Doktorante Lirime Çukaj KREU I

Transcription

1 PËRMBAJTJA Hyrje KREU I SEKUESTRIMI DHE KONFIKSIMI SI MASA KUNDËR PASURISË. PARASHIKIMET LIGJORE NË LIDHJE ME MASAT KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PENALE NË KONVENTAT NDËRKOMBËTARE KAPITULLI I ÇFARË ËSHTË SEKUESTRIMI DHE KONFISKIMI SI MASA TË DREJTUARA KUNDËR PASURISË 1.1 Disa konsiderata të përgjithshme lidhur me sekuestrimin dhe konfiksimin e produkteve te veprave penale Sekuestrimi, si masë provizore drejtuar pasurisë Konfiskimi si masë përfundimtare kundër pasurisë KAPITULLI II PARASHIKIMET LIGJORE NË LIDHJE ME MASAT KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PEALE SIPAS PARASHIKIMVE TË KONVENTAVE NDËRKOMBËARE 2.1 Një vështrim mbi aktet ndërkombëtare Parashikimet e Konventës së OKB-së kundër KON Çfarë do të konsiderohet produkt i veprave penale, instrument, bllokim, konfiskimi i të ardhurave nga veprimtari kriminale? Çfarë masa parashikon Konventa e OKB-së kundër KON-së Parashikimet e Konventës së Varshavës Llojet e konfiskimeve sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës Konventa e OKB-së kundër KON-së a) Konfiskimi i detyrueshëm b) Konfiskimi fakultativ Llojet e konfiskimeve sipas konventës së Varshavës 2.7 Kufijtë e konfiskimit sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës KREU II SEKUESTRIMET DHE KONFISKIMET E PRODUKTEVE TË VEPRAVE PENALE SIPAS LEGJISLACIONIT SHQIPTAR KAPITULLI I SEKUESTRIMI DHE KONFISKIMI SIPAS KODIT PENAL DHE K. PR. PENALE Faqja 1

2 1.1 Konfiskimi, një mjet efikas kundër KO edhe në Shqipëri Llojet e sekuestrimit dhe konfiskimit në Shqipëri sipas Kodit Penal dhe K P Penale Konfiskimi sipas Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë Sekuestrimet sipas Kodit të Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë---32 a)-sekuestrimi i provave materiale b)-sekuestro konservative c)-sekuestro preventive Nevoja për një konfiskimi të ri parandalues KAPITULLI II KONFISKIMI I ZGJEDHUR NGA LEGJISLATIVI SHQIPTAR NË KRAHASIM ME AKTET NDËRKOMBËTARE. 2.1 Parashikimi i konfiskimit sipas konventës së OKB-së dhe asaj të Varshavës Konfiskimi i zgjedhur nga Kuvendi i Shqipërisë Domosdoshmëria e ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia KAPITULLI III PROÇEDIMI PARANDALUES NJË RISI PËR LEGJISLACIONIN SHQIPTAR 3.1 Ligji kundër KO-së, si ligji i parë që krijoi procedimin parandalues Qëllimi i ligjit kundër KO-së Objekti i ligjit Subjektet Masat kundër pasurisë sipas ligjit kundër KO-së Sekuestrimi paraprak Pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe i disponimit të pasurive dhe ushtrimi i veprimtarive ekonomike Sekuestrimi Konfiskimi KAPITULLI IV LIGJI ANTI-MAFIA, DOMOSDOSHMËRIA, OBJEKTI, KARAKTERISTIKAT E KËTIJ LIGJI NË RAPORT ME LIGJIN ANTI- MAFIA Ligji Anti-mafia, domosdoshmëria e miratimit të tij Objekti i ligjit Anti-mafia Subjektet Masat parandaluese sipas ligjit Anti-mafia Sekuestrimi Konfiskimi Procedura e konfiskimit Faqja 2

3 4.5.1 Raste praktike nga Gjykata e Shkallës së Parë Për Krimet e Rënda Mënyrat e caktimit të konfiskimit Hetimi, identifikimi, zbulimi i pasurive që rrjedhin nga aktivitetet kriminale KAPITULLI V PASURIA QË DUHET TË KONFISKOHET DHE BARRA E PROVËS NË PROÇEDIMIN PARANDALUES. 5.1 Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas akteve ndërkombëtare Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas ligjit kundër K.O dhe atij Anti-mafia Rastet praktike të GJSHPKR-së Çfarë është barra e provës Barra e provës në procedimin parandalues Barra e provës sipas akteve ndërkombëtare Barra e provës në ligjin kundër KO-së dhe atij Anti-mafia, raste praktike Barra e provës për personat e tretë Ndryshimi i standardit të provueshmërisë midis ligjit kundër KO-së dhe atij Antimafia KAPITULLI VI GARANCITË PROCEDURIALE DHE MBROJTJA E TË TRETËVE 6.1. Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve ndërkombëtare Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve kombëtare Respektimi i garancive procedurale dhe të drejtës së pronësisë për personat e tretë, raste praktike KAPITULLI VII RISITË DHE KARAKTERISTIKAT E LIGJIT ANTI-MAFIA. DISA STATISTIKA RRETH KËRKESAVE PËR SEKUESTRIM DHE KONFISKIM 7.1 Një vështrim krahasues midis ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia Karakteristikat e procedimit parandalues Një analizë e ligjit nëpërmjet statistikave KAPITULLI VIII LIGJI ANTI-MAFIA DHE KUSHTETUTSHMËRIA E TIJ 8.1 Dy fjalë mbi ligjin Anti-mafia Legjitimiteti i KSHH-së Pezullimi i zbatimit të ligjit Anti-mafia Pretendimet e ngritura nga KSHH-ja para gjykatës Kushtetuese Faqja 3

4 8.4.1 Kushtetutshmëria e shprehjes dyshimi i arsyeshëm bazuar në indicia Ligji Anti-mafia cënon të drejtën e pronësisë Cënon të drejtën për një proces të rregullt ligjor Pretendimi në lidhje me barrën e provës Ligji cënon parimin e gjykatës së caktuar me ligj Cënimi i të drejtës për të ruajtur jetën private, neni 8 i KEDNJ-së Shkelja e hierarkisë së normave dhe procedurës së miratimit të ligjit Pretendimi në lidhje me fuqinë prapavepruese të ligjit Anti-mafia Konkluzionet KAPITULLI IX AKTET TERRORISTE, SEKUESTRIMET DHE KONFIKSIMET 9.1 Konsiderata të përgjithshme për terrorizmin Çfarë janë aktet terroriste, përpjekjet për një përkufizim Aktet ndërkombëtare dhe terrorizmi Masat legjislative të marra nga shteti shqiptar në luftën kundër terrorizmit Administrimi i pasurive të bllokuara, të sekuestruara dhe të konfiskuara që rrjedhin nga aktet terroriste Konkluzione dhe Rekomandime KAPITULLI X BASHKËPUNIMI NDËRKOMBËAR NË LIDHJE ME SEKUESTRIMET DHE KONFIKSIMET JASHTË PROҪEDIMIT PENAL 10.1 Konsiderata të përgjithshme për sekuestrimet dhe konfiskimet si pjesë e bashkëpunimin ndërkombëtar në fushën penale Çfarë është bashkëpunim ndërkombëtar në fushën penale? Nevoja për bashkëpunim ndërkombëtar në lidhje me sekuestrimet dhe konfiskimet Parashikimet ndërkombëtare në lidhje me sekuestrimet dhe konfiskimet civile për produktet e disa veprave penale Bashkëpunimi ndërkombëtar në lidhje me sekuestrimet dhe konfiskimet e produkteve që rrjedhin nga aktet terroriste Bashkëpunimi ndërmjet FIU-ve Çfarë parashikon e drejta materiale dhe procedurale shqiptare në lidhje me ndihmën e ndërsjellë në fushën e sekuestrimeve dhe konfiskimeve jashtë procedimit penal? Procedura e ekzekutimit të letër porosisë së sekuestrimeve dhe konfiskimeve të produkteve të veprës penale Konkluzione Faqja 4

5 KREU III ADMINISTRIMI DHE PËRDORIMI I PASURIVE TË SEKUESTRUARA DHE TË KONFISKUARA NË SHQIPËRI KAPITULLI I KRIJIMI I AGJENSISË SË ADMINISTRIMIT TË PASURIVE TË SEKUESTRUARA DHE KONFISKUARA DHE REFORMAT QË KA PËSUAR AJO 1.1 Një vështrim mbi administrimin e pasurive të sekuestruara dhe të konfiskuara Krijimi dhe baza ligjore e AAPSK-së Reformat ligjore në përmirësimin e punës së AAPSK-së Miratimi i aktit të parë nënligjor për funksionimin e AAPSK-së Miratimi i akteve të tjera nënligjore për përmirësimin e funksionimit të AAPSKsë a) VKM nr. 968, dt b) VKM me nr. 314, dt c) Vendimi i fundit i KM me nr. 687, dt KAPITULLI II AGJENSIA E ADMINISTRIMIT TË PASURIVE TË SEKUESTRUARA DHE KONFISKUARA SI ORGANI I VETËM KOMPETENT PËR ADMINISTRIMIN E KËTYRE PASURIVE 2.1 Administrimi i pasurive të sekuestruara dhe të konfiskuara, komptenca kryesore e kësaj agjencie Kompetencat e administratorit Administrimi i pasurive të luajtshme dhe të paluajtshme të sekuestruara dhe të konfiskuara Në lidhje me mënyrën e administrimit të pasurive të luajtshme Fazat e administrimit të pasurive të sekuestruara dhe të konfiskuara sipas ligjit Anti-mafia a) shitja b) dhënia në përdorim 2.5 Statistikat e pasurive që AAPSK-ja administron Shpenzimet për administrimin e pasurisë Faqja 5

6 KAPITULLI III FUNKSIONE TË TJERA TË AAPSK-SË SI DHE TË DHËNAT MBI PASURITË QË KA NË ADMINISTRIM AAPSK-ja 3.1 Përdorimi i pasurive dhe të ardhurave të krijuara nga kjo agjenci Funksionet e tjera të AAPSK-së Statistikat e pasurive që AAPSK-ja administron Konkluzionet KAPITULLI IV INSTITUCIONET E TJERA BASHKËVEPRUESE NË LUFTËN KUNDËR KO-së DHE TRAFIKIMEVE 4.1 Komiteti Këshillimor Ndërinstitucional i Ekspertëve për Masat kundër Krimit të Organizuar Fondi i Posaçëm për parandalimin e kriminalitetit Drejtoria e Përgjithshme e Parandalimit të Pastrimit të Parave dhe Financimit të Terrorizmit Konkluzionet dhe rekomandimet KREU IV SISTEMI AMERIKAN I SEKUESTRIMEVE DHE KONFISKIMEVE TË PRODUKTEVE TË AKTIVITETEVE KRIMINALE KAPITULLI I NJË VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI SEKUESTRIMET DHE KONFISKIMET NË AMERIKË 1.1 Disa konsiderata të përgjithshme për sekuestrimet dhe konfiskimet në Amerikë Evolimi historik i konfiskimeve civile në Angli Llojet e konfiskimeve sipas doktrinës angleze KAPITULLI II KONFISKIMIN NË AMERIKË DHE MASAT PARAPRAKE KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PENALE 2.1 Pak histori Faqja 6

7 2.2 Një vështrim i përgjithshëm mbi konfiskimet në Amerikë Qëllimi që ndjek konfiskimi Qëllimi ndëshkues, dënues dhe parandalues Nxjerr jashtë qarkullimit civil, pasuri të paligjshme Kompensimi i viktimave Parashikimi i konfiskimit në statutet shtetërore dhe federale Veprat penale për të cilat lejohet konfiskimi sipas statuteve federale dhe/ose shtetërore Produktet që lejohen të konfiskohen sipas statuteve Masat paraprake kundër produkteve të veprave penale Masat e përkohshme ndaj pasurisë së paluajtshme Procedura e njoftimit dhe dëgjimit të palëve të treta në sekuestrimin paraprak Procedura e dëgjimit pas një urdhri paraprak konfiskimi KAPITULLI III LLOJET E KONFIKSIMEVE NË SISTEMIN AMERIKAN TË SË DREJTËS. KONFISKIMI PENAL 3.1 Konfiskimi penal ose in personam Konfiskimi penal federal (in personam) Konfiskimi federal që rrjedh nga statutet Kushtet për të realizuar konfiskimin penal Procedura e konfiskimit federal Disa nga veçoritë e konfiskimit penal Konkluzione KAPITULLI IV KONFISKIMI CIVIL OSE IN REM NË SISTEMIN AMERIKAN TË SË DREJTËS 4.1 Çfarë është konfiskimi civil sipas të drejtës amerikane Ecuria në kohë e këtij konfiskimi Llojet e konfiskimit civil sipas sistemit Amerikan të së drejtës Konfiskimi civil i menjëhershëm Konfiskimi administrativ Procedura për caktimin e konfiskimit administrativ dhe pjesëmarrja e palëve të treta Konfiskimi gjyqësor para gjykatës Procedura e konfiskimit Civil Mbrojtja uniforme e pronarit të pafajshëm në konfiskimin civil Veçoritë e konfiskimit civil Barra e ulët e provës për qeverinë apo agjencitë e zbatimit të ligjit Nuk ka nevojë për një akuzë penale Konfiskimi i pasurive të palëve të treta Faqja 7

8 4.6.4 Nuk konfiskohen pasuri zëvendësuese Koha e zgajtur e konfiskimit 4.7 Barra e provës në konfiskimin civil dhe penal Barra e provës në konfiskimin penal Barra e provës në konfiskimet civile Një panoramë e barrës së provës sipas statuteve shtetërore Qëndrime të Gjykatës së Lartë Amerikane në lidhje me konfiskimet civil Konkluzione KAPITULLI V POZICIONI I PALËVE TË TRETA, PASURITË ZËVËNDËSUESE DHE DOKTRINA E LIDHJES MBRAPA 5.1 Palët e treta në konfiskimin penal in personam Palët e treta në konfiskimin civil (in rem ose in res) Realizimi i të drejtave të palëve të treta në konfiskim Pasuritë zëvendësuese në konfiskimet amerikane Përfituesit me mirëbesim dhe doktrina e lidhjes mbrapa Konkluzionet KAPITULLI VI PROBLEMET KUSHTETUESE TË KONFISKIMEVE NË AMERIKË 6.1 Problemet e hasura në praktikë gjatë zbatimit të konfiskimeve Një vështrim mbi kushtetutshmërinë e konfiskimeve Disa nga të drejtat Kushtetuese të pretenduara të shkelura Shkelet parimi ne bis in idem (double jeopardy) ose parimi jo du herë për të njëjtin fakt Vet inkriminimi Shkelet klauzola kushtetuese e gjobave të tepërta dhe të papërshtatshme Shkelje të Amendamentit të parë të Kushtetutës, liria e fjalës Konfiskimi dhunon Amendamentin e 5-të, të Kushtetutës E drejta për një proces të rregullt ligjor Konkluzione KAPITULLI VII NEVOJA PËR NJË REFORM NË SEKUESTRIMET CIVILE, CAFRA REFORM Domosdoshmëria e reformimit të sistemit federal të konfiskimeve civile Problemet e sistemit të konfiskimeve civile në praktikë The Civil Asset Forfeiture Reform Act of 2000 (CAFRA)106 Pub. L. No.185. Faqja 8

9 7.2.1 Konflikti i interesit Mosbesimi i komunitetit për punën e policisë Abuzimet e personelit të Agjencive me zbatimin e ligjit, akuza për korrupsion Problemet ligjore që duheshin adresuar Ndryshimet ligjore që solli reforma CAFRA Rezultatet që priteshin në praktikë Nevoja për një reformë të re post CAFRA Problematikat e sekuestrimeve dhe konfiskimeve edhe pas reformës Cafra Disa nga problemet ende të pa adresuar të konfiskimeve civile edhe pas reformës CAFRA KAPITULLI VIII KONFISKIMET DHE AKTET TERRORISTE. BASHKËPUNIMI NDËRKOMBËTAR NË FUSHËN E SEKUESTRIMEVE DHE KONFISKIMEVE 8.1 Konfiskimi si masë drejtuar ndaj akteve terroriste në Amerikë Masat e tjera ligjore që parashikon USA PATRIOT AKT kundër terrorizmit Zgjerimi i juridiksionit kombëtar të Amerikës sipas USA PATRIOT AKT 8.3 Bashkëpunimi ndërkombëtar në fushën e sekuestrimeve dhe konfiskimeve në Amerikë Konkluzione KAPITULLI IX LLOJET E PASURISË TË KONFISKUAR AVANTAZHET DHE DISAVANTAZHET E KONFISKIMEVE 9.1 Llojet e pasurive që konfiskohen Pasuria që rrjedh nga kontrabanda Pasuri që rrjedhin nga aktivitetet kriminale Konfiskimin e mjeteve dhe instrumenteve Konfiskim i pasurisë në një ndërmarrje kriminale Avantazhet e konfiskimeve në Amerikë Ulja e krimit a. Veprimi mbi tregun e drogave ilegale b. Lufton mashtrimet, korrupsionin dhe shantazhet c. Reduktim të veprës penale të pastrimit të parave ç. ul përdorimin e moteleve për veprime të kundra ligjshme d. redukton garat e makinave në rrugë dh. redukton drejtimin e makinës në gjendje të dehur e. redukton drejtimin e makinës me një leje të pavlefshme, të revokuar f. redukton dhe parandalon prostitucionin g. mbron pronësinë intelektuale duke ulur veprat penale në këtë fushë Faqja 9

10 gj. redukton shfrytëzimin seksual të miturve Disavantazhet e sekuestrimit dhe të konfiskimit KAPITULLI X ADMINISTRIMI DHE DISPONIMI I PASURIVE TË KONFISKUARA CIVILISHT DHE PENALISHT NË AMERIKË 10.1 Administrimi i pasurive në nivel federal Konfiskimi birësues, mënyrë e konfiskimit federal nga agjencitë lokale Praktikat e ndarjes së fondeve midis agjencive federale dhe shtetërore Disponimi i pasurive të konfiskuara Dhënia në përdorim e pasurive të konfiskuara Shitja e pasurive të konfiskuara si një mënyrë efikase e disponimit Fondet që depozitojnë të ardhurat Konkluzione Problematikat dhe rekomandimet Krahasimi i dy sistemeve të konfiskimeve Biblografia Faqja 10

11 PARATHËNIE Krimi i Organizuar Ndërkombëtar është një nga fenomenet më negative në shoqëri dhe me pasoja shumë të rënda për sigurinë dhe ekonominë e një vendi. Pa dyshim lufta kundër këtij fenomeni është prioritet i çdo politike ndërkombëtare dhe kombëtare dhe kërkon vizion, përcaktim objektivash dhe burimesh të nevojshme si dhe aftësi për të trajtuar këtë fenomen. Shtetet, të shqetësuar për ekzistencën e rrezikshme te këtij fenomeni, filluan të sillnin metoda dhe modele të reja në luftën ndaj tij. Një nga këto mjete efikase ishte edhe sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve të veprave penale. Teoritë moderne e konsiderojnë konfiskimin, si një mjet të vjetër dhe të lashtë kundër një fenomeni të ri dhe modern, që drejtohet kundrejt produkteve të veprave penale që prodhon aktiviteti kriminal i këtyre autorëve, duke pasur si qëllim luftën jo vetëm kundër autorëve por edhe veprimtarisë kriminale të tyre. Këtë përpiqet të sjellë ky punim doktorature, i cili studion në nivel krahasues 2 sisteme atë shqiptar dhe atë amerikan. Kreu i parë i këtij punimi apo pjesa e parë, fillon me konfiskimin sipas sistemit shqiptar të së drejtës. Ky kre, përpiqet të sjellë në një analizë të plotë dhe në një pamje shumë dimensionale, konfiskimin sipas të drejtës së brendshme shqiptare dhe akteve ndërkombëtare. Edhe sipas të drejtës shqiptare, konfiskimi i pasurive apo produkteve të veprave penale, sjell si pasojë privimin e përhershëm të këtyre autorëve nga përfitimet e veprave penale, uljen e aktivitetit kriminal, nëpërmjet reduktimit të fuqisë ekonomike, kjo është parashikuar në hyrjen e këtij punimi. Këto masa me karakter pasuror ishin parashikuar edhe në të drejtën materiale penale të Shqipërisë. Kështu në Kodin Penal në nenin 36 të tij parashikohet konfiskimi i produkteve të veprave penale, i sendeve që kanë shërbyer për kryerjen apo kanë lehtësuar kryerjen e veprës penale, si dhe të vlerës të barasvlershme të pasurisë objekt konfiskimi. Konfiskimi i parashikuar në K. Penal është një mjet tradicional, ai është një dënim plotësues që jepet së bashku me dënimin kryesor, kur personi deklarohet fajtor dhe vetëm brenda procedimit penal. Por e drejta procedurale shqiptare parashikon edhe një masë tjetër, sekuestrimin, si mjet për kërkimin e provës, apo edhe si masë sigurimi me karakter pasuror. Sekuestrimet në K. P. Penale janë të shumta dhe të larmishme, ato konsistojnë në sekuestrimin e provave materiale në vendngjarje, korrespodencës, dokumenteve bankare. Sekuestrimi si masë me karakter pasuror përfshin në vetvete 2 masa, sekuestron konservative dhe ekzekutive. Sekuestroja konservative ka si qëllim ruajtjen e pasurisë në atë gjendje që është, duke mos lejuar tjetërsimin tek persona të tretë, me qëllim pagimin e detyrimeve që personi i pandehur ka ndaj shtetit apo personave të tretë. Sekuestroja preventive apo parandaluese ka si qëllim parandalimin e përdorimit në të ardhmen të sendeve që kanë shërbyer si mjet për kryerjen e veprës penale. Por sekuestrimet janë masa provizore, në të cilat personit i kufizohen paraprakisht disa tagra të pronësisë, por nuk i hiqet titulli i saj. Këto sekuestro mund të kthehen në masa përfundimtare vetëm nëpërmjet konfiskimit sipas nenit 36 të Kodit Penal. Por ky mjet tradicional nuk është efikas për të hequr nga qarkullimi autorëve të veprave penale, pasuritë që ata kanë përfituar si rezultat i veprimtarisë kriminale. Autorët e veprave penale janë shumë profesionistë për të fshehur pasuritë e tyre, nëpërmjet veprimeve komplekse ligjore apo veprimeve guaskë Faqja 11

12 duke transferuar pasuritë tek personat e tretë. Por konfiskimi sipas nenit 36 të Kodit Penal është i lidhur me të pandehurin, me procedimin penal dhe me mënyrën e përfundimit të tij. Ai konfiskim mund të jepet vetëm kur personi deklarohet fajtor dhe provohet një lidhje e drejtpërdrejtë midis veprës dhe produkteve të veprës penale, për më shumë ky lloj konfiskimi drejtohet ndaj personit të pandehur dhe jo personave të tretë që nuk kanë lidhje me procedimin penal, prandaj shpesh ky lloj procedimi quhet in personam. Por siç e thamë më lart autorët e këtyre veprave i transferojnë pasuritë tek personat e tretë, duke i lënë këto pasuri të pa prekura nga konfiskimi. Pra ndodhur në këto kushte shtete palë e kuptuan që ky mjet tradicional nuk ishte efikas për të luftuar krimet e reja moderne si krimi i organizuar, trafikimet apo aktet terroriste të cilat sa vinin dhe forcoheshin nëpërmjet rritjes të fuqisë ekonomike e cila sillte si pasojë të pashmangshme rritjen e aktivitetit kriminal. Meqenëse, shtetet kishin dështuar në luftën kundër krimit me mjete tradicionale ato u drejtuan metodave moderne siç ishte konfiskimi i produkteve të veprave penale për disa vepra penale me rrezikshme kriminale siç ishte krimi i organizuar, trafikimet e ndryshme, aktet terroriste, pengimi i punëve të drejtësisë apo vepra të tjera të rrezikshme. Kështu në shumë akte ndërkombëtare si Konventa e OKB-së kundër KON-së, Protokolli i Palermos, Konventa e OKB-së kundër Barnave Psikotrope, Konventa e OKB-së kundër Financimit të Terrorizmit, apo edhe në akte me karakter rajonal shtetet palë përcaktuan jo vetëm konfiskimin e produkteve për këto aktivitete kriminale por sollën edhe shumë risi. Këto akte sollën parime të reja, plotësisht të ndryshme nga ato tradicionale duke vënë në pikëpyetje bazueshmërinë apo përputhshmërinë e këtyre parimeve me aktet ndërkombëtare të lirive dhe të drejtave të individit. Kështu këto akte përmbysën dhe transferuan barrën e provës, nga organi i akuzës tek personi ndaj të cilit po caktoheshin masat me karakter pasuror, u hoq parimi i prezumimit të pafajësisë e lidhur me pasurinë, e cila ishte rrjedhojë e parimit të prezumimit të pafajësisë të personit të pandehur. Në këtë lloj konfiskimi pasuria jo vetëm që nuk ishte e pafajshme, por përkundrazi ajo prezumohej fajtore apo e kundraligjshme. Ky lloj procedimi, jo detyrimisht duhet të ishte i lidhur me procedimin penal, ai duhej të realizohej jashtë tij edhe pse mund të ishte i lidhur me të. Ky lloj konfiskimi duhej të kishte ligjin e tij të posaçëm por duhej të mbështetej në rregullat e procedimit administrativ si dhe në Kodin e Procedurës Civile, prandaj shpesh ky lloj konfiskimi konsiderohej civil. Bazuar mbi këto standarde, parime, parashikime, rregulla të parashikuara në aktet ndërkombëtare, shteti shqiptar ndërmori një sërë reformash ligjore për të aplikuar sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve të veprave penale me rrezikshmëri të madhe, jashtë procedimit penal apo procedimin parandalues. Ligji i parë i cili sanksionoi procedimin parandalues ishte ligji kundër krimit të organizuar, i vitit Ky ishte ligji i parë në llojin e vet që parashikonte konfiskimin e produkteve të disa veprave penale me rrezikshmëri të madhe shoqërore jashtë procedimit penal. Qëllimi i këtij ligji ishte sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve që rridhnin nga krimi i organizuar, trafikimet, aktet terroriste, etj dhe drejtohej ndaj këtyre autorëve si dhe të afërmve të tyre të cilët fshinin këto produkte. Konkretisht ky ligj sanksionoi 4 masa me karakter pasuror, 3 masa me karakter të përkohshëm si pezullimin e përkohshëm të aktivitetit, sekuestrimin, sekuestrimin paraprak dhe një masë me karakter përfundimtar konfiskimin. Ky ligj filloj të zbatohej në vitin 2004 kur edhe krimi i organizuar po lulëzonte Faqja 12

13 në Shqipëri, por gjatë zbatimit të tij në praktikë hasi probleme dhe vështirësi, për shkak se ashtu siç e thamë më lart ai përmbysi disa parime dhe nocione tradicionale të së drejtës të gjithë pranuara tashmë qoftë në rang kombëtar po ashtu edhe në rang ndërkombëtar. Për disa praktikant të së drejtës dukej nonsens moszbatimi i parimit të prezumimit të pafajësisë, apo përmbysja dhe transferimi i barrës së provës tek personi ndaj të cilit caktohen masat me karakter pasuror. Bazuar mbi argumentet e mësipërme dhe mbi nevojën praktike të zgjidhjes së problemeve të hasura si dhe me qëllim unifikimin e praktikave gjyqësore, Gjykata e Lartë miratoi Vendimin e saj Unifikues me nr. 1 të vitit Ky vendim pati një rol të madh dhe një rëndësi substanciale për vet fatin e procedimit parandalues, pasi përcaktoi llojin, natyrën, karakteristikat, parimet mbi të cilat mbështetej procedimi parandalues, si një procedim i ri për të drejtën Shqiptare. Sipas këtij vendimi procedimi parandalues ka si qëllim parandalimin e mëtejshëm të aktivitetit kriminal, nëpërmjet konfiskimit të produkteve të këtij aktiviteti. Ky lloj konfiskimi nuk është një mjet tradicional, por një procedim i ri për nga natyra dhe lloji, i cili realizohet jashtë procedimit penal por i lidhur me të. Në këtë lloj procedimi ndaj personit të dyshuar për kryerjen e veprës penale apo ndaj personave të afërm me të zbatohen masat me karakter pasuror, pasi këto pasuri prezumohen si të kundraligjshme për shkak të lidhjes që kanë me aktivitetin kriminal. Në këtë procedim nuk zbatohet parimi i prezumimit të pafajësisë, apo barra e provës për organin e akuzës, përkundrazi barrën e provës e kanë personat, ndaj të cilëve zbatohen masat me karakter pasuror. Gjykata përcaktoi gjithashtu se kopetente për të caktuar masat me karakter pasuror është një gjykatë penale, konkretisht ajo e Krimeve të Rënda dhe se konfiskimi si masë përfundimtare mund të caktohet edhe pa ekzistencën e mëparshme të masave të përkohshme me karakter pasuror. Ky vendim pati rëndësinë e vet të pamohueshme, por ai nuk mundi dot të rriste efikasitetin e këtij procedimi në praktikë. Me qëllim përmirësimin e legjislacionit dhe rritjes së efikasitetit të ligjit në praktikë, ligjvënësi Shqiptar miratoi ligjin Anti-mafia në vitin Qëllimi i ligjit Anti-mafia nuk ndryshonte shumë nga ligji kundër KO-së, ai ishte i njëjtë, lufta kundër veprimtarive të rrezikshme kriminale, nëpërmjet masave me karakter pasuror, por qëllimi i ligjvënësit ishte rritja në praktikë e këtij ligji nëpërmjet ndryshimeve të reja që solli. Ky ligj pati disa risi të tilla si: reduktoi në 2 masat me karakter pasuror, duke përcaktuar vetëm sekuestrimin dhe konfiskimin si masa me karakter pasuror. Përcaktoi se konfiskimi si masë përfundimtare mund të caktohet si një masë pasurore plotësisht e pavarur nga ekzitenca e mëparshme e masave me karakter të përkohshëm. Ky ligj uli standardin e provueshmërisë nga standardi dyshim i arsyeshëm i mbështetur në prova në standardin e ri dyshim i arsyeshëm mbështetur në indicie, nuk pati asnjë përkeqësim por përkundrazi solli një përmirësim të lirive dhe të drejtave të individit. Ligji Anti-mafia ishte një ndër ligjet më të diskutueshëm në lidhje me kushtetutshmërinë e tij. Por në testin e tij kushtetues, Gjykata Kushtetuese vendosi pro kushtetutshmërisë dhe ekzistencës së këtij ligji. Ajo pohoi se, kemi një kufizim të lirive dhe të drejtave të individit, por se ky kufizim është bërë me ligj në përputhje me nenin 17 të Kushtetutës dhe KEDNJ-së, i domosdoshëm në një shoqëri demokratike, në proporcion me situatën dhe me nevojën që e ka diktuar atë, pa cenuar thelbin dhe të drejtën dhe për më shumë sipas një procesi të rregullt ligjor. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese edhe pse me mungesë koherence, është një vendim i drejtë, pasi masat me karakter pasuror kanë si qëllim luftën kundër kriminalitetit dhe pa dyshim në këtë pikë interesi publik ekziston. Faqja 13

14 Por vetëm konfiskimi i produkteve të aktiviteteve kriminale, nuk do të ishte mjaftueshëm efikas pa një administrim të tyre. Të dy ligjet si ai kundër KO-së edhe ai Anti-mafia, parashikonin krijimin e Agjencisë së Pasurive të Sekuestruara dhe të Konfiskuara, me qëllim administrimin e produkteve të sekuestruara dhe të konfiskuara. Kjo agjenci i është nënshtruar reformave të vazhdueshme institucionale, me qëllim shtimin e objektit të administrimit të saj, këtë e pasqyron më së miri rregullimi ligjor i cili ka qenë i ndryshueshëm në kohë. Në fillimet e saj kjo agjenci ka administruar vetëm produkte të sekuestruara dhe të konfiskuara nga ligji kundër KOsë dhe ai Anti-mafia, më vonë zgjeroi objektin e administrimit duke përfshirë edhe pasuri që sekuestroheshin sipas ligjit Për masat kundër financimit të terrorizmit. Sot kjo agjenci ka si objekt të administrimit të saj edhe pasuri të sekuestruara dhe të konfiskuara jo vetëm sipas ligjeve ligji kundër KO-së dhe atij Anti-mafia, ligjit për masat kundër Financimit të Terrorizmit, apo ligjeve të tjera ( pra produkte që konfiskohen jashtë procedimit penal), por risia e reformave të kësaj agjencie është se ajo ka sot në administrim produkte që rrjedhin nga procedimi penal. Kjo, ka sjellë përqendrimin, e produkteve të sekuestruara dhe të konfiskuara në një institucion të vetëm. E veçanta, e masave parandaluese është se ato drejtohen edhe ndaj akteve terroriste, prandaj një kapitull të veçantë ka zënë në këtë punim edhe këto masa me karakter pasuror dhe problematikat që kanë ligjet që normojnë aktet terroriste dhe masat me karakter pasuror kundër tyre. Epoka moderne e globalizimit, fatkeqësisht solli edhe globalizimin e krimit, i cili tani lëviz jo vetëm fizikisht si person i lirë por edhe aktivitetin e tij. Në aktet ndërkombëtare vihet re një ndërgjegjësim shumë i madh i shteteve, duke parashikuar një bashkëpunim shumë të gjerë në luftën kundër kriminalitetit nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit ndërkombëtar, nuk mund të lëmë pa përmendur këtu Konventën e Varshavës e Majit 2005, e cila ka si qëllim kryesor vetëm rritjen e bashkëpunimit ndërkombëtar në fushën sekuestrimeve dhe konfiskimeve. Pjesa e dytë e disertacionit ka si qëllim të trajtojë sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve që rrjedhin nga veprime jo vetëm kriminale, në sistemin Amerikan të së drejtës. Kjo pjesë e dytë e punimit përpiqet të bëjë një analizë të konfiskimeve amerikane, duke e parë këtë institut në këndvështrimin evolutiv dhe historik. Konfiskimet amerikane e kanë origjinën e tyre nga ato angleze dhe kjo është një rrjedhë logjike, meqenëse për një kohë të gjatë, Amerika ka qenë koloni angleze. Por Amerika pati tipare dalluese të konfiskimit në raport me atë anglez, pasi ndryshe nga Anglia, Amerika zgjodhi konfiskimin të mbështetur në ligj. Duhet pohuar që në fillim që Amerika ka një histori suksesi të konfiskimeve, e mbështetur kjo në shumë faktorë, faktorin historik, llojin e konfiskimit të zgjedhur dhe sidomos me qëndrimin e Gjykatës së Lartë Amerikane, pro konfiskimeve. Konfiskimi i produkteve në Amerikë ka filluar në shekullin e 18-të me ligjet Admiral, e lidhur kjo me nevojat historike, me qëllim luftën kundër piraterisë në det. Por ky konfiskim u shtua aty nga mesi dhe fundi i shekullit të 20-të për të luftuar krimet moderne si konë, trafikimet, aktet terroriste dhe vazhdon sot në shekullin e 21-të, po me të njëjtën histori suksesi. Amerika njeh 2 lloj konfiskimesh, konfiskimin civil dhe penal. Konfiskimi civil është një masë, po me karakter pasuror që drejtohet ndaj sendit që ka shërbyer për kryerjen e veprimit të ndaluar dhe jo detyrimisht ky veprim duhet të jetë vepër penale, Faqja 14

