organizimin e shërbimit ligjor; d) Dipozitat lidhur me procedurat e gjykimit para GJK duke përfshirë: kriteret për paraqitjen e kërkesave, afatet e ndryshuara për paraqitjen e kërkesave, fazën e seleksionimit paraprak të tyre, përfaqësimin ligjor të palëve; e) Dispozitat referuar gjykimit në themel të disa procedurave gjykimore si: ankimi kushtetues individual, shkarkimi i Presidentit, shqyrtimi i kërkesave për referendum dhe rezultateve të tij, papajtueshmëria e deputetëve dhe Presidentit, etj. 1.2.Projektligji Për Presidentin e Republikës së Shqipërisë I. Gjetjet dhe problematikat Dokumenti Analitik për Sistemin e Drejtësisë ka prezantuar një sërë problemesh të lidhura me sistemin e drejtësisë. Analiza e Sistemit të Drejtësisë vuri në dukje se, gjendja e tanishme e sistemit të drejtësisë është përcaktuar nga veprimi i kombinuar i shumë faktorëve. Një pjesë e problematikës, është vlerësuar se është rrjedhojë e rolit mosgarantues të institucionit të Presidentit, në drejtim të pavarësisë dhe eficencës së sistemit të drejtësisë. Ndërmjet shkaqeve që kanë ndikuar në këtë mungesë funksionaliteti, është theksuar edhe mungesa e një ligji organik për institucionin e Presidentit të Republikës, që të konkretizojë kompetencat e përcaktuara nga Kushtetuta, të rregullojë mënyrën e bashkëpunimit ndërmjet Presidentit dhe

3 Kuvendit, pa përjashtuar dhe raportet e Presidentit me organet e tjera kushtetuese dhe shtetërore. Dokumenti Strategjik për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, si objektiv të parë ka parashikuar Ridimensionimin e rolit të Presidentit në sistemin e drejtësisë. Në Plan Veprimin e Reformës në Sistemin e Drejtësisë është parashikuar që në kuadër të këtij ridimensionimi, të hartohet një ligj organik i Presidentit të Republikës. II. Procesi dhe metodologjia e punës Në përmbushje të objektivit të mësipërm, është ngritur Grupi i Punës për hartimin e projektligjit organik për Presidentin e Republikës. Në përbërje të Grupit të Punës janë ekspertë të nivelit të lartë, këshilltarë të Gjykatës Kushtetuese, përfaqësues të opozitës si dhe një përfaqësuese e Presidencës, pjesë e sekretariatit teknik. Në grupin Think Tank marrin pjesë 2 këshilltarë ligjorë të Presidentit, juristë, përfaqësues të ministrisë së jashtme dhe ministrisë së mbrojtjes, si dhe ish-këshilltarë në Presidencë. Gjatë takimeve të zhvilluara është prezantuar një vlerësim paraprak për projektligjin, lidhur me atë se çfarë duhet të tentojë të realizojë dhe qasjen përkatëse mbi problematikat e këtij institucioni, si dhe janë tërhequr opinionet dhe propozimet e anëtarëve të Think Tank-ut për çështjet që duhet të trajtohen në projektligj.nga Sekretariati Teknik janë paraqitur dhe disa modele të vendeve të tjera, që kanë një ligj organik për Presidentin. Grupi i Punës ka zhvilluar deri tani pesë takime. Në dy takimet e fundit, zhvilluar përkatësisht me datë dhe , ka filluar diskutimi nen për nen i projektligjit. Sekretariati Teknik reflekton pas cdo takimi, bazuar mbi orientimet e GP, për pjesët e debatuara, riformulimet mbi dispozitat konkrete, e kështu me rradhë, deri në përfundim të këtij procesi, nga ku do diskutohet projektligji në tërësi, me qëllimin e nxjerrjes së një produkti përfundimtar nga GP. III. Përmbajtja e projektligjit Mbi bazën e vlerësimit dhe të propozimeve është përgatitur një draft i Projekt- ligjit i strukturuar në 7 krerë si vijon: Në Kreun e parë, ligji përcakton objektin, qëllimin, pozicionin kushtetues të Presidentit, ashtu si dhe selinë dhe simbolet e Institucionit. Në Kreun e dytë, përfshihen blloku i dispozitave ligjore, që reflektojnë parashikimet kushtetuese mbi organizimin, ku janë përfshirë, kriteret e zgjedhjes, procedura e zgjedhjes, mandati, betimi dhe fillimi i ushtrimit të detyrës së Presidentit, papajtueshmëria në ushtrimin e funksioneve, shkarkimi i Presidentit, pamundësia e përkohshme në ushtrimin e detyrës. Në Kreun e tretë, parashikohet blloku i dispozitave ligjore, që reflektojnë parashikimet kushtetuese mbi kompetencat e Presidentit, lidhur me tre pushtetet (legjislativ, ekzekutiv, gjyqësor), me institucionet kushtetuese, si dhe me organet të tjera shtetërore.

4 Në Kreun e katërt, përfshihen blloku i dispozitave ligjore, që lidhen me aktet e nxjerra nga Presidenti i Republikës, llojet, natyrën, hyrjen në fuqi si dhe ankimin ndaj tyre. Në Kreun e pestë përfshihen dispozitat në lidhje me buxhetin, stafin, organikën e institucionit të Presidentit. Në Kreun e gjashtë, përfshihen dispozitat që kanë lidhje me garancitë e trajtimit të Presidentit dhe familjes së tij gjatë dhe pas mbarimit të mandatit. Në Kreun e shtatë pasqyrohen dispozitat përfundimtare dhe kalimtare, në lidhje me hyrjen në fuqi të ligjit dhe shfuqizime të dispozitave aneks, që kanë parashikime të ndryshme nga ky ligj.

5 93 2. GRUPI I GJYQESORIT 2.1.Projektligji Për Organizimin e Gjykatave I. Gjetjet dhe problematikat Analiza e Sistemit të Drejtësisë evidenton se, pushteti gjyqësor me organizimin aktual kushtetues, ligjor dhe institucional shfaq probleme të shumta dhe nuk po e kryen si duhet misionin e tij për konsolidimin e shtetit të së drejtës. Gjykata Administrative e Shkallës së Parë ka një mbingarkesë në çështjet që shqyrton dhe praktikisht është cenuar çdo afat ligjor për zgjidhjen e tyre, ndërkohë që vërehet se sfera e kompetencave të kësaj gjykate është shumë e gjerë, çka dëmton efektshmërinë e veprimtarisë së saj. Ndarja e kompetencave ndërmjet gjykatave të zakonshme dhe gjykatave administrative, mungesa e stafit dhe e infrastrukturës dhe e faktorëve të tjerë 1, ka çuar në mbingarkesën e këtyre të fundit. Çdo vendim i vetëm i gjykatave më të ulëta mund të kundërshtohet në Gjykatën e Lartë (rreziku çështjeve të mbetura në GJL) ndërkohë që Juridiksioni fillestar i Gjykatës së Lartë ka nevojë të rishikohet. Ekzistojnë paqartësi serioze ndërmjet detyrave të kryetarit të gjykatës dhe atyre të kancelarit. Aktualisht statusi i personelit të administratës gjyqësore në gjykata nuk është i rregulluar me ligj, pasi ligji nr. 101/2013 Për administratën gjyqësore, është shfuqizuar nga Gjykata Kushtetuese. Për pasojë është problematike situata e përcaktimit të qartë të statusit të administratës gjyqësore, kriteret dhe procedurat e emërimit, promovimit dhe shkarkimit të punonjësve në kushtet kur ende nuk është miratuar ligji i ri. Strategjia për Reformën në Sistemin e Drejtësisë parashikon realizimin e një shtrirjeje kapilare të shërbimit gjyqësor në të gjithë territorin e banuar të Republikës nëpërmjet riorganizimit territorial të tij, në mënyrë që të garantohet aksesi i qytetarëve në këtë shërbim, efektiviteti i shërbimit gjyqësor, rritja e shpejtësisë së gjykimit, kontrolli i efektshëm i shkeljeve ligjore dhe faktike të gjykatave më të ulëta nga ato më të larta, si dhe shpërndarja proporcionale e ngarkesës mesatare të çështjeve për gjykatë dhe gjyqtar. Më konkretisht, strategjia dhe plani i veprimit parashikojnë se ndryshimet kushtetuese e ligjore në lidhje me organizimin dhe funksionimin e pushtetit gjyqësor do të synojnë: 1 Shih Studimin vlerësues mbi ngarkesën e punës në Gjykatën Administrative të Apelit, të Inspektoratit të KLD, iratuar me vendimin nr. 23, datë të KLD-së