15 për të cilën duhet të fillojë procedimi penal. Shpesh ky lloj konfiskimi quhet in res, apo i drejtuar ndaj sendit, pasi sendi është i pandehur dhe ka kryer diçka gabim dhe jo personi. Ndërsa konfiskimi penal është një konfiskim i drejtuar ndaj personit, i cili është i pandehur (in personam), realizohet brenda procedimit penal dhe vetëm kur personi deklarohet fajtor. Por edhe pse konfiskimi në Amerikë është një histori suksesi, kjo nuk ka mundur dot të ndalë akuzat për abuzime në konfiskime. Ky sukses është arritur falë edhe një ekuilibri të brishtë që është vendosur, që për fat të keq ky ekuilibër, ka rënduar nga ana e lirive dhe të drejtave të individit. Gjykata e Lartë Amerikane ka theksuar se në konfiskimin civil, jo të gjitha garancitë procedurale penale gjejnë zbatim. Konfiskimi civil ka qëllim parandalues dhe se ai nuk shkel parime të rëndësishme si double jeopardy (parimin jo dy herë për të njëjtin fakt kriminal), parimin e prezumimit të pafajësisë, të drejtën për një proces të rregullt ligjor në lidhje me kufizimin e pronës pa kompensim. Në të gjitha rastet e shqyrtuara nga Gjykata e Lartë Amerikane deri sot, ajo ka theksuar se konfiskimi nuk është antikushtetues, pasi ai ndjek një qëllim publik që është lufta kundër kriminalitetit. Por konfiskimet civile në Amerikë, ndryshe nga ato penale, janë shoqëruar me debate dhe akuza për korrupsion nga shoqatat në mbrojtje të lirive dhe të drejtave të individit. Pikërisht për shkak të lobimeve të fuqishme të këtyre organizatave, kongresi Amerikan ndërmori reformën CAFRA, kjo ishte reforma më e thellë e parë ndonjëherë në konfiskimet civile amerikane. Qëllimi i kësaj reforme ishte që të sillte një përmirësim në liritë dhe të drejtat e individit dhe të rriste garancitë procedurale dhe kushtetuese në një konfiskim civil. Duket se kjo reformë solli një përmirësim të lirive dhe të drejtave të individit në një procedurë konfiskimi civil, duke rritur aksesin në gjykatë, duke rritur barrën e provës për qeverinë, ajo duhet të vërtetojë me prova fajësuese, një lidhje të drejtpërdrejtë midis pasurisë të konfiskuar dhe veprimit të ndaluar, njohu të drejtën e kompensimit ndaj personave të tretë, etj. Por pavarësisht nga rezultatet pozitive në praktikë ende ka nevojë për një reformë të re post CAFRA, pasi ende ka probleme në praktikë në lidhje me liritë dhe të drejtat e individit dhe me përmirësime sidomos në mënyrën e administrimit të këtyre pasurive. Konfiskimi konsiderohet një mjet po kaq efikas në luftën kundër terrorizmit global. Amerika ishte ndër vendet që u prek më shumë nga aktet terroriste, por që pati edhe një reagim të menjëhershëm ndaj këtyre akteve. Ndër aktet e para që miratoi ishte edhe USA PATRIOT akt, ky akt kishte si qëllim konfiskimin e pasurive të personave që kryejnë akte terroriste si brenda ashtu edhe jashtë Amerikës edhe ky kapitull është pjesë përbërëse e pjesës së dytë të disertacionit. Amerika ashtu si edhe shumë vende të tjera, ka agjenci përkatëse që kanë si kompetencë, depozitimin, menaxhimin, administrimin, shitjen e produkteve të konfiskuara. Mënyrat e kapjes, ndarjes se pasurive të konfiskuara në Amerikë janë të ndryshme e lidhur kjo edhe me vetë mënyrën e organizimit të shtetit Amerikan si një shtet federal. Kjo ka sjellë si pasojë një ndarje të pasurive midis agjencive lokale dhe atyre shtetërore. Por pavarësisht nga mënyrat e ndryshme të ndarjes, sot Amerika ka vetëm një fond për depozitimin e pasurive të konfiskuara. Nga gjithë sa thamë më lart po t i krahasojmë të dy sistemet mund të pohojmë se konfiskimi në Amerikë është një histori suksesi, ndërsa në Shqipëri jo. Procedimi parandalues në Shqipëri është i zbatueshëm, ai solli disa rezultate pozitive në praktikë, por është larg qëllimit dhe pritshmërisë të ligjvënësit. Në Amerikë ka akuza për abuzim dhe korrupsion kundrejt agjencive të zbatimit të ligjit, në Shqipëri nuk ka Faqja 15

16 akuza të drejtuara kundrejt konfiskimeve në mënyrë të drejtpërdrejtë por ka kundrejt sistemit në tërësi. Agjencitë e administrimit të produkteve në Amerikë janë efikase, ato ndjekin praktikat e tjetërsimit të produkteve nëpërmjet shitjes në ankand. Në Shqipëri AAPSK-ja, ka kaluar në një sërë reformash çka tregon mungesën e efikasitetit në administrim, përdorim dhe tjetërsim. Problematika ka ende, sidomos në mënyrën e administrimit, ku ka ende pasuri të cilat nuk janë dhënë në asnjë nga format e administrimit. Pasuritë e përfituara nga konfiskimi në Amerikë përdoren përveçse për qëllime publike si edhe nga vetë agjencitë e zbatimit të ligjit. Kjo ka qenë një nga akuzat më të mëdha që i është bërë këtij konfiskimi, akuza për korrupsion dhe konfliktit të interesit. Në Shqipëri të ardhurat e përfituara nga administrimi i produkteve të konfiskuara përdoren vetëm për qëllime publike dhe nuk kemi akuza të drejtpërdrejta. Sistemi amerikan është akuzuar gjithmonë për një shkelje të lirive dhe të drejtave të individit dhe se peshorja ka anuar nga liritë dhe të drejtat e individit. Procedimi parandalues në Shqipëri ka problemet e veta edhe pse ai është nënshtruar reformave të vazhdueshme ligjore dhe institucionale. Ashtu siç e kemi thënë më lart ai është i zbatueshëm, por jo efikas, kjo duket nga mos rritje e kërkesave apo vendimeve për konfiskim. Ligji aktual sot Anti-mafia, ka kundërshti, plotësi, paqartësi apo ambiguitet. Administrimi i pasurive ka ende problemet e veta. Bashkëpunimi ndërkombëtar në fushën e konfiskimeve ka nevojë për një rregullim të plotë dhe të qartë ligjor në përputhje me aktet ndërkombëtare. Të gjitha këto sa më sipër tregojnë që procedimi parandalues ka nevojë për një reformë dhe duhet të shikohet nën dritën dhe në këndvështrimin e zgjerimit të veprimit të tij edhe për vepra të tjera penale. Këto sa u thanë më lart dhe jo vetëm përpiqet te trajtojë ky punim. Sigurisht kjo hyrje me faqe të kufizuara e ka të vështirë të përmbledhë një punim të tërë. Por qëllimi ishte që të jap një përmbledhje të disertacionit dhe të ketë zgjuar tek lexuesit dëshirën për të parë gjithë punimin në tërësi, me veçoritë, risitë, problematikat që ka procedimi parandalues në Shqipëri dhe ai Amerikan. METODOLOGJIA E PËRDORUR Tema e disertacionit Sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve të veprave penale, jashtë procedimit penal në Shqipëri, në një këndvështrim krahasues me sistemin Amerikan të konfiksimeve, administrimi i këtyre produkteve, është një trajtim sa praktik aq edhe doktrinar. Kështu që në këtë punim doktorature, kam përdorur një metodologji disi komplekse, e ndërthur kjo me disa element. Nëpërmjet metodës deduktive janë studiuar sekuestrimi dhe konfiskimi si institute të së drejtës, si në të drejtën pozitive kombëtare ashtu edhe në atë ndërkombëtare. Gjerësisht në këtë punim janë përdorur rastet studimore, pra praktika e gjykatave apo juridiksioni i tyre. Nëpërmjet metodës analizuese dhe asaj induktive, kemi bërë një analizë të këtyre vendimeve, duke nxjerrë në pah problematikat e ligjeve të sekuestrimit dhe konfiskimit dhe nevoja për të bërë reforma. Një vend të gjerë në këtë punim ka zënë doktrina, sidomos për sistemin Amerikan të konfiskimeve, e cila është shumë e pasur krahasuar me doktrinën shqiptare e cila pothuajse mungon. Në këtë punim janë shfrytëzuar gjerësisht kushtetutat, kodet, ligjet, aktet nënligjore të sistemit shqiptar, statutet, federale dhe shtetërore të sistemit Amerikan. Kjo bazë ligjore e gjerë është parë në Faqja 16

17 këndvështrimin e përmirësimeve ligjore dhe risive që ka sjellë dhe mundësive për përmirësim. Statistika ka zënë një rol cilësor në këtë punim, ajo na ka ndihmuar për të kuptuar efikasitetin e ligjeve në praktikë dhe për të bërë një analizë më të thellë të këtij punimi. Gjithashtu nuk mund të lëmë pa përmendur këtu, vendimet unifikuese të Gjykatës së Lartë dhe vendimin e Gjykatës Kushtetuese Shqiptare, precedentët e krijuar nga Gjykata e Lartë Amerikane, vendimet e të cilave na kanë ndihmuar për të kuptuar kushtetutshmërinë e këtyre konfiskimeve. Në fund, por jo nga rëndësia duhet të përmend konventat ndërkombëtare të cilat janë pika të rëndësishme orientimi për këtë punim disertacion. Në përfundim në mënyrë të përmbledhur do të pohoja se ky punim është mbështetur mbi një metodologji jo vetëm të shumëllojshme por edhe inter aktive, bazuar mbi këto element: mbi konventat ndërkombëtare, mbi një praktikë të pasur gjyqësore, një juridiksion po kaq i pasur, mbi një doktrinë të gjerë dhe jo të kufizuar, mbi statistika dhe mbi një juridiksion po kaq interesant të Gjykatës së Lartë Shqiptare, asaj Kushtetuese por edhe Gjykatës së Lartë Amerikane. Kjo metodologji e përdorur na ka ndihmuar për të bërë, në mendimin tonë një punim analizues, i cili ka nxjerr në pah karakteristikat, veçoritë, arritjet dhe problematikat e konfiskimeve të produkteve të veprave penale jashtë procedimit penal. Faqja 17

18 KREU I SEKUESTRIMI DHE KONFIKSIMI SI MASA KUNDËR PASURISË. PARASHIKIMET LIGJORE NË LIDHJE ME MASAT KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PEALE NË KONVENTAT NDËRKOMBËARE KAPITULLI I ÇFARË ËSHTË SEKUESTRIMI DHE KONFISKIMI SI MASA TË DREJTUARA KUNDËR PASURISË Përmbledhje:1. Disa konsiderata të përgjithshme lidhur me sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve te veprave penale. -2. Sekuestrimi, si masë provizore drejtuar ndaj pasurisë Konfiskimi si masë përfundimtare kundër pasurisë. 1.1 Disa konsiderata të përgjithshme lidhur me sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve te veprave penale Krimi i Organizuar Ndërkombëtar është një nga fenomenet më negative në shoqëri dhe me pasoja shumë të rënda për sigurinë dhe ekonominë e një vendi. Pa dyshim, lufta kundër këtij fenomeni është prioritet i çdo politike ndërkombëtare dhe kombëtare dhe kërkon vizion, përcaktim objektivash dhe burimesh të nevojshme, si dhe aftësi për të trajtuar këtë fenomen. Shtetet të shqetësuar për ekzistencën e rrezikshme te këtij fenomeni, filluan të sillnin metoda dhe modele të reja në luftën ndaj tij. Shumë shpejt ato e kuptuan që të luftosh këtë fenomen kaq të rrezikshëm duhet të bashkëpunosh me shtetet palë për të krijuar politika dhe qëndrime të përbashkëta, një bashkëpunim sa më të gjerë dhe ajo që ishte më e rëndësishmja, gjetja e mjeteve efikase për të luftuar dhe të parandaluar krimin e organizuar, trafiqet apo krime të tjera të po kaq të rrezikshme. Kështu shtetet shprehën vullnetin për një luftë të gjithanshme kundër krimit nëpërmjet miratimit të akteve ndërkombëtare. Këto akte kishin si qëllim luftën pa kompromis me çfarë do mjeti ligjor në luftë kundër këtij fenomeni. Një nga këto mjete efikase ishte edhe sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve të veprave penale. Teoritë moderne e konsiderojnë konfiskimin, si një mjet të vjetër dhe të lashtë kundër një fenomeni të ri dhe modern, që drejtohet kundrejt produkteve të veprave penale që prodhon aktiviteti kriminal i këtyre autorëve, duke pasur si qëllim luftën jo vetëm kundër autorëve por edhe veprimtarisë kriminale të tyre. Konfiskimi i pasurive apo produkteve të veprave penale, sjell si pasojë privimin e përhershëm të këtyre autorëve nga përfitimet e veprave penale, uljen e aktivitetit kriminal, nëpërmjet reduktimit të fuqisë ekonomike. Shumica e shteteve e pranojnë se konfiskimi i produkteve të krimit, pavarësisht nga problemet e hasura në praktikë, konsiderohet si një nga mjetet më efikase kundër veprimtarisë së rrezikshme kriminale siç janë krimi i organizuar ndërkombëtar, grupi i strukturuar kriminal, trafikimi i qenieve njerëzore, i armëve, i lëndëve narkotike etj. Masat më të rëndësishme kundër pasurisë janë 2 sekuestrimi dhe konfiskimi, por këto Faqja 18

19 nuk janë të vetme. Le të shohim në vijim ato më të rëndësishmet dhe të fillojmë me sekuestrimin. 1.2 Sekuestrimi, si masë provizore drejtuar ndaj pasurisë Sekuestrimi dhe konfiskimi janë masa ligjore me karakter pasuror, të drejtuara kundrejt pasurisë, e cila është produkt ose instrument i veprës penale, ose ka shërbyer për kryerjen e saj. Por nëse do ta thjeshtonim përkufizimin e këtyre masave vetëm si më sipër, kjo do të dilte jashtë qëllimit të këtij studimi, pasi përveç më sipër, sekuestrimi dhe konfiskimi mund të konsiderohen edhe institute të së drejtës. Sigurisht, këto institute kanë rregullat, kushtet apo dispozitat që i normojnë. Masat kundër pasurisë kanë një qëllim të përbashkët, privimin nga përdorimi dhe në një moment të mëvonshëm nga pronësia e pasurisë produkt i aktivitetit kriminal. Pra drejtohen të dyja kundër pasurisë të prezumuar të paligjshme. Por pavarësisht karakteristikës të përbashkët si masa të drejtuara kundër pasurisë, ato kanë edhe ndryshime nga njëra-tjetra. Këto masa gjejnë zbatim në kushte të ndryshme ligjore dhe si pasojë kanë karakteristika të ndryshme. Sekuestrimi është një masë provizore ose e përkohshme e drejtuar kundër pasurisë, e cila është produkt apo instrument, ndërsa konfiskimi është masë përfundimtare e drejtuar ndaj pasurisë. Është e vështirë që për sekuestrimin të gjesh një përkufizim si nga doktrina e huaj, aktet ndërkombëtare ashtu edhe nga doktrina apo legjislacioni Shqiptar. Por bazuar në këtë studim dhe në përfundim të tij, mund të japim një përkufizim personal, mbështetur edhe në karakteristikat e tij. Me sekuestrim do të kuptojmë, një masë provizore që drejtohet kundër pasurisë produkt apo instrument i veprimtarisë kriminale, bazuar në një procedure ligjore të përcaktuar, ku pronarit apo poseduesit të saj i hiqet përkohësisht e drejta e shfrytëzimit dhe e përdorimit të kësaj pasurie. Sekuestrimi, sipas fjalorit të gjuhës së sotme shqipe: është një veprim me anë të cilit ndalohet në rrugë ligjore, përdorimi dhe shfrytëzimi i një prone apo pasurie vetjake; kthej në pronë të shtetit pasurinë e një të dënuari ose diçka të siguruar në mënyrë të paligjshme 2. Mendoj që fraza e dytë e fjalorit të gjuhës së sotme shqipe: kthej në pronë të shtetit pasurinë e një të dënuari ose diçka të siguruar në mënyrë të paligjshme nuk është i saktë, pasi masa e sekuestrimit ka të bëjë më privimin e përkohshëm nga e drejta e përdorimit dhe e shfrytëzimit të kësaj pasurie nga pronari apo poseduesi i ligjshëm, por pronari nuk humbet titullin e pronësisë, por vetëm disa tagra atë të përdorimit, gëzimit, shfrytëzimit, të cilat i kalojnë shtetit. Kjo pasuri e sekuestruar kalon në favor të shtetit vetëm me një vendim të mëvonshëm konfiskimi. Edhe pse nuk kemi përkufizime nga doktrina, nga zbatimi në praktikë i tij, sipas të gjitha legjislacioneve dhe sistemeve, sekuestrimi paraqitet si një masë provizore kundër pasurisë, e cila i paraprin ose jo një masë përfundimtare siç është konfiskimi i mëvonshëm. Nga sa thamë më lart mund të nxjerrim në pah karakteristikat e kësaj mase: 2 Për më shumë shiko, fjalorin e Shqipes së Sotme (botim i dytë i ripunuar), botimi i shtëpisë botuese Toena, Tiranë 2002, fq Faqja 19

20 është një masë emergjente apo provizore (e përkohshme) e drejtuar kundër pasurisë produkt apo instrument i kryerjes së veprimtarisë kriminale apo veprimit të ndaluar, mund ti paraprijë ose jo një mase konfiskimi në të ardhmen, merret me një vendim të organeve të zbatimit të ligjit, të cilat mund të jenë administrative ose gjyqësore, konsiston në privimin e pronarit të kësaj pasurie nga përdorimi apo shfrytëzimi, për shkak të prezumimit të paligjshëm të kësaj pasurie, pasi e ka prejardhjen ose është instrument i veprimtarisë kriminale, merret sipas kushteve të përcaktuara rigorozisht në ligj. Kjo masë provizore kundër pasurisë shpesh i shërben asaj përfundimtare, konfiskimit. Po çfarë është konfiskimi? 1.3 Konfiskimi si masë përfundimtare kundër pasurisë Ndryshe nga sekuestrimi, për konfiskimin, mund të japim disa përkufizime. Në kuptimin klasik me konfiskim do të kuptojmë: marrjen e pronës pronarit apo poseduesit të saj, nga shteti pa kundër shpërblim. Në një kuptim më të saktë konfiskimi do të ishte: heqja dorë në mënyrë jo të vullnetshme nga një pronë pa kompensim si pasojë e një shkelje, veprimtarie apo aktiviteti të ndaluar nga ligji, si edhe kur kjo pronë është përfitim apo ka lehtësuar kryerjen e këtyre veprimtarive të ndaluara. Në konventën e OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar (tani e në vazhdim kjo konventë do të quhet Konventa e OKB-së kundër KON-së), kemi këtë përkufizim: konfiskimi, i cili përfshin në raste të veçanta gjobën, nënkupton privimin e përhershëm nga pronësia me anë të një urdhri gjykate apo autoriteti tjetër kompetent 3. Konventa e Varshavës e Këshillit të Evropës 4 me termin konfiskim nënkupton: një dënim ose masë të urdhëruar nga një gjykatë pas një procedimi, lidhur me një ose disa vepra penale, dënim ose masë që përfundon me privimin e përhershëm të pasurisë. Përkufizimi i dhënë nga Konventa e Varshavës e Këshillit të Evropës është më i saktë dhe më i plotë, në raport më atë të OKB-së, e cila e konsideron konfiskimin ndonjëherë edhe gjobë. Mendoj se përdorimi i konfiskimit si gjobë në këtë konventë, ndodh në rastin kur personit i jepet kjo gjobë si dënim plotësues, përveç dënimit kryesor. Sipas fjalorit të gjuhës së sotme shqipe me termin konfiskim kuptojmë: konfiskimin e pasurisë apo të mallit të dikujt pa shpërblim 5. Ky përkufizim është i cunguar dhe jo i plotë. Ai nuk i përmbahet karakteristikave që ka vet konfiskimi në praktikë, por në thelb është i saktë. 3 Për më shumë shiko, nenin 2/g të kësaj konvente. 4 Ligji Nr.9646, datë Për ratifikimin e Konventës së Këshillit të Evropës Për pastrimin, kërkimin, kapjen dhe konfiskimin e produkteve të krimit dhe për financimin e terrorizimit, bërë në Varshavë më 16 maj 2005, neni 1, pika d. Kjo konventë quhet ndryshe edhe Konventa e Varshavës. 5 Për më shumë, shih fjalorin e Shqipes së Sotme (botim i dytë i ripunuar), shtëpia botuese Toena, Tiranë 2002, fq.597. Faqja 20

21 Në një këndvështrim historik konfiskimi, është përdorur për të përshkruar mbajtjen e pasurive nga shteti. Këto janë pasuri që kanë shërbyer për kryerjen ose janë instrument të kryerjes të krimit, si dhe pasuri që rrjedhin nga veprimtaritë me të rrezikshme kriminale. Në fillimet e tij konfiskimi ka luftuar fenomenet më negative të shoqërisë si piraterinë, kontrabandën, më vonë për të luftuar krimin e organizuar, trafikimet e armëve, qenieve njerëzore dhe sot në kohët moderne luftojnë aktet terroriste. Prandaj mbështetur në këtë background historik, konfiskimi konsiderohet si një mjet i vjetër, për të luftuar fenomenet moderne të krimit. Përkufizimet për konfiskimin ndryshojnë jo vetëm nga njëri legjislacion apo sistem i zgjedhur por edhe nga njëra periudhë në tjetrën, duke pasur parasysh kontekstin historik. Në vendet e sistemit të Common-Law, konfiskimi është një masë tradicionale e drejtuar kundër pasurisë të prezumuar të paligjshme dhe është përdorur nga shteti për të marrë çfarë do lloj pasurie që është përdorur në veprime të ndaluara. Më vonë ky mjet, u konsiderua si një proces permanent ku qeveria merr pasuritë e pronarit pa asnjë kompensim si një dënim ndaj pronarit ose pasurisë, për shkak se personi ose pasuria, konsiderohen si shkelës të ligjeve. Sipas legjislacionit Amerikan apo atij Anglez, konfiskimi i drejtuar kundrejt pasurisë që ka shërbyer si mjet apo është përfitim i veprimit të ndaluar, quhet konfiskimin in rem (ose in res) pasi drejtohet vetëm ndaj sendit. Ky konfiskim quhet ndryshe edhe konfiskim civil. Ndërsa po sipas legjislacionit Amerikan apo atij Anglez, konfiskimi i drejtuar ndaj pasurisë së personit që ka kryer vepër penale dhe nga kjo vepër kemi përfitime apo produkte, atëherë ky konfiskim quhet in personam, pra drejtohet kundrejt personit që ka kryer veprën penale. Ky konfiskim quhet ndryshe edhe konfiskimi penal (in personam), pasi është i lidhur me personin. Konfiskimi ka evoluar duke e shtuar gjithmonë e më shumë objektin apo fushën e veprimit të tij, por pavarësisht nga kjo karakteristikat e tij nuk kanë ndryshuar. Konfiskimi është: një masë përfundimtare që drejtohet kundër pasurisë produkt apo instrument i veprimit të ndaluar apo të kundra ligjshëm, këto pasuri kalojnë në pronësi të shtetit, pa kundër shpërblim, caktohet me një vendim të autoriteteve të zbatimit të ligjit, të cilat mund të jenë, organe gjyqësore apo administrative, sipas përcaktimeve dhe kushteve të përcaktuara rigorozisht në ligj, pas kësaj mase pronari i humbet të gjitha tagrat e pronësisë mbi këtë pasuri dhe tagrat i kalojnë shtetit, i cili bëhet pronar në bazë të ligjit për konfiskimet. Sekuestrimi dhe konfiskimi janë masa të drejtuara kundër pasurisë, që i gjen pothuajse në të gjitha legjislacionet e shteteve, por objekt studimi i këtij disertacioni do të jetë sekuestrimi dhe konfiskimi në këndvështrim krahasues midis sistemit Amerikan të konfiskimeve dhe atij Shqiptar. Në sistemin Amerikan studimi do të fokusohet në konfiskimin civil dhe atë penal. Ky studim në sistemin Shqiptar do të fokusohet në konfiskimet jashtë procedimit penal, sipas ligjit kundër Krimit të Organizuar dhe ligjit Anti-mafia. Ky lloj konfiskimi njihet edhe me emrin procedimi parandalues. Në sistemin shqiptar të së drejtës ky është një procedim i ri, ende në hapat e para të tij pa plotësuar një dekadë, ndërsa në Amerikë konfiskimi civil ka Faqja 21

22 shekuj që ekziston. Meqenëse, objekti i studimit do të fokusohet në dy sisteme të së drejtës, atë Amerikan dhe atë Shqiptar, do të preferoja të filloja punimin më këtë të fundit. Pra ashtu siç e thamë edhe më lart sistemi Shqiptar i konfiskimeve përbëhet nga 2 ligje objekt studimi, ligji Kundër Krimit të Organizuar dhe atij Anti-mafia. Të dyja këto ligje se bashku normojnë procedimin parandalues, i pari e ka themeluar këtë lloj procedimi ndërsa i dyti e rregullon aktualisht sot. Por ky lloj procedimi nuk është krijim origjinal i ligjvënësit shqiptar, por është në vazhdim dhe në përputhje të detyrimeve që rrjedhin nga aktet ndërkombëtare. Për këtë arsye do të preferoja të filloja së pari me parashikimet e akteve ndërkombëtare, në vazhdimësi me sistemin Shqiptar të konfiskimeve, më tej me atë Amerikan. Kjo paraqitje, sigurisht jo vetëm panoramike, do të na ndihmonte për të kuptuar sistemin Shqiptar, atë Amerikan, karakteristikat e secilit prej dhe tyre dhe si deduksion do të na sillte rezultatin përfundimtar një analizë të elementëve të përbashkët dhe të veçant të të dy sistemeve. Faqja 22

23 KAPITULLI II PARASHIKIMET LIGJORE NË LIDHJE ME MASAT KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PEALE SIPAS PARASHIKIMVE TË KONVENTAVE NDËRKOMBËARE Përmbledhje: 1. Një vështrim mbi aktet ndërkombëtare. -2. Parashikimet e Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar. 3. Çfarë do të konsiderohet produkt i veprave penale, instrument, bllokim, konfiskimi i të ardhurave nga veprimtari kriminale?. 4. Çfarë masa parashikon Konventa e OKB-së kundër KON-së. 5. Parashikimet e Konventës së Varshavës për konfiskimin e produkteve të krimit. 6. Llojet e konfiskimeve sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës Konventa e OKB-së kundër KON-së Llojet e konfiskimeve sipas konventës së Varshavës Kufijtë e konfiskimit sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës. 2.1 Një vështrim mbi aktet ndërkombëtare Aktet ndërkombëtare të miratuara, në luftën kundër veprimtarive të rrezikshme kriminale, janë të larmishme dhe të konsiderueshme, të cilat me kalimin e kohës, janë plotësuar dhe përmirësuar 6. Ky studim duke mos qenë shterues, do të fokusohet në luftën kundër veprimtarive të rrezikshme kriminale, nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit të produkteve të veprave penale dhe në qendër të studimit do të ketë disa nga konventat më të rëndësishme ndërkombëtare, por më së shumti do të fokusohet në Konventën e OKB-së, kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar (tani edhe në vazhdim do të quhet Konventa e OKB-së kundër KON-së) dhe në Konventën e Varshavës ose të Këshillit të Evropës për Depistimin, Kërkimin dhe Konfiskimin e Produkteve të Veprave Penale(këtu e në vazhdim Konventa e Varshavës). Këto konventa parashikojnë një sërë masash në luftën kundër këtyre fenomeneve, por për efekt studimi ne do të trajtojmë vetëm sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve të veprave penale, si instrument i vjetër për të luftuar fenomene të reja, të cilat sjellin privimin nga pasuria, produkt i veprimtarisë kriminale të këtyre personave. 2.2 Parashikimet e Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar. Shqipëria ka ratifikuar Konventën e OKB-së, kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar 7 dhe bazuar në Kushtetutën e Shqipërisë në nenet 5, 116 dhe 122 8, kjo 6 Edhe, konventa e OKB-së të vitit 1988, Kundër Trafikut të Paligjshëm të Drogave Narkotike dhe lendëve Psikotrope. Kjo konventë parashikon konfiskimin e fitimeve që rrjedhin nga këto vepra penale, por meqenëse më vonë këto vepra penale u përfshin në konventën e OKB-së, për efekt studimi po ndalemi tek kjo e fundit. 7 Ligji nr.8920, dt , për ratifikimin e Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar dhe 2 protokolleve shtesë së saj. Protokolli i Palermos. Faqja 23

24 konventë është pjesë e legjislacionit të brendshëm dhe e detyrueshme për t u zbatuar nga shteti Shqiptar. Konventa, e cila përmban norma me karakter material dhe procedural, shpall si qëllim të saj luftën kundër KON-së, duke parashikuar edhe mjetet konkrete në luftën kundër këtij fenomeni kaq shqetësues për mbarë popujt. Në këtë konventë midis shumë masave të tjera, parashikohet, si masë kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar edhe sekuestrimi, ngrirja, pezullimi dhe konfiskimi i produkteve të këtyre aktiviteteve kriminale 9. Por përpara se të ndalemi tek masat kundër pasurisë që rrjedh nga aktivitetet kriminale, siç janë sekuestrimi dhe/ose konfiskimi i produkteve të krimit, mendojmë se është e nevojshme të ndalemi tek përkufizimet që japin konventat mbi disa nocione të rëndësishme në paragrafin e mëposhtëm. 2.3 Çfarë do të konsiderohet produkt i veprave penale, instrument, bllokim, konfiskimi i të ardhurave nga veprimtari kriminale? Përkufizimin e këtyre nocioneve e jep edhe Konventa kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar e OKB-së dhe Konventa e Këshillit të Evropës për Depistimin, Kërkimin dhe Konfiskimin e Produkteve të Veprave Penale, ose e njohur ndryshe si Konventa e Varshavës e Maj-it Të dyja konventat parashikojnë këto përkufizime: a) produkt 11 nënkupton çdo avantazh ekonomik të nxjerrë nga veprat penale. Ky avantazh mund të konsistojë në çdo pasuri, siç përcaktohet në nën paragrafin b të këtij neni; b) pasuri 12 nënkupton pasuri të çdo natyre, fizike ose jo-fizike, e luajtshme ose e paluajtshme, si dhe aktet juridike ose dokumentet që vërtetojnë një titull ose interes mbi këtë pasuri; c) instrument nënkupton të gjitha objektet e përdorura ose të destinuara për t u përdorur në çfarë do lloj mënyre, plotësisht ose pjesërisht, për të kryer një ose disa vepra penale; ç) të ardhura nga krimi, nënkupton çdo pasuri që rrjedh ose është fituar direkt ose indirekt nëpërmjet kryerjes së veprës penale, Përkufizimi i nocioneve si produkt, pasuri, instrument i shërben qëllimit që ka kjo konventë: sekuestrimit dhe konfiskimit të produkteve, të cilat mund të jenë pasuri dhe/ose instrument të krimit. Konventa, përcakton saktësisht se çfarë është produkt kriminal duke nxjerrë në pah karakteristikën e tij, pra të jetë i lidhur dhe të rrjedhë nga veprimtaria kriminale. 2.4 Çfarë masa parashikon Konventa e OKB-së kundër KON-së 8 Neni 116-1, Aktet normative që kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë janë: b-marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara- 9 Për më shumë shiko, nenin 12 të Konventës së OKB-së kundër KO-së. 10 Konventa e Këshillit të Evropës, Për pastrimin, kërkimin, kapjen dhe konfiskimin e produkteve të krimit dhe për finacimin e terrorizmit, Varshavë , miratuar me ligjin nr.9646, dt Konventa e Këshillit të Evropës Për Konfiskimin ose Konventa e Varshavës, neni 1, paragrafi a i saj. 12 Konventa e OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar, neni 2, pika/d dhe Konventa e Këshillit të Evropës për Konfiskimin (Konventa e Varshavës), neni 1, pikab. Faqja 24

25 Shtetet palë janë tashmë të bindura në nevojën për të ndjekur një politikë penale të përbashkët, me synim mbrojtjen e shoqërisë nga veprimtari të rrezikshme kriminale. Lufta kundër krimeve të rënda është bërë gjithnjë e më shumë problem ndërkombëtar, prandaj ajo kërkon përdorimin e metodave moderne dhe efektive po në shkallë ndërkombëtare. Një prej këtyre metodave është privimi i kriminelëve nga produktet e krimit dhe instrumenteve për kryerjen e tyre, nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit të këtyre produkteve. Qeveritë e të gjitha shteteve janë plotësisht dakord në këtë pjesë, por ndryshimi qëndron në masat legjislative që ato zgjedhin në përputhje me realitetet ekonomike, ligjore dhe veçoritë e vendeve se ku zbatohen këto masa. Pikërisht në Konventën e OKB-së kundër KON-së parashikohet sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurive ose të ardhurave nga krimi 13. Konkretisht ky nen 14 parashikon: 1. Shtetet palë duhet të adoptojnë në shkallën më të madhe të mundshme dhe brenda sistemeve të tyre ligjore, masa të tilla që mund të jenë të nevojshme për konfiskimin e: a- të ardhurave nga krimi që rrjedhin nga vepra penale, b-pasurisë, pajisjeve ose mjeteve të përdorura ose të destinuara për t u përdorur në vepra penale Pra kjo konventë parashikon sekuestrimin dhe më vonë konfiskimin jo vetëm të të ardhurave nga krimi por edhe të instrumenteve që kanë shërbyer për kryerjn e një krimi. Gjithashtu, kjo konventë parashikon edhe detyrimin që shtetet të marrin të gjitha masat: për të identifikuar, zbuluar, bllokuar çdo send që ka lidhje me veprimtarinë kriminale, për të sekuestruar edhe vlerën e produkteve kur ajo është e përzier me pasuri të ligjshme, deri në vlerën koresponduese, por duke bërë kujdes që personat e tretë në mirëbesim të mbrohen. Ashtu siç identifikohet edhe më sipër kjo konventë sanksionon masat me karakter pasuror, si sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve të veprave penale, vendos disa rregulla, parime të përgjithshme si dhe vendos kufijtë e sekuestrimit dhe konfiskimit duke mbrojtur personat e tretë në kushte mirëbesimi. Konventa e OKB-së kundër KON-së, nuk është konventa e parë që parashikon sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve të veprave penale, por ajo zgjeroi llojin e veprave penale për të cilat lejohej qoftë sekuestrimi apo konfiskimi i këtyre produkteve 15. Ndërsa Konventa e Varshavës e Majit 2005 është një plotësim dhe një rregullim më i plotë, më i saktë i instituteve të sekuestrimit dhe të konfiskimit të produkteve të veprave penale në të gjitha aspektet. Për këtë do flasim në vazhdim. 13 Neni 12 i Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar, me titull Konfiskimi dhe marrja e sendeve. 14 Po aty, neni 12, paragrafi 1, pika a dhe b i Konventës së OKB-së kundër KON-së. 15 Kujtojmë këtu Konventën Kundër Trafikut të Paligjshëm të Drogave Narkotike dhe Substancave Psikotrope e vitit 1988 e Vienës, e cila parashikonte sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve që rridhnin nga trafikimet e lëndës narkotike. Faqja 25

26 2.5 Parashikimet e Konventës së Varshavës për konfiskimin e produkteve të krimit Konventa e Varshavës, në lidhje me konfiskimin jep këtë përcaktim: d) konfiskim nënkupton një dënim ose masë të urdhëruar nga një gjykatë pas një procedimi, lidhur me një ose disa vepra penale, dënim ose masë që përfundon me privimin e përhershëm të pasurisë; Po kështu edhe me ngrirje, bllokim ose sekuestro konventa kupton këtë gjendje: g) ngrirje ose bllokim nënkupton ndalimin e përkohshëm të transferimit, shkatërrimit, konvertimit, disponimit ose lëvizjes së pasurisë apo realizimin e përkohshëm të izolimit ose kontrollit të pasurisë, mbi bazën e një vendimi të lëshuar nga një gjykatë ose një organ tjetër kompetent. Referuar të dyja konventave të lartë përmendura jepet një përkufizim për nocionet, si produkt, pasuri, instrument, dhe për institutet si konfiskim, bllokim, ngrirje. Ndërsa në të dy ligjet të miratuara nga legjislativi shqiptar, ai i vitit 2004 dhe ai i vitit 2009, nuk gjejmë ndonjë përkufizim për nocione të tilla si sekuestro, ngrirje, bllokim, pasuri, produkt, konfiskim. Karakteristikat e instituteve të sekuestrimit dhe konfiskimit dalin nga një interpretim i kushteve në të cilat vendosen këto institute. Por jurisprudenca shqiptare në zbatimin e këtyre ligji u është referuar drejtpërsëdrejti përkufizimeve të këtyre nocioneve të dhëna nga këto konventa, bazuar kjo në hierarkinë e normave të parashikuara në nenin 116, ku marrëveshjet e ratifikuara nga Kuvendi janë drejtpërdrejt të zbatueshme në të drejtën e brendshme. Konventa e Varshavës është miratuar duke shfrytëzuar në kuptimin pozitiv, ekzistencën e mëparshme të akteve të tilla ndërkombëtare, kjo ka sjellë një rezultat shumë pozitiv në përmbajtje dhe në rregullimin aktual që bën kjo konventë, duke e karakterizuar atë nga qartësia dhe rregullimi i plotë i instituteve të sekuestrimit dhe të konfiskimit të produkteve të veprave penale në çdo aspekt. Por çfarë parashikojnë këto konventa në lidhje me konfiskimet? 2.6 Llojet e konfiskimeve sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës Konventa e OKB-së kundër KON-së Konventa e OKB-së kundër KON-së, parashikon, në mendimin tonë personal, dy lloj konfiskimesh atë të detyrueshëm dhe atë fakultativ. a) Konfiskimi i detyrueshëm i ngushtuar i produkteve të veprave penale është i lidhur me këto raste: grupet kriminale të organizuara, veprat penale të pastrimit të produkteve të veprave penale, korrupsioni, Faqja 26

27 pengimi i drejtësisë 16. Në këto raste shtetet janë të detyruara të marrin masat e duhura që u lejojnë atyre konfiskimin e detyrueshëm të produkteve të veprave penale për veprat penale të sipër përmendura, e lidhur kjo me rrezikshmërinë e madhe që kanë këto vepra penale për sigurinë publike në tërësi. b) Konfiskimi fakultativ është i lidhur me: krimet serioze (konsiderohen të tilla çdo akt që përbën vepër penale të dënueshme me një dënim maksimal të heqjes së lirisë prej 4 vjetësh ose një dënim më të rëndë). Në rastin e fundit konventa e lë në diskrecionin e shteteve palë të vendosin konfiskimin edhe për këto vepra penale por me kushtin që dënimi në maksimal me heqje lirie të jetë më shumë se 4 vjet. Ky diskrecion ka nja arsye logjike, pasi lejon vet shtetet palë që të vendosin konfiskimin e produkteve për ato vepra penale që paraqesin rrezikshmëri më të madhe ose janë të përhapura më shumë në shtetet palë. Kjo i shërben luftës kundër kriminalitetit, sipas veçorive që zhvillohet ai në shtetet palë duke lejuar shtetet që të marrin këto masa kundër produkteve të veprave penale e lidhur me veprat penale që janë më shumë të përhapura në po këto shtete. Kjo konventë duke pasur si qëllim luftën kundër krimit të organizuar ndërkombëtar, parashikon konfiskimin për këto vepra duke mos dalë nga qëllimi i saj. Ndërsa Konventa e Varshavës e Majit 2005 ka një rregullim të ndryshëm, le ta shohim atë në vijim Llojet e konfiskimeve sipas konventës së Varshavës Konventa e Varshavës e Majit 2005, parashikon 2 lloj konfiskimi atë : a-të zgjeruar, b- dhe të ngushtuar. a)-konfiskimin e zgjeruar, konventa e Varshavës e lidh me konfiskimin 17 e produkteve të krimit me vepra të tilla si: krimi i organizuar ndërkombëtar, grupi i strukturuar kriminal, bandë e armatosur, trafikim i qenieve njerëzore, i armëve, i lëndëve narkotike, trafikimi i mallrave të vjedhura, korrupsioni, mitmarrja, mashtrimi, falsifikimi i monedhës, pirateria, krimi mjedisor, vrasja dhe plagosja e rëndë, kontrabanda në fushën e tatimeve dhe doganave, e pastrimit të parave me kushtin që sanksioni për këtë vepër penale të jetë më shumë në maksimum se një vit. Ky konfiskim i zgjeruar i parashikuar në nenin 3 të saj 18, lidhet me çfarë do lloj pasurie, që është produkt i veprave penale të parashikuara në këtë konventë si më sipër. Këtu përfshihen jo vetëm ato me rrezikshmëri të madhe shoqërore për publikun siç ishin krimi i organizuar, trafiqet ilegale, etj por edhe me zhvatjen, korrupsionin, kontrabandën, piraterinë, krimin mjedisor, vrasjen, mbajtjen peng etj. Duke pasur parasysh realitetet ekonomike dhe ligjore të vendeve të ndryshme, konventa parashikon edhe një lloj tjetër konfiskimi, konfiskimin e ngushtuar 19. b)-konfiskimi i ngushtuar, është i lidhur vetëm me një kategori veprash penale, duke u lënë diskrecion shteteve palë të zgjedhin konfiskimin e zgjeruar apo ngushtuar në përputhje me realitetet ekonomike dhe ligjore. 16 Për më shumë shiko, nenin, 2/b,5,6,8, 23 të Konventës së OKB-së kundër KON-së. 17 Shih nenin 3 dhe 9 të Konventës të KE-së për konfiskimin e produkteve te krimit. 18 Neni 3-Masat e konfiskimit, pika 1/a e K të Produkteve të Krimit e Varshaves Për më shumë shiko, nenin 3, pika 2/b e K. së KE-së për konfiskimin e produkteve të krimit.. Faqja 27

28 Pavarësisht nga, lloji i konfiskimit i parashikuar në secilën nga konventat, i cili mund të jetë i ndryshëm, kufijtë e konfiskimit apo pasuria që konfiskohet është pak a shumë e njëjtë sipas të dyja konventave. 2.7 Kufijtë e konfiskimit sipas konventave të OKB-së dhe asaj të Varshavës Konventa e OKB 20 -së dhe e ajo e Varshavës për sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve përcakton rastet se kundër cilës pasuri drejtohet sekuestrimi dhe konfiskimi. Konventa e Varshavës e Majit 2005 parashikon se masat për ngrirjen, bllokimin dhe konfiskimin përfshijnë: a) pasurinë në të cilën janë transformuar ose konvertuar produktet; b) pasurinë e përftuar nga burime të ligjshme, nëse fitimet janë përzier, pjesërisht ose tërësisht, me një pasuri të tillë, deri në vlerën që vlerësohen fitimet e përziera; c) të ardhurat ose privilegje të tjera që rrjedhin nga fitimet, nga pasuria në të cilën janë transformuar ose konvertuar produktet nga krimi ose nga pasuria me të cilën janë përzier produktet nga krimi, deri në vlerën që vlerësohen fitimet e përziera, në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtën masë sa edhe fitimet 21. Në nenin 3 pika 1 te Konventës së Varshavës 22 përcaktohet se objekt sekuestrimi do të jetë vetëm ajo pjesë e pasurisë, dhe të ardhurave, të cilat nuk justifikojnë mënyrën e fitimit dhe origjinën e ligjshme. Pra lejon konfiskimin e instrumenteve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. Pra mund të konfiskohet përfitimi direkt nga aktiviteti kriminal por edhe ajo pjesë që është e përzier. Kufiri ligjor është vendosur në nenin 3 pika 1 e Konventës së Varshavës në të cilin thuhet: çdo shtet palë do të marrë ato masa për të lejuar konfiskimin e instrumenteve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. Pra detyrimi ligjor që vë konventa është: sekuestrimi vetëm i pasurisë që ka orgjinë të paligjshme dhe që është produkt i veprave penale të parashikuara në konventë, pra origjina e pasurisë është e lidhur me aktivitet kriminale. Objekt sekuestrimi do të jetë vetëm pasuria e paligjshme që është produkt i veprave penale të parashikuara në legjislacionet e tyre të brendshme. Përjashtim bën këtu vetëm rasti për pasuritë e grupeve terroriste të cilët ushtrojnë aktivitete terroriste. Në këtë rast konfiskohet pasuria e ligjshme dhe e paligjshme pavarësisht se ku ndodhet ajo 23. Në të dyja konventat objekt i këtij studimi, më duhet të pohoj që ajo e Varshavës e Majit 2005 është më e plotë. Kjo ka ardhur si pasojë e miratimit në një moment më të mëvonshëm të kësaj konvente, e cila ka mbajtur parasysh konventat ekzistuese si atë të OKB-së kundër akteve terroriste, kundër KON-së apo konventat e Këshillit të 20 Për më shumë shiko, nenin 12 të Konventës së OKB-së kundër K-së me titull: Konfiskimi dhe marrja e sendeve. 21 Për më shumë shiko, nenin 5 të Konventës së KE-së ose të Varshavës. 22 Po aty, neni 3/1 Çdo Palë do të marrë ato masa legjislative dhe masa të tjera të nevojshme për t i lejuar asaj konfiskimin e instrumenteve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. 23 Për më shumë shiko, neni 2, Financimi i terrorizmit i Konventës së Varshavës, Maj Faqja 28

29 Evropës, kjo ka sjellë si rezultat përmirësimin e saj. Ndodhur në këto kushte kur baza ligjore ndërkombëtare është e mjaftueshme dhe njëkohësisht detyruese për të ndërmarrë reforma ligjore në luftën kundër krimit të organizuar, trafikimeve, nëpërmjet sekuestrimeve dhe konfiskimeve të këtyre produkteve, shteti Shqiptar ndërmori një sërë masash në luftë kundër këtyre veprimtarive të rrezikshme kriminale. Masat e ndërmarra janë të shumëllojshme, por në këtë studim ne do të ndalemi tek masat legjislative që parashikojnë luftën kundër KO-së dhe trafikimeve nëpërmjet sekuestrimeve dhe konfiskimeve të produkteve të këtyre aktiviteteve kriminale. Në vijim do të flasim për të 2 ligjet e miratuar nga shteti shqiptar, duke nxjerrë në pah veçoritë dhe të përbashkëtat e tyre. Faqja 29

30 KREU II SEKUESTRIMET DHE KONFIKSIMET E PRODUKTEVE TË VEPRAVE PENALE SIPAS LEGJISLACIONIT SHQIPTAR KAPITULLI I SEKUESTRIMI DHE KONFISKIMI SIPAS KODIT PENAL DHE K. PR. PENALE Përmbledhje: 1. Konfiskimi, një mjet efikas kundër KO-së edhe në Shqipëri. 2. Llojet e sekuestrimit dhe konfiskimit në Shqipëri sipas Kodit Penal dhe K P Penale Konfiskimi sipas Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë Sekuestrimet sipas Kodit të Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë. 3. Nevoja për një konfiskim të ri parandalues. 1.1 Konfiskimi, një mjet efikas kundër KO-së edhe në Shqipëri Shqipëria është pjesë e një lufte globale, kundër krimit të organizuar, akteve terroriste apo të gjitha veprimtarive kriminale që prekin dhe dëmtojnë paqen, sigurinë dhe stabilitetin në botë. Krimi i organizuar dhe trafikimet ilegale kanë qenë fenomene shumë shqetësuese për qeveritë shqiptare dhe mbarë opinion e gjerë. Shqipëria filloj të përmendet në raportet e institucioneve ndërkombëtare si një vend me kriminalitet të lartë. Gradualisht grupet kriminale shqiptare me kalimin e viteve u bënë konkurrente të grupeve kriminale italiane, franceze, belge, angleze, greke etj 24. Angazhimi i shtetit Shqiptar në këtë luftë është i lidhur me vete pasojat negative dhe rrezikshmërinë e lartë shoqërore që ka ky fenomen, duke synuar që t i shërbehet rritjes së besueshmërisë në vend dhe sistemit të tij ekonomik e ligjor. Krimi i organizuar në vetvete është një fenomen kompleks dhe përmbledh shumë aspekte të veprimtarisë kriminale. Lufta kundër tij është e shumëllojshme dhe shumë dimensionale, si dhe kërkon një bashkërendim dhe bashkëveprim të autoriteteve ekzekutive, administrative dhe ligjore. Në këtë punim ne do të ndalemi, në një nga masat e parashikuara në aktet ndërkombëtare dhe e marrë nga shteti shqiptar, në luftë kundër fenomeneve, siç është sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve që rrjedhin nga këto aktivitete kriminale. Pa dyshim edhe nga ligjvënësi Shqiptar këto masa konsiderohen si mjete shumë efikase në luftë kundër fenomeneve të rrezikshme kriminale. Shqipëria është pjesë e një sërë organizatash ndërkombëtare që kanë si qëllim krijimin e politikave, qëndrimeve të përbashkëta, në luftën pa kompromis kundër aktiviteteve të rrezikshme. Ajo gjithashtu ka ratifikuar po një sërë marrëveshjesh ndërkombëtare dhe konventash prej të cilave lindin edhe detyrime për t u 24 Marrë nga strategjia ndërsektoriale e luftës kundër K.O, Trafiqeve dhe Terrorizmit, gusht Faqja 30

31 përmbushur, të tilla si Konventa e OKB-së 25 kundër KON-së, Konventa e Varshavës e Majit viti Sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve të veprave penale jashtë procedimit penal si masa të drejtuara kundër pasurisë, ose i quajtur ndryshe edhe procedimi penal, është një institut relativisht i ri pa mbushur ende një dekade. Por e drejta materiale dhe ajo procedurale penale Shqiptare, ka parashikuar sekuestrimin dhe konfiskimin brenda procedimit penal. Në vijim do flasim për llojet e sekuestrimeve dhe konfiskimeve në Shqipëri brenda procedimit penal dhe nevoja për një sekuestrim dhe konfiskim jashtë këtij procedimi, të produkteve të veprave penale Llojet e sekuestrimit dhe konfiskimit në Shqipëri sipas Kodit Penal dhe K Pr Penale Konfiskimi sipas Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë Në të drejtën penale Shqiptare, sekuestrimi dhe konfiskimi ka qenë pjesë e të drejtës materiale dhe procedurale Shqiptare. Në Kodin Penal të Republikës së Shqipërisë (këtu edhe në vazhdim K Penal) ka një nen 27, i cili parashikon konfiskimin e mjeteve dhe produkteve të veprës penale ose të çfarë do lloji pasurie tjetër, vlera e të cilës i korrespondon asaj të produkteve të krimit. Ky konfiskim vendoset me vendim të gjykatës dhe ka të bëjë me marrjen dhe kalimin në favor të shtetit: 1. të sendeve që kanë shërbyer për kryerjen e veprës penale, 2. të produkteve të veprës penale, edhe kur këto janë transferuar apo bashkuar me pasuri të tjera të fituara në mënyrë të ligjshme, 3. të shpërblimeve të veprës penale, 4. të çdo pasurie vlera e të cilës i korrespondon asaj të veprës penale, 5. të sendeve, prodhimi, mbajtja e të cilave është vepër penale edhe kur nuk është dhënë dënimi, Ky konfiskim në K Penal, parashikohet si një dënim plotësues, ku personit i konfiskohet gjithë pasuria e cila e ka prejardhjen nga aktivitete kriminale, por edhe kur ajo është përzier me pasuri të ligjshme, deri në vlerën e pasurisë së paligjshme që është përzier. Në këtë kod nuk flitet për sekuestrimin por vetëm për masën përfundimtare atë të konfiskimit, duke e konsideruar konfiskimin si një dënim plotësues. Ky lloj konfiskimi jepet pasi ka përfunduar procedimi penal dhe personi është deklaruar fajtor, jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm dhe realizohet vetëm brenda procesit penal. Në Kodin e Procedurës Penale parashikohen disa lloj sekuestrimesh, të cilat ndjekin qëllime të ndryshme. Le ti shohim në vijim. 25 Ligji nr.8920, dt , për ratifikimin e Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar dhe 2 protokolleve shtesë së saj. Protokolli i Palermos. 26 Ligji nr.9642, dt Per Ratifikimin e Konventës së Këshillit të Europës Për pastrimin, kapjen dhe konfiskimin e produkteve të krimit dhe për financimin e terrorizmit. 27 Neni 36 i Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë, ligji nr.7895, dt , i azhornuar. Faqja 31

32 1.2.2 Sekuestrimet sipas Kodit të Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë Në dispozitat e tjera të Kodit të Procedurës Penale në Shqipëri 28 ( këtu edhe në vazhdim K Pr Penale), parashikohen: a)-sekuestrimi i provave materiale, b)-sekuestro konservative, c)-sekuestro preventive. 29 Këto dy të fundit janë masa sigurimi me karakter pasuror, të drejtuara ndaj pasurisë, sendeve, produkteve të veprave penale, të personit që dyshohet se ka konsumuar këtë vepër penale. Sekuestrimi i provave materiale, është mjet për kërkimin e provës, i cili realizohet gjatë fazës së hetimit paraprak. Nëpërmjet këtij mjeti të kërkimit të provës organi i hetimit, kërkon provën gjatë fazës së hetimit paraprak, me qëllimi që t i shërbejë procesit të provuarit brenda procedimit penal 30. Duke qenë se sekuestrimi kufizon liritë dhe të drejtat e individit, këto veprime procedurale kryhen me vendim të gjykatës dhe të prokurorit, duke garantuar kështu liritë dhe të drejtat e njeriut (neni 8 i KEDNJ-së). Ndërhyrja në këtë të drejtë është në raport me rëndësinë dhe mbrojtjen e saj 31, p.sh, liria dhe fshehtësia e korrespodencës është një e drejtë shumë e rëndësishme kushtetuese, e garantuar edhe nga neni 8 i KEDNJ-së, ndërhyrja në këtë të drejtë është e kufizuar dhe e kontrolluar nga autoritetet gjyqësore 32. Në raste të ngutshme, Oficeri i Policisë Gjyqësore, me vendim të motivuar vendos sekuestrimin e provave materiale, i cili jo më vonë se 48 orë, ja paraqet prokurorit dhe ky i fundit po brenda 48 orëve duhet ta vleftësojë si të ligjshëm apo jo sekuestron, nëse ekzistojnë kushtet ose vendos kthimin e sendeve 33. Qëllimi i kësaj sekuestro është që organi procedues nëpërmjet këtyre mjeteve të kërkimit të provës, të gjejë provën dhe të provojë faktet, objekt akuze. Sekuestroja konservative 34, siç shihet edhe nga emërtimi, nënkupton bllokimin e 28 Ligji Nr date Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë, 29 Kjo quhet ndryshe edhe parandaluese, pasi vendoset mbi sendet që kanë shërbyer për kryerjen e veprës penale. 30 Sekuestrimi i dokumenteve bankare, bëhet me vendim të Gjykatës dhe si përjashtim me vendim të prokurorit dhe sekuestrohet çfarë do lloj dokumenti që është i nevojshmë dhe ka lidhje me veprën penale. Autoritetet financiare janë të detyruar të vënë në dispozicion dokumentat dhe nuk mund të jusitifikojnë egzistencën e sekretit banker. Neni 209, 210, pra në këtë rast kemi një ndërhyrje më të madhe e lidhur kjo edhe me inetresin publik që kërkohet të mbrohet, sepse shpesh bankat përdoren për të pastruar produktet e veprave penale dhe për të kryer trasaksione financiare të dyshimta me qëllim financimin e terrorizmit, por së ndërhyrja bëhet nga një autoritet gjyqësor. 31 Kontrolli dhe sekuestrimi i zyrës së mbrojtësit bëhet me vendim të gjykatës dhe egzekutohet personalisht nga prokurori gjatë hetimit dhe nga vet gjyqtari gjatë gjykimit dhe vetëm kur ka dyshime së në të fshihen prova shumë të rëndësishme dhe kur një nga anëtarët e asaj zyre është në proçedim penal. Ky veprim proçedurial kryehet edhe në prezencë të një anëtari të Këshillit Drejtues të Avokatisë. Për më shumë shih nenin 52 të K.Pr.Penale 32 Për më shumë shih nenin 299 të K P Penale, ku ndërhyrja e OPGJ është shumë e kufizuar. 33 Neni 300, 301 i K.Pr.Penale, këto konsiderohen edhe si veprime me iniciativë të OPGJ, i cili ndërhyn në këto raste në mënyrë që të mos dëmtohen provat. 34 Neni 270 i K P Penale. Faqja 32

33 pasurisë dhe ruajtjen e saj nga organi procedues deri në momentin që ajo do të përdoret me qëllim përmbushjen e detyrimeve financiare. Kjo masë sigurimi pasuror vendoset, ndaj pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme, të pandehurit, ose të shumave a sendeve që të tjerët i detyrohen atij. Kjo masë caktohet me kërkesë të prokurorit dhe me vendim të gjykatës 35. Qëllimi i sekuestros konservative është që këto mjete apo sende të sekuestruara të shërbejnë si mjete apo garanci për përmbushjen e detyrimit, që personi i pandehur mund të ketë ndaj shtetit, personave të dëmtuar, shpenzimeve të procedimit, apo pagimin e dënimit me gjobë. Në këtë sekuestrim, merret përkohësisht e gjitha pasuria që personi i pandehur ka, të ligjshme apo të paligjshme dhe kthehet ajo pjesë e pasurisë që ngelet pasi janë paguar të gjitha detyrimet që personi i pandehur ka ndaj shtetit, personit të dëmtuar nga vepra penale (paditësit civil) dhe shpenzimet e shtetit. Edhe kjo masë sigurimi vendoset vetëm brenda procedimit penal. Sekuestroja preventive 36, quhet ndryshe edhe sekuestro parandaluese, vendoset nga gjykata me kërkesë të prokurorit, kur: a)- ka rrezik që disponimi i lirë i një sendi, që lidhet me veprën penale mund të rëndojë apo zgjasë pasojat e saj ose të lehtësojë kryerjen e veprave penale të tjera, b)- dhe /ose mund të vendoset edhe për sendet produkt të veprës penale dhe çdo lloj pasurie tjetër që lejohet të konfiskohet sipas nenit 36 të Kodit Penal. Kjo sekuestro ka si qëllim parandalimin dhe kryerjen e mëtejshme të veprave penale. Sekuestrimet në të gjitha rastet e mësipërme janë masa të përkohshme të drejtuara ndaj pasurisë, të marra këto gjatë dhe brenda procedimit penal. Në fund të procedimit penal, gjykata në vendimin e dënimit vendos konfiskimin e sendeve të sekuestruara kur këto janë produkte apo sende që kanë shërbyer për kryerjen e veprës penale. Po pse ishte i nevojshme miratimi i konfiskimit jashtë procedimit penal apo procedimi parandalues? 1.3 Nevoja për një konfiskim të ri parandalues Sekuestrimet e ndryshme të përmendura më sipër shndërrohen në konfiskime vetëm me një vendim gjyqësor dhe brenda procedimit penal, kur personi deklarohet fajtor. Në vendimin e dënimit, gjykata vendos konfiskimin e sendeve të sekuestruara, kur sendet janë përdorur ose kanë shërbyer për kryerjen e veprës penale apo janë përfitim ose prodhim nga vepra penale. 37 Kjo nënkupton që personi duhet të jetë deklaruar fajtor për veprën penale në fjalë, pra të kemi një vendim dënimi dhe këto produkte të konfiskohen si produkte të kësaj vepre penale, pasi vërtetohet një lidhje e drejtpërdrejtë midis veprës penale dhe produkteve të saj. Në të gjitha rastet e tjera kur vendoset pushimi i procedimit apo pafajësi, këto pasuri nuk mund të konfiskohen edhe pse ato nuk mund të justifikojnë origjinën e ligjshme të tyre 38. Kjo ndodh sepse edhe pasuria prezumohet e ligjshme ashtu si ipandehuri prezumohet i pafajshëm. 35 Neni 270 i K P Penale. 36 Neni 274 i K P Penale. 37 Neni 36 i K Penal. 38 Sigurisht këtu duhet të përjashtojmë ato sende që ishin jashtë qarkullimit civil, këto nuk i kthehen pronarit, për më shumë shih disponimin mbi provat material të organit proçedues neni 190 i K P Penale. Faqja 33

34 Të gjitha sekuestrimet qofshin ato si mjete për kërkimin e provës apo masat e sigurisë kundrejt pasurisë, mund të shndërrohen në konfiskime vetëm sipas nenit 36 të K Penal, i cili në vetvete është i pamjaftueshëm, pasi siç e thamë më lart ai zbatohet vetëm më procedimin penal, kur personi deklarohet fajtor dhe është një dënim që jepet, me një standard shumë të lartë, jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm. Në të gjitha rastet e tjera kur personi deklarohet i pafajshëm ose vendoset pushimi për mungesë provash apo për rrethana të tjera ligjore të parashikuara në ligj, nuk mund të vendoset konfiskimi i sendeve të sekuestruara edhe pse këto sende ishin produkt i veprës penale ose send që kishte shërbyer për kryerjen e veprës penale. Për sa kohë nuk ka vepër penale dhe nuk ka dënim për këtë vepër, nuk mund të ketë as konfiskim të produkteve apo të sendeve që ka shërbyer për kryerjen e veprës penale pasi kjo vepër nuk ekziston, edhe pse këto sende nuk mund të justifikonin origjinën e ligjshme të tyre. Ky lloj konfiskimi është i lidhur më procedimin penal dhe me mënyrën e përfundimit të këtij procedimi dhe mund të realizohet vetëm brenda procedimit penal. Ky lloj konfiskimi nuk ishte efikas dhe nuk ndihmonte luftën kundër kriminalitetit. Këto mjete që paraqitem pak më lart ishin të pamjaftueshme për të realizuar sekuestrim, bllokim, ngrirje apo konfiskim të produkteve të veprave penale, në këndvështrimin e konfiskimeve që aktet ndërkombëtare parashikonin. Prandaj si domosdoshmëri e kohës në përputhje dhe me aktet ndërkombëtare duhet të sanksionohej sekuestrimi dhe konfiskimi jashtë procedimit penal ose i njohur ndryshe procedimi parandalues, nëpërmjet ligjeve kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. Ky procedim parandalues ishte parashikuar në akte ndërkombëtare si mjet për të luftuar disa aktivitete kriminale shumë të rrezikshme siç ishte ko, trafikimet, pastrimi i parave. Ky sekuestrim dhe konfiskim konsistonte në marrjen e përkohshme ose të përhershme të produkteve që rridhnin nga aktivitete të rrezikshme kriminale, jashtë procedimit penal për shkak të prezumimit të paligjshëm të kësaj pasurie. Duke qenë se kjo pasuri prezumohet e paligjshme, sjell si rrjedhojë kalimin e barrës së provës në këtë procedim tek vet personi, ndaj pasurisë së të cilit janë marrë këto masa. Në këtë rast këto masa caktohen pavarësisht nga fakti nëse ka filluar apo jo procedimi penal ndaj tij dhe pavarësisht se çfarë ndodh me këtë procedim të filluar. Konfiskimi sipas nenit 36 të Kodit Penal, vendoset brenda procedimit penal dhe duke respektuar standardin jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm. Ndërsa konfiskimi jashtë procedimit penal apo procedimi parandalues, mund të themi që ky lloj konfiskimi ngjan sado pak me sekuestron preventive, sepse të dyja pak a shumë ndjekin të njëjtin qëllim parandalimin e kryerjes së mëtejshme të veprave penale. Konfiskimi jashtë proçedimit penal në Shqipëri ka karakteristikat e veta, ai paraqitet një sistem miks, me elementë të sistemit Amerikan dhe atij Italian. Le të shohim në kapituj në vijim llojin e konfiskimit të zgjedhur nga legjislativi Shqiptar. Faqja 34

35 KAPITULLI II KONFISKIMI I ZGJEDHUR NGA LEGJISLATIVI SHQIPTAR NË KRAHASIM ME AKTET NDËRKOMBËTARE Përmbledhje: 1. Parashikimi i konfiskimit sipas konventës së OKB-së dhe asaj të Varshavës. -2. Konfiskimi i zgjedhur nga ligjvënësi shqiptar. 3. Domosdoshmëria e ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. Dy fjalë Edhe pse nga ekspertët e KE-së thuhet se konfiskimi i zbatuar në Shqipëri është më i zgjeruari në Ballkan, me siguri mund të themi se legjislatori Shqiptar ka zgjedhur konfiskimin e ngushtuar në raport me atë të parashikuar në aktet ndërkombëtare si konventa e OKB-së kundër KO-së dhe Konventa e Varshavës. Për të bërë një analizë më të qartë të konfiskimit të zgjedhur nga legjislativi shqiptar, le të shohim konfiskimin e parashikuar në aktet ndërkombëtare. 2.1 Parashikimi i konfiskimit sipas konventës së OKB-së dhe asaj të Varshavës Në Konventën e OKB-së kundër krimit të organizuar ndërkombëtar është parashikuar sekuestrimi i produkteve të krimit 39 si edhe konfiskimi i instrumenteve të përdorura për kryerjen e krimit 40 të këtyre veprave penale: -pjesëmarrjes në grupin e strukturuar kriminal dhe në krimin e organizuar, -krime serioze për të cilat parashikohet sanksioni i dënimit jo më pak në max se 4 vjet, -pastrimi i produkteve të veprës penale apo të ardhurave nga krimi, -korrupsioni, -pengimi i drejtësisë, 41 Ajo që bie në sy në këtë konventë është parashikimi i masave kundër pasurisë ndaj krimit të organizuar dhe mungojnë vepra të tilla penale si trafikimet ilegale të qenieve njerëzore. Por duke qenë se konventa parashikon se masat kundër pasurisë mund të drejtohen edhe ndaj krimeve serioze, me kusht që dënimi për këtë vepër penale të jetë në maksimum jo më pak se 4 vjet, mendojmë që ajo i ka përfshirë trafikimet e qenieve njerëzore, si krime të rënda të cilat në maksimum dënohen më shumë se 4vjet. Madje ky diskrecion ligjor i lejon shtetet që në varësi të veçantisë së zhvillimit të kriminalitetit të përfshijnë këto vepra penale ose dhe të tjera të rënda si krime serioze. Mund të themi se konfiskimi sipas kësaj konvente është i ngushtuar. Krejt e kundërta paraqitet situata në konventën e Varshavës, e cila parashikon një konfiskim të zgjeruar, duke e lidhur atë me produktet e veprave të tilla si 42 : - krimi i organizuar ndërkombëtar, grupi i strukturuar kriminal, bandë e armatosur, 39 Neni 12 i Konventës së OKB-së kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar, me titull Konfiskimi dhe marrja e sendeve. 40 Po aty, neni Për më shumë shiko, nenet 2,3, 5,6,8 dhe 23 të Konventës së OKB-së kundër KO-së. 42 Për më shumë shiko, nenin 3, 9 të Konvenës të KE-së të Varshavës Faqja 35