6 a) Riorganizimin dhe shpërndarjen e gjykatave dhe gjyqtarëve në përputhje me ndarjen e re territoriale, raportin e tyre me numrin e popullsisë dhe fluksin e çështjeve në përputhje me standardet evropiane. b) Shtrirjen kapilare të shërbimit gjyqësor në të gjithë territorin e banuar të Republikës dhe zgjerimin e gamës së mosmarrëveshjeve që gjykohen nga një gjyqtar i vetëm. c) Përcaktimin më të qartë ligjor të juridiksionit të të gjitha llojeve të gjykatave (civile, administrative e penale) për të evituar konfliktin e kompetencës, mbingarkesën e disa gjykatave, tejzgjatjen e gjykimit dhe për të minimizuar komandimin e gjyqtarëve, sidomos nga gjykatat e zakonshme tek ato të specializuara. d) Reformimin e administratës gjyqësore duke synuar rregullimin e statusit të saj, vendosjen e kritereve që garantojnë profesionalizmin, integritetin, paanshmërinë dhe përzgjedhjen e tyre sipas një procesi seleksionues, konkurrues dhe transparent, si dhe krijimin e një sistemi karriere që mundëson kualifikimin dhe trajnimin vazhdues të këtij personeli. Në procesin e vlerësimit paraprak të strukturës të projektligjit dhe çështjeve që duhet të reflektoheshin në të, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë parashikoi se projektligji do të përcaktojë edhe statusin e nëpunësve civilë gjyqësorë (kategoritë, detyrat, mënyra e përzgjedhjes, promovimit dhe largimit, vlerësimi i punës dhe zhvillimi i karrierës, disiplina, trajnimi fillestar dhe vazhdues, etj), II. Procesi dhe metodologjia e punës Grupi i punës i ngarkuar për hartimin e një Ligji të ri për Organizimin e Gjykatave e filloi aktivitetin ne janar EURALIUS përgatiti një skicë fillestare të ligjit, duke bashkuar pjesë nga projekt ligji tashmë i hartuar nga një grup pune (i përbërë nga 2 kryetarë gjykatash dhe 1 kancelar, me asistencën e EURALIUS) i krijuar në janar 2015 nga Ministria e Drejtësisë, si dhe kontribute të dhëna gjatë fazave të reformës në drejtësi. Nga data 7 januar deri më 2 mars 2016 grupi i punës është mbledhur çdo të martë dhe të enjte në në Këshillit të Lartë të Drejtësisë (në zyrën e Krye Inspektores). Gjatë kësaj periudhe, janë zhvilluar 13 takime të grupit për hartimin e projektligjit me kontributin dhe asistencën e EURALIUS: Janar 2016: Shkurt 2016: Mars 2016: 6 mbledhje të grupit hartues (nga ora hrs) 5 mbledhje të grupit hartues (nga ora hrs) 1 mbledhje e grupit Think Tank (diskutime për hartën gjyqësore dhe degët e gjykatave) 1 mbledhje e grupit Think Tank (diskutime për këshillat e gjykatave dhe kompetencat e tyre,madhësia minimale e gjykatavedhe figura e gjyqtarit të paqit (court clerk/judge of peace/lay judge)

7 93 Anëtarët e grupit hartues kanë punuar mbi projektin e parë të ligjit në çdo nen të tij. Kontributi i tyre ka konsistuar në hartimin ose propozimin e ndryshimeve të neneve aktuale të projektit si dhe nëpërmjet shprehjes së opinionevepër çështje të caktuara edhe në lidhje me ushtrimin e detyrës së përditshme të tyre. Ky ishte një input i rëndësishëm për hartimin e një projekt ligji sa më afër nevojave të organizimit të gjykatave. Drejtuesja e grupit të hartimit bëri të mundur që komentet dhe opinionet e shfaqura gjatë mbledhjeve të grupit të hartimitdhe të Think Tankut të përfshihen në projekt ligj për aq sa është e mundur. Projekti është bazuar në projekt ndryshimet kushtetuese të datës 12 janar 2016 (përfshirë këtu krijimin e Gjykatës së Lartë Administrative) dhe do të reflektojë ndryshimet e duhura sipas ndryshimeve të projekt amendamenteve kushtetuese në vijim të Opinionit Final të Komisionit të Venecias. Afati për dërgimin e komenteve me shkrim është shtyrë deri me datë 1 prill Deri më tani, Shkolla e Magjistraturës, Ministria e Drejtësisë dhe Zyra për Administrimin e Buxhetit Gjyqësor kanë dërguar komente me shkrim. Një përmbledhje e të gjitha komenteve të dërguara do jetë pjesë e diskutimeve të mëtejshme të grupit të hartimit. III. Përmbajtja e projektligjit Projektligji rregullon organizimin e sistemit të gjykatave, në veçanti aspekte që aktualisht rregullohen nga Ligji për Gjykatën e Lartë, Ligjin për Gjykatën e Krimeve të Rënda, Ligji për Gjykatat Administrative dhe Ligjin për Pushtetin Gjyqësor. Projekt ligji për organizimin e gjykatave përbëhet nga 6 kapituj, 14 seksione dhe 102 nene. Kapitulli V- Statusi i Nëpunësve Civilë Gjyqësorë bazohet kryesisht në projekt ligjin për administrimin gjyqësor përgatitur nga Ministria e Drejtësisë (shih më sipër). Dispozitat tranzitore parashikohet të sigurojnë mbajtjen e kancelarëve, asistentëve ligjorë, nëpunësve civilë në Gjykatën e Lartë dhe punonjësve të tjerë në gjykata në detyrë për aq sa është e mundur. Disa nga dispozitat e këtij projekt ligji kanë të bëjnë me: Kriteret dhe procedurat për ndryshimin e hartës së gjyqësorit Degët e gjykatës (për gjykatat me juridiksion të përgjithshëmtë shkallës së parë, deget e përhershme dhe të përkohsgme të gjykatës) Këshillat e Gjykatës dhe kompetencat Kompetencat e kryetarëve Kompetencat e kancelarëve Madhësia minimale e gjykatave Figura e nëpunësit të gjykatës (bazuar mbi një rekomandim të CEPEJ-it lidhur me delegimin e disa detyrave nga gjyqtarët te punonjësit e tjerë të gjykatës). Takime të tjera të grupit hartues pritet të zhvillohen para se të finalizohet projekt ligji përfundimtar.

8 Projektligji për Statusin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në Republikën e Shqipërisë I. Gjetjet dhe problematikat Bazuar në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka identifikuar probleme që lidhen me të gjitha aspektet e statusit të gjyqtarit dhe prokurorit, duke filluar që nga emërimi, promovimi, vlerësimi, disiplinimi dhe trajtimi i tyre financiar. Dispozitat mbi statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve janë të shpërndara në akte të ndryshme ligjore, nënligjore dhe me natyrë rregullatore. Vërehet se mungon një ligj gjithëpërfshirës që të parashikojë në mënyrë të detajuar dispozitat për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve, si dhe të institucioneve përgjegjëse dhe procedurave që ndiqen në vendimmarrjet mbi këtë status. Kriteret dhe procedurat për emërimin si gjyqtar dhe prokuror nuk janë parashikuar tërësisht nga ligji në përputhje me kërkesat e objektivitetit, meritokracisë, procesit të rregull ligjor dhe transparencës. Krahas nevojës për rritjen e cilësisë së përgatitjes teorike, mungojnë rregullime normative dhe mekanizma institucionalë mbi kriteret dhe procedurat e testimit dhe verifikimit te kandidatët për t u pranuar në trajnim fillestar, deri në përfundim të tij për sa u përket cilësive të domosdoshme të përvojës jetësore, inteligjencës dhe pjekurisë së duhur njerëzore, si edhe të cilësive të duhura të personalitetit e të integritetit për t i shërbyer publikut dhe, posaçërisht, për të ushtruar funksionin kushtetues të gjyqtarit. Sistemi i pagave, shpërblimeve dhe kujdesit social e shëndetësor të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si një nga mjetet për garantimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së tyre në detyrë, nuk i përgjigjet Legjislacioni nuk parashikon konkretisht lehtësira dhe përfitime të posaçme financiare për gjyqtarin, prokurorin dhe familjen e tij për sa i përket kujdesit shëndetësor. Legjislacioni nuk parashikon forma të tjera shpërblimi dhe kompensimi efektive për gjyqtarët që caktohen të ushtrojnë detyrën jashtë vendbanimit të tyre. Bazuar në gjetjet e Analizës së Sistemit të Drejtësisë, Strategjia për Reformën parashikon draftimin e ndryshimeve ligjore me objektiv për të konsoliduar garancitë, përgjegjshmëritë dhe llogaridhënien e gjyqtarëve dhe të prokurorëve. Strategjia dhe plani i veprimit, parashikojnë marrjen e masave ligjore për qartësimin (përmbledhja në një ligj të vetëm) e dispozitave që lidhen me statusin e gjyqtarit (kriteret e përzgjedhjes së kandidatëve për gjyqtarë, procedurat e emërimit dhe të transferimit të tyre, procedurat e promovimit, procesin disiplinor, rastet e largimit nga detyra dhe të gjitha elementet e tjera të statusit). Gjithashtu këto ndryshime do të garantojnë se procesi i emërimit dhe promovimit të gjyqtarëve do të bazohet në kritere

9 transparente, objektive dhe meritokratike të tilla si: kualifikimet, integriteti, aftësitë profesionale dhe pastërtia e gjendjes gjyqësore (mungesa e precedentëve penalë) si dhe do të synojnë përmirësimin rrënjësor të trajtimit financiar dhe të masave mbështetëse për gjyqtarët dhe familjet e tyre, si dhe vendosjen e garancive për trajtim financiar të gjyqtarëve dhe familjeve të tyre edhe pas lënies së detyrës. II. Procesi dhe metodologjia e punes Grupi i punës i ngarkuar për hartimin e një Ligji për Statusin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në Republikën e Shqipërisë filloi aktivitetin ne fund të muajit Tetor 2015, ku u ra darkord se hartimi i dispozitave do të mbështetej kryesisht në Dokumentin Vlerësues për Hartimin e Ligjit dhe në një draft fillestar të hartuar nga eksperti i EURALIUS, z. Daniel Greenberg. Në këtë projektligj u inkorporuan gjithashtu, dispozitat e projektligjit të propozuar nga Ministria e Drejtësisë, për vlerësimin e gjyqtarëve. Nga fundi i muajit Tetor deri në fund të muajit Dhjetor 2015, grupi i punës është mbledhur çdo të martë dhe të enjte në në Këshillit të Lartë të Drejtësisë (në zyrën e Krye Inspektores). Gjatë kësaj periudhe, janë zhvilluar rreth 15 takime të grupit të ngushtë për hartimin e projektligjit si dhe 2 mbledhje të përfaqësuesve të rrjetit të konsultimit Think Tank, duke përfshirë edhe përfaqësuesit e opozitës, Ministrisë së Drejtësisë, gjyqtarë, prokurorë, avokatë, etj. Gjithashtu, janë zhvilluar konsultime dhe takime të vazhdueshme me grupe të ndryshme interesi, përkatësisht me gjyqtarë të Gjykatës së Shkallës së Parë, me inspektorët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë, me pedagogë të Shkollës së Magjistraturës dhe me përfaqësues të Prokurorisë së Përgjithshme. Këto konsultime janë bërë për kapituj të veçantë të projektligjit, sipas fushave përkatëse që ka prekur këto grupe interesi, përkatësisht për zhvillimin e karrierës së magjistratëve, për vlerësimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe për dispozitat përfundimtare dhe tranzitore. Projektligji ka qenë në proces të vazhdueshëm ndryshimi dhe përmirësimi. Një pjesë e konsiderueshme e sugjerimeve dhe rekomandimeve të propozuara nga grupet e interesit dhe rrjeti i konsultimit Think Tank janë janë inkorporuar në projektligj. Pas takimeve intensive të zhvilluara në tre mujorin e fundit të 2015, gjatë periudhës Janar Shkurt 2016, të gjithë anëtarëve të grupit të punës ju la si detyrë të pasqyronin në projektligj vërejtjet dhe sugjerimet e tyre. Në periudhën Shkurt - Mars 2016, Grupi i punës zhvilloi mbledhje intensive, takime dy herë në javë, dhe dy takime të veçanta, gjatë të cilave u rishikua edhe një herë teksti i projektligjit në dritën e sugjerimeve dhe rekomandimeve të sjella nga Think Tank si dhe lidhur me terminologjinë, përshtatjen me draft amendamentet kushtetuese dhe teknikën legjislative. Gjatë këtyre takimeve, projektligji pësoi ndryshime të ndjeshme. Projekti është bazuar në projekt ndryshimet kushtetuese të datës 12 janar 2016 dhe do të