36 -trafikim i qenieve njerëzore, i armëve, i lëndëve narkotike, trafikimi i mallrave të vjedhura, -korrupsioni, mitmarrja, -mashtrimi, -falsifikimi i monedhës, -pirateria, -krimi mjedisor, -vrasja dhe plagosja e rëndë, -kontrabanda, veprat penale në fushën e tatimeve dhe doganave, -veprat penale të pastrimit të parave me kushtin që sanksioni për këtë vepër të jetë më shumë në maksimum se një vit. Padyshim mund të themi se konfiskimi i parashikuar nga konventa e Varshavës në raport me atë të OKB-së është shumë i zgjeruar 43, pasi ka shtuar veprat penale, produktet e të cilave mund të jenë objekt sekuestrimi dhe konfiskimi. Por konventa e Varshavës parashikon edhe konfiskimin e ngushtuar i lidhur me vepra penale specifike:- vetëm për një listë të specifikuar veprash penale por pa i specifikuar ato 44. Gjithashtu mund të themi që kjo konventë parashikon edhe konfiskimin e detyrueshëm 45, për disa vepra penale të rrezikshme apo vepra penale të rënda, duke detyruar shtetet palë që të marrin masa për të konfiskuar produktet e këtyre veprave penale. Këto vepra penale janë : -pastrimi i parave, -trafikimi i drogës, qenieve njerëzore dhe vepra të rënda penale. Pra kjo konventë parashikon pak a shumë 2 lloj konfiskimesh të zgjeruar dhe të ngushtuar. Në këtë mënyrë u lë diskrecion shteteve palë, duke pasur parasysh edhe realitetet ekonomike dhe ligjore të shteteve nënshkruese, të zgjedhin konfiskimin e zgjeruar apo të ngushtuar dhe ta përshtatin atë me realitetin social, ekonomik dhe ligjor. Po cilin lloj konfiskimi ka zgjedhur ligjvënësi Shqiptar? 2.2 Konfiskimi i zgjedhur nga ligjvënësi shqiptar Legjislatori shqiptar ka zgjedhur konfiskimin e ngushtuar por të detyrueshëm për disa vepra penale të rënda 46. Shqipëria në të dy ligjet e saj qoftë atë të vitit 2004 apo ai i 2009 ka parashikuar konfiskimin e produkteve të veprës penale për një kategori veprash penale specifike të cilat konsiderohen me rrezikshmëri të madhe shoqërore, ndryshe nga parashikimet e Konventës së Varshavës, e cila ka një kategori dhe numër më të madh veprash penale. Kështu neni 3 i ligjit Anti-mafia parashikon veprat penale konkrete, këto janë të lidhura me 47 : a)-pjesëmarrje në KO, ose në grup të strukturuar kriminal, banda të armatosura, organizata terroriste, krimet e ndryshme që kanë të bëjnë me trafikimin e qenieve njerëzore, fëmijëve, grave, armëve, për vepra penale që kanë të bëjnë me fitim të 43 Neni 3, Masat e konfiskimit, pika 1/a e Konventës së Varshavës Po aty, neni 3, pika 2/b e Konventës së Varshavës. 45 Po aty, nenin 3/3 të Konventës së Varshavës. 46 Po aty, pika 1/b. 47 Neni 3 ligji nr.10192, dt me titull: Fusha e zbatimit. Faqja 36

37 paligjshëm të pasurisë neni 114/a 48 dhe neni të K Penal. Edhe neni 3 i ligjit të vitit , parashikonte po këto vepra penale por me ndryshimin, se në ligjin e vitit 2009 janë shtuar edhe 3 vepra penale të reja ato të parashikuara në nenin 283, 114/a dhe 287 të K Penal, por këto nuk e ndryshojnë natyrën e konfiskimit ai ngelet përsëri një konfiskim i ngushtuar, i lidhur me një kategori veprash penale. Zgjedhja e konfiskimit të ngushtuar nga legjislativi shqiptar ka lidhje me qëllimin e parashikuar nga të dy ligjet që është lufta kundër KO-së dhe trafiqeve nëpërmjet këtij instrumenti ligjor siç është konfiskimi. Por mendoj që ligjvënësi duhet te këtë pasur edhe arsye të tjera të lidhura këto më realitetin ligjor apo ekonomik shqiptar, siç janë një ekonomi e pa stabilizuar plotësisht me informalitet ekonomik dhe me evazion fiskal. 2.3 Domosdoshmëria e ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia Në aspektin ndërkombëtar sekuestrimi dhe konfiskimi civil ishin konsideruar një mjet efikas në luftën kundër krimeve serioze dhe ishin parashikuar në aktet ndërkombëtare si konventa e OKB-së Për Konfiskimin e Produkteve të Trafikimit të Lëndëve narkotike/ apo Psikotrope e vitit , të Krimit të Organizuar dhe 2 protokolleve shtesë të saj 52, konventa e OKB-së kundër KON-së dhe 2 protokollet shtesë të saj, Konventa e Varshavës e Majit 2005 etj. Këto akte ndërkombëtare sollën shumë risi, sepse parashikonin: 1. konfiskimin e produkteve të veprave penale me rrezikshmërie të madhe ose për një kategori veprash penale, 2. përmbysjen e barrës së provës dhe transferimin nga prokurori tek personi i dyshuar për veprimtari kriminale, 3. uli standardin e provueshmërisë nga një dyshim i arsyeshëm bazuar në prova në procesin penal në standardin civil atë të vërtetës së mundshme, (balance of probabilities) 53, 4. konfiskimi do të konsiderohej civil dhe nuk duhej të kishte detyrimisht lidhje me përfundimin e procesit penal edhe pse kishte lidhje me procedimin penal, 48 Për më shumë shiko nenin 114/a-shfrytezimi i prostitucionit në rrethana cilësuese. 49 Për më shumë shiko nenin 287 të K Penal të Rep. së Shqipërisë-Pastrimi i produkteve të veprës penale. 50 Për më shumë shiko, nenin 3 Rreth i personave të dyshuar të ligjit me nr.9284, dt Konventa kundër Trafikut të Paligjshëm të Drogave Narkotike dhe Substancave Psikotrope e vitit 1988 e Vienës. 52 Konventa e Kombeve të Bashkuara, kundër krimit të organizuar ndërkombëtar dhe dy protokollet shtesë të saj; Protokolli i Palermos, i vitit 2000 Për parandalimin, pengimin dhe ndëshkimin e trafikut të personave, veçanërisht të femrave dhe fëmijëve, në plotësim të konventës së OKB-së Kundër krimit të organizuar ndërkombëtar. 53 Artur Selmani, fq.446, Sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurisë së paligjshme në Shqipëri në perspektivën e bashkëpunimit ndërkombëtar, takimi i ekspertëve Italian Romë Faqja 37

38 5. shtetet, kanë diskrecionin për të marrë ato masa që ata i konsiderojnë të përshtatshme për të zgjeruar konfiskimin civil, duke e shtrirë atë në disa vepra penale me rrezikshmëri të madhe shoqërore. Por sekuestrimet dhe konfiskimet të parashikuara nga kuadri ligjor Shqiptar duke pasur parasysh qëllimet që ato ndjekin ishin instrument ligjor të pamjaftueshëm në luftën kundër KON-së, pasi ato ishin të lidhura me procedimin penal, me mënyrën e përfundimit të tij dhe vendoseshin vetëm kur personi deklarohej fajtor jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm. Kështu procedimi parandalues ishte më efikas në luftën kundër KO-së trafikimeve dhe akteve terroriste, pasi konfiskimi i detyrueshëm sipas nenit 36 të K Penal, ishte pothuajse i pazbatueshëm për vepra të tilla penale si krimi i organizuar, trafikime, pastrim parash, pasi autorët e këtyre veprave ishin të specializuar për të fshehur produktet e këtyre veprave penale. Nga njëra anë kemi organet e drejtësisë, të cilët standardin e të provuarit në konfiskimet e detyrueshme e kanë shumë të lartë, tej çdo dyshimi të arsyeshëm, ndërkohë nga ana tjetër qëndrojnë autorët e këtyre veprave penale të cilët janë shumë të aftë të fshehin lidhjen midis krimit dhe produkteve. Në këtë procedim gjykata e ka të pamundur të aplikojë një standard më të ulët të barrës së provës atë jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm sepse vet K P Penale e ndalon. Kështu që në këto kushte lindi nevoja e një sistemi të përzierë sekuestrimi dhe konfiskimi, i cili duhet të ishte në përputhje me standardet e vendosura nga aktet ndërkombëtare. Bazuar në këto argumente, Kuvendi i Shqipërisë miratoi 2 ligje, ligjin kundër KO-së, i vitit 2004 dhe ai Anti-mafia i vitit Ligji kundër Krimit të Organizuar dhe ligji Anti-mafia kanë si qëllim të përbashkët luftën kundër KO-së, trafikimit dhe akteve terroriste nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit të pasurive që rrjedhin nga aktiviteti kriminal 54, por megjithatë ata paraqesin shumë ndryshime. Në vazhdim do të flasim për të dy ligjet duke i krahasuar me njëri tjetrin. Faqja 38

39 KAPITULLI III PROÇEDIMI PARANDALUES NJË RISI PËR LEGJISLACIONIN SHQIPTAR Përmbledhje:1. Ligji kundër KO-së si ligji i parë që krijoi procedimin parandalues. 2. Qëllimi i ligjit kundër KO-së. 3. Objekti i ligjit. 4. Subjektet. 5. Masat kundër pasurisë sipas ligjit kundër KO-së Sekuestrimi paraprak Pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe i disponimit të pasurive dhe ushtrimi i veprimtarive ekonomike Sekuestrimi Konfiskimi. 3.1 Ligji kundër KO-së, si ligji i parë që krijoi procedimin parandalues Sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurive që rrjedhin nga krimi është pa dyshim një mjet ligjor në luftën kundër veprimtarive më të rrezikshme kriminale, për këtë arsye Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar 2 ligje konkretisht ligjin nr dt Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar dhe ligjin nr , Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar dhe trafikimit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë, të cilët kanë si objekt të tyre pikërisht sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive të personave që dyshohen se janë pjesëmarrës në veprimtari kriminale të rrezikshme. Sigurisht miratimi i këtyre ligjeve apo procedimit parandalues, nuk ka qenë një krijim origjinal i ligjvënësit shqiptar, pasi ashtu siç kemi folur më lart edhe aktet ndërkombëtare parashikonin ekzistencën e këtij instituti dhe detyronin shtetet palë që të merrnin të gjitha masat legjislative, me qëllim krijimin e instituteve të tilla. Por duke pasur fatin e mirë që të përfitojnë nga eksperienca e vendeve të tjera, legjislatori shqiptar ka pasur parasysh rregullimet ligjore të shteteve të tjera, si anglez, amerikan apo/edhe atë italian. Ligji nr. 9284, Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar (këtu e në vijim ligji kundër KO-së), ishte ligji i parë, që parashikonte, sekuestron, sekuestron paraprake, pezullimin e administrimit të pasurive dhe konfiskimin e atyre pasurive që dyshoheshin se ishin përfitim i veprimtarisë kriminale jashtë procedimit penal. Ky ligj përfaqësonte një risi në sistemin tonë të së drejtës, pikërisht pasi ai parashikonte marrjen e masave kundër pasurisë jashtë procedimit penal. Shpesh ky lloj procedimi nga teoria dhe praktika konsiderohet si një procedim parandalues, duke qenë se qëllimi i veprimit të këtij instituti është që nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit të produkteve të aktivitetit kriminal të parandalojë kryerjen e mëtejshme të veprave penale. Si çdo institut i së drejtës që ngrihet rishtazi, ai sjell risi dhe problematika. Faqja 39

40 Risia ishte se ky ligj ishte themeluesi i një procedimi të ri të panjohur më parë në të drejtën shqiptare, i cili pavarësisht problematikave dhe debateve, ishte hapi i parë në sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve që rridhnin nga aktivitete të rrezikshme kriminale jashtë procedimit penal. Duke qenë se ky lloj procedimi ishte në hapat e para, ishte e pritshme që ai të shoqërohej edhe me paqartësi dhe me disa pikëpyetje gjatë aplikimit të tij në praktikë, të tilla si: -cila ishte natyra e këtij procedimi? - a është ai i veçantë në llojin e vet? -cilat norma do të zbatoheshin në këtë procedim? -pse nuk zbatohet parimi i prezumimit të pafajësisë në këtë lloj procedimi? -pse kemi një transferim të barrës së provës? -cila do të ishte gjykata që kishte kompetencën lëndore për gjykimin e këtyre kërkesave? -përbërja e trupit gjykues? Problematikave që lindën në praktikë u dha zgjidhje Gjykata e Lartë, me vendimin unifikues të saj, ai me nr. 1, i vitit 2007, i cili njëkohësisht unifikoi edhe zbatimin në praktikë të këtij ligji. Për të kuptuar ligjin kundër KO-së, le të shohim cili është qëllimi, objekti, kundër kujt zbatohet dhe disa të veçanta të këtij ligji. 3.2 Qëllimi i ligjit kundër KO-së 55 Qëllimi i këtij ligji është të godasë krimin e organizuar atje ku ai e ndien veten më të fortë në pasurinë e tij, të dekriminalizojë ekonominë, të ulë informalitetin dhe investimet e paligjshme në bizneset e ligjshme, duke rritur besimin në sistemin ligjor. Sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurisë si masa parandaluese kundër pasurisë, janë mënyra efikase për të parandaluar dhe të luftuar krimin e organizuar duke i privuar këta kriminelë që nëpërmjet fuqisë ekonomike, të blejnë fuqi politike. Qëllimi i ligjit kundër KO-së është lufta kundër aktiviteteve kriminale, nëpërmjet masave kundër pasurisë, duke i privuar këto organizata nga posedimi, përdorimi dhe së fundmi nga disponimi i të ardhurave nga aktivitetet kriminale, duke ju dhënë një mësim të mirë kriminelëve, njëherë e përgjithmonë se krimi paguan dhe nuk mund të ketë interesa të ligjshme në aktivitete të paligjshme. 3.3 Objekti i ligjit 56 Ky ligj ka si objekt të tij caktimin e masave me karakter pasuror si: 1-Sekuestrimin paraprak, pezullimin e përkohshëm të administrimit dhe të disponimit të pasurive, sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurisë të personave sipas nenit 3 të këtij ligji. Këto masa kundër pasurisë vendosen ndaj personave kur plotësohen kushtet e mëposhtme: a-janë personave mbi të cilët ekziston dyshimi i arsyeshëm i bazuar në prova si pjesëmarrës në një veprimtari kriminale apo personat e lidhur me ta, jo vetëm për shkak të lidhjeve të gjakut, gjinisë, krushqisë, ligjore por edhe si persona tek të cilët është transferuar apo tjetërsuar pasuria që rrjedh nga veprimtaria kriminale, dhe 55 Për më shumë shiko, nenin 2 të ligjit kundër Krimit të Organizuar me nr. 9284, Për më shumë shiko, nenin 1, 3, po aty. Faqja 40

41 b-kanë një nivel të ardhurash apo pasurish të pajustifikuar ligjërisht, Ky ligj zbatohet edhe për pasuritë e personave të krijuara përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji. Pra ligji parashikon fuqinë prapa vepruese të tij, duke bërë të mundur sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive të krijuara përpara hyrjes në fuqi të ligjit, por me një problematikë pasi ai nuk vendos asnjë kusht ligjor apo kohor, që këto pasuri të jenë krijuara gjatë veprimtarisë kriminale. Ky parashikim i tillë ligjor është i lidhur me prezumimin e paligjshëm të pasurisë duke zgjeruar kështu fushën e veprimit të këtij ligji për çfarë do lloj pasurie të paligjshme e krijuar kjo edhe para se të fillohej aktiviteti kriminal. 3.4 Subjektet 57 Ligji kundër KO-së drejtohet ndaj një numri të kufizuar subjektesh dhe jo ndaj çfarë do lloj personi që kryen vepër penale. Konkretisht ky ligj drejtohet ndaj: 1-Personave, (pasuritë e të cilëve) ekziston një dyshim i arsyeshëm i bazuar në prova për pjesëmarrje në : a-organizata kriminale ose grupe të strukturuar kriminale (neni 333, 333/a i KP.), b-banda të armatosura, organizata terroriste (neni 234/a, 234/b i KP.), c-vepra penale për qëllime terroriste të parashikuara në pjesën e posaçme të Kreut VII të K Penal, ç-vepra penale të parashikuara në nenin 109, 109/b, 110/a, 114/b, 128/b 278/a 282/a, 283/a dhe 284/a i K Penal. 2-Personat e afërm (bashkëshorti, fëmijët të paralindurit të paslindurit deri në brezin e tretë pra fëmijët e motrave dhe vëllezërve, gjinia, krushqia, kunati, kunata bashkëjetuesi/a, thjeshtri/a, njerku/a) që kanë lidhje me personat e pikës 1 të sipër përmëndur. 3-Personat fizikë dhe juridik, kur ka të dhëna të mjaftueshme se pasuritë ose veprimtaritë e tyre zotërohen, pjesërisht ose plotësisht, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, a janë përdorur, kanë lehtësuar apo në një formë kanë ndikuar në kryerjen e veprimtarive të jashtëligjshme nga personat e parashikuara në pikën 1. Pra ky ligj drejtohet drejtpërdrejtë ndaj personave që dyshohen se kanë kryer veprat e mësipërme penale, ndaj të afërmeve të personit të dyshuar kur mendohet se tek ai mund të fshihen produkte por edhe personat fizikë dhe juridikë kur aktivitetet e tyre shërbejnë për të pastruar produktet e veprave penale. Veprimi i këtij ligji mbi këta subjekte ka si qëllim zbulimin, sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive të paligjshme të personave që janë në një mënyrë apo tjetër të përfshirë në veprimtari kriminale dhe e kanë fituar këtë pasuri nga kjo veprimtari por edhe ndaj personave të cilët nuk janë përfshirë në mënyrë të drejtpërdrejt por tek ata janë transferuar apo janë fshehur produktet e aktivitetit kriminal. Pra jo vetëm atë pasuri që de-juro është në posedimin dhe në disponimin e personit të dyshuar, por edhe atë pasuri që de fakto është në administrim dhe posedimin e personit që dyshohet se këtë pasuri e ka përfituar si rezultat apo përftim i pjesëmarrjes në organizata kriminale, por që formalisht ajo ndodhet nën zotërimin e personave të tretë. Por njëkohësisht ligji vepron edhe ndaj personave fizikë dhe juridikë kur pasuritë e tyre zotërohen plotësisht apo pjesërisht nga personi i përmendur në pikën 1, në mënyrë të tërthortë apo të drejtpërdrejt: 57 Po aty, Neni, 3/1 i ligjit. Faqja 41

42 -kur janë investuar në këto subjekte, -kanë lehtësuar kryerjen e veprimtarive të paligjshme të personit të përmendur në pikën 1. Ky ishte rrethi i subjekteve që vepron ligji kundër KO-së, i cili në vetvete ngelet e kufizuar pasi nuk drejtohet kundrejt çdo personi të dyshuar për veprën penale, por me tendencën për të shtrirë zbatimin dhe efikasitetin e këtij ligji edhe tek personat e ndryshëm nga autorët e veprave penale. Po cilat ishin masat kundër pasurisë të parashikuara nga ky ligj? 3.5 Masat kundër pasurisë sipas ligjit kundër KO-së Ky ligj ashtu siç është thënë edhe më sipër parashikonte 4 masa kundër pasurisë së personave që dyshoheshin se ishin subjekte të nenit 3 të ligjit. Këto masa ishin të shumta, por edhe pse të tilla ato nuk ishin efikase dhe sollën problematikë në praktikë. Masat kundër pasurisë janë sekuestrimi paraprak, pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe të zotërimit të veprimtarive, sekuestrimi dhe konfiskimi. Këto masa edhe pse kanë qëllimin e njëjtë, vendosen kur plotësohen kushtet ligjore të ndryshme të parashikuara në ligj. Le të shohim në vijim sekuestrimin paraprak Sekuestrimi paraprak Sekuestrimi paraprak është masa e parë e parashikuar nga ky ligj. Ky lloj sekuestrimi ndryshe nga emërtimi nuk i paraprin sekuestrimit por konfiskimit të produkteve të veprës penale dhe realizohet kur ekziston një rrezik real dhe konkret për humbjen, përvetësimin ose tjetërsimin e fondeve, të pasurive dhe të drejtave të tjera, për të cilat parashikohet zbatimi i masës së konfiskimit sipas dispozitave të këtij ligji 58. Meqenëse ekziston rreziku i humbjes, përvetësimin ose tjetërsimin e fondeve, të pasurive dhe të drejtave të tjera, kjo kërkesë shqyrtohet brenda nja afati 5 ditor. Sekuestrimi paraprak vendoset nga gjykata me vendim, në bazë të kërkesës të prokurorit dhe është një veprim procedural sekret, ku personi ndaj të cilit caktohet kjo masë nuk është prezent. Kjo masë caktohet edhe përpara datës së caktuar për zhvillimin e seancës gjyqësore. Afati i zgjatjes së kësaj mase është 6 muaj. Për hetime veçanërisht komplekse me kërkesë të prokurorit, gjykata mund të vendosë zgjatjen për periudha 3 mujore, me një kohë zgjatje maksimale prej 1 vit, nga data e mbarimit të afatit 6 mujor. Pra kohëzgjatja maksimale e kësaj mase është 1vit e 6 muaj. Në caktimin e kësaj mase gjykata mban parasysh respektimin e të drejtave pasurore të personave të tretë dhe i thërret ata të ndërhyjnë në proces duke u dhënë atyre mundësi dhe kohën e mjaftueshme të mbrojnë të drejtat e tyre. Gjykata edhe kryesisht vendos refuzimin e kërkesës për sekuestrim paraprak kur: -a) nuk ka të dhëna mjaftueshëm që vërtetojnë pjesëmarrjen e personit të dyshuar në veprimtari kriminale në nenin 3 të këtij ligji, -b)rezulton se pasuria e sekuestruar ka prejardhje të ligjshme, 58 Ligji nr.9284, dt Për parandalimin dhe goditjen e KO-së, neni 7 i tij. Faqja 42

43 -c)rezulton se pasuria nuk është drejtpërdrejtë ose tërthorazi në zotërim të pjesshëm apo të plotë të personit të dyshuar. Edhe pse emërtimin e ka sekuestrim paraprak, ky nuk është një veprim procedural që i paraprin sekuestrimit, por e kundërta i paraprin konfiskimit, si masë përfundimtare ndaj pasurisë. Kjo masë nuk parashikohet në ligjin aktual Anti-mafia dhe është i ndryshëm nga sekuestrimi i parashikuar po në këtë ligj. Me sa duket kjo masë nuk ka qenë shumë efikase dhe e zbatueshme në praktikë, prandaj ligjvënësi nuk e ka parashikuar atë në ligjin e ri Anti-mafia Pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe i disponimit të pasurive dhe ushtrimi i veprimtarive ekonomike 59 Edhe pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe i disponimit të pasurive dhe ushtrimi i veprimtarive ekonomike është një masë provizore, paraprake, e përkohëshme e cila vendosej në këto raste : Kur ka të dhëna se pezullimi i përkohshëm i administrimit dhe i disponimit të pasurive dhe ushtrimi i veprimtarive ekonomike lehtëson veprimtarinë e personave të dyshuar sipas këtij ligji ose për të cilët ka filluar procedimi penal për ato vepra të parashikuara në nenin 3, gjykata me kërkesë të prokurorit, vendos pezullimin e përkohshëm të administrimit dhe të zotërimit të veprimtarive që përdoren drejtpërdrejtë ose jo për kryerjen e këtyre veprimtarive ekonomike. Pezullimi vendoset për një periudhë jo më shumë se 6 muaj dhe me kërkesë të prokurorit mund të zgjatet edhe 6 muaj të tjerë 60. Kjo masë e përkohshme i përjashton administratorët, përfaqësuesit ligjorë dhe pronarët nga tagra shumë të rëndësishme si posedimi, disponimi apo edhe nga menaxhimi i përditshëm, për shkak të prezumimit që kjo pasuri mund të jetë e lidhur me krimin ose lehtëson veprimtarinë e tij dhe rrezikut real për tjetërsim apo fshehje. Këto veprimtari shërbejnë për të pastruar produktet e veprës penale, për këtë arsye organi procedues, gjykata cakton një apo më shumë administratorë nga lista e ekspertëve që ka Agjencia e Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe të Konfiskuara. Administratori njofton edhe zyrat e regjistrimit të këtyre aktiviteteve apo pasurive, për masën e caktuar nga gjykata në mënyrë që të parandalojë, çfarë do lloj veprimi me qëllim tjetërsimin tek personat e tretë të këtyre aktiviteteve Sekuestrimi 61 Edhe kjo si dy masat e mësipërme, është një masë provizore dhe vendoset kur: eksiton rrezik real dhe konkret për veprimtaritë dhe pasuritë e personave të dyshuar për pjesëmarrje në veprimtari kriminale sipas këtij ligji të humbasin, të përvetësohen, ose të tjetërsohen, prokurori mund t i kërkojë gjykatës të vendosë sekuestron. Nuk shohim që kjo masë të ketë ndonjë ndryshim nga sekuestro paraprake, pasi ato 59 Po aty neni 9, 1 i ligjit nr.9284, dt Për parandalimin dhe goditjen e KO-së. 60 Po aty, neni 9, pika 2 e ligjit nr.9284, dt Për parandalimin dhe goditjen e KO-së. 61 Po aty, neni 10 i ligjit nr.9284, dt Për parandalimin dhe goditjen e KO-së. Faqja 43

44 vendosen në të njëjtat kushte ligjore, kështu ligji parashikon 2 masa të ndryshme, sekuestron dhe sekuestron paraprake për të arritur të njëjtën qëllim bllokimin e posedimit dhe disponimit të këtyre pasurive. Në ligj nuk evidentohet që masa e sekuestrimit paraprake i paraprin sekuestrimit. Ngelet i paqartë, cili ka qenë qëllimi i ligjvënësit, duke parashikuar 2 masa të ndryshme për të njëjtin qëllim. Por pavarësisht nga kjo problematikë, sekuestrimi paraprak apo jo, vendoset nga gjykata me kërkesë të prokurorit, kur plotësohen disa kushte: -a)-kur këto pasuri janë drejtpërdrejtë ose tërthorazi, në zotërim të personit ndaj të cilit zhvillohen hetime sipas këtij ligji, pra për ato vepra penale që ne kemi përmendur më sipër, -b)-vlera e këtyre pasurive rezulton të jetë në përmasa që nuk u përgjigjet të ardhurave të deklaruara ose veprimtarisë ekonomike të zhvilluar prej tij, -c)- në bazë të dhënave të mjaftueshme, ka shkaqe të bazuara për të menduar se këto sende janë produkt i veprimtarive të paligjshme ose përbëjnë investim të tyre, Këto kushte duhet të plotësohen të tri së bashku, mungesa e një prej tyre e bën caktimin e masës, të paligjshme. Ligji kundër KO-së përveç masave paraprake dhe të përkohshme, parashikon edhe konfiskimin Konfiskimi Masa e fundit e parashikuar në këtë ligj është konfiskimi. Kjo është një masë përfundimtare 62, e cila konsiston në privimin e përhershëm nga e drejta e pronësisë, e personit që dyshohet të ketë kryer një nga ato veprat penale, të parashikuara në nenin 3 të ligjit, në bazë të vendimit të dhënë nga gjykata. Konfiskimi vendoset ndaj pasurisë të sekuestruar kur nuk vërtetohet dot origjina apo prejardhja e ligjshme e pasurisë, jo më vonë se 3 muaj nga paraqitja e kërkesës nga prokurori. Gjykata mund të shtyjë shpalljen e vendimit por jo më shumë se 12 muaj. Për të vendosur konfiskimin gjykata duhet të mbajë parasysh kushtet që kemi folur më lart për sekuestrimin. Kjo do të thotë se: a)- personi dyshohet se është pjesëmarrës për një nga ato vepra penale që parashikon neni 3, b)-pasuria nuk ka prejardhje të ligjshme, c)-dhe se pasuria e sekuestruar është drejtpërdrejtë ose tërthorazi, në zotërim të pjesshëm ose të plotë të personit të dyshuar. Ashtu siç kemi thënë edhe më lart për të vendosur masën përfundimtare konfiskimin duhet të plotësohen të 3 kushtet së bashku në të kundërt gjykata vendos refuzimin e kërkesës për konfiskim. Siç shihet edhe në paragrafët e mësipërm masat e marra sipas ligjit të vitit 2004 ishin masa të cilat ishin parashikuar edhe në Konventën e OKB-së kundër KO-së dhe në Konventën e Varshavës për konfiskimin. Por kjo shumëllojshmëri masash kundër pasurisë, solli humbjen e efikasitetit të ligjit dhe probleme në praktikë, duke vështirësuar proceduralisht organin e prokurorisë dhe atë të gjykatës në vendim marrje. Më lart trajtuam disa nga aspektet thelbësore të këtij ligji të cilat ndryshojnë në raport me ligjin e ri. Këto nuk janë të vetmet pasi ka edhe të tjera, të cilat do ti trajtojmë në 62 Po aty neni 24 dhe në vazhdim i ligjit nr. 9284, dt Për parandalimin dhe goditjen e KOsë. Faqja 44

45 disa kapituj të veçantë, ose në nivel krahasues me ligjin aktual, për të cilin do të flitet në vazhdimësi. Le te shohim në vazhdim ligjin Anti-mafia. KAPITULLI IV LIGJI ANTI-MAFIA, DOMOSDOSHMËRIA, OBJEKTI, KARAKTERISTIKAT E KËTIJ LIGJI NË RAPORT ME LIGJIN ANTI- MAFIA Përmbajtja: 1. Ligji Anti-mafia, domosdoshmëria e miratimit të tij. 2. Objekti i ligjit Anti-mafia. 3. Subjektet. 4. Masat parandaluese sipas ligjit Anti-mafia Sekuestrimi Konfiskimi. 5. Procedura e konfiskimit Raste praktike nga Gjykata e Shkallës së Parë Për Krimet e Rënda. 6. Mënyrat e caktimit të konfiskimit. 7. Hetimi, identifikimi, zbulimi i pasurive që rrjedhin nga aktivitetet kriminale. 4.1 Ligji Anti-mafia, domosdoshmëria e miratimit të tij Ligji kundër KO-së pati rëndësinë e vet të padiskutueshme, si ligji i cili konstituoi procedimin parandalues, pra parashikoi masat kundër pasurisë së personave të dyshuar në aktivitete kriminale, por pati edhe probleme gjatë zbatimit në praktikë. Ky ligj nuk kishte të përcaktuar gjykatën kompetente, rregullat procedurale që do zbatoheshin dhe natyrën e këtij procedimi. Shumica e këtyre problemeve u zgjidhen nga VUKBGJL 63, i cili përcaktoi karakteristikat e procedimit parandalues dhe kushtet mbi të cilat duhet të realizohet ky procedim. Ky vendim u përdor nga ekspertët dhe disa nga këto rregullime ligjore janë parashikuar edhe në ligjin e ri Anti-mafia. Konkretisht ky vendim përcaktoi: -gjykatën kompetente atë të Krimeve të Rënda në Shkallë të Parë dhe atë të Apelit të Krimeve të Rënda në shkallë të dytë, -karakteristikat e këtij procedimi, natyrën dhe llojin e tij, -konfiskimi si masë përfundimtare, nuk duhet te paraprihet nga ekzistenca e një mase të përkohshme kundër pasurisë, Por zbatimi në praktikë i këtij ligji tregoi se nuk ishte shumë efikas, proçedura të komplikuara dhe të tej zgjatura sollën si pasojë revokimin, shuarjen e masave të përkohshme ndaj pasurisë dhe në përfundim mosmiratimin e masave përfundimtare kundër pasurisë. Standardi i dyshimit të arsyeshëm të mbështetur në prova sillte vështirësi për organin procedues, i cili me këtë standard duhet të provonte pjesëmarrjen në këto aktivitete kriminale. Në qëllimin final të gjitha këto sillnin mosmiratim ose ulje të kërkesave për konfiskim. Por duhej edhe një përmirësim, në drejtim të lirive dhe të drejtave të personave të prekur nga ky procedim në mënyrë të drejtpërdrejtë ose personave të tretë. Për këtë arsye u miratua ligji Anti-mafia, me konsulencën e ekspertëve të BE-së dhe 63 Vendimi Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nr.1 viti Faqja 45