10 reflektojë ndryshimet e duhura sipas ndryshimeve të projekt amendamenteve kushtetuese në vijim të Opinionit Final të Komisionit të Venecias. Ndërkohë nga Sekretariati Teknik ka hartuar relacionin shoqërues të projektligjit. Varianti shqip i projektligjit i rishikuar, së bashku me relacionin i është dërguar për një konsultim i fundit me THT. Në një tabelë të veçantë, Sekretariati Teknik ka reflektuar se cilat rekomandime janë marrë parasysh nga nga konsultimi i deritanshim me Think Tank. III. Përmbajtja e projektligjit Projektligji për Statusin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në Republikën e Shqipërisë përcakton statusin e magjistratëve dhe ndihmës magjistratëve, duke parashikuar rregulla për të drejtat dhe detyrimet e tyre, kriteret dhe procedurën për pranimin dhe emërimin e tyre, për zhvillimin e karrierës dhe mbarimin e mandatit të tyre, për vlerësimin e veprimtarisë etike dhe profesionale të tyre si dhe kriteret dhe procedurën për përgjegjësinë disiplinore, penale dhe civile të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Projektligji përbëhet nga 6 tituj, të ndarë në krerë dhe seksione, ku janë shpërndarë 182 nene. Në Titullin I, parashikohen Dispozitat e Përgjithshme të projektligjit, ku përcaktohet objekti dhe përkufizimet e termave të përdorura në projektligj. Në Titullin II, parashikohen të drejtat dhe detyrimet e magjistratëve. Ky Titull përbëhet nga 5 krerë, të cilët parashikojnë vlerat themelore dhe të drejtat dhe detyrimet e përgjithshme (Kreu I); papajtueshmëritë, kufizimet dhe veprimtaritë e tjera (Kreu II); Pagën dhe përfitimet e tjera financiare dhe shoqërore (Kreu III); lejen dhe uljen e kohës së punës (Kreu IV); të drejtat e tjera (Kreu V). Në Titullin III, parashikohen dispozita lidhur me zhvillimin e karrierës së magjistratëve. Ky titull përbëhet nga 8 krerë, të cilët parashikojnë procedurat dhe kriteret për rekrutimin e kandidatëve magjistratë (Kreu I), procedurat dhe kriteret e emërimit të magjistratëve (Kreu II), procedurat dhe kriteret për caktimin e magjistratëve në pozicion (Kreu III), procedurat dhe kriteret e transferimit, ngritjes në detyrë, komandimit dhe mandatit të kufizuar (Krerët IV, V, VI dhe VII), si dhe mbarimin e mandatit (Kreu VIII). Në Titullin IV, parashikohen dispozitat për vlerësimin e veprimtarisë së magjistratëve. Ky titull përbëhet nga 4 krerë të cilët parashikojnë parimet e përgjithshme të vlerësimit (Kreu I), kriteret, burimet dhe nivelet e vlerësimit (Kreu II), vlerësimin e veprimtarisë së kryetarit (Kreu III) dhe procedurën e vlerësimit (Kreu IV). Në Titullin V, parashikohen dispozita lidhur me përgjegjësinë disiplinore, penale dhe civile, të magjistratëve. Ky titull përbëhet nga 6 krerë, të cilët parashikojnë dispozita të përgjithshme (Kreu I), procedurën e hetimit të shkeljeve disiplinore (Kreu II), fillimin e procedimit disiplinor

11 (Kreu III), ekzekutimin e vendimeve disiplinore dhe regjistri i tyre (Kreu IV), pezullimin (Kreu V), detyrimet penale dhe civile (Kreu VI). Në Titullin VI, parashikohen dispozitat përfundimtare dhe kalimtare të projektligjit. Deri në krijimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë, institucionet përgjegjëse që kanë qënë përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji për marrjen e vendimeve për statusin e magjistratit, do të jenë përgjegjëse për zbatimin e këtij ligji. Projektligji parashikon dispozita kalimtare që mundësojnë vazhdimin e qëndrimit në detyrë të anëtarëve të Gjykatës së Lartë dhe kalimin e anëtarëve të seksionit administrativ të kësaj Gjykate si anëtarë të Gjykatës së Lartë Administrative. 2.3.Projektligji Për funksionimin dhe organizimin e organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë I. Gjetjet dhe problematikat Në dokumentin analitik të reformës në drejtësi, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (GENL) i ka kushtuar një vëmendje të posaçme mënyrës së qeverisjes së gjyqësorit dhe Këshillit të Lartë të Drejtësisë (KLD) ne veçanti. Në këtë kuadër, Dokumenti Analitik i Sistemit të Drejtësisë ka identifikuar disa probleme të rëndësishme si më poshtë. Së pari është vënë dukje se KLD ka shfaqur një frymë të dukshme korporatiste në funksionimin e tij. Shfaqjet më të dukshme të korporatizmit në punën e KLD kanë qënë promovimi i vetë anëtarëve të KLD gjatë kohës së shërbimit në këshill dhe krijimi i grupeve dhe aleancave brenda këshillit që shpesh është bërë pengesë për ndëshkimin e gjyqtarëve të caktuar. GENL arriti në përfundimin se përbërja aktuale e KLD ku 10 nga 15 anëtarët e saj vijnë nga gjyqësori krijon kushtet për korporatizëm 2. Së dyti është vënë në dukje fakti se kuadri aktual kushtetues dhe ligjor nuk parashikon asnjë kriter për përzgjedhjen e anëtarëve të KLD që emërohen nga Kuvendi si dhe asnjë mekanizëm përgjegjshmërie për anëtarët e KLD në përgjithësi. Eshtë gjykuar se kjo gjendje ka ndikim të drejtpërdrejtë mbi cilësinë e punës së KLD. Së treti, është theksuar se KLD nuk është e garantuar plotësisht në pavarësinë e saj duke qënë se anëtarët e emëruar nga parlamenti votohen me shumicë të thjeshtë nga ky i fundit (mjafton një shumicë thjeshtë prej 36 deputetësh për emërimin e një anëtari të KLD) duke krijuar mundësinë e ndikimit të papërshtatshëm të shumicës politike të momentit mbi anëtarët e zgjedhur prej saj. Së katërti, KLD nuk është menaxhuar në mënyrë të efektshme. Si shkaqe për këtë janë identifikuar (i) kryesimi i KLD nga Presidenti i Republikës që ka sjellë si pasojë anomali praktike në funksionimin e Këshillit dhe (ii) kompetenca e Presidentit për të propozuar Zëvendës Kryetarin e KLD (që është drejtuesi ekzekutiv i KLD) që ka sjellë si pasojë bllokimin e emërimit të Zëvendës Kryetarit për shkak të mosveprimit të Presidentit. Së pesti Dokumenti Analitik ka vënë në dukje se kompetencat e KLD në drejtimin (qeverisjen) e pushtetit gjyqësor nuk janë të mjaftueshme për të mundësuar përfshirjen e Këshillit në hartimin e politikave dhe strategjive 2 Aktualisht KLD përbëhet nga Presidenti i Republikës, Kryetari i Gjykatës së Lartë, Ministri i Drejtësisë (këta 3 anëtarë janë ex officio), 3 anëtarë të zgjedhur nga Parlamentin dhe 9 gjyqtarë të të gjitha niveleve të zgjedhur nga Konferenca Gjyqësore Kombëtare.