46 KE-së. Modeli i zgjedhur nga legjislativi shqiptar nuk është modeli apo ligji më represiv, krahasuar me ligjet me represive, si ato Amerikane, Angleze, Irlandeze, pasi këto ligje sekuestrojnë çfarë do lloj pasurie që nuk e ka origjinën e ligjshme. Ky model nuk u zgjodh nga legjislativi shqiptar, për shkak të rrethanave të veçanta të një realiteti ekonomik informal. Modeli i zgjedhur nga legjislativi shqiptar është një miks midis atij amerikan dhe atij italian. 4.2 Objekti i ligjit Anti-mafia Objekti i këtij ligji nuk ndryshon nga ligji kundër KO-së, ai ngelet i njëjtë, sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve që rrjedhin nga aktivitete kriminale, të pasurive të paligjshme kur ajo është përzier me pasuri të ligjshme deri në masën që i korrespondon asaj me orgjinë të paligjshme. Por objekti i veprimit të këtij ligji është i paplotë dhe i pasaktë, pasi ai përcakton se ky ligj drejtohet ndaj pasurisë së personave të dyshuar për pjesëmarrje në krimin e organizuar dhe në trafikim, duke mos përfshirë ata persona që kryejnë akte terroriste. Ndërkohë që fusha e veprimit të këtij ligji drejtohet edhe ndaj personave që kryejnë akte terroriste. Kjo është më shumë një harresë, sesa një kundërshti midis 2 dispozitave. Por pavarësisht nga kjo, ky ligj drejtohet edhe ndaj personave që kryejnë akte terroriste 64. Ligji Anti-mafia vendos formalisht një vijë të qartë, midis pasurive të ligjshme të cilat janë të paprekshme dhe pasurive të cilat nuk u vërtetohet origjina e ligjshme, dhe mund të sekuestrohen dhe konfiskohen. Ky qëndrim ligjor është në përputhje me qëndrimin e mbajtur edhe nga konventa e OKB-së dhe ajo e KE-së, të cilat përcaktojnë se objekt sekuestro dhe konfiskimi do të jetë vetëm ajo pasuri, ose ajo pjesë e rritur që ka origjinën e paligjshme 65. Ky ligj nuk vepron ndaj pasurisë së zotëruar nga çdo shtetas shqiptar, por vetëm ndaj pasurisë së subjekteve që dyshohen se janë pjesëmarrës në krimin e organizuar, trafiqet, aktet terroriste, sipas parashikimeve të nenit 3 të ligjit Anti-mafia. Në këtë pikë midis 2 ligjeve nuk kemi asnjë ndryshim. 1.3 Subjektet Subjektet e këtij ligji janë 66 : 1-personat, (pasuritë e të cilëve) ekziston një dyshim i arsyeshëm i bazuar në indicie për pjesëmarrje në : a-organizata kriminale, grupe të strukturuar kriminale, banda të armatosura, organizata terroriste, trafikime të ndryshme ilegale, kryerjen e krimeve për qëllime të fitimit të pasurive të paligjshme të parashikuara në nenet 114/a dhe 287/të KP, 2-personat e afërm (bashkëshorti, fëmijët të paralindurit të paslindurit deri në brezin e tretë pra fëmijët e motrave dhe vëllezërve, gjinia, krushqia, kunati, kunata bashkëjetuesi/a, thjeshtri/a, njerku/a) që kanë lidhje me personat e pikës 1 të sipër përmendur, 3-personat fizik dhe juridik, kur ka të dhëna të mjaftueshme se pasuritë ose veprimtaritë e tyre zotërohen, pjesërisht ose plotësisht, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, a janë përdorur, kanë lehtësuar apo në një formë kanë ndikuar në kryerjen 64 Për më shumë shiko, nenin 1 dhe 3 të ligjit Anti-mafia. 65 Për më shumë shiko, nenin 3, të Konventës së Varshavës. 66 Për më shumë shiko, nenin 3 te ligjit Antimafia. Faqja 46

47 e veprimtarive të jashtëligjshme nga personat e parashikuara në pikën 1, 4-ndaj trashëgimtarëve të personit, subjekt i këtij ligji, por në çdo rast jo më vonë se 5 vjet nga data e vdekjes. Pra subjekte të këtij ligji janë personat për të cilët ekziston një dyshim i arsyeshëm mbështetur në indicie se janë persona të cilët mund të kenë marrë pjesë ne kryerjen e veprave penale të parashikuara në nenin 3/pika 1 dhe pasuritë që ata disponojnë dyshohen se janë përfitim i veprimtarisë kriminale të tyre. Subjektet ndaj të cilëve drejtohen masat kundër pasurisë nuk ndryshojnë shumë në raport me ligjin e vitit Risia e ligjit Anti-mafia është se këto masa drejtohen edhe kundër trashëgimtarëve të personit subjekt i këtij ligji, por në çdo rast jo më vonë se 5 vjet nga dita e vdekjes së subjektit. Ndërkohë që ligji kundër KO-së nuk i parashikonte trashëgimtarët si subjekte të këtij ligji. Por ligji Anti-mafia ka shtuar edhe 2 vepra penale, atë të fitimit të paligjshëm të pasurisë dhe pastrimit të produkteve të veprave penale (neni 114/a, 287 i K Penal), të cilat nuk ishin parashikuar në ligjin kundër KO-së, ndërkohë po t u referohemi akteve ndërkombëtare, këto vepra penale janë në juridiksionin e këtyre konventave 67. Por edhe këto vepra penale ngelen në kuadrin e veprave penale të Krimit të Organizuar, pasi janë shumë afër natyrës së këtyre veprave. Të dy ligjet parashikojnë fuqinë prapavepruese të këtyre ligjeve. Kjo fuqi prapa vepruese shtrihet ndaj pasurive të paligjshme, të krijuara gjatë përfshirjes së këtyre personave në aktivitete të dyshuar kriminale edhe para hyrjes në fuqi të këtij ligji. Ligji Anti-mafia ndryshe nga ai kundër KO-së, vendos kufizimin që kjo pasuri të jetë krijuar gjatë veprimtarisë kriminale 68. Me sa duket ligji tenton të zgjerojë fushën e veprimit të tij ndaj të gjitha pasurive të paligjshme të krijuara gjatë veprimtarisë kriminale, pavarësisht hyrjes në fuqi të këtij ligji, me qëllim rritjen e efikasitetit të tij. Kjo në praktikë do të sillte rezultate të kënaqshme pasi do t i privonte kriminelët nga pasuritë e paligjshme të krijuara gjatë veprimtarisë së dyshuar kriminale. Debati mbi fuqinë prapavepruese të këtij ligji ka qenë pjesë e shqyrtimit edhe nga gjykata Kushtetuese, për të cilin do të flitet në kapitujt në vijim. Por cilat janë masat parandaluese që parashikon ligji Anti-mafia? 4.4 Masat parandaluese sipas ligjit Anti-mafia Ndryshe nga pararendësi i tij ligji kundër KO-së, ligji Anti-mafia parashikon 2 masa kundër pasurisë produkt i veprave penale, sekuestrimin dhe konfiskimin. Parashikimi vetëm i këtyre masave në ligjin Anti-mafia, ka qenë një ndër arsyet për të cilat ai u miratua. Qëllimi ishte që ligji të ishte më efikas në luftën kundër aktiviteteve të tilla kriminale. Masa e parë e cila jo domosdoshmërish i paraprin konfiskimit është sekuestrimi Sekuestrimi Për më shumë shiko, nenin 9 të Konventës së Varshavës e cila parashikon vepra penale të pastrimit të parave dhe nenin 3/3, të cilat detyrojnë shtetet palë që për këto vepra penale të parashikohen masa kundrë pasurisë, nga legjislacionet e shteteve palë. 68 Për më shumë shiko, nenin 3/4 të ligjit anti-mafie dhe nenin 3/3 të ligjit kundër KO-së. 69 Për më shumë shiko, nenin 11 të ligji Anti-mafia. Faqja 47

48 Sekuestrimi vendoset me kërkesë të prokurorit dhe me vendim të gjykatës, ndaj pasurisë së personave, sipas nenit 3 të ligjit, kur mbi këta persona ekziston dyshim i arsyeshëm bazuar në indicie: a)- për pjesëmarrje në një nga ato vepra penale të parashikuar po në nenin 3 të ligjit dhe se ky person zotëron të ardhura apo pasuri që nuk i përgjigjen dukshëm nivelit të të ardhurave, veprimtarive, fitimeve të deklaruara dhe as nuk justifikohen prej tyre, si dhe në ato raste, kur ekziston një rrezik real për humbje apo tjetërsim mbi pasuritë që do vendoset masa e sekuestrimit; ose b-kur ka dyshime të arsyeshme që tregojnë se zotërimi i pasurive apo ushtrimi i veprimtarive ekonomike, tregtare, profesionale janë në gjendje rreziku apo ndikimi nga ana e një organizate kriminale ose lehtëson veprimtarinë kriminale. Në ndryshim nga ligji kundër KO-së, ligji Anti-mafia ka ulur standardin e provueshmërisë nga standardi dyshim i arsyeshëm mbështetur në prova, në standardin e ri në këtë ligj, personi mbi të cilin ekziston një dyshim i arsyeshëm mbështetur në indicia. Në këto kushte kur është ulur standardi i provueshmërisë, prokurori e ka më të lehtë plotësimin e këtij standardi i cili nuk mbështetet mbi prova por mbi indicie( provë indirekte), për të provuar para gjykatës se: 1-personi dyshohet të jetë pjesëmarrës në një nga ato vepra penale të parashikuara në nenin 3(në mënyrë të përmbledhur, ko, trafikimet, aktet terroriste), mbi bazën e indicieve, 2- të ardhurat që ai fiton nuk e justifikojnë nivelin e jetesës që ai bën, dhe pasuritë apo të ardhurat që ai ka, pra nuk kanë orgjinë të ligjshme fitimi, 3-ekziston rreziku që këto të ardhura, pasuri, të humbasin apo të tjetërsohen dhe mbi këto pasuri parashikohet caktimi i masës së konfiskimit. Kështu Gjykata e Shkallës së Parë për Krimet e Rënda(tani e në vazhdim GJSHPKR) në një vendim të saj, me kërkues Prokuroria e Krimeve të Rënda, ndaj shtetasit O S ka vendosur sekuestrimin e llogarive bankare çelur në datën (Më parë Prokuroria e Rrethit Gjyqësor Tiranë kishte vendosur sekuestron preventive). Në këtë çështje prokuroria ka kërkuar sekuestrimin e kësaj llogarie bankare, pasi Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë në vitin 2010 kishte filluar procedimin penal për veprën penale të pastrimit të parave parashikuar nga neni 287 i K Penal. Në këtë vendim gjykata arsyeton se: Kjo është një vepër penale penale për të cilin ligji Anti-mafia parashikon sekuestrimin dhe kjo masë u vendosë sepse plotësoheshin kushtet që parashikon ligji konkretisht: -ishte subjekt i nenit 3, si person në hetim dyshohej se kishte konsumuar një nga ato vepra të parashikuara në nenin 3 të ligjit, konkretisht pastrimin e produkteve të veprës penale, - nuk vërtetonin dot origjinën e ligjshme të pasurisë, ai dhe familjarët e tij nuk kishin aktivitet tregtar, mosha shumë e re e personit nën hetim, depozitimi i shumave të mëdha të të hollave, - ekziston rreziku real që kjo llogari të mbyllet pavarësisht se ekziston sekuestroja preventive dhe kjo mund të ndodh kur mund të vendoset pushimi i proçedimit penal. Pra për sa më sipër gjykata e gjen të drejtë kërkesat e prokurorisë dhe vendos sekuestron. Masa e sekuestrimit caktohet nga 1 gjyqtar dhe është një procedurë Faqja 48

49 sekrete, ku personi, ndaj pasurisë të të cilit është vendosur sekuestrimi nuk merr pjesë. Ky është një veprim procedural që kryhet në kushtet e emergjencës, për shkak të rrezikut real të humbjes dhe të tjetërsimit, prandaj kemi afate shumë të shkurtra procedurale që zbatohen për shqyrtimin e saj, brenda afatit 5 ditor, nga momenti i paraqitjes së kërkesës. Është një vendim i ekzekutueshëm në mënyrë të menjëhershme, që nga momenti i shpalljes dhe për ekzekutimin e kësaj mase zbatohen rregullat e këtij ligji, por njëkohësisht edhe rregullat e parashikuara në K P Civile. Përmbaruesi gjyqësor inventarizon pasurinë e sekuestruar dhe ja dorëzon administratorit. Administratorët caktohen nga gjykata, duke zgjedhur një apo më shumë administrator nga lista e ekspertëve të paraqitur nga AAPSK-ja. Njoftimi i personit, ndaj pasurisë së të cilit është caktuar masa e sekuestrimit njoftohet sipas rregullave të përcaktuara në nenin 130,131,132,133 të K P Civile. Kjo masa sekuestro është e vlefshme, për një periudhë 6 mujore, po për shkak të verifikimeve komplekse, gjykata mund të vendosë zgjatjen e masës edhe për një periudhë 1 vjeçare. Kjo masë sekuestro shuhet, në qoftë se 5 ditë para mbarimit të afatit organi i akuzës nuk paraqet kërkesë për konfiskim. Por si shuhet kjo masë sekuestro? Me një vendim të organit të akuzës apo me një vendim gjyqësor. Nga praktika e GJSHPKR-ja kemi parë vendime kontradiktore të marra nga prokurori, i cili kryesisht ka vendosur pushimin e pjesshëm të procedimit pasuror dhe konstatimin e shuarjes së fuqisë së kësaj mase. Ne mendojmë që një vendim marrje e tillë është në kundërshtim me vet ligjin Anti-mafia, i cili ka përcaktuar Gjykatën e Krimeve të Rënda si gjykatën kompetente për të caktuar masat kundër pasurisë dhe në asnjë dispozitë nuk parashikohet kompetenca lëndore e prokurorit për të vendosur shuarjen e sekuestrimit. Në vendimin e gjykatës pohet se : gjykata është i vetmi subjekt i ngarkuar nga ligji që mund të vendosë ndër të tjera edhe shuarjen e masës së sekuestrimit 70. Përdorimi për analogji i dispozitave të K P Penale është i gabuar, pasi në procedimin parandalues ashtu siç ka përcaktuar vet ligji Anti-mafia, prevalon ky ligj, si një ligj i posaçëm dhe dispozitat e K P Civile dhe në asnjë rast nuk parashikohet referimi tek K P Penale 71. Me masën e sekuestrimit, pronari i pasurisë apo i aktivitetit tregtar humbet tagrën e posedimit, disponimit, gëzimit por formalisht ai ngelet pronar, pra autoritetet e ligjit kanë të gjitha të drejtat përveç asaj të disponimit, për shkak se titulli i pronësisë i përket personave të dyshuar për veprimtari kriminale sipas nenit 3 të ligjit. Masa tjetër dhe e fundit që parashikon ligji Anti-mafia është konfiskimi Konfiskimi 72 Konfiskimi është masa definitive, pra përfundimtare, e drejtuar ndaj pasurisë, e cila prezumohet e paligjshme si rrjedhojë e fitimit nga aktivitetet kriminale me të cilën realizohet marrja e pasurisë së paligjshme. Me këtë masë pasuria kalon në favor të shtetit dhe individi e humb të drejtën e pronësisë. Konfiskimi vendoset nga gjykata kur plotësohen të gjitha kushtet që parashikon ligji së bashku, pra në mënyrë komulative 73. Këto kushte janë: 70 Për më shumë shiko, nenin 27 i cili sanksionon se: Kundër vendimit të gjykatës për sekuestrimin e pasurisë,... apo shuarjes se masës së sekuestrimit mund të bëhet ankim në gjyaktën e një niveli më të lartë, sipas afateve dhe kushteve që parashikon K P Civile. 71 Për më shumë shih vendimin e GJSHPKR-së me nr. 04, Për më shumë shiko, nenin 24 të ligjit Anti-mafia. 73 Neni 24/a/b/c i Ligjit nr , dt Faqja 49

50 a-një dyshim i arsyeshëm bazuar në indicie për pjesëmarrjen e personit në veprimtari kriminale, pra ato të parashikuara nga neni 3 i këtij ligji, b-kur nuk provohet se pasuria ka prejardhje të ligjshme apo personi nuk justifikon zotërimin e pasurive ose të të ardhurave, që nuk i përgjigjen dukshëm nivelit të të ardhurave, fitimeve apo veprimtarive të ligjshme, të deklaruara dhe as nuk justifikohen prej tyre, c-kur rezulton se pasuria është në mënyrë të drejtpërdrejtë ose tërthorazi në zotërim të pjesshëm apo të plotë të personit. Pra që të vendoset masa e konfiskimit duhet që të plotësohen detyrimisht të 3 kushtet e parashikuara më sipër së bashku, mungesa qoftë edhe e një prej këtyre kushteve e bën këtë masë ndaj pasurisë të paligjshme. Në këtë rast kur plotësohen kushtet e mësipërme gjykata e ka detyrim ligjor të caktojë masën e konfiskimit. Po japim një rast praktik nga gjykata jonë. Në vendimin nr. 05, të GJSHPKR-së është vendosur konfiskimi i llogarive bankare të shtetasit O. S, si person nën hetim i gjykuar në mungesë. Në pjesën arsyetuese të këtij vendimi gjykata ka arsyetuar ekzistencën e njëkohshme të 3 kushteve të parashikuara nga neni 24 i ligjit Anti-mafia. Në interpretim dhe zbatim të kësaj dispozite Gjykata çmon se: Për vendosjen e masës parandaluese të konfiskimit, është e domosdoshme vërtetimi i ekzistencës njëkohësisht të tre kushteve që kanë të bëjnë: 1. Me ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm, bazuar në indicje për pjesëmarrje në veprimtari kriminale të parashikuar në nenin 3 të Ligjit, i cili bën fjalë për fushën e zbatimit të tij; 2. Me prejardhjen e paligjshme të pasurisë apo mos justifikimin e zotërimit të saj, referuar nivelit të ardhurave, fitimeve apo veprimtarive të tjera të ligjshme të deklaruara dhe 3. Me zotërimin e plotë apo të pjesshëm të pasurisë nga personi i proceduar drejtpërdrejt apo tërthorazi. Në përfundim të gjykimit të kërkesës me objekt konfiskimin e llogarisë bankare, në zotërim të shtetasit nën hetim O. S, mbi bazën e provave të paraqitura në të, në kushtet e debatit gjyqësor, gjykata çmoi ekzistencën njëkohësisht të tre kushteve të sipërpërmendura për vendosjen e kësaj mase parandaluese. Së pari: Ashtu sikurse është arsyetuar në Vendimin Nr. 7 datë të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda Tiranë, me të cilin është vendosur masa e sekuestrimit mbi pasurinë objekt konfiskimi, mbi shtetasin O. S. rëndon dyshimi i arsyeshëm, i bazuar në indicje, për pjesëmarrje në veprimtarinë kriminale të pastrimit të produkteve të veprës penale. Shtetasi O. S është duke u proceduar nga Prokuroria pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë për veprën penale Pastrimi i produkteve te veprës penale e cila përfshihet në rrethin e veprave penale të fushës së zbatimit të Ligjit (neni 3 pika 1 shkronja d të tij). Së dyti: Nga ana e mbrojtësit të caktuar kryesisht nga gjykata, në kushtet e gjykimit në mungesë të shtetasit nën hetim O. S, nuk u sollën prova në funksion të provueshmërisë së prejardhjes së ligjshme të pasurisë objekt konfiskimi. Në bazë të ligjit barra e provës i përket shtetasit nën hetim O. S dhe në mungesë të tij mbrojtësit të caktuar kryesisht nga gjykata. Duke mos sjellë prova në gjykim, mbrojtësi nuk përmbushi detyrimin ligjor që parashikon Ligji (i trajtuar më sipër) duke u interpretuar kjo rrethanë në funksion të mungesës së prejardhjes së ligjshme të pronës Faqja 50

51 objekt konfiskimi. Së treti: Pasuria objekt konfiskimi është nën zotërimin e drejtpërdrejtë të shtetasit nën hetim O. S. Llogaria bankare në shumën prej Euro është çelur në Bankën Kombëtare Tregtare, në datë , nga shtetasi nën hetim O. S dhe ka si mbajtës të vetëm të saj pikërisht këtë shtetas. Mbi bazën e argumentimit të mësipërm të ekzistencës së tre kushteve të vendosjes së masës parandaluese të konfiskimit Gjykata, bazuar në nenin 24 të Ligjit Nr datë Për parandalimin dhe goditjen kundër krimit të organizuar dhe trafikimit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë, çmon se kërkesa e prokurorisë me objekt konfiskimin e llogarisë bankare në emër të shtetasit O. S, çelur në Bankën Kombëtare Tregtare, duhet të pranohet. Bazuar në ligjin Anti-mafia gjykata mund të vendosë konfiskimin edhe kur vendoset: a-pushimi i procedimit, për shkak të pamjaftueshmërisë së provave, vdekjes se personit, personi nuk mund të merret si i pandehur dhe nuk mund të dënohet (shkaqe padënueshmërie); b-personi deklarohet i pafajshëm penalisht për shkak të pamjaftueshmërisë së provave, vepra penale është kryer nga një person që nuk mund të akuzohet apo dënohet; c-personi është proceduar për një vepër penale që përfshihet në fushën e zbatimit të këtij ligji, por gjatë procedimit penal ndryshohet cilësimi juridik i veprës dhe vepra e re është jashtë fushës së zbatimit të këtij ligji. Për rastet e parashikuara në pikën a dhe b, personalisht jam dakord që gjykatës t i lihet diskrecion për të vendosur masën e konfiskimit ndaj pasurisë së këtyre personave kur procedimi penal pushon ose personi shpallet i pafajshëm për pamjaftueshmëri provash ose shkaqe padënueshmërie pasi kjo nuk do të thotë që fakti nuk ka ndodhur, por personit nuk mund t i atribuohet dhe vërtetohet përgjegjësia penale, si dhe nuk merret në përgjegjësi penale për shkaqe padënueshmërie. Mendoj që ky diskrecion i gjykatës mbështetet mbi prezumimin e paligjshëm të pasurisë, dhe kur personi nuk vërteton dot origjinën e ligjshme duhet t i konfiskohet pasuria si një pasuri e paligjshme. Por meqënëse, proçedimi ka filluar për ato vepra të parashikuara në nenin 3 dhe konfiskimi lidhet me këto produkte, për prokurorin ka të dhëna të mjaftueshme për të kërkuar caktimin e konfiskimit. Gjykata në këtë rast prezumon ekzistencën e faktit si pjesëmarrës në veprimtari kriminale dhe duke qenë se personi nuk vërteton dot origjinën e ligjshme të pasurisë, e konfiskon këtë pasuri. Gjithë sesi kjo pasuri që konfiskohet prezumohet se rrjedh nga ato aktivitete kriminale të parashikuara në nenin 3 të ligjit dhe në këtë mënyrë ky konfiskim nuk del jashtë qëllimit të vet ligjit. Personalisht mendoj, që problematika do të lindte, në rastin e fundit të nenit 24/2/c, ku personi është proceduar për një vepër penale që është nga ato që parashikon neni 3, por gjatë procedimit penal ndryshon cilësimi juridik i veprës dhe vepra e re penale është jashtë fushës së zbatimit të këtij ligji. Mendoj që në këtë pikë ligji është kontradiktor dhe i paqartë. Pasi në këtë rast nuk plotësohen të 3 kushtet e vendosura në nenin 24, pika 1 të ligjit Anti-mafia që gjykata të vendosë konfiskimin, të cilat duhet të jenë komulative. Ky parashikim në këtë Faqja 51

52 dispozitë, del jashtë qëllimit të ligjit. Vetë qëllimi i ligjit është konfiskimi i pasurive të personave që janë subjekt i ligjit sipas nenit 3, pra kur ata akuzohen vetëm, për ato vepra penale dhe jo për çfarë do lloj vepër penale tjetër. Një interpretim ndryshe duke shtuar fushën e zbatimit të këtij ligji, apo duke dalë jashtë qëllimit të ligjit do te ishte një rrezik dhe kërcënim për lirinë dhe të drejtat e njeriut. Ky qëllim është i parashikuar në nenin 1 të ligjit Anti-mafia i cili ka si qëllim sekuestrimin e pasurive të personave të dyshuar për pjesëmarrje në krimin e organizuar dhe në trafikim, aktet terroriste dhe jo për çdo lloj vepre tjetër penale. Interpretimi jashtë qëllimit të ligjit do të sillte një kërcënim për liritë dhe të drejtat e personit, pasi subjekt dhe objekt i këtij ligji do të ishte çdo person dhe pasuri e tij, pa e lidhur personin dhe pasurinë me veprat penale të mësipërme, duke dalë kështu jashtë qëllimit të ligjit. Pasi vet ligji ka përcaktuar veprat penale konkrete dhe ky është edhe konfiskimi që ka zgjedhur ligjvënësi shqiptar, një konfiskim për një kategori veprash penale të caktuara. Kjo do të thotë që konfiskimi nuk mund të drejtohet ndaj çfarë do lloj vepre penale dhe personi të dyshuar për kryerjen e veprës penale, por vetëm për ato kategori të parashikuara në nenin 3. Sigurisht këtu ka një logjikë që lidhet me atë që e kemi thënë edhe më lart me konfiskimin e pasurive që nuk vërtetojnë dot origjinën e ligjshme, por nëse do ta shihnim në këtë këndvështrim atëherë duhet të konfiskohet çfarë do lloj pasurie që nuk vërteton dot origjinën e ligjshme dhe që lidhet me çfarë do lloj vepre penale. Ky do të ishte një konfiskim ekstra i zgjeruar. Duke qenë se nuk është detyrim, por i lihet në diskrecion gjykatës, shpresojmë dhe urojmë që peshorja e gjykimit të peshojë nga ana e lirive dhe të drejtave të individit, pasi ky është edhe vet qëllimi i ligjit. Deri më sot GJSHPKR-ja, nuk ka dhënë vendime për situata të tilla ligjore. Por si vendoset masa e konfiskimit? 4.5 Procedura e konfiskimit Prokurori ka detyrimin ligjor që në momentin e paraqitjes së kërkesës për konfiskim (por kjo vlen edhe për sekuestrimin) duhet të argumentojë se ekziston dyshimi i arsyeshëm i mbështetur në indicie se kjo pasuri apo këto përfitime janë si rezultat i pjesëmarrjes në organizatat kriminale dhe nuk justifikohen ligjërisht në raport me burimet e ligjshme të të ardhurave. Por në cilat mënyra duhet të vërtetojë prokurori se personi i dyshuar është përfshirë në veprimtari kriminale? Disa nga mënyrat e përdorura në seancën për vendosjen e sekuestrimit apo konfiskimit janë: -gjykimi në gjykatën kompetente për krimet e parashikuara në nenin 3 të ligjit, -një vendim penal që e ka dënuar atë për veprën penale, të parashikuar në nenin 3 të ligjit, etj -ekzistenca e një hetimi paraprak, -vendosja e masave shtrënguese të sigurimit personal, si ajo e arrestit në burg pa afat e parashikuar nga neni 232, pika 1, shkronja dh dhe 238 i K P Penale si dhe masave të sigurimit pasuror, -fillimi i hetimeve paraprake dhe regjistrimi i procedimit penal për ato vepra penale të parashikuara në nenin 3 të ligjit, -vendimi për regjistrimin e procedimit penal, vendim për regjistrimin e emrit të personit si person në hetim apo si i pandehur, Faqja 52

53 -proces-verbal për sekuestrimin e provave materiale, -vendime për vlerësimin si të ligjshëm të ndalimit apo arrestimit në flagrancë, -vendimet e revokimit(shuarjes) të masës së sigurimit arrest me burg që janë vendosur për shkak të kalimeve të afateve procedurale të paraburgimit. (por jo se nuk ekziston dyshimi i arsyeshëm i mbështetur në prova), -vendimi penal i formës së prerë me të cilin personi deklarohet fajtor, -vendim penal i cili ende nuk ka marrë formë të prerë për shkak të ankimit në gjykatën më të lartë, -bilancet vjetore të dorëzuara pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve nga personi juridik, -informacion nga organet vendore të tatimeve në lidhje me aktivitete tregtare të ushtruara dhe bilancin vjetor të dorëzuar kur është person fizik, -konkluzionet financiare mbi fitimet e deklaruara dhe llojin e aktivitetit tregtar të ushtruar, -materialet hetimore ose të dhëna që personi ndodhet në hetim në një shtet tjetër të ardhur nëpërmjet letër-porosisë, Mbi bazën e këtyre të dhënave të cilat disa plotësojnë elementët për t u konsideruar provë dhe disa indicie (provë indirekte), prokurori kërkon, pranë Gjykatës së Shkallës së Parë të Krimeve të Rënda, caktimin e masës së sekuestrimit ose të konfiskimit. Kërkesa për konfiskim gjykohet nga një trup gjyqësor i përbërë prej 3 anëtarësh 74 duke zbatuar rregullat procedurale të këtij ligji dhe rregullat e K P Civile për sa kohë ato nuk vijnë në kundërshtim me këtë ligj. Në seancën për caktimin e konfiskimit, gjykata merr të gjitha masat që personi të jetë prezent në gjykim. Por në rast se atij nuk i dihet banimi, ose është larguar jashtë shtetit dhe me gjithë kërkimet nga policia ai nuk gjendet, gjykata e vazhdon gjykimin in absentia, duke i caktuar një mbrojtës kryesisht, kur nuk kanë zgjedhur familjarët një mbrojtës. Personat e tretë të cilët kanë të ngjarë t u preken interesat pasurore, kanë të drejtë dhe organi procedues, gjykata në këtë rast, ka detyrimin t i njoftojë ata dhe t u japë kohë të mjaftueshme për të paraqitur pretendimet e tyre. Në këtë procedim kur titulli i pronësisë është transferuar tek të tretë, me veprim juridik fiktiv, vetë gjykata i konstaton ato. Gjykatës i lihet një afat 3 mujor për të marrë vendim mbi kërkesën për konfiskim, por jo më shumë se 1vit. Ky vendim si të gjitha vendimet është i ankimueshëm, sipas rregullave dhe afateve të parashikuara në K P Civile, por gjykata kompetente është Gjykata e Apelit e Krimeve të Rënda 75. Vendimi për konfiskim është i ekzekutueshëm menjëherë. Ai ekzekutohet në bashkëpunim midis Shërbimit Përmbarimor dhe Agjencisë së Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe të konfiskuara, sipas rregullave të caktuara nga Këshilli i Ministrave. Gjykata në vendimin për caktimin e masës së sekuestrimin apo të konfiskimit do të individualizojë secilën pasuri veçmas, duke provuar nëse është fituar në mënyrë të ligjshme apo jo. Për këto pasuri nuk ekziston prezumimi se janë të gjitha të paligjshme, kjo nuk përjashton mundësinë që te ketë pasuri të fituar në mënyrë të ligjshme. Gjykata duhet të vërtetojë që ekziston një lidhje shkakësore midis pasurive të sekuestruara dhe veprimtarisë kriminale. Pasuritë nuk mund të sekuestrohen kur vërtetohen se këto pasuri janë fituar në mënyrë të ligjshme përpara apo gjatë kohës kur personi dyshohej të kryente veprimtari kriminale. 74 Ndërsa kërkesa për sekuestrim gjykohet nga 1 anëtar i po kësaj gjykate. 75 Për më shumë shiko, neni 27 i ligjit Anti-mafia. Faqja 53

54 Pra konfiskimi, sipas këtij ligji është i lidhur me momentin e fillimit të aktivitetit kriminal dhe nuk vepron ndaj çfarëdo lloj pasurie të paligjshme të krijuar para përfshirjes së dyshuar të personit në aktivitet kriminal. Kjo në fakt është pjesë e një debati shumë të madh, por në rastin konkret ajo është brenda parashikimeve ligjore të ligjit Anti-mafia, në përputhje me qëllimin dhe fushën e veprimit të këtij ligji, i cili ka si qëllim sekuestrimin dhe konfiskimin e produkteve të aktiviteteve kriminale kur kjo pasuri është krijuar gjatë përfshirjes së dyshuar në veprimtari kriminale. Kjo nënkupton që edhe pse ka të ngjarë që personi të ketë fituar pasuri të paligjshme përpara aktivitetit kriminal, ato nuk do t u nënshtrohen masave parandaluese, pasi qëllimi i ligjit është të sekuestrojë dhe konfiskojë ato pasuri që janë produkte të veprave penale, të krijuara gjatë, pas por jo para kësaj veprimtarie kriminale. Pra me pak fjalë do të themi që do të përjashtohet nga fusha e veprimit të këtij ligji: - pasuritë të cilat vërtetojnë origjinën e ligjshme dhe pavarësisht momentit që janë krijuar, - si dhe pasuritë për të cilat nuk vërtetohet dot origjina e ligjshme, por që janë krijuar përpara pjesëmarrjes së personit në aktivitetin e dyshuar kriminal Raste praktike nga Gjykata e Shkallës së Parë Për Krimet e Rënda. Le të shohim një vendim të GJ SH P K R-së, me nr., 10, , me palë kërkuese Prokurorinë e Krimeve të Rënda, drejtuar ndaj shtetasit V. H, i dënuar me vendim të autoriteteve italiane për veprën penale të krijimit të bandave të armatosura dhe trafikimit të lëndëve narkotike dhe D. H, i padënuar më parë dhe pa asnjë lloj proçedimi kundër tij, të dy at e bir. Në këtë vendim gjykata ka vendosur konfiskimin e 2 njësive tregtare në pronësi të shtetasit D. H, por nuk ka sekuestruar pasuritë e krijuara përpara përfshirjes në aktivitet kriminal, siç ishte toka e fituar nga ligji 7501, pasi në rastin tonë ajo ishte fituar në mënyrë të ligjshme. Disa rrethana të çështjes: Personi është deklaruar fajtor për veprat penale të mësipërme nga gjykata e Milanos si dhe është vërtetuar se në vitin 2001 atij i është sekuestruar një sasi lëndësh narkotike. Në përfundim të këtij gjykimi, gjykatat italiane e kanë deklaruar personin fajtor. Ky vendim u njoh dhe u konvertua në Shqipëri me dënimin përkatës. Mbi bazën e materialeve të dërguara nga Prokuroria e Përgjithshme, Prokuroria e Krimeve të Rënda filloi hetimin pasuror. Ajo konkludoi se personi kishte këto pasuri: disa sipërfaqe toke bujqësore, ullishte të fituara nga ligji 7501 dhe 2 njësi tregtare të fituara në vitin Në kërkesën e tij, prokurori kërkoi vetëm konfiskimin e 2 njësive të cilat nuk vërtetonin origjinën e ligjshme të fitimit të pronësisë dhe jo tokës të fituar në mënyrë të ligjshme sipas ligjit 7501 dhe përpara aktivitetit kriminal. Gjykata vendosi pro konfiskimit të këtyre njësive, pasi personi nuk justifikoi dot origjinën e ligjshme të fitimit. Le të shohim një vendim tjetër të GJSHPKR-së, me nr.,2, , kërkues: Prokuroria e Krimeve të Rënda me objekt konfiskimin e 2 apartamenteve, një llogari bankare dhe një mjeti Tip-Ford ndaj shtetasit nën hetim M. K dhe babait të tij N. K si dhe bashkëshortes të tij B. K. Prokuroria e mbështeti pretendimin e saj mbi këto argumente: shtetasi gjatë muajit qershor të vitit 2009 ishte përfshirë në veprimtari kriminale, (sipas materialeve të ardhura nëpërmjet letër porosisë së autoriteteve greke, vepra penale-rrëmbim me qëllim përfitimi). Mbi bazën e këtij Faqja 54

55 materiali Prokuroria e Tiranës ka filluar procedimin penal për veprën penale të pastrimit të produkteve të veprës penale neni 287 i K. Penal dhe ia ka përcjellë materialet Prokurorisë së Krimeve të Rënda, si dhe ka kërkuar konfiskimin e pasurive të cilat ishin më parë të sekuestruara. Gjykata ka vendosur: konfiskimin e 2 apartamenteve, pushimin e gjykimit për llogarinë bankare dhe mjetin Tip-Ford. Ajo e ka mbështetur konfiskimin mbi këto argumente ligjore: Në interpretim dhe zbatim të kësaj dispozite (neni 24/1 i ligjit Anti-mafia), Gjykata çmon se për vendosjen e masës parandaluese të konfiskimit, është e domosdoshme vërtetimi i ekzistencës njëkohësisht të tre kushteve që kanë të bëjnë: 1. Me ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm, bazuar në indicje për pjesëmarrje në veprimtari kriminale të parashikuar në nenin 3 të ligjit, i cili bën fjalë për fushën e zbatimit të tij; 2. Me prejardhjen e paligjshme të pasurisë apo mos justifikimin e zotërimit të saj, referuar nivelit të të ardhurave, fitimeve apo veprimtarive të tjera të ligjshme të deklaruara, si dhe 3. Me zotërimin e plotë apo të pjesshëm të pasurisë nga personi i proceduar drejtpërdrejt apo tërthorazi. Në çështjen në gjykim, mbi bazën e provave të paraqitura, të mara dhe të shqyrtuara në kushtet e debatit gjyqësor, gjykata konkludoi për ekzistencën njëkohësisht të tre kushteve të sipërpërmendura për vendosjen e masës së konfiskimit vetëm mbi dy apartamentet e banimit. Së pari: mbi shtetasin M K rëndon dyshimi i arsyeshëm i bazuar në indicie për pjesëmarrje në veprimtarinë kriminale të pastrimit të produkteve të veprës penale, në bazë të procedimit të nisur në Prokurorinë e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë për veprën penale Pastrimi i produkteve të veprës penale, parashikuar si e tillë në nenin 287 të Kodit Penal, e cila përfshihet në rrethin e veprave penale të fushës së zbatimit të ligjit (neni 3 pika 1 shkronja d të tij). Ky procedim ka filluar mbi bazën e informacionit për pjesëmarrje të shtetasit shqiptar M. Kuqi në rrëmbimin e një shtetase greke të kryer në Greqi, për lirimin e të cilës është paguar shuma Euro. Së dyti: Me provat e paraqitura dhe të marra në gjykim, shtetasi nën hetim M. K dhe të afërmit e tij, personat e tretë N. e B. K, nuk arritën të vërtetojnë prejardhjen e ligjshme të pasurisë objekt konfiskimi, me të ardhurat e deklaruara nuk arritën të justifikojnë zotërimin e tyre. Së treti: Pasuria objekt konfiskimi është nën zotërimin e drejtpërdrejtë të shtetasit nën hetim M. K dhe të personave të tretë N. e B. K, të cilët (këta të fundit) janë palë në këtë proces si për shkak të lidhjes së afërt gjinore me shtetasin M. K, duke qenë në këtë mënyrë subjekte të zbatimit të Ligjit Nr datë , ashtu edhe për shkak të zotërimit të pasurisë. Gjykata vendosi pushimin e gjykimit për llogarinë bankare dhe për automjetin Tip-Ford, pasi ato nuk ishin fituar gjatë aktivitetit kriminal. Konfiskimi si masë përfundimtare caktohet në dy mënyra, të cilat ne do t i shohim në vijim. 4.6 Mënyrat e caktimit të konfiskimit Faqja 55

56 Konfiskimi sipas ligjit Anti-mafia në ndryshim nga ligji kundër KO-së caktohet në dy mënyra: 1. Mënyra e parë: pasi është caktuar një masë e përkohshme sekuestrimi. Siç e thamë edhe më lart sekuestro, si masë provizore caktohet mbi të gjitha pasuritë e konfiskueshme kur ekziston rreziku real i zhdukjes apo i tjetërsimit, të produkteve të veprës penale. Pra që të parandalohet mundësia e humbjes, pronarit me titull të kësaj prone i hiqet e drejta e posedimit, disponimit dhe gëzimit, me qëllim që më vonë kjo pasuri të konfiskohet nëse plotësohen kushtet që parashikon ligji. Ky është edhe qëllimi i sekuestrimit, e cila është një masë provizore e marrë në kushtet e emergjencës, që t i shërbejë në të ardhmen caktimit të masës përfundimtare, asaj të konfiskimit. Por që të caktohet konfiskimi kur kemi një masë sekuestrimi duhet që kjo masë sekuestrimi të jetë e vlefshme. Kërkesa për konfiskim paraqitet 5 ditë përpara përfundimit të afatit të masës së sekuestrimit. Vendimi me nr. 2, dt të GJSH PKR-ja, me objekt konfiskimin e disa pasurive të shtetasit M K e personave të tretë, është vendosur në kushtet e ekzistencës së mëparshme të një mase sekuestro. Për më shumë shih faqen më sipër të këtij punimi. Nga praktika e Gjykatës së Krimeve të Rënda është vënë re se masa përfundimtare ajo e konfiskimit vendoset kur ka më parë një masë sekuestrimi. Por çfarë do të ndodhë në rast se masa e sekuestrimit e ka humbur fuqinë apo është revokuar dhe nuk kemi asnjë masë sekuestro të vlefshme dhe në fuqi? Kësaj situate i ka dhënë zgjidhje vet ligji Anti-mafia, ndryshe nga ligji kundër KO-së. 2. Mënyra e dytë- Caktimi i masës së konfiskimit pa ekzistencën e një mase sekuestrimi. Pra pavarësisht nëse masa e sekuestrimit është e vlefshme apo jo, organi i akuzës mund të kërkojë në mënyrë të pavarur vendosjen e masës së konfiskimit, pasi ajo nuk është e lidhur domosdoshmërish me ekzistencën e një mase të mëparshme sekuestro. Pra edhe kur shuhet, revokohet apo e humbet fuqinë masa e sekuestrimit, kjo nuk pengon organin procedues që të paraqesë kërkesën për konfiskim dhe gjykatën ta pranojë kërkesën. Në këtë rast kërkesa për konfiskim paraqitet plotësisht e pavarur nga kërkesa apo vendime të mëparshme të organeve proceduese. Vendosja e masës së konfiskimit pa një masë të mëparshme sekuestrimi, parashikuar në ligjin Anti-mafia është në koherencë edhe me qëndrimin e mbajtur nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në vendimin unifikues nr. 1, Ky kolegj ka argumentuar se: masat e sekuestrimit nuk janë hallkë, masë e domosdoshme përpara se t i paraqitet gjykatës kërkesa për konfiskim e pasurive apo veprimtarive të personave. Ky ndryshim procedural e ndihmon organin e akuzës për paraqitjen e kërkesës për konfiskim, duke konfiskuar pasuritë kur ekzistojnë rastet e parashikuara në nenin 24 të ligjit Anti-mafia edhe kur nuk ekziston një masë e mëparshme sekuestro. Sipas ligjit të vjetër të vitit 2004 duhet të ekzistonte një masë e mëparshme sekuestro, ose pezullim administrimi, që të paraqitej kërkesa për konfiskim. Për këtë arsye shumica e vendimeve të sekuestrimit u shuan ose humbën fuqinë për shkak të humbjes së afateve procedurale të paraqitjes së kërkesës për konfiskim e cila duhej të paraqitej brenda 10 ditëve nga mbarimi i sekuestrimit apo pezullimit 77. Në këto kushte 76 Vendimi Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr. 1, dt , fq.16, paragrafi Shiko, nenin 11, të ligjit 9284, dt Faqja 56

57 prokuroria nuk mund të paraqiste më tej kërkesën për konfiskim. Mos paraqitja e kërkesës sillte automatikisht revokimin e masës së sekuestrimit dhe humbjen e së drejtës për të paraqitur më pas kërkesën për konfiskimin, si masë përfundimtare, e cila bën të mundur heqjen nga qarkullimi civil të këtyre pasurive të kundraligjshme dhe transferimin e të drejtës së pronësisë tek shteti. Përpara se organi i akuzës të paraqesë kërkesat për sekuestrim dhe konfiskim ai duhet të kryejë një hetim të plotë dhe të gjithanshëm, në mënyrë që kërkesa e tij të jetë e mbështetur në rrethana dhe fakte. 4.7 Hetimi, identifikimi, zbulimi i pasurive që rrjedhin nga aktivitetet kriminale Hetimi është ndër fazat më vendimtare në një procedim, sikundër edhe në procedimin parandalues. Kjo fazë është e rëndësishme për të mbledhur nga autoritetet e ndryshme të zbatimit të ligjit, të dhëna që vërtetojnë: - pjesëmarrjen në veprimtarinë e dyshuar kriminale, nga ato të parshikuara në nenin 3 të ligjit Anti-mafia, - se shuma e të ardhurave është më e madhe se ajo e deklaruar ligjërisht, - niveli i jetesës nuk i përgjigjet të ardhurave të ligjshme që personi ka deklaruar në organet tatimore. Pikërisht nëpërmjet hetimit do të mblidhen të dhënat e mësipërme me qëllim që organi procedues të vërtetojë se ekzistojnë kushtet ligjore për caktimin e masave kundër pasurisë. Këto kushte vërtetohen nëpërmjet një hetim të plotë dhe gjithëpërfshirës, të realizuar nga oficerët e policisë gjyqësore të cilët kanë kompetenca hetimi sipas nenit 30 të K P Penale, nën drejtimin e prokurorisë. Konventa e OKB-së si edhe ajo e Varshavës detyron shtetet palë që të marrin masa legjislative dhe masa të tjera të nevojshme për të përdorur teknika të veçanta të hetimit duke lehtësuar identifikimin dhe gjurmimin e produkteve dhe mbledhjen e provave për këtë qëllim, si vëzhgimin, përgjimin e telekomunikimit, aksesin në sistemet kompjuterike dhe urdhërimin për të dhënë dokumente të caktuara 78. Në caktimin e masave kundër pasurisë, prokuroria duhet të vërtetojë përpara gjykatës, përfitimet financiare apo materiale që subjektet e nenit 3 zotërojnë si dhe autoritetet ku gjenden këto pasuri apo vlera financiare si dhe disproporcionalitetin midis të ardhurave të ligjshme dhe jetesës që ai kryen. Prandaj konventa i kushton një rëndësi të madhe hetimit, sidomos atij financiar pranë autoriteteve financiare dhe jo financiare. Konkretisht në nenin 7/1 parashikohet: Çdo palë do të marrë ato masa legjislative dhe masa të tjera të nevojshme për t u dhënë kompetencë gjykatave ose organeve të tjera kompetente për të urdhëruar që të jepen ose bllokohen regjistrat bankarë financiarë ose tregtarë Një palë nuk mund të zgjedhë të mos veprojë në përputhje me dispozitat e këtij neni, për shkak të sekretit bankar. Në përputhje me këtë detyrim shteti shqiptar ka krijuar autoritete të ndryshme përgjegjëse për të hetuar ato vepra penale, të cilat prodhojnë produkte të veprave penale. Këto autoritete janë të ndryshme por të gjithë bashkërendojnë punën dhe i dërgojnë informacionin autoriteteve kompetente, në varësi të kompetencave që parashikon ligji përkatës. Grupe të Përbashkëta Hetimi midis Prokurorisë dhe Policisë së Shtetit të quajtur Task Forcë realizojnë hetimet për këto vepra. Hetimi për 78 Konventa e Varshavës Për pastrimin, kërkimin, kapjen dhe konfiskimin e produkteve të Krimit dhe për financimin e terrorizmit, neni, 7/pika1. Faqja 57

58 procedimin parandalues është i vështirë dhe kompleks pasi përfshin autoritete financiare, bankare ose jo dhe shumë autoritete të zbatimit të ligjit. Subjektet që kryejnë këto vepra penale, janë profesionist edhe në fshehjen e produkteve të aktivitetit kriminal. Ata zgjedhin përgjithësisht sistemet bankare dhe ato financiare për të pastruar apo për të qarkulluar produktet e tyre, sidomos në vende të cilat kanë një ekonomi informate, nëpërmjet veprimeve guaskë. Por suksesi i konfiskimit të produkteve të krimit është i lidhur direkt me metodat e përdorura nga njësia e hetimit financiar, të cilat kanë lidhje me identifikimin, zbulimin, bllokimin ose marrjen e çdo sendi. Ky hetim financiar zë pjesën më të rëndësishme dhe kushtëzon suksesin e vendimit të konfiskimit. Konventa i kushton një rëndësi shumë të madhe hetimit financiar dhe bankar duke parashikuar metoda të shumta për hetimin dhe kapjen e këtyre produkteve si vëzhgimin, përgjimin e telekomunikimit, aksesin në sistemet kompjuterike dhe urdhërimin për të dhënë dokumente të caktuara. Këto metoda janë parashikuar edhe në ligjin Për Parandalimin dhe Pastrimin e Parave dhe Financimit të Terrorizmit 79, në ligjin Anti-mafia apo edhe në K P Penale të Republikës së Shqipërisë 80. Subjektet mbi të cilët mund të shtrihet ky hetim janë personat fizikë dhe/ose-juridik kur ata janë mbajtës ose pronar të llogarive të çdo natyre, në çdo bankë që ndodhet në territorin e shtetit palë 81. Njësia e hetimit financiar apo FIU mund të marrë të gjitha të dhënat e llogarive të caktuara bankare dhe të operacioneve bankare që janë kryer gjatë një afati të caktuar nëpërmjet një ose disa llogarive të caktuara, duke përfshirë të dhënat e çdo llogarie dërguese ose marrëse; ka të drejtë të vëzhgojnë gjatë një periudhe të caktuar, operacionet bankare që kryhen nëpërmjet një ose disa llogarive të identifikuara; Në nenin 8 82 të ligjit Anti-mafia parashikohen kompetenca të OPGJ-së dhe prokurorit për të kryer hetime të mjeteve financiare të pasurive, veprimtarive ekonomike, tregtare dhe profesionale, mënyrës së jetesës si dhe të burimeve të ardhurave të personave subjekt të këtij ligji. Gjithashtu ata kanë të drejtë të marrin pranë çdo organi administrativ shtetëror, publik, personave juridik publik apo privat kopje të dokumenteve që ata e konsiderojnë të nevojshme për nevoja të hetimit financiar. Konventa e KE-së dhe ajo e OKB-së 83 i kushton një rëndësi të posaçme heqjes së sekretit bankar në të gjitha ato raste që kanë të bëjnë më hetime financiare kur dyshohet se pasuritë janë të përfituara nga aktivitetet kriminale. Konventa parashikon se 84 :- Një Palë nuk mund të zgjedhë të mos veprojë në përputhje me dispozitat e këtij neni, për shkak të sekretit bankar.. Sekreti bankar ka qenë për një kohë të gjatë pengesë për hetimin financiar pasi lejonte lëvizjen lirshëm të produkteve të aktivitetit kriminal dhe ky qarkullim mbrohej nën petkun e sekretit bankar. Shtetet Palë duhet të sigurojnë që bankat të mos i bëjnë të ditur klientit përkatës të bankës ose palëve të treta që është kërkuar ose marrë informacion në lidhje me llogaritë e tyre bankare, transfertat, transaksionet, apo që është kryer një hetim financiar ne lidhje me to. Mos marrja parasysh e sekretit bankar do të përdoret 79 Për më shumë shiko, nenin, 1,22 të ligjit 9917, dt Për më shumë shiko, K P Penale të Republikës së Shqipërisë nenet 274, 286, 30, 191,221,275, 276, 81 Shih nenin 16 e në vazhdim të Konventës së Varshavës. 82 Ligji nr.10192, dt , neni 8, neni 9 i ligjit. 83 Konventa e OKB-sw kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar, neni 7, pika 6, paragrafi i fundit. 84 Po aty, Konventa e Varshavës neni 7-hetimi financiar, pika 1 e nenit Faqja 58

59 edhe në institucionet financiare jo bankare 85. Në të dy ligjet qoftë atë të vitit 2004 apo atë të vitit 2009 nuk kemi një parashikim të parimit të mungesës së sekretit bankar qoftë në institucionet bankare apo edhe në ato financiare jo-bankare 86. Por bazuar në parimin e hierarkisë së normave të parashikuar nga Kushtetuta e Shqipërisë 87, Konventa e OKB-së dhe ajo e Varshavës, të cilat janë të ratifikuara nga Kuvendi i Shqipërisë janë drejtpërsëdrejti të zbatueshme nga organet e shtetit shqiptar. Sistemet tona bankare kanë detyrimin ligjor të bashkëpunojnë në rastin e hetimeve te llogarive bankare të këtyre subjekteve duke vënë në dispozicion të gjitha të dhënat që ata disponojnë për llogaritë e këtyre personave dhe duke respektuar sekretin e hetimeve në këtë fazë, duke mos informuar personat, llogaritë e të cilëve janë në hetim. Ky detyrim, për të ruajtur sekretin e hetimeve financiare është pjesë edhe e sekretit të hetimeve paraprake të parashikuar në K P Penale 88. Ky kufizim shtrihet edhe tek sistemet financiare jo bankare. Hetimet dhe verifikimet shtrihen ndaj personave të parashikuar në nenin 3 të ligjit, për mjetet financiare, pasuritë, veprimtaritë ekonomike, tregtare, profesionale, nivelin ekonomik si dhe burimet e të ardhurave të tyre. Gjithashtu ndaj këtyre personave bëhen verifikime nëse janë zotërues të liçensave, lejeve, autorizimeve, konçensioneve dhe të drejtave të tjera si dhe nëse përfitojnë kontribute, financime, kreditime, nga autoritete publike, organizma ose institucione ndërkombëtare, si dhe për të verifikuar nëse pasuritë dhe veprimtaritë apo të drejtat pasurore janë të përligjura. Dhe në rast se pas përfundimit të hetimeve prokurori, analizon, përpunon të dhënat dhe kur këto të dhëna plotësojnë standardin dyshim i arsyeshëm i mbështetur në indicie, se personi mund të jetë pjesëmarrës në ato veprimtari kriminale të parashikuara në nenin 3 të ligjit, niveli i të ardhurave dhe i jetesës nuk justifikohet ligjërisht, prokurori legjitimohet që të kërkojë në gjykatë në varësi të situatës ligjore një nga masat ndaj pasurisë, sekuestrim apo konfiskim. Sekuestrimi dhe konfiskimi i produkteve të veprave penale nuk është një proces kaq i lehtë, shpesh në praktikë ai ka problemet e veta të lidhura me masën dhe kufijtë e konfiskimit. Le të shohim këtë problematikë në vijim. Përcaktimi i pasurisë që duhet të konfiskohet merr një rëndësi të madhe në praktikë edhe për shkak të rëndësisë që ka respektimi i të drejtës për të gëzuar qetësisht pronën e fituar në mënyrë të ligjshme. 85 Po aty, neni 7, pika2 paragrafi i fundit 86 Por në nenin 14 dhe 15/a të ligjit nr. 9917, dt parashikohet mos respektimi i parimit të sekretit financiar në situata të tilla. 87 Për më shumë shiko, nenin 116 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. 88 Për më shumë shiko, nenin 279, pika 1 e K.Pr.Penale me titull Detyrimi per te ruajtur sekretin. Faqja 59

60 KAPITULLI V PASURIA QË DUHET TË KONFISKOHET DHE BARRA E PROVËS NË PROCEDIMIN PARANDALUES. Përmbajtja:1. Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas akteve ndërkombëtare. 2. Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. 3. Rastet praktike të GJSHPKR-së. 4. Çfarë është barra e provës? 5. Barra e provës në procedimin parandalues. 6. Barra e provës sipas akteve ndërkombëtare. 7. Barra e provës në ligjin kundër KO-së dhe atij Anti-mafia, raste praktike. 8. Barra e provës për personat e tretë, raste praktike të GJSHPKR-së. -9. Ndryshimi i standardit të provueshmërisë midis ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. 5.1 Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas akteve ndërkombëtare Qëllimi i masave kundër produkteve që rrjedhin nga aktivitete kriminale është që të sekuestrojë dhe konfiskojë ato produkte që rrjedhin nga aktivitete kriminale dhe që janë përfituar gjatë dhe për shkak të këtij aktiviteti kriminal dhe jo të sekuestrojë apo të konfiskojë pasuri të cilat kanë prejardhje të ligjshme. Ky qëllim shprehet qartë edhe në aktet ndërkombëtare, kështu konventa e OKB-së 89 dhe ajo e Varshavës për sekuestrimin e produkteve, përcakton pasurinë kundrejt të cilës drejtohet sekuestrimi dhe konfiskimi. Konkretisht masat për ngrirjen, bllokimin dhe konfiskimin të përfshijnë 90 : -a) pasurinë, në të cilën janë transformuar ose konvertuar produktet; -b) pasurinë e përftuar nga burime të ligjshme, nëse fitimet janë përzier, pjesërisht ose tërësisht, me një pasuri të tillë, deri në vlerën që vlerësohen fitimet e përziera; c) të ardhurat ose privilegje të tjera që rrjedhin nga fitimet, nga pasuria në të cilën janë transformuar ose konvertuar produktet nga krimi, ose nga pasuria me të cilën janë përzier produktet nga krimi, deri në vlerën që vlerësohen fitimet e përziera, në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtën masë sa edhe fitimet. Në nenin 3/1 të Konventës së Këshillit te Evropës 91 përcaktohet se objekt sekuestrimi do të jetë vetëm ajo pjesë e pasurisë, dhe të ardhurave, të cilat nuk justifikojnë mënyrën e fitimit dhe origjinën e ligjshme. Pra lejon konfiskimin e sendeve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. Pra mund të konfiskohet përfitimi direkt nga aktiviteti kriminal, por edhe ajo pjesë që është e përzier. Kufiri ligjor është vendosur në nenin 3 të ligjit pika 1 e Konventës së 89 Për më shumë shiko, nenin 12 të Konventës së OKB-së kundër K.O me titull: Konfiskimi dhe marrja e sendeve. 90 Për më shumë shiko, nenin 5 të Konventës së KE-së ose Konventën e Varshavës. 91 Po aty, neni 3/1 Çdo Palë do të marë ato masa legjislative dhe masa të tjera të nevojshme për t i lejuar asaj konfiskimin e instrumenteve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. Faqja 60

61 Varshavës në të cilin thuhet: çdo shtet palë do të marrë ato masa për të lejuar konfiskimin e instrumenteve dhe produkteve ose pasurive, vlera e të cilave u korrespondon këtyre produkteve. Pra detyrimi ligjor që vë konventa është : sekuestrimi vetëm i pasurisë që ka origjinë të paligjshme dhe që është produkt i veprave penale të parashikuara në Konventë, pra origjina e pasurisë është e lidhur me aktivitetet kriminale. Përjashtim bën këtu vetëm rasti për pasuritë e grupeve terroriste të cilët ushtrojnë aktivitet terrorist apo financojnë akte terroriste, në këtë rast konfiskohet pasuria e ligjshme dhe e paligjshme pavarësisht se ku ndodhet ajo Përcaktimi i kufijve të konfiskimit sipas ligjit kundër KO-së dhe atij Antimafia Kufijtë e sekuestrimit dhe të konfiskimit sipas ligjeve kundër KO-së dhe atij Antimafia janë të njëjtë me ato të parashikuara në aktet ndërkombëtare të sipërpërmendura. Të njëjtin parashikim e gjejmë edhe në ligjin e vitit edhe në atë të vitit , objekt sekuestrimi apo konfiskimi do të jetë vetëm ajo pasuri e cila është produkt i veprave penale të parashikuara në nenin 3 të ligjit, e cila nuk justifikohet ligjërisht, që është krijuar gjatë përfshirjes së dyshuar, të subjekteve sipas nenit 3 të ligjit në veprimtari kriminale. Një rëndësi të madhe merr këtu fakti i një ndarje të qartë midis asaj që është pasuri e paligjshme dhe asaj që është e ligjshme. Konfiskimi i pasurive me origjinë të ligjshme fitimi do të cënonte rëndë të drejtën e gëzimit dhe posedimit qetësisht të pronës private, një e drejtë kjo e garantuar nga aktet ndërkombëtare dhe Kushtetuta e Shqipërisë në nenin 41 të saj. Në praktikë kjo nuk është kaq e lehtë sidomos në ato raste kur ajo është përzier, por ajo që do të jetë objekt sekuestrimi dhe konfiskimi është vetëm shtesa e paligjshme e cila është përzier me pasuri të ligjshme. Këtë qëndrim mban dhe Gjykata e Lartë në vendimin e saj unifikues 95 nr.1, 2007: Meqenëse pasuria produkt i veprës realizohet edhe me anë të shtimit, transformimit, përmirësimit, mbi pasuritë që tashmë janë në disponim të ligjshëm të personit të dyshuar, zbatimi i masave pasurore duhet të kufizohet në ato vlera të pasurisë që janë arritur si pasojë e vënies në përdorim të produkteve të veprës penale.. Një detyrë u lind këtu gjykatave, të cilat duhet të ndajnë pasurinë e paligjshme me atë të ligjshme para se të vendosin masën e konfiskimit, duke mos vendosur asnjë masë ndaj asaj që konsiderohet pasuri e ligjshme dhe e fituar para apo gjatë aktivitetit kriminal si edhe pasuritë e paligjshme të krijuara përpara aktivitetit kriminal. Le të shohim në vijim disa vendime të GJSHPKR-së. 5.3 Rastet praktike të GJSHPKR-së 92 Për më shumë shiko, neni 2- Financimi i terrorizmit i K. së K.E për konfiskimin e produkteve të krimit.. 93 Për më shumë shiko, nenin 1, 2, 3, 13, 26, të ligjit kundër K. O. 94 Për më shumë shiko, shih nenin 1, 2, 3, 4, 11, 12, 21 të ligjit Anti-mafia. 95 Për më shumë shiko, VUKBGJL me nr.1, 2007, fq 10, paragrafi i parafundit. Faqja 61

62 Le të shohim vendimin e GJSHPKR-së, dt , kërkesa nr. 1/09 Regjistri, me objekt konfiskimin e aktivitetit tregtar të shtetasve A. P, E. GJ, V. K, F. F, G. P, G. B, G. D, B. R, L. B, ka vendosur rrëzimin e kërkesës së Prokurorisë së Krimeve të Rënda për konfiskimin e aktivitetit tregtar të shtetasve L. B, G. B dhe E. Gj si të pa mbështetur në ligjin Anti-mafia, pasi personat arritën të vërtetonin origjinën e ligjshme të pasurisë së tyre. Po kështu në një vendim tjetër të po kësaj gjykate me nr. 10, dt , me palë kërkuese Prokurorinë e Krimeve të Rënda, drejtuar ndaj shtetasit V. H i dënuar me vendim të autoriteteve italiane për veprën penale të krijimit të bandave të armatosura dhe trafikimit të lëndëve narkotike dhe D. H i padënuar më parë dhe pa asnjë lloj procedimi kundër tij të dy at e bir ka vendosur, konfiskimin e 2 njësive tregtare në pronësi të shtetasit D. H, duke përjashtuar nga konfiskimi ato pasuri të fituara nga ligji 7501, përpara krijimit të aktivitetit tregtar dhe që kishin origjinën e ligjshme të fitimit. Në caktimin e masave me karakter pasuror si ajo e sekuestrimit dhe ajo e konfiskimit duhet të caktohen duke u individualizuar secila pasuri veçmas. Këtë qëndrim ka mbajtur edhe Gjykata e Lartë në vendimin e saj Unifikues me nr.,1, e cila përcakton se: Masa e sekuestrimit apo e konfiskimit do të vendoset për secilën pasuri veçmas duke e individualizuar atë dhe duke provuar nëse është fituar në mënyrë të ligjshme apo jo. Për këto pasuri nuk ekziston prezumimi se janë të gjitha të paligjshme kjo nuk përjashton mundësinë që të ketë pasuri të fituar në mënyrë të ligjshme. Gjykata duhet të vërtetojë që ekziston një lidhje shkakësore midis pasurive të sekuestruara dhe veprimtarisë kriminale. Pasuritë nuk mund të sekuestrohen kur vërtetohet se kjo pasuri është fituar në mënyrë të ligjshme dhe përpara se personi të kryente veprimtari kriminale. Këto kufizime dhe kufij janë parashikuar edhe në ligjin Anti-mafia, qëllimi i të cilit është konfiskimi i pasurive që rrjedhin nga dhe gjatë aktivitetit kriminal për ato vepra penale të parashikuara në nenin 3, të cilat i kemi përmendur edhe më lart. Gjykata duhet të ketë parasysh qëllimin 97 e ligjit i cili është sekuestrimi dhe konfiskimin i produkteve që rrjedhin nga KO-së dhe trafikimi dhe jo çfarëdo lloj pasurie tjetër që nuk ka lidhje me këto vepra penale edhe sikur ajo të mos justifikohet ligjërisht. Le të shohim vendimin e GJSHPKR-së, kërkesa me nr., 1/09 regjistri me objekt konfiskimin e aktiviteteve tregtare të personave në hetim A. P, E. Gj, dhe personave të tretë V. K, F. F, G. P, G. B, G. D, B. R, L. B, sipas kërkesës së bërë nga Prokuroria e Krimeve të Rënda. Në këtë kërkesë është kërkuar konfiskimi i të gjitha aktiviteteve tregtare të 2 personave nën hetim për veprën penale të pastrimit të produkteve të veprës penale dhe të personave të lidhur me ta, pasi janë subjekte sipas nenit 3 të ligjit Anti-mafia. Gjykata në vendimin e saj ka argumentuar të gjitha pasuritë dhe të gjithë subjektet një nga një, nëse ata plotësonin kushtet e përgjithshme si: - ishin subjekte të ligjit sipas nenit 3, të ligjit, - nuk justifikonin origjinën e ligjshme të pasurisë, - pasuritë ishin në zotërim të drejtpërdrejtë ose të tërthortë të personit. Këto kushte duhet të plotësohen të 3 së bashku, mos plotësimi qoftë edhe një nga këto kushte pas sjell mos caktimin e masës së konfiskimit si masë përfundimtare ndaj pasurisë. 96 Faqe 12, paragrafi 4, 5 i Vendimit Unifikues të KBGJL, me nr. 0, Dt Për më shumë shiko, nenin 2 të ligjit Anti-mafia. Faqja 62

63 Kështu për një nga personat nën hetim E. Gj dhe për 2 personat e tjerë L. D dhe G. B që kishin lidhje me personat në hetim nuk u caktua masa e konfiskimit pasi ata vërtetuan origjinën e ligjshme të pasurisë së tyre. Në këtë vendim kemi edhe një individualizim të të gjitha aktiviteteve të përfshira në konfiskim duke përjashtuar ato që nuk mund të konfiskohen. Pasi përcaktuam që objekt i masave kundër pasurisë do të jetë vetëm pasuria që rrjedh nga aktivitetet kriminale, interesante më duket të investohemi te barra e provës. Është një nga çështjet më interesante dhe më intriguese të këtij punimi. Po çfarë është ajo? Le të flasim në vijim. 5.4 Çfarë është barra e provës? Barra e provës është detyrimi që kanë palët, subjektet, apo organet e ngarkuar me ligj për të vërtetuar të drejtën apo kërkesat që ata pretendojnë. Barrën e provës e gjejmë në të tre procedimet, administrativ, penal ashtu edhe në atë civil, por ajo ndryshon nga një procedim në tjetrin. Kështu në procedimin penal, barra e provës nënkupton detyrimin e organit të akuzës, prokurorisë, që të provojë akuzën e ngritur ndaj personit që dyshohet se ka konsumuar veprën penale. Kjo do të thotë që organi i akuzës ka detyrimin të hetojë, të mbledhë prova nga ato që parashikon neni 149 i K P Penale dhe pasi të ketë krijuar bindjen që personi mbi bazën e këtyre provave do të deklarohet fajtor, të provojë para gjykatës akuzën që ai pretendon. Kjo është rrjedhojë e parimit të prezumimit të pafajësisë, i parashikuar në nenin 4 të K P Penale, i cili sanksionon se: Çdokush prezumohet i pafajshëm deri në një vendim gjyqësor të formës së prerë që e deklaron atë fajtor. Për këtë arsye personi i dyshuar, për shkak të këtij prezumimi, nuk duhet të vërtetojë asgjë, pasi ai prezumohet i pafajshëm. Roli dhe pozicioni i personit të dyshuar është pasiv dhe jo aktiv si roli i prokurorisë, ai nuk duhet të provojë pafajësinë e tij, pasi ai i tillë është. Ndërsa në procedimin civil, barra e provës është ana tjetër e medaljes. Meqenëse në procedimin civil, paditësi kërkon që nëpërmjet padisë si mjet procedural, të realizojë të drejtën e shkelur ose të mohuar, ai ka barrën e provës që nëpërmjet provave që parashikon K P Civile, të vërtetojë të drejtën që pretendon 98. Dhe se kjo e drejtë i është shkelur dhe mohuar nga pala tjetër ndërgjyqësore, pala e paditur. Pra në këtë procedim pala paditëse është shumë aktive në sjelljen e provave 99, ajo duhet të vërtetojë, po nëpërmjet këtyre provave të drejtën e shkelur, ndryshe nga personi i dyshuar në procedimin penal ku ai mund të jetë edhe shumë pasiv. Barrën e provës në procedimin administrativ e ka personi, i cili ka iniciuar procedimin administrativ, për të paraqitur para organeve administrative të gjitha aktet, faktet ku ai e mbështet kërkesën e tij të ligjshme. Kjo barrë prove është e njëjtë me procedimin civil, por me ndryshimin se ajo i kalon edhe organit administrativ në disa raste të parashikuara në Kodin e Procedurave Administrative. Kjo ndodh në ato raste që kanë të bëjnë me fillimin kryesisht të procedimit administrativ, nga vet organi administrativ kur bëhet fjalë për mbrojtjen e interesit publik. Por në disa raste K P Administrative, e 98 Neni 8 i K. Pr.Civile parashikon se : Palët kanë detyrimin të paraqesin faktet mbi të cilat mbështesin pretendimet e tyre. 99 Gjithashtu në nenin 12 të K.Pr.Civile parashikohet se: Pala që pretendon një të drejtë, ka detyrimin që në përputhje me ligjin, të provojë faktet mbi të cilat bazon pretendimin e saj. Faqja 63

64 transferon barrën e provës nga personi tek vet organi administrativ, duke e detyruar atë të bëjë hetimin administrativ. Ndërsa në ligjin me nr. 49/2012 Për organizimin dhe funksionimin e gjykatës administrative, gjejmë një rregullim tjetër ligjor. Sipas nenit 3, të tij përcaktohet se: organi i administratës publike si rregull ka detyrimin të provojë bazueshmërinë në ligj dhe në fakt të veprimeve të kryera nga ai, pra kjo nënkupton që barrën e provës e ka organi administrativ për të provuar ligjshmërinë e aktit të miratuar. Kjo sjell si pasojë, mungesën e sjelljes së provave nga pala paditëse e cila kundërshton aktin administrativ, kështu në nenin 21 të ligjit 49/2012 parashikohet se: Paditësi, përveç aktit administrativ që kundërshton, nuk ka detyrim t'i bashkëlidhë padisë akte provuese. Kjo është rrjedhojë e parimit të prezumimit të ligjshëm të një akti administrativ, pasi ai prezumohet se është nxjerrë nga një organ i specializuar. Por cila është e veçanta e barrës së provës në procedimin parandalues? 5.5 Barra e provës në procedimin parandalues Barra e provës në procedimin parandalues paraqitet interesante për vet natyrën e këtij lloj procedimi. Ky lloj procedimi miks për nga natyra zbaton në mënyrë të kombinuar normat e ligjit Anti-mafia, kodin e P Civile dhe disa rregulla administrative, për këtë arsye edhe barra e provës ndryshon. Nuk kemi zbatimin e barrës së provës në procedimin penal, por as edhe barrën e provës në procedimin civil në formën e tyre më të kulluar, por një kombinim të këtyre 2 formave të barrës së provës nëse mund ta quanin kështu. Në procedimin parandalues, kemi një barrë prove që merr elementë të dy procedimeve, pasi fillon me nenin 4 të K P Penale, ku barrën e provës e ka prokurori, vazhdon dhe mbaron me nenin 8 dhe 12 të K P Civile, ku barrën e provës e ka personi i dyshuar për veprimtari kriminale. Pra barra e provës në procedimin parandalues lëviz ose transferohet nga organi i akuzës në fillim të procedimit parandalues dhe në vazhdim kalon tek personi i dyshuar për pjesëmarrje në veprimtari kriminale nga ato të parashikuara në nenin 3 të ligjit Anti-mafia. Kjo përmbysje e barrës së provës nuk është diçka e re, trillim apo një risi e parashikuar vetëm në sistemin ligjor shqiptar. Njëkohësisht, kjo ka qenë ndër pjesët më të diskutueshme në media dhe në publikun e gjerë, e cila më vonë u shqyrtua edhe nga Gjykata Kushtetuese. Ky debat kaq i madh më shtyu që të merrja më shumë informacion në lidhje me përmbysjen e barrës së provës. Por çfarë parashikojnë aktet ndërkombëtare në lidhje me këtë përmbysje të barrës së provës? 5.6 Barra e provës sipas akteve ndërkombëtare Shtetet kur i vunë vetes qëllim që të luftonin krimin me çfarëdo lloj mjeti, e kishin kuptuar që në veprimtari të tilla kriminale, ku këta persona kthehen në profesionistë për të pastruar produktet e veprave penale, për të fshehur dhe për të tjetërsuar këto produkte, ekzistenca e barrës së provës në favor të organit të akuzës ishte një pengesë e madhe për të luftuar krimin. Duke qenë se këto pasuri prezumoheshin si të paligjshme për shkak se ishin përfituar nga aktivitete kriminale, barrën e provës duhet ta kishte pikërisht ky subjekt, i cili duhet të vërtetonte se kjo pasuri kishte origjinën e ligjshme, pasi e kishte më të lehtë ta provonte këtë. Këtë parashikuan shtetet në aktet ndërkombëtare, si në Konventën e OKB-së 100 kundër KON-së, ashtu edhe në 100 Neni 12, pika 7 e K së OKB-së kundër KO-së. Faqja 64

65 Konventën e Varshavës 101. Shtetet palë në përputhje me të drejtën e tyre të brendshme t i kërkojnë personit të vërtetojë origjinën e ligjshme të pasurive të tyre që janë produkt i veprave penale. Konventa e OKB-së parashikon 102 se: Shtetet Palë duhet që të kërkojnë që autori i veprës penale të demonstrojë origjinën e ligjshme të ardhurave nga krimi në fjalë ose të pasurisë tjetër që i nënshtrohet konfiskimit, edhe Konventa e Varshavës parashikon se : Autori i një vepre penale të rëndë të demonstrojë origjinën e produkteve të prezumuara ose të pasurisë që i nënshtrohet konfiskimit, në masën që një kërkesë e tillë është në përputhje me parimet dhe me legjislacionin e brendshëm. Pra sipas konventave të mësipërme barra e provës bie mbi personin e dyshuar për pjesëmarrje në veprimtari kriminale, pasi kjo pasuri prezumohet e paligjshme. Kështu bazuar në sa më sipër përmbysja e barrës së provës dhe parashikimi si i tillë në legjislacionin e brendshëm shqiptar, nuk ishte një risi apo një shpikje ligjore shqiptare. Kjo barrë prove është parashikuar në të dy ligjet, le ta shohim atë në vijim. 5.7 Barra e provës në ligjin kundër KO-së dhe atij Anti-mafia, raste praktike Në të dy ligjet, atë Anti-mafia dhe kundër KO-së kemi të sanksionuar barrën e provës në favor të personit që dyshohet për pjesëmarrje në veprimtari kriminale dhe në këtë aspekt ligjet nuk ndryshojnë nga njëri-tjetri. E veçanta qëndron, në vet barrën e provës e cila nuk ishte parë ndonjëherë në sistemin ligjor shqiptar. Ndryshe nga procedimi penal ku personi prezumohet i pafajshëm dhe barrën e provës e ka organi i akuzës, në procedimin parandalues ekziston prezumimi për zotërim dhe prejardhje të paligjshme të pasurisë e lidhur kjo me veprimtarinë kriminale të personit. Kjo është edhe arsyeja pse barra e provës zhvendoset nga organi i akuzës tek vet personi apo personat e tretë që kanë lidhje me të. Po si zhvendoset ajo? Barra e provës në procedimin parandalues fillon me organin e akuzës, prokurorin, i cili ka barrën e provës për të vërtetuar në gjykatë se: - një person në hetim apo i dënuar duhet të cilësohet si person i dyshuar për kryerjen e veprave penale të parashikuara në nenin 3 të ligjit, -dhe se nga hetimi financiar pasuritë dhe të ardhurat e personit nuk justifikohen nga burime të ligjshme, -ka një disproporcionalitet midis të ardhurave të ligjshme dhe shpenzimeve për jetesën që personi kryen, Në varësi të kërkesës për sekuestrim apo konfiskim ai duhet të vërtetojë se ekziston rreziku që pasuria të zhduket, në rastet e sekuestrimit dhe në konfiskim duhet të vërtetojë se kjo pasuri është në zotërimin e drejtpërdrejtë të personit. Këtu mbaron barra e provës për organin e akuzës. Pas kësaj barra e provës kalon apo transferohet tek personi i dyshuar, ndaj pasurisë së të cilit, do të merret një masë sekuestrimi apo konfiskimi për të provuar se kjo pasuri që ai disponon është e justifikuar ligjërisht. Pra ai duhet të rrëzojë këtë prezumim dhe e ka më të lehtë se organi i akuzës, pasi askush përveç atij nuk e di nëse këto pasuri i ka fituar në mënyrë 101 Për më shumë shiko, nenin 3, pika 4 të K. së K.E për konfiskimin e produkteve të krimit dhe finacimin e terrorizmit. 102 Për më shumë shiko, nenin 12, pika 7 të K së OKB-së kundër KON-së. Faqja 65

66 të ligjshme apo jo. Për të konkretizuar barrën e provës le të shohim vendimin nr. 2, të GJSHPKR-së, me objekt konfiskimin e pasurive të shtetasit nën hetim M. K dhe shtetasve N. K dhe B. K. Gjykata në këtë vendim ka arsyetuar edhe barrën e provës të organit të prokurorisë, por edhe të personit nën hetim pasuror. Në vendosjen e sekuestrimit gjykata ka arsyetuar qenien e shtetasit M. K dhe personave të tretë, babait të tij shtetasit N. K dhe bashkëshortes së tij B. K, si subjekte të zbatimit të Ligjit Nr , datë , në referim të nenit 3, pika 1, shkronja d dhe pika 2, shkronja a të tij. Gjykata ka konstatuar prej saj ekzistencën e kritereve të përgjithshme për vendosjen e masës së sekuestrimit dhe që lidhen me ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm të bazuar në indicje për pjesëmarrje të shtetasit M. K në veprimtari kriminale që përfshihet në fushën e zbatimit të këtij ligji, si dhe e zotërimit të pasurive që nuk i përgjigjeshin dukshëm nivelit të të ardhurave (të parashikuara si të tilla në nenin 11 pika a dhe b ). Gjithashtu është arsyetuar edhe ekzistenca e kriterit të veçantë që lidhet me praninë e rrezikut të tjetërsimit apo humbjes së pasurive (e parashikuar në shkronjën a të pikës 1 të nenit 11 të Ligjit). Kjo barrë prove i përkiste prokurorit, i cili në rastin konkret ka vërtetuar para gjykatës së personi është person nën hetim për ato vepra penale të parashikuara në nenin 3 të ligjit, niveli i shpenzimeve nuk i përgjigjej dukshëm nivelit të të ardhurave, dhe se pasuritë janë nën zotërimin e drejtpërdrejtë të personit. Këtu mbaroi barra e provës për organin e akuzës. Pas kësaj kjo barrë prove transferohet tek personi ndaj të cilit do të caktohen masat me karakter pasuror. Gjykata arsyeton se: Në kushtet kur barra e provës, në zbatim të këtij ligji, i përket personit, pasuria e të cilit kërkohet të konfiskohet (pika 3 e nenit 21 të Ligjit) gjatë gjykimit, nga ana e përfaqësuesit të posaçëm të shtetasit nën hetim dhe personave të tretë, u paraqitën me cilësinë e provës deklaratat e të ardhurave vjetore të shtetasve M. K dhe N. K, të përpiluara në Drejtorinë e Shërbimeve Ekonomike, Bashkia Pire, për periudhën nga viti 2000 deri në vitin Këto deklarata u paraqitën me vulën apostile të Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Athinë, të përkthyera dhe noterizuara, duke patur në këtë mënyrë formën e kërkuar ligjore. Në funksion të provueshmërisë së realizimit faktik të këtyre të ardhurave u paraqitën gjithashtu me cilësinë e provës edhe dokumente të Institutit të Sigurimeve Shoqërore IKA në Greqi, për periudhën në fjalë për shtetasit M dhe N. Kuqi. Në një tjetër vendim të GJSHPKR-së, gjykata ka konkluduar se 103 : Me këtë rast gjykata çmon se nga ana e akuzës u arrit që të realizohej barra e provës ose onus probandi që nenet 3 dhe 24, skronja a e ligjit të mësipërm, i ngarkojnë akuzës për të provuar dyshimin e arsyeshëm të bazuar në indicje që personi është pjesëmarrës në një nga veprat penale të parashikuara nga neni 3 i ligjit të mësipërm. Kjo barrë prove, i është ngarkuar akuzës, jo vetëm nga dispozitat e cituara të ligjit, por edhe nga vendimi nr. 4, datë i Gjykatës Kushtetuese, në të cilin ajo Gjykatë ndër të tjera ka arsyetuar se: Gjykata, në ligjin objekt shqyrtimi vlerëson se, veçanërisht formulimet e nenit 11, paragrafi 1 (kriteret për sekuestrim), ku parashikohet se prokurori bën kërkesë të motivuar dhe nenit 21 (kërkesa për konfiskim dhe barra e provës ), ku prokurori 103 Për më shumë shiko, vendimin e dt , kërkesa me nr. regjistri 1/09 të GJSHPKR-së. Faqja 66

67 përsëri duhet t i paraqesë gjykatës arsyet ku bazohet kërkesa, barra e provës fillimisht i takon prokurorit për të argumentuar dyshimin e arsyeshëm bazuar në indicie, se një person është pjesëmarrës në krimin e organizuar dhe trafikim sipas veprave të parashikuara në nenin 3. Mbështetur në verifikimet e kryera, prokurori ka detyrimin për të parashtruar kërkime të motivuara dhe të dhëna mbështetëse përpara gjykatës për identifikimin e pasurive të personit të dyshuar dhe të personave të tjerë; të tregojë nga ana e tij se ka baza për dyshim të arsyeshëm dhe të dhëna të mjaftueshme për efekt të gjykimit parandalues, se ato nuk janë pasuri të fituara në rrugë të ligjshme, çka motivon ekzistencën e prezumimit të paligjshmërisë së tyre dhe si rezultat, kalimin e barrës së provës personit të dyshuar. Pas kësaj, barra e provës kalon te personi i dyshuar për të justifikuar origjinën e ligjshme të pasurive të tij, për të argumentuar mungesën e lidhjes së pasurisë me cilësimin si produkte të veprave penale ose investim të tyre. Më pas është detyrë e gjykatës që të sigurojë zhvillimin e një procesi të rregullt ligjor, të kryejë një hetim të gjithanshëm dhe të plotë, për dhënien e një vendimi të drejtë dhe të mbështetur në ligj. Pra, në dallim nga procedimi penal, gjykimi parandalues mbështetet në dyshimin e arsyeshëm bazuar në indicie, duke iu ngarkuar barra e provës personit të dyshuar dhe personave të tjerë, për të vërtetuar ligjshmërinë, për justifikimin e origjinës së pasurisë. Pra, në këtë procedim, barra e provës është e ndarë ndërmjet prokurorit dhe personit të cilit do t i sekuestrohet ose konfiskohet pasuria. Këtë qëndrim mban edhe Gjykata e Lartë Kolegjet e Bashkuara të saj në vendimin unifikues 104 në lidhje me barrën e provës duke pohuar se : vendosja e masës pasurore ka në themel të saj mundësinë, dyshimin e arsyeshëm të mbështetur në të dhëna të mjaftueshme që rezultojnë nga tërësia e provave të marra dhe të verifikuara gjatë shqyrtimit të çështjes, ç ka prezumon edhe paligjshmërinë e kësaj pasurie. Ndryshe nga procedimi penal ku personi prezumohet i pafajshëm dhe barrën e provës e ka organi i akuzës, në procedimin parandalues ekziston prezumimi për zotërim dhe prejardhje të paligjshme të pasurisë e lidhur kjo me veprimtarinë kriminale të personit. Kjo është edhe arsyeja pse barra e provës zhvendoset nga organi i akuzës tek vet personi apo personat e tretë që kanë lidhje me të. Si çdo prezumim edhe ky është i rrëzueshëm në momentin që personi i cili dyshohet ose personat e tretë, arrijnë të vërtetojnë që këto pasuri, asete apo të ardhura kanë origjinë ose burime të ligjshme. Personat kanë të drejtë që të përdorin të gjitha mjetet e të provuarit që parashikon K P Civile, siç janë provat shkresore, me dëshmitarë, etj. Por ky prezumim i paligjshëm nuk duhet të interpretohet duke i prekur personit të drejtat kushtetuese siç është edhe e drejta për të gëzuar qetësisht një pronë të ligjshme, apo interesat e një personi të tretë. Po cila është barra e provës për personat e tretë? 5.8 Barra e provës për personat e tretë, raste praktike të GJSHPKR-së Personat e tretë janë ata persona të parashikuar në nenin 3 të ligjit Anti-mafia, të cilët me personat e dyshuar kanë lidhje gjaku, gjinie, krushqie dhe ligjore (persona të afërm edhe sipas nenit 16 të K P Penale) dhe personat juridikë dhe fizikë. Për personat e afërm zbatohen dispozitat e këtij ligji për shkak se prezumohen se mund të jenë subjekte ku mund të jenë fshehur, tjetërsuar apo investuar produktet e 104 Vendimi Unifikues i Kolegjeve të Bashkuara Gjykatës së Lartë nr. 1, dt , fq.16, paragrafi 3. Faqja 67

68 aktiviteteve kriminale. Pikërisht për shkak të këtij prezumimi këta subjekte mund të jenë objekt të këtyre masave parandaluese kundër pasurisë. Por në këtë rast duhet bërë kujdes, pasi për të vendosur masën e sekuestrimit apo të konfiskimit ndaj personave të tretë nuk duhet të vërtetohet vetëm lidhja e gjakut, gjinisë, krushqisë apo ligjore, por duhet të vërtetohet me prova se ekziston një shfaqje formale e pasurisë (fiktive) së këtyre personave, por nga tërësia e fakteve edhe provave, rrethanave, këto pasuri janë nën zotërimin efektiv të plotë apo të pjesshëm të personit, i cili dyshohet për pjesëmarrje në veprimtari kriminale, pasi ai sillet si pronar i tyre. Në rastin në fjalë këto prova duhet të mbajnë të dhëna të plota, fakte e rrethana konkrete të cilat në harmoni me njëra-tjetrën përbëjnë prova indirekte që mbështesin këtë prezumim të prokurorit. Po kështu edhe veprimtaritë tregtare, profesionale të personave fizikë dhe juridikë mund të përdoren ose të zotërohen pjesërisht ose plotësisht, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose tërthorazi, përdoren ose kanë lehtësuar kryerjen e veprimtarisë kriminale të personave të përmendur në nenin 3. Ndryshe ndodh në rastin kur pasuritë e krijuara si rezultat i veprimtarisë kriminale janë investuar në veprimtari tregtare, profesionale apo që në aspektin formal (de-juro), në pamjen e jashtme, janë në emër të personave të tretë, por de fakto, pra faktikisht, janë në posedimin e personit që dyshohet për pjesëmarrje në veprimtari kriminale. Në këtë rast hetimi dhe gjykimi preventiv duhet të jetë më i thelluar. Në këtë rast ekziston prezumimi se pasuria disponohet nga persona të tretë formalisht, por në fakt, kjo pasuri posedohet nga personi sipas pikës 1, neni 3 i ligjit dhe është krijuar si rezultat i veprimtarisë kriminale. Në këtë rast duhet të bëhet një hetim dhe të vërtetohet për çdo pasuri veçmas, se cila është në kontrollin faktik dhe disponimin faktik të personit të dyshuar dhe cila jo vetëm formalisht, por edhe materialisht është në posedim të personave të tjerë. Le të shohim në një vendim të GJSHPKR-së, me nr. 2, me objekt konfiskimin e pasurive edhe të personave të tretë që kanë lidhje me personin nën hetim penal, por edhe pasuror. Personat e tretë, konkretisht N. K ishte babai i personit nën hetim pasuror dhe penal M. K, ndërsa shtetasja B. K ishte bashkëshortja e N. K, personit nën hetim. Në fillim gjykata arsyetoi pse mund të vendosej masa e konfiskimit edhe mbi personat e tretë, sepse ata ishin personat e tretë që kishin ato lidhje që parashikon neni 3 i ligjit, subjekte mbi të cilët mund të shtrihej hetimi pasuror, pasi ata ishin babai dhe bashkëshortja e personit nën hetim M. K. Këtyre 2 subjekteve u krijua mundësia që të vërtetonin origjinën e ligjshme të pasurisë. Pasuria ndodhej në zotërimin e drejtpërdrejtë të personave të tretë N. K dhe B. K. Kështu për sa më sipër meqenëse ishin subjekte që kishin lidhjet që parashikon neni 3 i ligjit dhe nuk vërtetuan dot origjinën e ligjshme të pasurisë e cila ishte në zotërimin e drejtpërdrejtë të këtyre personave të tretë, gjykata vendosi konfiskimin. Në një vendim tjetër të GJSHPKR-së të dt me objekt sekuestrimin e pasurive të personave, konkretisht të personit të dënuar për veprën penale të shfrytëzimit dhe të trafikimit të femrave në rrethana rënduese, por edhe të babait dhe të bashkëshortes të tij, gjykata arsyeton se: Gjykata vlerëson se ligji parandalues, në bazë të nenit 3 të tij, vepron si ndaj personit që hetohet ose është gjykuar dhe deklaruar fajtor për një nga veprat penale që përfshihen në kategorinë e veprave penale për të cilat kryhet hetimi pasuror, ashtu edhe ndaj pasurive që gjenden në Faqja 68

69 zotërim të personave të afërm të familjes të shtetasit të hetuar ose gjykuar, me kushtin që pasuria në emër të tyre të jetë vënë, të jetë krijuar, gjatë ose pas periudhës së përfshirjes së tij në veprimtarinë kriminale për të cilën është gjendur fajtor, kusht i cili parashikohet nga neni 3/4 i këtij ligji. Gjykata konstaton se plotësohen të gjitha kushtet ligjore që pasuritë e përshkruara më lart të sekuestrohen pasi shtetasi V. B. është deklaruar fajtor për veprat penale të «Shfrytëzimit të prostitucionit në rrethana rënduese» dhe zotëron pasuri në emër të tij, të bashkëshortes dhe prindërve të tij. Personat e tretë, të cilët kanë lidhje me personin e dyshuar, kanë barrën e provës për të vërtetuar që me personin kanë vetëm lidhje nga ato që parashikon neni 3 i ligjit, por se pasuria e tyre nuk ka asnjë lidhje me veprimtarinë kriminale të personit të dyshuar, nuk rrjedh nga kjo veprimtari dhe se kjo pasuri ka prejardhje të ligjshme dhe se zotërohet jo vetëm formalisht, por edhe materialisht, pra efektivisht nga këta persona 105. Por për efekt të këtyre masave parandaluese, ndaj personave të tretë, duhet që personi me të cilin ata kanë lidhjet e mësipërme duhet të jetë person i dyshuar për kryerjen e atyre krimeve sipas nenit 3, në të kundërt ndaj personave të tretë nuk mund të vendoset asnjë masë parandaluese. Në një vendim të GJSHPKR-së të me objekt konfiskimin e pasurive të personit nën hetim pasuror, kanë paraqitur pretendime personat e tretë të cilët kishin lidhje nga ato që parashikon neni 3 i ligjit. Konkretisht personi nën hetim pasuror M. Sh, ishte dënuar për veprën penale të trafikimit në rrethana rënduese, (nga periudha deri në ) ndërsa personat e tretë ishin, H. Sh, G. Sh, D. Sh, R. Sh, A. Sh janë përkatësisht vëllai, babai, kunata dhe kushërinjtë e parë. Në këtë vendim gjykata vlerëson se: ligji parandalues, në bazë të nenit 3/2 të tij, vepron edhe ndaj pasurive që gjenden në zotërim të personave të afërm të familjes së të dënuarit M. Sh, me kushtin që pasuria në emër të tyre të jetë vënë, të jetë krijuar, në kohën e përfshirjes së të dënuarit në veprimtarinë kriminale për të cilën u gjend fajtor, kusht i cili parashikohet nga neni 3 / 4 të këtij ligji. Nga aktet e provat e sjella prej mbrojtjes në këtë gjykim, siç u analizua më lart, provohet se pasuria objekt konfiskimi është krijuar në vitin 2006 dhe është vënë në funksionim në vitin 2007 (gjë që provohet edhe me dokumentacionin e vet deklarimit të Personit të Tretë H. Sh për legalizim si dhe me kontratën e energjisë elektrike), pra është pasuri e krijuar pas periudhës kur provohet se i padituri M. Sh. ka qenë i përfshirë në veprimtari kriminale të Trafikimit të lëndëve narkotike për të cilën aktualisht po vuan dënimin. Në këto kushte e gjithë pasuria objekt i kërkesës për gjykim, përfshihet në pasuritë që duhet ti nënshtrohet rregullave të parashikuara në ligjin parandalues duke pasur mundësinë personat zotërues të saj ta justifikojnë ligjshmërinë e krijimit të kësaj pasurie. Personat e tretë kanë ndërhyrë duke vërtetuar para gjykatës se ata ishin subjekt të ligjit Anti-mafia, për shkak se kishin lidhje gjaku nga ato që parashikon ligji, por se pasuria e tyre e cila do të konfiskohej, ishte fituar në mënyrë të ligjshme. Konkretisht, fusha e mini futbollit dhe lokali ishin ndërtuar mbi truallin e fituar sipas ligjit 7501 dhe janë krijuar nga aktiviteti dhe puna e tyre e ligjshme. Në këtë proces palët arritën që në bazë të provave që parashikon K P Civile të vërtetonin origjinën e ligjshme të 105 Ky është edhe qëndrimi i GJL-së në vendimin e saj unifikues me nr. 1, Për më shumë shiko, faqen 13, paragrafi 3 të këtij vendimi. Faqja 69

70 pasurisë së tyre (në rastin konkret nga emigracioni). Gjykata e rrëzoi kërkesën për konfiskim të pasurive që ndodheshin në emër të personave të tretë. Në rast se vërtetohet se nuk kemi të bëjmë me një person që ka kryer ato vepra penale të parashikuara në nenin 3, ndaj personave të tretë, të cilët kanë lidhjet e mësipërme, nuk mund të merren masa parandaluese për pasurinë edhe sikur të vërtetohet se personat e tretë nuk e justifikojnë prejardhjen e ligjshme të pasurisë. Në këtë konkluzion ka arritur edhe Gjykata e Lartë në vendimin unifikues e cila shprehet 106 Po kështu, duke qenë se personat e tjerë janë subjekte të këtij ligji për shkak të prezumimeve lidhur me personin e dyshuar, këto masa nuk gjejnë zbatim edhe kur vërtetohet se nuk kemi të bëjmë më me një person të dyshuar në kuptim të pikës 1 të nenit 3 të ligjit, qoftë edhe sikur të ketë rezultuar në hetim e gjykim se personat e tjerë nuk e justifikojnë prejardhjen e ligjshme të pasurisë apo se ajo pasuri është një produkt i një vepre tjetër penale. Por ajo me të cilën ndeshen vet personat e dyshuar apo ata që kanë lidhje me ta nga ato që parashikon neni 3, është se për organin e akuzës standardi i provueshmërisë është ulur, ndërsa për ata nuk ka asnjë përmirësim. Ata në bazë të provave duhet të provojnë origjinën e ligjshme të pasurisë. Po si ka ndryshuar ky standard nga një ligj në një tjetër? Le ta shohim në vijim. 5.9 Ndryshimi i standardit të provueshmërisë midis ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia Në të dy ligjet nuk kemi ndryshim në lidhje me barrën e provës, por kemi ndryshim në lidhje me standardin e provueshmërisë për organin e akuzës. Në ligjin kundër KO-së parashikohej një standard më i lart, pasi dispozitat e këtij ligji zbatoheshin, ndaj personit, mbi të cilin rëndonte një dyshim i arsyeshëm i mbështetur në prova për pjesëmarrje në ato aktivitete kriminale të parashikuara në nenin 3 të ligjit. Ndërsa në ligjin Anti-mafia kemi: Dispozitat e këtij ligji zbatohen, ndaj personit, mbi të cilin rëndon një dyshim i arsyeshëm i mbështetur në indicia, për pjesëmarrje në ato aktivitete kriminale të parashikuara në nenin 3 të ligjit. Pra në ligjin e ri, atë Anti-mafia, kemi një ulje të standardit të provueshmërisë nga një dyshim i arsyeshëm i mbështetur në prova i parashikuar në ligjin e vitit , në një dyshim të arsyeshëm të mbështetur në indicie në ligjin Anti-mafia 108. Pra standardi i provueshmërisë në ligjin Anti-mafia është shumë më i ulët se sa ai në ligjin kundër K. O-së, të vitit Në ligjin kundër KO-së, prokurorit, do t i duhet të provojë pjesëmarrjen e dyshuar të personit në aktivitete kriminale në bazë të provave që parashikon K. Pr. Penale dhe më tej po me prova të vërtetojë që personi zotëron pasuri të cilat nuk justifikojnë orgjinën e ligjshme dhe mënyra e jetesës së tij nuk është e justifikuar nga të ardhurat që ka. Në ligjin Anti-mafia, prokurori nuk duhet të paraqesë para gjykatës, prova në 106 Vendim Unifikues Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nr.01, dt , fq. 13, paragrafi Për më shumë shiko, nenin 3, pika 1 e ligjit të vitit Për më shumë shiko, nenin 3, pika 1 e ligjit të vitit 2009 anti-mafia. Faqja 70

71 kuptimin që parashikon neni 149 e në vijim i K. Pr. Penale apo K. Pr. Civile, por të dhëna të mjaftueshme për të konkluduar se personi plotëson kushtet për të qenë i dyshuar për pjesëmarrje në ato aktivitete kriminale dhe se pasuria e tij ka lidhje po me këtë aktivitet. Në një vendim të GJSHP K R-së 109, kjo gjykatë arsyeton se: Nga provat e shqyrtuara në këtë gjykim, gjykata çmon se nga ana e organit të akuzës u përmbushën kushtet ligjore të parashikuara nga neni 3 i ligjit nr datë Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar dhe trafikimit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë, duke arritur akuza të provojë që ekziston dyshimi i arsyeshëm i bazuar në indicie, që personat nën hetim A. P dhe E. Gj, janë pjesëmarrës në një nga veprimtaritë kriminale të parashikuara nga neni 3 i ligjit të mësipërm, si dhe personat e tretë V. K, F. F, L. B, G. P dhe G. B, janë persona të lidhur me personat nën hetim, konform shkronjave a dhe b të pikës 2 të nenit 3 të këtij ligji. Me këtë rast, në lidhje me këtë lloj gjykimi, gjykata e çmon me vend të sqarojë se çfarë duhet të kuptojmë me termin e përdorur nga ligjvënësi dyshim i arsyeshëm i bazuar në indicje, për pjesëmarrjen e personit në një nga veprimtaritë kriminale të parashikuara në nenin 3 të ligjit të mësipërm, i cili duhet të ekzistojë si kusht sine qua non, në mënyrë që këta persona të jenë subjekt i këtij ligji. Në këtë rast, kuptimi i termit dyshim i arsyeshëm, është më i lehtë për t u kuptuar, sepse përbën një term që përdoret zakonisht nga gjykatat penale kur ato referojnë në lidhje me kërkesat e prokurorit për caktimin e masave të sigurimit, ose të çdo kërkese tjetër të palëve gjatë hetimit paraprak, dhe për këtë arsye kjo gjykatë nuk e çmon me vend që të ndalet në sqarimin e këtij termi. Risia që përbën ky ligj, në lidhje me aspektin e të provuarit, është fakti që ky dyshim i arsyeshëm për pjesëmarrje në një nga veprimtaritë kriminale të parashikuara nga neni 3 i ligjit, kërkohet që të jetë i bazuar jo në prova, siç shprehet Kodi i Procedurës Penale, kur flet për caktimin e masave të sigurimit dhe/ose çdo kërkesë tjetër të palëve gjatë hetimeve paraprake, por, kërkohet që të jetë i bazuar në indicie. Termi indicie është një term juridik, i huazuar, i cili sipas kuptimit që kjo gjykatë i jep këtij termi, do të thotë provë indirekte, ose provë e tërthortë, term të cilin e gjejmë edhe në Kodin e Procedurës Penale, si një nga llojet e provave. Duke iu referuar pikës 2 të nenit 152 të Kodit të Procedurës Penale, ekzistenca e një fakti mund të nxirret nga indicjet ose nga provat indirekte, kur plotësohen njëkohësisht këto kushte: - të ekzistojnë dy ose më shumë indicje; - këto indicje duhet të jenë të rëndësishme; - ato duhet të jenë të sakta dhe - duhet që indicjet të përputhen me njëra-tjetrën. Kjo pikë e nenit 152 të Kodit të Procedurës Penale, e cila përcakton kushtet në mënyrë që një fakt të provohet me anë të indicjeve, çmohet nga gjykata se duhet 109 Për më shumë shiko, vendimin e dt , kërkesa me nr. regjistri 1/09 të GJSHPKR. Faqja 71

72 të zbatohet edhe në këtë lloj gjykimi, për sa i përket aspektit të të provuarit nga akuza në këtë gjykim, pavarësisht nga fakti se ky gjykim është gjykim mbi pasurinë in rem dhe jo mbi lirinë personale të personit in personam. Duke u kthyer tek çështja në gjykim, nga aktet dhe provat e shqyrtuara, gjykata çmon se akuza arriti të plotësojë të gjitha kushtet e cituara më lart, pra arriti që të sjellë dy ose më shumë indicje, të cilat ishin të rëndësishme, të sakta dhe në përputhje me njëra-tjetrën, që personat nën hetim A. P, E. Gj, dyshohen si pjesëmarrës në kryerjen e veprës penale të: Pastrimit të produkteve të veprës penale, të parashikuar nga neni 287 i Kodit Penal, ndërsa personat të tretë, V. K, F. F, L. B, G. P dhe G. B, dyshohen si personat të lidhur me personat nën hetim, konform shkronjave a dhe b, të pikës 2 të nenit 3 të ligjit nr datë Me këtë rast gjykata çmon se nga ana e akuzës u arrit që të realizohej barra e provës ose onus probandi që nenet 3 dhe 24, shkronja a e ligjit të mësipërm, i ngarkojnë akuzës për të provuar dyshimin e arsyeshëm të bazuar në indicie që personi është pjesëmarrës në një nga veprat penale të parashikuara nga neni 3 i ligjit të mësipërm. Për individin, nuk kemi asnjë përmirësim apo përkeqësim të standardit të provueshmërisë sipas të dy ligjeve, atij i duhet që me prova të plota të vërtetojë mungesën e lidhjes me aktivitetet kriminale dhe se kjo pasuri është fituar në mënyrë të ligjshme. Ulja e standardit të provueshmërisë në ligjin Anti-mafia, ka qenë i mirë menduar dhe qëllimi për të cilin u miratua ky ligji, duke krijuar lehtësira proceduriale organit të prokurorisë dhe gjykatës në marrjen e vendimeve të sekuestrimit dhe të konfiskimit. Nga një këndvështrim sipërfaqësor i masave kundër pasurisë të krijohet përshtypja se personat të cilët mund të jenë subjekt i këtij ligji, diskriminohen negativisht nga ky ligj dhe nuk gëzojnë të drejta ligjore. Ligji Anti-mafia në ndryshim nga ligji kundër KO-së sjell disa risi procedurale dhe garanci më shumë edhe për personin e tretë, përveç personit të dyshuar për veprimtari kriminale, në këndvështrimin e të drejtës për një proces të rregullt ligjor. Faqja 72

73 KAPITULLI VI GARANCITË PROCEDURIALE DHE MBROJTJA E TË TRETËVE Përmbledhje: 1. Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve ndërkombëtare. 2. Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve kombëtare. 3. Respektimi i garancive procedurale dhe të drejtës së pronësisë për personat e tretë, raste praktike Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve ndërkombëtare Aktet ndërkombëtare përpiqen të gjejnë një ekuilibër midis lirive dhe të drejtave të individit dhe luftës kundër kriminalitetit. Kur bëhet fjalë për luftë të tillë, interesi publik është gjithmonë prezent, por kjo nuk do të thotë që personit duhet t i mohohen të drejtat e tij, siç është e drejta për një proces të rregullt ligjor apo e drejta e pronësisë. Në të dy ligjet, si në atë kundër KO-së dhe atë Anti-mafia nuk kemi ndonjë përkeqësim në raport me liritë dhe të drejtat e individit. Përkundrazi ligji Anti-mafia solli një përmirësim në këtë drejtim 110. Të tilla si: - përcaktoi gjykatën kompetente, përbërjen e trupit gjykues gjatë caktimit të masës së sekuestrimit nga një gjyqtar dhe caktimin e konfiskimit nga një trup gjyqësor me 3 gjyqtarë, -zgjedhjen e një mbrojtësi ligjor nga familjarët ose caktimin e tij kryesisht nga organi procedues, kur personi është në mungesë gjatë procedurës së konfiskimit 111, -e drejta për të kundërshtuar masën e sekuestrimit dhe konfiskimit, Të gjitha këto elementë së bashku garantojnë të drejtën për një proces të rregullt ligjor, si një garanci më shumë jo vetëm për vetë personat e dyshuar, por edhe personat e tretë pjesëmarrës në këtë procedim, kur ata ndërhyjnë për të mbrojtur interesat e tyre pasurore. Person i tretë, mund të jetë personi që ka lidhje me personin e dyshuar jo vetëm lidhje gjaku, por edhe se ai ka shërbyer për të fshehur produktet e veprës penale si dhe personi i tretë në mirëbesim, i cili nuk ka asnjë lidhje me personin e dyshuar si pjesëmarrës në veprimtari kriminale. Sigurisht ky i fundit, pra personi i tretë bona-fide, gëzon edhe mbrojtjen nga të gjitha aktet ndërkombëtare, por edhe kombëtare. Personi i tretë, që ka lidhje me personin që ka kryer veprat penale të parashikuara në nenin 3 dhe i cili ka shërbyer për fshehjen e këtyre produkteve nuk gëzon mbrojtje nga ligji(ky është një person në keqbesim). Ai ka barrën e provës për të vërtetuar origjinën e ligjshme të pasurisë së tij pasi edhe kjo pasuri prezumohet e paligjshme. Përveç këtyre detyrimeve ai ka edhe disa të drejta të cilat i garantohen 110 Për më shumë shiko, nenin 7, 22/2/3 e ligjit Anti-mafia. 111 Për më shumë shiko, nenin 22 të ligjit të vitit Faqja 73

74 nga organi procedues në përputhje me aktet ndërkombëtare dhe të drejtën e brendshme. Kështu konventa e OKB-së 112 dhe ajo e Varshavës parashikojnë një mbrojtje për personin subjekt i masave kundër pasurisë, por njëkohësisht edhe për personin e tretë si një subjekt që preket në këtë proces. Kjo konventë parashikon se shtetet palë kanë detyrimin ligjor që të respektojnë të gjitha të drejtat e parashikuara në aktet ndërkombëtare. Neni 8 i Konventës së Varshavës 113 parashikon se: çdo palë do të marrë ato masa legjislative dhe masa të tjera të nevojshme, me qëllim që personat e cënuar nga masat e parashikuara nga nenet 3, 4 dhe 5, si dhe dispozitat e tjera në këtë seksion, të kenë të drejtën për zgjidhje ligjore për të mbrojtur të drejtat e tyre. Pra subjekteve pjesëmarrës në procedimin parandalues duhet t u garantohet e drejta për një proces të rregullt ligjor dhe të gjitha të drejtat e parashikuara në aktet ndërkombëtare dhe kombëtare. 6.2 Garancitë procedurale të personave të tretë sipas akteve kombëtare Është e vërtetë që masat kundër pasurisë drejtohen edhe ndaj personave të tretë sipas parashikimeve të nenit 3 të ligjit Anti-mafia. Personat e tretë, të cilët kanë lidhje me personin e dyshuar, kanë barrën e provës për të vërtetuar që me personin kanë vetëm lidhje nga ato që parashikon neni 3 i ligjit, por se pasuria e tyre nuk ka asnjë lidhje me veprimtarinë kriminale të personit të dyshuar, nuk rrjedh nga kjo veprimtari dhe se kjo pasuri ka prejardhje të ligjshme dhe se zotërohet jo vetëm formalisht, por edhe materialisht dhe efektivisht nga këta persona 114. Kështu personat e tretë, këto pretendime i paraqesin në gjykatë brenda afatit që përcakton ligji, duke ju lënë në dispozicion një kohë më se të mjaftueshme për të përgatitur mbrojtjen. Thirrja e personit të tretë bëhet duke respektuar rregullat e Kodit të Procedurës Civile dhe gjykata lejon këta persona që të provojnë origjinën e ligjshme të pasurisë 115. Për ta konkretizuar mbrojtjen e personit të tretë le të shohim disa vendime të GJSHPKR-së, se si ajo i ka respektuar të drejtat procedurale dhe materiale të drejtës së pronësisë. 6.3 Respektimi i garancive procedurale dhe të drejtës së pronësisë për personat e tretë, raste praktike Në një vendim të GJSHPKR-së më , me objekt konfiskimin e pasurive të personit nën hetim pasuror, kanë paraqitur pretendime personat e tretë të cilët kishin lidhje nga ato që parashikon neni 3 i ligjit. Konkretisht personi nën hetim pasuror M. Sh, ishte dënuar për veprën penale të trafikimit të lëndës narkotike në rrethana rënduese, (nga periudha deri në ) ndërsa personat e tretë ishin, H. Sh, G. Sh, D. Sh, R. Sh, A. Sh janë përkatësisht vëllai, babai, kunata dhe kushërinjtë e parë. Personat e tretë kanë ndërhyrë në këtë proces në cilësinë e ndërhyrësit kryesor duke e pretenduar pronën objekt konfiskimi si pronë të tyre, në bazë të neneve të 112 Neni 12, paragrafi 8 i Konventës së OKB-së kundër KON-së. 113 Neni 8 i Konventës së Varshavës me titull Zgjidhjet ligjore. 114 Për më shumë shiko,vendim Unifikues Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, nr.01, dt , fq. 13, paragrafi Për më shumë shiko, nenin 22, pika 3 dhe 4 e ligjit Anti-mafia. Faqja 74

75 ligjit Anti-mafia dhe nenit 189 dhe 190 të K. P. Civile. Gjykata ka pranuar legjitimitetin e tyre dhe ka lejuar realizimin e të gjithë të drejtave të tyre të ligjshme si palë në këtë proces. Në vendimin nr. 04, datë të GJSHPKR-së, me kërkues Prokuroria pranë kësaj gjykate, gjykata ka marrë në shqyrtim kërkesën me objekt konfiskimin e pasurive të sekuestruara më parë ndaj personit të tretë S. G dhe M. G, të pranishëm në seancë gjyqësore. Konkretisht një apartament i ndodhur në rrugën Nikolla Tupe, Tiranë, i sekuestruar në atë kohë të pandehurit A. H. Gjatë shqyrtimit të kërkesës për konfiskim në seancë gjyqësore rezultoi se i pandehuri A. H më datë ia ka shitur me kontratë noteriale shtetasit O. Sh. Shtetasi O. Sh me pëlqimin edhe të bashkëshortes së tij K. Sh më datë me kontratë noteriale i ka shitur të njëjtin apartament shtetasit S. G dhe bashkëshortes së tij M. G. Duke u nisur nga ky fakt gjykata thirri me cilësinë e personave të tretë në këtë proces shtetasit O. Sh, K. Sh (bashkëshortë) dhe shtetasit S. G dhe M. G (bashkëshortë). Shtetasit e thirrur me cilësinë e personit të tretë në këtë gjykim, në kohë të ndryshme kanë qenë pronarë të apartamentit të sekuestruar më parë me vendim të gjykatës dhe për këtë shkak ata kishin interesa të drejtpërdrejta mbi sendin e sekuestruar. Si rrjedhim prania e tyre ishte e nevojshme dhe e detyrueshme në këtë gjykim. Apartamenti i banimit i ndodhur në rrugën Nikolla Tupe Tiranë, sekuestruar shtetasit A. H, ka rezultuar gjatë shqyrtimit gjyqësor se nuk është në pronësi të tij. Ky shtetas këtë apartament e ka shitur më datë tek personi i tretë O. Sh. Pra që para vendosjes së sekuestrimit mbi këtë apartament, shtetasi A. H nuk ka qenë më pronar i tij. Më pas personi i tretë O Sh, i cili nuk kishte njohje me shtetasin A. H, me pëlqimin e bashkëshortes së tij ia kanë shitur këtë apartament personit të tretë S. G, me kontratë noteriale më datë , me të cilin nuk kishte njohje të mëparshme, pasi shitja është bërë nëpërmjet një agjencie shit-blerjesh pasurish të paluajtshme. Bazuar në nenin 22/5 pika a dhe b të ligjit nr datë Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar dhe trafikimit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë 116, shitja e apartamentin të banimit në Tiranë nga i proceduari penalisht A. H është kryer para afatit 2 vjeçar kur është regjistruar kërkesa fillestare për sekuestrimin e këtij sendi. Rrjedhimisht prokuroria bazuar në nenin 201/2 të Kodit të Procedurës Civile si dhe në nenin 24 të ligjit Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar dhe trafikimit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë, tërhoqi kërkesën për konfiskim dhe i kërkoi gjykatës që të heqë masën e sekuestrimit të vendosur më parë. Në vendimin e mësipërm ne shohim se si gjykata ka mbrojtur personin e tretë në mirëbesim jo vetëm duke mos vendosur konfiskimin, por edhe duke hequr sekuestron ekzistuese mbi këtë pasuri. Por a është kjo një zgjidhje e drejtë? 116 Neni 22/5 parashikon: Kur vërtetohet se disa pasuri i janë transferuar apo janë regjistruar në emër të të tretëve, me veprime juridike fiktive ose të stimuluara, gjykata konstaton pavlefshmërinë e këtyre veprimeve juridike. Për këtë qëllim, kur nuk provohet e kundërta, prezumohen fiktive ose të simuluara edhe: a) Transferimet dhe regjistrimet në emër të të tretëve dhe me titull barrësor, të kryera brenda dy viteve para paraqitjes së kërkesës për marrjen e masës parandaluese kundër personave të afërm; b) Transferimet dhe regjistrimet në emër të të tretëve dhe me titull falas apo dukshëm nën vlerën e tregut, të kryera brenda dy viteve përpara paraqitjes së kërkesës për marrjen e masës parandaluese. Faqja 75

76 Pasuria e cila e ka origjinën nga aktivitetet kriminale nga ato që parashikon neni 3, është një pasuri e kundra ligjshme dhe si e tillë ajo duhet të lihet jashtë qarkullimit civil dhe t i kalojë shtetit në pronësi. Veprimi juridik, pra kontrata e shitblerjes është një veprim juridik i kundra ligjshëm dhe i pavlefshëm. Që kontrata e shit-blerjes të konsiderohet e vlefshme, ajo duhet që të plotësojë këto kushte së bashku: vullneti i lirë i pa vesuar i 2 subjekteve, shkaku i ligjshëm dhe objekti i ligjshëm. Në rastin e shitjes së një pasurie produkt i veprimtarisë kriminale, pasuria objekt i kësaj kontrate është i paligjshëm, si i tillë ky veprim juridik është absolutisht i pavlefshëm, pasi bie në kundërshtim me një dispozitë urdhëruese të ligjit. Në këtë kontratë të 2 anshme, pala shitëse e pasurisë produkt i aktivitetit kriminal është në keqbesim për shkak të dijenisë, ndërsa pala blerëse në rastin konkret është në mirëbesim. Rregullimin e pasojave të këtij veprimi juridik absolutisht të pavlefshëm e parashikon vet K Civil, i cili i mbron personat e tretë në mirëbesim. Në këtë rast në mendimin tim personal zgjidhja më e drejtë ligjore do të ishte, pasuria produkt i aktivitetit kriminal e cila është tjetërsuar tek personat e tretë, duhet të konfiskohet në favor të shtetit, ndërsa personave të tretë t ju kthehet shuma e të hollave së bashku me kamatën ligjore, nga personi në keqbesim. Kjo do të ishte një zgjidhje e duhur ligjore. Kur flitet për personin e tretë duhet të dallojmë atë në mirëbesim nga ai në keqbesim. Personi në keqbesim i cili ka fituar të drejta pasurore që rrjedhin nga aktet kriminale, duke i fshehur ato nuk gëzon mbrojtje nga ligji. Ndaj këtij personi veprojnë masat pasurore duke u vendosur sekuestrimi dhe konfiskimi i çfarë do lloj pasurie të paligjshme. Në këto kushte personit të tretë i hiqet e drejta e pronësisë dhe ajo kalon në favor të shtetit. Ndërsa për personin në mirëbesim, ligji garanton të drejtat e tij. Parimisht ligji nuk lejon vendosjen e asnjë mase me karakter pasuror edhe kur ato janë caktuar organi procedues duhet t i revokojë. Për problematikën e personit të tretë në keqbesim ne kemi folur më sipër. Në fazën e parë atë të sekuestrimit, si fazë sekrete palët ë treta nuk marrin pjesë, por kur gjykata vihet në dijeni se objekt sekuestrimi kanë qenë edhe pasuritë e personave të tretë i njofton ata sipas rregullave të K P Civile. Masat kundër pasurisë drejtohen edhe kundër personit fizik dhe juridik, por në rastin konkret duhet të ketë të dhëna të mjaftueshme se pasuritë ose veprimtaritë e tyre zotërohen pjesërisht ose plotësisht në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë nga personat të cilët janë persona të dyshuar për pjesëmarrje në veprimtari kriminale sipas nenit 3, pika Në një vendim të Gj. Sh. P. K. R-së, është kërkuar konfiskimi i aktivitetit tregtar të personit L. B si person i lidhur me personat nën hetim, në vlerën 50% të aksioneve. Gjykata e ka thirrur personin të ndërhyjë në proces, bazuar në pikën 3 të nenit 22 të ligjit nr , datë , ku thuhet se: 3. Kur gjatë shqyrtimit gjyqësor del se pasuritë e sekuestruara u përkasin personave të tretë, gjykata, edhe kryesisht, me vendim të arsyetuar, i thërret ata për të ndërhyrë në proces. Gjykata arsyeton se duke u bazuar në provat e shqyrtuara të sjella për gjykim nga akuza, çmon se shtetasit nën hetim A. P dhe E. Gj, aktivitetet e mësipërme i kanë së bashku me personat e tretë, L. B dhe G. B, të cilët janë aksionar në shoqëritë anonime CASINO ITALIA, BET PLUS dhe BETTING SYSTEM ALBANIA. Për këto arsye edhe shtetasit L. B, dhe G. B, me cilësinë e personit të tretë, në këtë 117 Për më shumë shiko, nenin 3, pika 2, paragrafi b i ligjit nr , dt Faqja 76

77 gjykim, çmohet nga gjykata se janë subjekte të zbatimit të këtij ligji, pasi janë aksionar në kompanitë e mësipërme, ose janë të afërm me personat nën hetim, konform nenit 3/2 germat a dhe b të ligjit nr.,10192, datë 03/12/2009. Shkronja b të nenit 3/2 të këtij ligji parashikojnë: 2. Dispozitat e këtij ligji zbatohen edhe ndaj pasurive të: b) personave fizikë ose juridikë, për të cilët ka të dhëna të mjaftueshme se pasuritë ose veprimtaritë e tyre zotërohen, pjesërisht ose plotësisht, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, a janë përdorur, kanë lehtësuar apo në një formë kanë ndikuar në kryerjen e veprimtarive të jashtëligjshme nga personat parashikuar në pikën 1 të këtij neni. Në vazhdim gjykata arsyeton se bazuar në të gjitha provat e paraqitura dhe të shqyrtuara në gjykim, gjykata çmon se personi i tretë, arriti që të provojë para gjykatës ligjshmërinë e të ardhurave të tij, si dhe të justifikojë zotërimin e pasurisë ose të ardhurave, për të cilat nga ana e akuzës kërkohet që të bëhet konfiskimi i tyre dhe për pasojë kërkesa e akuzës për këtë pjesë do të rrëzohet nga gjykata, konform shkronjës b të pikës 1 të nenit 24 të ligjit , datë Kjo dispozitë parashikon: 1. Gjykata vendos konfiskimin e pasurive kur plotësohen të gjitha kushtet e mëposhtme: b) kur nuk provohet se pasuria ka prejardhje të ligjshme, apo personi nuk justifikon zotërimin e pasurive ose të ardhurave, që nuk i përgjigjet dukshëm nivelit të të ardhurave, fitimeve apo veprimtarive të ligjshme, të deklaruara dhe as nuk justifikohen prej tyre; Ashtu siç rezulton e qartë nga përmbajtja e kësaj shkronje të pikës 1 të nenit 24 të ligjit në fjalë, në mënyrë që gjykata të vendosë konfiskimin e pasurisë, krahas kushteve të përcaktuara nga shkronjat a dhe c të kësaj pike të ligjit, kërkohet që personi të mos arrijë që të provojë që pasuria që kërkohet të konfiskohet, ka prejardhje të ligjshme, ose të mos arrijë që të justifikojë zotërimin e pasurive ose të ardhurave, që nuk i përgjigjen dukshëm nivelit të ardhurave. Kushti i mësipërm çmohet nga gjykata se nuk plotësohet në rastin konkret, pasi personi i tretë L B, arriti që të provojë, me provat e paraqitura, përfshirë edhe provat e marra kryesisht nga gjykata, në kuadër të një hetimi të plotë dhe të gjithanshëm të çështjes, siç ishte akti i ekspertimit kontabël, se pasuria që kërkohet të konfiskohet ka prejardhje të ligjshme dhe i përgjigjet nivelit të ardhurave të realizuar nga ky person. Nga shqyrtimi i provave të mësipërme gjykata konkludon se: personi i tretë L. B, arriti që të justifikojë ligjshmërinë e 50 (pesëdhjetë) aksioneve, 50% (pesëdhjetë) të kapitalit dhe (pesë milionë) lekë kontribut në para, në shoqërinë aksionare Casino Italia, për të cilën ishte paraqitur kërkesa për konfiskim nga ana e akuzës, fakt ky që u pranua edhe nga prokurori. Për të luftuar sa më mirë pastrimin e produkteve të veprës penale dhe për të parandaluar ato, aktet ndërkombëtare parashikojnë një sërë sanksionesh administrative, civile dhe penale për personin juridik 118. Kështu Konventa e 118 Për më shumë shiko, nenin 10 të Konventës së KE-së ose atë të Varshavës. Faqja 77

78 Varshavës detyron shtetet palë që të marrin masa legjislative që këto persona të mbajnë përgjegjësi për veprën penale të pastrimit të parave, qoftë si person fizik i vetëm, qoftë kur vepron edhe si pjesë e një personi juridik. Ky person fizik i cili punon për emër dhe për llogari të personit juridik duhet të mbikëqyret nga personi juridik, në të kundërt personi juridik është përgjegjës. Personi fizik është përgjegjës kur ai vepron nën autoritetin e personit juridik për veprën penale të pastrimit të parave. Këto parashikime ne i gjejmë edhe në të drejtën tonë të brendshme. Këto ishin pak a shumë rregullimet ligjore në luftën kundër KO-së, sipas ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia, në një këndvështrim jo ezaurues. Po cilat ishin risitë që solli ligji Anti-mafia? Faqja 78

79 KAPITULLI VII RISITË DHE KARAKTERISTIKAT E LIGJIT ANTI-MAFIA. DISA STATISTIKA RRETH KËRKESAVE PËR SEKUESTRIM DHE KONFISKIM Përmbledhje:1. Një vështrim krahasues midis ligjit kundër KO-së dhe atij Antimafia. 2. Karakteristikat e procedimit parandalues. 3. Një analizë e ligjit nëpërmjet statistikave. 7.1 Një vështrim krahasues midis ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia Në thelb ligji Anti-mafia nuk ndryshon shumë nga ligji i mëparshëm kundër KO-së, të dy ligjet kanë qëllimin përbashkët: luftën kundër krimit të organizuar, trafikimeve apo akteve terroriste, nëpërmjet sekuestrimit dhe konfiskimit të produkteve të krijuara nga këto aktivitete. Ligji i ri në raport me ligjin e vjetër nuk sjell ndonjë përkeqësim të drejtave të individit, duke gëzuar të gjitha të drejtat dhe garancitë procedurale që parashikon Kushtetuta e Shqipërisë, në lidhje me të drejtën për një proces të rregullt ligjor apo të drejtën e pronësisë. Por ligji Anti-mafia sjell risi procedurale duke lehtësuar kështu vendosjen e masës së konfiskimit dhe llojet e konfiskimit. Ligji i vitit 2004 parashikonte 4 masa kundër pasurisë si: sekuestrimin paraprak, pezullimin e përkohshëm të administrimit të pasurisë, sekuestrimin dhe konfiskimin si masë përfundimtare. Ligji i ri i vitit 2009, i cili ka hyrë në fuqi në janar të vitit 2010, parashikon vetëm 2 masa atë të sekuestrimit dhe të konfiskimit. Pra thjeshtohet ndjeshëm procedura e konfiskimit, duke e bërë më efikas zbatimin e ligjit në praktikë. Për më shumë ky ligj nuk e lidh vendosjen e masës së konfiskimit me ekzistencën e një mase të mëparshme sekuestrimi 119. Kjo risi procedurale, ndihmon organin e akuzës për paraqitjen e kërkesave për konfiskim, pasi nuk e lidh domosdoshmërish caktimin e kësaj mase, pra konfiskimit, me ekzistencën e një mase të mëparshme sekuestrimi. Ligji i vitit 2004 e lidhte vendosjen e masës së konfiskimit me ekzistencën e një mase të mëparshme sekuestro. Kërkesa për konfiskim duhej të bëhej 10 ditë para mbarimit të masës së sekuestrimit ose pezullimit të administrimit të përkohshëm 120. Kjo sillte në praktikë humbjen e fuqisë së masave të përkohshme, mos caktimin e masës përfundimtare të konfiskimit dhe si pasojë mos efikasitetin e ligjit në praktikë. Ligji Anti-mafia sjell më shumë garanci procedurale për personat pjesëmarrës në këtë procedim, garanton të drejtën për të pasur një mbrojtës 121, kur personi nuk 119 Për më shumë shiko, nenin12, pika 6 dhe VUKBGJL, nr.1, viti Për më shumë shiko, nenin 11/pika b, të ligjit kundër Krimit të Organizuar. 121 Për më shumë shiko, nenin 22, pika 2 e ligjit Anti-mafia. Faqja 79

80 gjendet ose nuk ka banim të njohur në Shqipëri. Të gjitha këto element garantojnë në thelb të drejtën për një proces të rregullt ligjor, parashikuar kjo në nenin 6 të KEDNJsë dhe nenin 42 të Kushtetutës së Shqipërisë. Kemi një ulje të standardit të provueshmërisë nga një dyshim i arsyeshëm i mbështetur në prova në ligjin kundër KO-së, në një dyshim të arsyeshëm të mbështetur në indicie në ligjin Anti-mafia. Kjo ka ndihmuar organin e akuzës për paraqitjen e kërkesës dhe gjykatën në marrjen e vendimit për konfiskim, pasi ajo nuk duhet ta mbështesë vendimin në prova, por në indicie. Por pavarësisht nga kjo, gjykata duhet t i garantojë subjektit të dyshuar për veprimtari kriminale, të drejtën për një proces të rregullt ligjor apo të gjitha garancitë proçeduriale që ia lejon ligji për të përjashtuar nga konfiskimi atë pasuri që ka origjinë të ligjshme. Në të kundërt kjo do të sillte një shkelje të së drejtës për një proces të rregullt ligjor, dhe të së drejtës për të gëzuar qetësisht pronën private (Neni 42, 41 i Kushtetutës së Shqipërisë). Ndërkohë që ligji i vitit 2004 nuk e parashikonte një garanci procedurale të tillë. Barrën e provës për të vërtetuar origjinën e ligjshme të pasurisë e cila prezumohet se është e paligjshme, e ka personi i cili akuzohet se ka kryer një nga veprat penale. Kjo barrë prove është e parashikuar në nenin 3, sipas të dy ligjeve. Kjo nuk konsiderohet risi për asnjë nga ligjet. Ka kohë që edhe në Konventën kundër KON-së dhe në Konventën e Varshavës është parashikuar transferimi i barrës së provës 122. Në procedimin parandalues barrën e provës për të vërtetuar që pasuria objekt sekuestrimi, ka origjinë të ligjshme, e kanë personat e parashikuar në nenin 3. Pra në këto raste kemi një transferim të barrës së provës nga organi i akuzës tek subjekti i dyshuar për veprimtari kriminale. Subjekti ka barrën e provës, për të provuar me të gjitha mjetet dhe garancitë procedurale të parashikuara në K. P. Civile se origjina e pasurisë së tij është e ligjshme. Masat kundër pasurisë duhet të drejtohen vetëm kundër pasurisë së personave që dyshohen për pjesëmarrje në organizata kriminale apo trafiqe. Këto masa nuk mund të drejtohen kundër pasurisë së personave që nuk janë subjekt sipas nenit 3 edhe sikur kjo pasuri të jetë fituar në mënyrë të paligjshme. Ligji i ri Anti-mafia tenton të zgjerojë fushën e veprimit të tij edhe ndaj subjekteve të tjerë, konkretisht ndaj trashëgimtarëve ligjorë të personit. Pavarësisht ndryshimeve që kanë ligjet kundër KO-së dhe atij Anti-mafia të dy së bashku ata ravijëzuan karakteristikat e procedimit parandalues. 7.2 Karakteristikat e procedimit parandalues Procedimi parandalues, pra sekuestrimi dhe konfiskimi, është një risi për sistemin e së drejtës Shqiptare. Ato janë masa pasurore që drejtohen kundër pasurisë që rrjedh nga aktivitetet kriminale më të rrezikshme. Qëllimi i këtij procedimi është parandalues, duke marrë pasurinë produkt i aktivitetit kriminal, ndalon përdorimin e këtyre pasurive për aktivitete të mëtejshme kriminale. Pasoja që sjell ky procedim është parandalues, duke ndaluar kryerjen më vonë të këtyre aktiviteteve kriminale. Karakteristikat e këtij proçedimi u ravijëzuan nga Gjykata e Lartë në vendimin e saj unifikues. Ky vendim kishte rëndësinë e vet të pamohueshme, pasi përcaktoi karakteristikat, parimet dhe kufijtë ligjorë brenda të cilëve duhet të ushtrohet ky procedim. Disa nga këto karakteristika janë: 122 Neni 3, pika 4 e Konventës të KE-së. Faqja 80

81 1. është një procedim parandalues që lidhet me disa nga fenomenet më negative dhe të rënda kriminale dhe ka si qëllim luftën ndaj këtij fenomeni; 2. është i lidhur në parim me ekzistencën dhe përfundimin e procedimit penal. Në parim masat parandaluese duhet të fillojnë pasi ka filluar një procedim penal ashtu edhe pas përfundimit të tij; 3. por është një procedim autonom dhe nuk ka lidhje as me procedimin civil dhe as me atë penal, për sa i përket mënyrës së zhvillimit të tij. Ai vijon ecurinë e tij në mënyrë autonome pavarësisht nga hetimi paraprak, ecuria e procesit gjyqësor, pasi nuk është pjesë e hetimit paraprak por nuk është një masë sigurimi pasuror në zbatim të neneve të Kodit të Procedurës Penale 123. Ato nuk përjashtojnë fillimin, vazhdimin dhe përfundimin e njëra-tjetrës për sa kohë pretendohet apo vërtetohet se ka një person të dyshuar në kuptim të nenit 3 të ligjit për kryerjen e veprës penale, janë procedime që nuk përjashtojnë njëri-tjetrin 124 ; 4. ka norma të karakterit civil, administrativ dhe penal por këto norma duhet t i shërbejnë parimit të procesi të rregullt ligjor; 5. prioritet në këtë procedim parandalues kanë dispozitat e këtij ligji, si përjashtim zbatohen ato civile dhe administrative, pasi konflikti nuk është civil apo administrative; 6. afati i paraqitjes së ankimit ndaj masave parandaluese është 15 ditë dhe jo 10 ditë siç parashikon Kodi i Procedurës Penale; 7. nuk gjen zbatim parimi procedural i mos rëndimit të pozitës së personit të dyshuar apo të tretë që ka paraqitur ankim; 8. barrën e provës në këtë procedim parandalues bazuar në ligjin në fjalë e ka personi i dyshuar dhe personat e tjerë, pra ata duhet të vërtetojnë origjinën e ligjshme të pasurisë e tyre, për shkak të prezumimit si pasuri e paligjshme; 9. objekt sekuestrimi do të jetë vetëm ajo pjesë e pasurisë që nuk justifikon origjinën e ligjshme dhe është krijuar gjatë përfshirjes në veprimtari të dyshuar kriminale; 10. personat e tretë që kanë lidhje gjaku, gjinie, krushqie, apo ligjore me personat që dyshohen se kryejnë aktivitet kriminal mund t u nënshtrohen masave kundër pasurisë kur pasuria e tyre është produkt i aktivitetit kriminal të personit të dyshuar dhe nuk vërtetohet dot origjina e ligjshme; 11. në qofte se kjo pasuri është krijuar përpara se personi i dyshuar të përfshihej në aktivitet kriminal, kjo pasuri nuk do t ju nënshtrohet masave kundër pasurisë edhe sikur të mos provohet origjina e ligjshme e pasurisë. 123 Për më shumë shiko, V.U.K.B.GJ.L-së me nr. 1, viti 2007, fq Kjo është parashikuar edhe në nenin 5 të ligjit Anti-mafia, ku thuhet se kur këto pasuri i nënshtrohen, po këtyre masave, po sipas kodit Penal dhe K P Penale, këto masa pezullohen. Ky vendim pezullimi përfundon më dhënien e një vendimi gjyqësor penal për revokim apo shuarje. Faqja 81

82 Këto janë disa nga karakteristikat e procedimit parandalues, të cilat ishin të përcaktuara edhe në ligjin kundër KO-së. Sigurisht qëllimi i ligjit Anti-mafia ishte: rritja e efikasitetit të tij në praktikë, nëpërmjet lehtësirave procedurale duke sjellë si rezultat rritjen e pasurive të sekuestruara dhe të konfiskuara nga aktivitetet kriminale. 7.3 Një analizë e ligjit nëpërmjet statistikave 125 Për një analizë më të saktë në lidhje me rezultatet e ligjit Anti-mafia le të shohim disa statistika të vendimeve dhe kërkesave në vite nga GJSHPKR-ja sipas ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. Tabela e mëposhtme dhe grafiku kanë të dhënat vjetore të kërkesave të paraqitura nga Prokuroria e Krimeve të Rënda në vite dhe vendimmarrjen e GJSHPKR-së, sipas ligjit kundër KO-së dhe atij Anti-mafia. Grafiku i kërkesave për sekuestrim dhe konfiskim pranë GJSHPKR-së, në vitet Tabela1 Viti Kerkesa Kerkesa te perfunduara Këto statistika janë marrë nga analiza vjetore e Gj.SH.P.K..R-ja, nga viti 2005 deri në vitin Faqja 82

83 Statistikat e marra nga analiza e GJSHPKR-ja, sipas ligjit të vitit 2004 kundër KO-së janë si më poshtë: -në total kërkesat e paraqitura nga Prokuroria e Krimeve të Rënda nga viti 2004 deri në vitin 2009 janë 136, -vendimet e marra nga Gjykata e Shkallës së Parë Për Krimet e Rënda janë 102. Mesatarja vjetore e kërkesave të paraqitura nga organi i prokurorisë është 22.6, Mesatarja vjetore e vendim marrjes nga gjykata është 17. Ndërsa që nga momenti që ligji i ri Anti-mafia ka hyrë në fuqi, pra nga viti , pra për tre vite kemi këto të dhëna: në total janë 60 kërkesa nga Prokuroria e Krimeve të Rënda, vendim marrja GJSHPKR-së është 55 vendime. Mesatarja vjetore e kërkesave nga prokuroria është 20, ndërsa mesatarja vjetore e vendim marrjes nga GJSHPKR-ja është Nga të dhënat e mësipërme vihet re një ulje e kërkesave nga organi i prokurorisë, por vihet re një rritje e lehtë në vendim marrjen e GJSHPKR-së, pasi nga 17 sipas ligjit kundër KO-së vendim marrjen e GJSHPKR-ja ka shkuar në 18.3 vendime. Por kemi një ulje të numrit të kërkesave të depozituara nga Prokuroria e Krimeve të Rënda nga 22,6 mesatarja vjetore sipas ligjit kundër KO-së në 20 sipas ligjit Antimafia. Po kështu po të shohim, vetëm vitin 2010 vëmë re një rritje të efikasitetit në vendim marrje të GJSHPKR-së, pasi nga 22 kërkesa të paraqitura nga Prokuroria e Krimeve të Rënda, janë miratuar po 22. Këto statistika flasin për një rritje të lehtë të vendimeve dhe për një efikasitet në vendim marrje për masat kundër pasurisë. Ky efikasitet është i lidhur pikërisht me standardin e ulët të provueshmërisë, një dyshim i arsyeshëm i mbështetur në indicie. Faqja 83