12 gjithëpërfshirëse e të qëndrueshme për qeverisjen e gjyqësorit. Disa nga përgjegjësitë më të rëndësishme në fushën e qeverisjes së gjyqësorit (p.sh. zbatimi i etikës gjyqësore, trajnimi i magjistratëve, sistemi i menaxhimit të çështjeve gjyqësore, mbajtja e të dhënave statistikore dhe raportimi publik, buxhetimi, zbatimi dhe auditimi i buxhetit, planifikimi strategjik, drejtimi i administratës gjyqësore etj) nuk i janë besuar KLD-së, si organi kryesor i qeverisjes së gjyqësorit. Po kështu, Dokumenti Analitik ka vënë në dukje se ndarja e përgjegjësive qeverisëse midis aktorëve të ndryshëm nuk është gjithmonë e qartë. Mbivendosja me e spikatur e përgjegjësive është ajo midis KLD-së dhe MD-së, në lidhje me inspektimet e gjykatave, shqyrtimin e ankesave kundër gjyqtarëve dhe procedimet disiplinore ndaj gjyqtarëve. Së gjashti, GENL e konsideroi problematike anëtarësinë e Ministrit të Drejtësisë (MD) në KLD dhe të papranueshme kompetencën e tij ekskluzive për të filluar procedimin disiplinor ndaj gjyqtarëve. Së shtati, pavarësisht vullnetit të kushtetutbërësit, në praktikë KLD nuk ka funksionuar si një organ i vërtetë kolegjial pasi anëtarët e Këshillit (përveç Zëvendës Kryetarit) nuk shërbejnë me kohë të plotë. Për pasojë përfshirja e tyre në punët e Këshillit reduktohet vetëm në hedhjen e votës gjatë mbledhjes plenare të KLD 3. Së fundi, Dokumenti Analitik ka vënë dukje se mungesa e përgjegjësive (kompetencave) për çështje që lidhen me statusin e gjyqtarëve të GJL-së nuk garanton përgjegjshmërinë e këtyre të fundit dhe nuk shmang ndikimin politik në procesin e emërimit të tyre. Mbi bazën e gjetjeve të mësipërme të dokumenit analitik, në Strategjinë për Reformën në Drejtësi, GENL bëri propozimet e mëposhtëme: (i) (ii) U propozua që emërtimi i KLD të ndryshojë në Këshilli i Lartë Gjyqësor ose KLGJ duke reflektuar kështu natyrën e vërtetë të këtij organi si institucion i qeverisjes vetëm të gjyqësorit; U propozua që numri i anëtarëve të reduktohet në 11 (nga 15 që janë aktualisht). Nga këta, 6 të jenë gjyqtarë në mënyrë që të garantohet pavarësia dhe vetëqeverisja e gjyqësorit. 4 U propozua që anëtarët gjyqtarë të emërohen nga mbledhjet e kolegëve gjyqtarë, sipas raportit të mëposhtëm: 1 (një) anëtar nga rradhët e gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative; 2 (dy) anëtarë nga rradhët e gjyqtarëve të Gjykatave të Apelit; dhe 3 (tre) anëtarë nga rradhët e gjyqtarëve të Gjykatave të Shkallës së Parë. 5 GENL ishte e mendimit se kjo mënyrë e zgjedhjes së anëtarëve gjyqtarë respekton parimin e proporcionalitetit, sepse përfshin të gjitha nivelet e gjyqësorit dhe krijon një raport të drejtë midis anëtarëve gjyqtarë dhe jo-gjyqtarë 6. U prpozua që 5 anëtarët jo gjyqtarë të KLGJ të emërohen 3 Anëtaret e KLD nuk marrin pjesë aktive në përgatitjen e dosjeve dhe të projekt vendimeve. 4 Shih Komentet e Komisionit të Venecias nr. 403 / 2006, datë , që referojnë në raportin e saj për emërimet në gjyqësor (CDL-AD(2007)028). 5 Kjo zgjidhje e propozuar nënkupton se Konferenca Gjyqësore Kombëtare do të suprimohet. 6 Komisioni i Venecias është shprehur se: të paktën gjysma e anëtarëve duhet të jenë gjyqtarë (...) një pjesë substanciale e anëtarëve duhet të jenë gjyqtarë (CDL-AD(2007)028, Raport mbi emërimet në gjyqësor, 19, 20 dhe CDL-AD(2014)008, Opinion mbi projektligjin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe Këshillit Prokurorial në Bosnjë-Hercegovinë 27, 28 dhe CDL-INF(1998)009, Opinion mbi ndryshimet e ligjit për dispozitat kryesore kushtetuese të Republikës së Shqipërisë 9-12). Ndërmjet anëtarëve gjyqtarë duhet të ketë një përfaqësim të balancuar të gjyqtarëve të gjykatave të niveleve të

13 nga Kuvendi me një shumicë të cilësuar prej 3/5 e të gjithë anëtarëve, mbi bazën e propozimeve të ardhura nga avokatia, bota akademike, Shkolla e Magjistraturës dhe shoqëria civile dhe të opinionit të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi. Në rast të mosarritjes së shumicës së kërkuar nga Kuvendi në votimin e parë propozohet që strukturat propozuese të paraqesin kandidatë të tjerë. Në rast se Kuvendi nuk e arrin shumicën e kërkuar edhe në votimin e dytë, u propozua që kandidaturat e propozuara dhe të renditura më lart nga Këshilli i Emërimeve 7 të konsiderohen të emëruara. GENL mendonte se ky lloj kompozimi shmang menaxhimin dhe qeverisjen e gjyqësorit vetëm nga gjyqtarët, si dhe rrit cilësinë, paanshmërinë dhe besimin e qytetarëve në administrimin e drejtësisë 8. Ndërsa shumica e cilësuar për emërimin e anëtarëve të zgjedhur nga parlamenti i shërben depolitizimit të KLGJ dhe është në përputhje me qëndrimin e rekomanduar nga Komisioni i Venecias 9 (iii) U propozua që anëtarët e KLGJ t i kryejnë funksionet e tyre me kohë të plotë, me qëllim sigurimin e efiçiencës dhe respektimit të kolegjialitetit të këtij organi, për të shmangur konfliktet e mundshme të interesit, si dhe për të garantuar përgjegjshmërinë e anëtarëve në ushtrimin e funksioneve të tyre. Kjo nënkupton që mandati i anëtarëve gjyqtarë të pezullohet gjatë kohës së shërbimit në KLGJ dhe të llogaritet për efekt të vjetërsisë në punë; (iv) U propozua që Presidenti i Republikës të mos jetë më anëtar i KLGJ, me qëllim garantimin e pavarësisë së KLGJ dhe shmangien e influencave politike. 10 Sa i takon Ministrit të Drejtësisë, duke pasur parasysh rolin e rëndësishëm të MD në mirëfunksionimin e gjyqësorit, u propozua fillimisht që MD të jetë anëtar pa të drejtë vote dhe që ai të mos e ketë më të drejtën ekskluzive për të filluar procedimin ndryshme dhe ky parim duhet të jetë i shprehur (CDL-AD(2012)024, Opinion mbi ndryshimet kushtetuese të lidhura me gjyqësorin në Malin e Zi 23 si dhe CDL-AD(2011)010, Opinion mbi ndryshimet kushtetuese në Malin e Zi 39). 7 Propozohet gjithashtu krijimi i nje Keshilli per Emerimet ne Drejtesi. Shih me poshte per me shume detaje. 8 Sipas Komisionit të Venecias jo vetëm gjyqtarët, por edhe "shfrytëzuesit e sistemit gjyqësor" të tillë si avokatë, përfaqësues të shoqërisë civile dhe akademike duhet të kenë një vend në Këshillin Gjyqësor Kombëtar, pasi uniformiteti mund të çojë lehtë në analizë të vetvetes dhe mungesë të përgjegjësisë publike të të kuptuarit të nevojave dhe kërkesave të jashtme (Përmbledhje e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias në lidhje me gjykatat dhe Gjyqtarët, par 4.2.2, p 77). Është e këshillueshme për këshillat gjyqësore të përfshijnë anëtarë të cilët nuk janë vetë përfaqësuesit të pushtetit gjyqësor. Por, anëtarët e tillë mundësisht duhet të emërohen nga pushteti legjislativ në vend të ekzekutivit (Përmbledhje e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias në lidhje me gjykatat dhe Gjyqtarët, par 4.3., p 85). 9 CDL-AD (2002) 015, Opinion mbi projektligjin për ndryshime të ligjit të sistemit gjyqësor në Bullgari 5. Sipas Komisionit të Venecias duhet siguruar që opozita gjithashtu të ketë një ndikim në përbërjen e Këshillit. Një mundësi do të ishte të kërkonte dy të tretat ose tri të katërtat për zgjedhjen e anëtarëve nga Parlament (...) por, në të njëjtën kohë duhen marrë masa mbrojtëse procedurale kundër rreziqeve të ngërçit (Përmbledhje e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias në lidhje me gjykatat dhe Gjyqtarët, par 4.3, p 85). 10 Në Opinion Nr 10/2007, CCJE rekomandon, që "anëtarët e ardhshëm të Këshillit Gjyqësor, qofshin gjyqtarë ose jo - gjyqtarë, nuk duhet të jenë politikanët aktivë, anëtarë të Parlamentit, Ekzekutivit apo administratës. Kjo do të thotë se as Kreu i Shtetit, nëse ai / ajo është kreu i qeverisë, as ndonjë ministër nuk mund të jetë një anëtar i Këshillit të Gjyqësorit

14 disiplinor kundër gjyqtarëve (shih më poshtë). Sidoqoftë pas Opinionit të Komisionit të Venecias, GENL ka propozuar që MD të mos jetë anëtar i KLGJ. (v) U propozua që Kryetari i Këshillit të Lartë të Drejtësisë të emërohet nga vetë Këshilli, nga radhët e anëtarëve të zgjedhur nga Kuvendi, me 2/3 e votave të anëtarëve të KLGJ. GENL mendonte se kjo zgjidhje është e balancuar dhe garanton mbështetjen e vetë anëtarëve për zgjedhjen e Kryetarit të KLGJ 11. (vi) U propozua që KLGJ të ketë të njëjtat kompetenca mbi statusin e anëtarëve të GJL dhe GJLA siç ka mbi gjyqtarët e tjerë. Ndryshimi i vetëm do të jetë në lidhje me emërimin e anëtarëve të GJL dhe GJLA për të cilët KLGJ do të ketë kompetencë për propozimin e kandidatëve (shih më lart). GENL mendonte se një zgjidhje e tillë garanton pavarësinë e gjyqësorit dhe rrit përgjegjësinë e KLGJ për të gjitha çështjet që lidhen me statusin e gjyqtarëve, ç ka është në përputhje me standardet ndërkombëtare 12 dhe përkon me opinionin e Komisionit të Venecias në Memorandumin e Shkurtit (vii) U propozua që KLGJ-së t i besohen përgjegjësi të reja për administrimin e sistemit të menaxhimit të çështjeve gjyqësore, mbajtjen e sistemit statistikor të gjyqësorit, marrëdhëniet e gjyqësorit me publikun dhe mediat, menaxhimin e administratës gjyqësore, raportimin para publikut dhe Kuvendit, administrimin e infrastrukturës fizike dhe të sigurisë, si dhe matjen e performancës së gjykatave të cilat aktualisht i ka MD. (viii) U propozua që përgjegjësitë për buxhetin gjyqësor t i kalojnë KLGJ 14. Kjo zgjidhje shmang përfshirjen e ekzekutivit (MD-së) në kontrollin e çdo detaji të buxhetit operacional të gjykatave, garanton pajtueshmërinë me standardet ndërkombëtare, dhe lejon një qasje më gjithëpërfshirëse në zhvillimin e politikave të sektorit buxhetor. GENL ka gjykuar se si institucion i qeverisjes së gjyqësorit është e vetëkuptueshme që KLGJ të merret me çështjet e politikave buxhetore të gjyqësorit. (ix) U propozua që edhe përgjegjësitë për planifikimin strategjik t i kalojnë KLGJ 15. (x) U propozua që KLGJ të funksionojë nëpërmjet 3 (tre) komisioneve permanente: 16 Komisioni Disiplinor, Komisioni i Vlerësimit të Karrierës dhe Komisioni i Administrimit. Fillimisht u propozua që Komisionet të kenë kompetenca të plota vendimmarrëse në fushat përkatëse por kjo zgjidhje u ndryshua më vonë sepse u konsiderua e panevojshme në kushtet e një organi tashmë me kohë të plotë që mund të mblidhet edhe disa herë në javë nqs është e nevojshme. 11 Sipas Komisionit të Venecias zgjedhja e Kryetarit nga vetë Këshilli nga anëtarët jo gjyqtarë passjell një balancë midis pavarësisë së nevojshme të kryetarit dhe domosdoshmërisë për të shmangur tendenca të mundshme korporatiste brenda këshillit (CDL-AD(2007)028, Raport mbi emërimet në gjyqësor, 35) 12 Komisioni i Venecias mbështet opinionin që një këshill gjyqësor duhet të ketë influence vendimtare në emërimin dhe promovimin e gjyqtarëve si dhe në marrjen e masave disiplinore ndaj tyre (CDL- AD(2007)028, Raport mbi emërimet në gjyqësor, 24, 25); Shih gjithashtu Përmbledhje e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias për Gjykatat dhe Gjyqtarët, paragrafi 3.3, faqe CDL (2014) Mundësisht një komisioni të posaçëm brenda KLGJ. 15 Mundësisht një komisioni të posaçëm brenda KLGJ. 16 Ky rregullim nuk do bëhet në Kushtetutë por në ligj.

15 (xi) U propozua që KLGJ të mos ketë më kompetencën për hetimin e shkeljeve disiplinore dhe të ankesave kundër gjyqtarëve. Gjithashtu u propozua që t i hiqet KLGJ-së edhe kompetenca për inspektimin e gjykatave. Për këtë qëllim u propozua të krijohet një inspektorat i pavarur (Inspektorati i Lartë i Drejtësisë), i cili do të jetë përgjegjës për hetimin e shkeljeve disiplinore dhe ankesave kundër gjyqtarëve të të gjitha niveleve, të anëtarëve të KLGJ, të prokurorëve të të gjitha niveleve, të anëtarëve të Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe Prokurorit të Përgjithshëm. Inspektorati do të jetë gjithashtu përgjegjës për fillimin e procedimit disiplinor kundër zyrtarëve të sipërpërmendur dhe për inspektimin e gjykatave dhe të zyrave të prokurorisë. Procedimet disiplinore të filluara nga Inspektorati i Lartë i Drejtësisë ndaj gjyqtarëve do të shqyrtohen dhe vendosen nga Këshilli i Lartë Gjyqësor. Procedimet disiplinore të filluara nga Inspektoriati ndaj prokurorëve do të shqyrtohen dhe vendosen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Ndërsa procedimet disiplinore ndaj anëtarëve të këtyre dy këshillave (KLGJ dhe KLP) si dhe ndaj Prokurorit të Përgjithshëm do të shqyrtohen dhe vendosen nga një tribunal i posacëm disiplinor (Tribunali i Lartë i Drejtësisë). Fillimisht u propozua që Inspektorati i Lartë i Drejtësisë të ishte një organ kolegjial por më vonë, duke pasur parasysh natyrën e funksionit dhe këmbimin e ideve me Komisionin e Venecia kjo zgjidhje u braktis në favor të një organi monokratik të zgjedhur nga Kuvendi me një mandat nëntë vjeçar, pa të drejtë rizgjedhjeje të njëpasnjëshme. Nga ana tjetër, për ta mbyllur ciklin e kontrolleve dhe balancave, u propozua fillimisht që Ministri i Drejtësisë të jetë organi përgjegjës për hetimin e shkeljeve disiplinore dhe për fillimin e çështjeve disiplinore ndaj Inspektorit të Lartë të Drejtësisë. Sidoqoftë, kjo zgjidhje u braktis pas kritikave të Komisionit të Venecia dhe opozitës, në favor të një sistemi ku hetimi i shkeljeve disiplinore të Inspektorit bëhët nga Kuvendi ndersa vendimi merret nga Tribunali Disiplinor. Mendohet se kryerja e inspektimit nga një organ i pavarur është i nevojshëm sepse e shkëput inspektimin nga procesi vendimmarrës për dhënien e masës disiplinore. Ndërsa emërimi i Inspektorit nga Kuvendi me tri të pestat e të gjithë anëtarëve mbi listën e kandidatëve të përzgjedhur dhe renditur nga KED do të ndihmojë për depolitizimin e procesit të emërimit dhe garantimin e cilësisë. (xii) U propozua të krijohet Tribunali Disiplinor i Drejtësisë, i cili do të jetë përgjegjës për shqyrtimin e rasteve të shkeljeve disiplinore dhe vendosjen e masave disiplinore për anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Inspektorit të Pavarur, Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe për Prokurorin e Përgjithshëm, si dhe për të shqyrtuar ankimet kundër masave disiplinore të vendosura ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve, përkatësisht nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Gjykohet se ky institucion i ri do të ndikojë në forcimin e përgjegjshmërisë së institucioneve qeverisëse të sistemit të drejtësisë. Propozohet që Tribunali Disiplinor të përbëhet nga 9 anëtarë. Fillimisht u mendua që të gjithë anëtarët e Tribunalit të ishin ex officio dhe mes tyre të ishte edhe Ministri i Drejtësisë, por më vonë kjo zgjidhje u moderua pas vërejtjeve të KV dhe të opozitës.

16 (xiii) U propozua të krijohet një Këshill për Emërimet në Drejtësi, i cili të jetë përgjegjës për të verifikuar përmbushjen e kushteve ligjore dhe të kritereve profesionale e morale të kandidatëve për anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, kandidatëve për anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, të Prokurorit të Përgjithshëm dhe të kandidatëve për anëtarë të Gjykatës Kushtetuese. U propozua që në ushtrim të përgjegjësive të tij, Këshilli për Emërimet në Drejtësi të shqyrtojë dhe rendisë sipas meritës kandidatët e propozuar nga institucionet propozuese, si dhe të këshillojë Kuvendin dhe Presidentin në bërjen e emërimeve. Gjykohet se ky rregullim që propozohet do të ndikojë pozitivisht në depolitizimin e procesit të emërimeve në pozicionet e larta në drejtësi duke reduktuar diskrecionin e organeve politike të emërtesës dhe do të rrisë cilësinë në përbërjen e institucioneve që drejtojnë sistemin e drejtësisë. (xiv) Së fundi, duke pasur parasysh se reforma e propozuar do të prekë aspektet më thelbësore të organizimit dhe funksionimit të KLGJ (numri i anëtarëve, përbërja, kryesimi i organit, kompetencat, anëtarësia me kohë të plotë, mënyra e emërimit dhe shkarkimit të anëtarëve etj) GENL propozoi miratimin e disa dispozitave tranzitore të cilat do të kenë si pasojë mbarimin e parakohshëm të mandateve të anëtarëve të KLGJ dhe rregullimin e situatës ligjore që do të krijohet pas hyrjes në fuqi të ndryshimeve të propozuara kushtetuese. II. Procesi dhe metodologjia e punës Përgatitja e projektligjit Për Funksionimin dhe Organizimin e Organeve te Qeverisjes të Sistemit të Drejtësisë ka nisur në muajin nëntor 2015 me mbledhjen e pare të Grupit Think Tank, ku u ra darkord se hartimi i dispozitave do të mbështetej kryesisht në Dokumentin Vlerësues për Hartimin e Ligjit dhe me pak në një draft fillestar (ne anglisht) të hartuar nga eksperti i EURALIUS, z. Daniel Greenberg (rreth 50 faqe). Duke filluar nga nëntori i vitit 2015 dhe deri tani (mars 2016) janë zhvilluar gjithsej 21 mbledhje për hartimin e Projektligjit, prej të cilave 19 të Grupit të Ekspertëve Hartues dhe 3 të Grupit konsultues Think Tank. Anëtarët Ekspertë të Grupit të ngushtë Hartues kanë punuar për shtjellimin e një kapitulli të projektligjit, të cilët janë diskutuar në mbledhjet e radhës, ku secili ekspert hartues ka dhënë mendimet e tij me gojë apo shkrim për përmirësimin e tekstit. Përveç diskutimeve në takimet e radhës, është parë e nevojshme mbledhja e informacioneve shtesë. Për këtë është bërë kërkim në legjislacion dhe marrje të dhënash nga institucione. P.sh., në kuadër të punës për hartimin e dispozitave për Këshillin e Lartë Gjyqësor janë kryer takime me ZABGJ-në si dhe është kërkuar e marrë informacion me shkrim nga anëtarët e Bordit të ZABGJ-së mbi problematikat e funksionimit të ZABGJ-së dhe sugjerimet për zgjidhjen e tyre.

17 III. Përmbajtja e projektligjit 93 Mbështetur në sugjerimet dhe diskutimet e bëra në Grupin e Ngushtë të Ekspertëve Hartues dhe anëtarëve të Grupit Think Tank, Projektligji për Funksionimin dhe Organizimin e Organeve te Qeverisjes të Sistemit të Drejtësisë u mendua të ketë një strukture prej shtatë kapitujsh: Dy kapituj përcaktojnë dispozitat e përgjithshme dhe kalimtare, dhe Pesë kapituj rregullojnë funksionimin dhe organizimin e pesë institucioneve të parashikuara në Projektligjin për Ndryshimet Kushtetuese përkatësisht: Këshillin e Lartë Gjyqësor, Këshillin e Lartë të Prokurorisë, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë, Tribunalin Disiplinor të Drejtësisë dhe Këshillin e Emërimeve. Krerët që rregullojnë funksionimin dhe organizimin e pesë institucioneve të parashikuara në Projektligjin për Ndryshimet Kushtetuese (Këshillin e Lartë Gjyqësor, Këshillin e Lartë të Prokurorisë, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë, Tribunalin Disiplinor të Drejtësisë dhe Këshillin e Emërimeve) përmbajnë dispozita si më poshtë: -Kreu për Këshillin e Lartë Gjyqësor parashikon dispozita për përbërjen dhe organizimin e Këshillit, dispozita për mbledhjet dhe vendimmarrjen e Këshillit, dispozita për procedurën e zgjedhjes së anëtarëve (kriteret dhe procedura e përzgjedhjes e renditjes së kandidatëve për anëtarë gjyqtarë dhe anëtarë jogjyqtarë), për aktet dhe rregullat procedurale të Këshillit. -Gjithashtu, parashikohet një kre i veçantë me funksionet e Këshillit për miratimin e rregullave të etikës gjyqësore dhe respektimit të tyre, drejtimit dhe mbarëvajtjes së punës në administratën e gjykatave, rolit për buxhetin e gjykatave, etj, sipas dispozitave përkatëse të Projektligjit për Ndryshimet Kushtetuese. -Një nga krerët i dedikohet përbërjes dhe organizimit të Këshillit të Prokurorisë dhe procedurës së zgjedhjes së anëtarëve (prokurorë dhe joprokurorë), etj.. -Si autoriteti përgjegjës për hetimin e shkeljeve dhe për fillimin e procedurës disiplinore ndaj anëtarëve të Këshillit të Lartë Gjyqësor, anëtarëve të Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe të Prokurorit të Përgjithshëm, Inspektori i Lartë i Drejtësisë zë një kre më vete. Kreu përkatës parashikon dispozita për përzgjedhjen dhe emërimin e Inspektorit të Lartë, kushtet dhe kriteret e emërimit, papajtueshmëritë, qëndrimi në detyrë, inspektimi dhe përgjegjësia disiplinore, kompetencat, përfshirë ato hetimore, si dhe struktura e buxheti. -Dispozita të veçanta rregullojnë organizimin dhe funksionimin e Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë, paraqitjen e kërkesave për vendosjen e masave disiplinore ndaj anëtarëve të Këshillit të Lartë Gjyqësor, anëtarëve të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Prokurorit të Përgjithshëm, Inspektorit të Lartë të Drejtësisë dhe inspektorëve të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë, shqyrtimin e kërkesave nga Tribunali si dhe marrja e zbatimi i vendimeve të tij. -Një nga krerët parashikon dispozita për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Emërimeve në Drejtësi përsa i përket mbledhjes së tij, verifikimit të kushteve dhe kritereve për

18 emërimin, si dhe shqyrtimit e renditjes për kandidatët jo gjyqtarë për anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, kandidatët jo prokurorë për anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, kandidatët për Inspektor të Lartë të Drejtësisë, si dhe të kandidatët për anëtarë të Gjykatës Kushtetuese që emërohen nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi. Drafti i integruar deri tani përmban rreth 90 faqe. Një pjesë e konsiderueshme e diskutimeve është përqëndruar në procedurën e zgjedhjes së anëtarve të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe vlerësimin e inspektorëve dhe Inspektorit të Lartë të Drejtësisë. Aktualisht pritet diskutimi ne grupin e zgjeruar Think Tank te krereve për Tribunalin Disiplinor dhe Këshillin e Emërimeve dhe pas kesaj drafti do te konsiderohet i mbyllur dhe gati per procedurat parlamentare te diskutimit Në vijim janë planifikuar të zhvillohen 6 takime të Grupit Hartues dhe 1 takim të Grupit Think Tank.

19 93 3. GRUPI I DREJTESISE PENALE 3.1.Projektligji Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë I. Gjetjet dhe problematikat Projektligji synon të adresojë disa probleme të rëndësishme të identifikuara nga Dokumenti Analitik sa i përket sistemit të drejtësisë penale, si (i) politizimi i procesit të përzgjedhjes dhe emërimit të Prokurorit të Përgjithshëm si pasojë e mungesës së kritereve dhe procedurave të detajuara të përzgjedhjes, që të garantojnë konkurrimin e hapur, transparent dhe vlerësimin mbi baza objektive të kandidatëve; (ii) mungesa e pavarësisë së prokurorëve në hetim, si rezultat i centralizimit të tepruar të sistemit dhe kompetencave të gjera të prokurorëve më të lartë dhe të Prokurorit të Përgjithshëm, në veçanti, mbi hetimet e kryera nga prokurorët më të ulët; (iii) paqartësi në organizimin hierarkik, lëndor dhe territorial të prokurorisë si dhe në marrëdhëniet prokurori polici gjyqësore të cilat janë bërë shkas për mungesën e efiçencës në punën e prokurorisë, mungesën e hetimeve proaktive dhe pushimin e pajustifikuar të hetimeve penale etj; (iv) mungesa e përfshirjes së një organi të pavarur vetëqeverisës si Këshilli i Prokurorisë në procesin e përzgjedhjes, karrierës dhe disiplinimit të Prokurorit të Përgjithshëm dhe prokurorëve të tjerë. Dokumenti Strategjik për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka parashikuar si objektiva të reformës: (1) Rritjen e efiçiencës dhe efektivitetit të drejtësisë penale nëpërmjet konsolidimit të misionit dhe funksioneve të prokurorisë, si dhe përmes riorganizimit të strukturave të saj dhe rishpërndarjes së përgjegjësive mes tyre; (2) Konsolidimin e garancive të statusit të prokurorit, përgjegjësisë dhe llogaridhënies në ushtrimin e detyrës; (3) Riorganizimin në tërësi të policisë gjyqësore, duke forcuar dhe përmirësuar statusin e saj, profesionalizmin, përgjegjshmërinë, llogaridhënien dhe efiçiencën; (4) Forcimin e garancive procedurale në fazën e hetimeve paraprake dhe gjatë gjykimit në shkallë të parë dhe në apel; (5) Përmirësimin e Kodit Penal me qëllim harmonizimin e tij me standardet e BE-së. (6) Rritjen e efektivitetit të sistemit të drejtësisë penale; (7) Forcimin dhe përmirësimi e statusit dhe pozitës juridike të viktimës në procesin penal; (8) Reformimin e sistemit të drejtësisë për të miturit në konflikt me ligjin duke forcuar sistemin e drejtësisë restauruese dhe mbrojtjen efektive të drejtave të tyre procedurale. Në Plan Veprimin e Reformës në Sistemin e Drejtësisë është parashikuar që në kuadrin e objektivave të mësipërme, duke iu referuar në vecanti objektivave (1) dhe (2) më sipër, të kryhen një sërë ndryshimesh në ligji organik për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë,