075 SAB C AH AHRUF DAN PERANANNYA DI DALAM PENAFSIRAN AL-QUR AN: KAJIAN TERHADAP KHILAF IBDAL HURUF

Transcription

1 075 SAB C AH AHRUF DAN PERANANNYA DI DALAM PENAFSIRAN AL-QUR AN: KAJIAN TERHADAP KHILAF IBDAL HURUF Ahmad Shahir Bin Masdan, Mahmud Lutfi Bin Abd. Hadi, Mohd Syafee Salihin Bin Hassan. Kolej Universiti Islam Antarabangsa Selangor (KUIS) Bandar Seri Putra, Kajang, Selangor ABSTRAK Al-Qur an adalah merupakan kalam Allah s.w.t. yang diwahyukan kepada junjungan besar Nabi Muhammad s.a.w. melalui perantaraan Jibril a.s. Di kalangan masyarakat Islam mengetahui bahawa al-qur an itu diturunkan dengan ragam pembacaan (Qiraat) tersendiri, namun tidak ramai yang mengetahui bahawa al-quran itu sebenarnya diturunkan oleh Allah s.w.t. dengan Sab c ah Ahruf ataupun tujuh huruf. Maka di dalam kajian ini akan diterangkan secara ringkas tentang apakah yang dimaksudkan dengan Sab c ah Ahruf. Skop kajian ini akan difokuskan kepada satu jenis khilaf sahaja iaitu ibdal huruf. Untuk itu, pengenalan dan konsep ibdal huruf akan diterangkan terlebih dahulu. Kajian ini memilih metode analisis dokumen sebagai rekabentuk kajian diikuti dengan perincian khilaf Qira at yang berlaku. Setelah itu, data dikumpul melalui analisis dokumen yang terdiri daripada kitab-kitab tafsir yang muktabar. Data-data yang diperolehi akan diproses dan akan dibuat beberapa kesimpulan seterusnya tindakan ke arah menambah kualiti kefahaman yang mendalam kepada pembaca mengenai maksud Sab c ah Ahruf khususnya dalam bentuk ibdal huruf serta peranannya di dalam menafsirkan al-qur an. Kata kunci: Sab c ah Ahruf, Khilaf Ibdal Huruf, Tafsir. PENDAHULUAN Fenomena penurunan al-qur an sebagai mukjizat terbesar Nabi Muhammad s.a.w dalam bentuk Sab c ah Ahruf ( Tujuh Huruf ), bagaikan suatu magnet yang berupaya menarik minat manusia untuk mengkaji, meneliti kandungan makna-maknanya dan seterusnya 450 P a g e

2 mengamalkannya di dalam kehidupan. Kepelbagaian jenis yang terdapat di dalamnya telah membentuk khilaf-khilaf di dalam Qira at sebagaimana yang telah disepakati oleh para ulama. Ilmu Qira at bukan sahaja memfokuskan kepada sesuatu bacaan atau sebutan sahaja, bahkan peranannya melangkaui bidang-bidang lain antaranya ilmu tafsir, bahasa, feqah dan sebagainya. Ulama terdahulu antaranya al-suyuti (911H) telah meletakkan ilmu Qira at sebagai salah satu ilmu yang wajib dikuasai oleh seseorang ahli tafsir untuk menafsirkan ayat al-qur an. Ini adalah disebabkan wajah-wajah Qira at akan mewujudkan pelbagai ragam pada makna ayat tersebut seterusnya memberikan hukumhakam yang berbeza. Tokoh-tokoh mufassirin terdahulu seperti al-tabari(310h) di dalam kitabnya Jami c al-bayan c an Tafsir ay al-qur an dan Abu al-hayyan al-andalusiy(745h) di dalam al-bahr al-muhit telah memberikan menerangkan wajah-wajah Qira at yang terdapat pada sesuatu ayat. Kemudiannya akan dijelaskan penafsiran berdasarkan wajahwajah Qira at yang dikemukakan. Kajian ini akan membincangkan mengenai penurunan al-quran dalam bentuk Sab c ah Ahruf Tujuh Huruf, tetapi lebih memfokuskan kepada satu khilaf yang ada di dalamnya iaitu ibdal huruf. Bagaimanakah jenis dan bentuk-bentuknya? Adakah ianya berperanan di dalam menafsirkan al-qur an? Selain itu juga, kajian akan mendatangkan beberapa contoh di dalam khilaf ibdal huruf bersama dengan peranannya di dalam menafsirkan ayat al-qur an dengan bersandarkan Tariq Ibn al-jazari ataupun Qira at sepuluh. MAKSUD TUJUH HURUF Penurunan al-qur an dengan tujuh huruf (Sab c ah Ahruf ) telah mengundang polemik di kalangan para ulama. Polemik ini bermula dengan pengertian sab c ah ahruf itu sendiri dan kaitannya dengan Mushaf Uthmani 1 sehinggakan ianya mencecah kepada 40 pendapat 1 Dimaksudkan dengan Mushaf yang telah diutuskan oleh Khalifah Saidina Uthman Bin c Affan r.a ke negara-negara Islam bagi menggantikan mushaf-mushaf yang sebelumnya. Ianya mengandungi penulisan yang disepakati dan mencakupi wajah-wajah Qira at, mutawatir sanad penerimaannya dari awal penurunan 451 P a g e

3 ulama 2. Namun begitu, para ulama bersepakat bahawa pendapat Fakhr al-din al-razi di dalam kitabnya al-lawaih yang telah direkodkan oleh al-suyuti 3 adalah antara pendapat yang boleh diterima dan lebih hampir kepada maksud Sab c ah Ahruf iaitu: a) Perselisihan pada isim (nama), sama ada ia mufrad atau jama c. Contohnya firman Allah s.w.t. : ) ) 4, bacaan adalah dengan mufrad ) (, sementara bacaan lain ialah dengan jama c ) (. b) Perselisihan pada wajah I c rab. Contohnya firman Allah s.w.t. : 5 (, bacaan dengan nasab ) ( dan rafa c ) (, sementara bacaan yang lain ialah dengan rafa c ) ( pada dan nasab pada ) (. c) Perselisihan pada wajab tasrif. Contohnya firman Allah s.w.t. : ) ( 6, dibaca dengan nasab Ba dan tanpa Alif selepasnya ) (, kasrah serta bertasydid serta Dal sukun ) (, khilaf kedua ialah dengan bacaan rafa c Ba dan kekal Alif selepasnya ) ( serta fathah c Ain dan Dal ) (, sementara khilaf ketiga ialah dengan nasab Ba dan kekal Alif selepasnya ) (, kasrah c Ain serta sukun Dal ) (. al-qur an sehingga pembentangan terakhir dan tidak ada yang dinasakhkan bacaannya. Lihat Sya c aban Muhammad Ismail, Al-Qira at ahkamuha wa Masdaruha, 1999, cet kedua, Dar al-salam, Kaherah, hlm Jalal al-din c Abd al-rahmān al-suyuti, al-itqan Fi Ulum al-qur an, 1992, Dar al-hadith, Kaherah,,jld 2,hlm Ibid, hlm. 6 Al-Qur an : surah al-mu minun ayat 8. Perselisihan bacaannya lihat, c Abd al-fattah al-qadi, 1981, Al- Budur al-zahirah fi al-qira at al- c Ashr al-mutawatirah min Tariqay al-shatibiyyah wa al-durrah. Bayrut : Dar al-kitab al- c Arabi, hlm Al-Quran, al-baqarah 2:37. Perselisihan bacaannya lihat, ibid., hlm Al-Quran, Saba 34:19. Perselisihan bacaannya lihat, Mushaf Dar al-sahabah fi al-qiraat al-asyr al- Mutawatirah min Tariq al-syatibiyyah wa al-durrah, cet. 2, Tanta : Dar al-sahabah, hlm P a g e

4 d) Perselisihan sama ada mendahulukan atau mengkemudiankan. Contohnya firman Allah s.w.t. : ( 7, bacaannya adalah dengan mendahulukan maf c ul dan mengkemudiankan fa c il, sementara bacaan yang lain ialah bacaan sebaliknya (. e) Perselisihan pada ibdal (penukaran huruf). Contohnya firman Allah s.w.t. : ) ( 8, dibaca dengan huruf Zai, sementara bacaan lain ialah dengan huruf Ra ) (. f) Perselisihan sama ada ithbat (menambah) atau hadhaf (membuang) huruf. Contohnya firman Allah s.w.t. : ) ( 9, dibaca dengan menambah perkataan ) ( selepas kalimah ) ( menjadikan ) (. g) Perselisihan pada lahjah. Contohnya pada kalimah ) (, dibaca dengan sebutan tebal pada huruf Lam dan bacaan lain dengan sebutan nipis. Begitu juga kalimah, dibaca dengan imalah,taqlil dan fathah ) (. Demikianlah para ulama telah menyimpulkan bahawa manhaj-manhaj yang terdapat di dalam ilmu qira at adalah berdasarkan jenis-jenis khilaf yang telah dinyatakan. Walaupun mempunyai ragam pembacaan yang pelbagai, perlu diketahui bahawa cara bacaan tersebut tidak boleh digunakan sesuka hati melainkan perlu berpandukan kepada manhajnya yang tersendiri. Sebagai contoh, bacaan yang diamalkan oleh masyarakat 7 Al-Quran, al-taubah 9:111. Perselisihan bacaannya lihat, ibid., hlm Al-Quran, al-baqarah 2:259. Perselisihan bacaannya lihat, Abd al-fattah al-qadi (1981), op. cit.. hlm Al-Quran, al-taubah 9:100. Perselisihan bacaannya lihat, ibid. hlm P a g e

5 Malaysia ialah dengan mengikut riwayat 10 Hafs c an c Asim 11. Maka di dalamnya mempunyai manhaj tersendiri yang perlu digunakan semasa membaca al-quran. Para ulama telah bersepakat bahawa manhaj bacaan yang harus diamalkan semasa membaca al-qur an perlu mengikut riwayat yang mutawatir 12. Kemudian terdapat juga riwayat yang dikategorikan sebagai masyhur 13 yang juga harus diamalkan. IBDAL HURUF Ibdal Huruf merupakan kategori utama yang telah diklasifikasikan oleh para ulama dalam mengaitkan khilaf Qira at dengan Sab c ah Ahruf. Ianya tidak dinisbahkan secara khusus kepada imam Qira at yang tertentu sahaja kerana ianya diriwayatkan dengan cara bersanad. Perbincangan secara khusus di dalam sesuatu kategori tidak pernah dibahaskan secara mendalam oleh para ulama. Oleh kerana itulah, kajian ini sangat diperlukan lebihlebih lagi peranannya dari sudut penafsiran al-qur an seterusnya memperkemaskan lagi pemahaman terhadap isi kandungan al-qur an. 10 Kaedah tertentu yang disepakati yang disandarkan kepada seorang perawi sahaja dan tidak dipengaruhi oleh manhaj Qira at yang lain. Contohnya bacaan pada perkataan ) ( di dalam Surah al-ikhlas, ayat 4, Hafs c an c Asim sahaja yang membaca perkataan tersebut dengan huruf waw. Manakala Qira at yang lain dibaca dengan huruf hamzah ) (. Lihat al-munir Fi Ahkam al-tajwid, 2010, Jam c iyyah al-muhafiz c ala al-qur an al-karim, Jordan, hlm Beliau ialah Hafs Bin Sulayman Bin al-mughirah Bin Abi Dawud al-asadi al-kufi, Lahir pada tahun 90 H. Beliau adalah perawi kepada Imam c Asim. Wafat pada tahun 180 H. Sya c aban Muhammad Ismail, Al- Qira at ahkamuha wa Masdaruha, 1999, cet kedua, Dar al-salam, Kaherah, hlm Mutawatir ialah kategori yang paling tinggi di dalam setiap ilmu dimana setiap yang diriwayatkan ataupun disampaikan oleh sekumpulan yang ramai yang tidak mungkin mereka berpakat untuk berdusta tentang apa yang disampaikan, contohnya periwayatan Qira at Tujuh adalah disepakati sebagai Mutawatir dengan sebab periwayatan yang sahih oleh kumpulan yang ramai. Lihat Sya c aban Muhammad Ismail, Al- Qira at ahkamuha wa Masdaruha, 1999, cet kedua, Dar al-salam, Kaherah, hlm Masyhur ialah apa yang sahih dari segi sanadnya dengan sebab perawi-perawi yang c adil dan dabit, tidak terkeluar daripada rukun-rukun penerimaan Qira at, diterima oleh para Qurra dan terhindar daripada shadh akan tetapi tidak sampai kepada darjat Mutawatir. Lihat al-duktur Sya aban Muhammad Ismail, Al-Qira at ahkamuha wa Masdaruha, 1999, cet kedua, Dar al-salam, Kaherah, hlm P a g e

6 Pengertian Ibdal dari segi bahasa dan istilah Dari sudut bahasa Ibdal ( ) adalah diambil daripada kata dasar abdala ( ) dari sudut bahasa ialah meletakkan sesuatu di tempat sesuatu yang lain 14 ataupun menukarkan sesuatu dengan menjadikan sesuatu yang lain sebagai tukaran, gantian ataupun ubahan yang mana kesemuanya berasal daripada perkataan badala ( ) yang bermaksud mengganti,menukar ataupun mengubah 15. Dari sudut istilah ilmu Qira at Menggantikan huruf di dalam sesuatu perkataan kepada huruf yang lain. Contohnya ibdal waw kepada alif pada perkataan ( ), sad kepada sin pada perkataan ( ) dan banyak lagi 16. Terdapat juga ulama yang berpendapat tentang ibdal iaitu setiap huruf yang dimasukkan di dalam sesuatu perkataan yang didapati kesalahan di dalamnya iaitu dengan menukarkan satu huruf kepada huruf yang lain yang tidak dibolehkan seperti menukarkan huruf Dad kepada Za pada ayat ( ) dalam surah al-fatihah. Kesalahan ini adalah disebabkan makhraj huruf yang berdekatan Ibn Manzur, Abu al-fadl Jamal al-din Muhammad al-mukram, Lisan al- c Arab, 2000, Dar Sader, Bayrut, Lubnan, jld. 2, hlm Ibid, hlm 38. Al-Khalil Bin Ahmad al-farahidi, Kitab al- c Ayn, Dar al-kutub al- c Ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, 2003, jld. 1, hlm Al-Munjid, Dar al-mashriq, Bayrut, t.t, hlm. 29. Al-Mu c tamad Kamus c Arabiy, Dar Sader, Bayrut, 2001, hlm. 24. Prof. Dr. Hj Mahmud Yunus, Kamus Mahmud Yunus, Klang Book Centre, 2006, hlm Prof. Dr. c Abd al- c Aliy al-mas ul, Mu c jam Mustalahat c Ilm al-qira at Al-Qur aniyyah Wa Ma Yata c allaqu Bihi, Dar al-salam, Kaherah, cet. 1, 2007, hlm Ahmad Mahmud c Abd al-sami c al-hafiyan, Ashhar al-mustalahat Fi Fann al-ada Wa c Ilm al-qira at, Dar al-kutub al- c Ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, 2001, cet. 1, hlm P a g e

7 Para ulama Syariat dan Hakikat telah melarang penggunaan ibdal di dalam zikirzikir lebih-lebih lagi al-quran. Contohnya tidak mengeluarkan sedikit hujung lidah ketika menyebut huruf Dhal maka akan kedengaran bunyi huruf Zai. Begitu juga huruf Tha menjadi bunyi Sin. Contohnya ayat ( ) huruf Tha dibaca dengan Sin kerana sifat al-hams dan al-safir huruf Sin menghilangkan bunyi Tha 18. Manakala al-huruf dari sudut istilah ilmu Qira at terbahagi kepada dua iaitu 19 : - Perkataan-perkataan di dalam al-qur an yang mempunyai khilaf qira at, maka dibaca mengikut wajah-wajahnya di dalam al-qur an. - Qira at yang dinisbahkan kepada imam-imam Qira at. Contohnya huruf Nafi c ialah merujuk kepada qira at Nafi c dan sebagainya. Apabila dihimpunkan perkataan ibdal dan al-huruf, maka dapatlah disimpulkan ianya adalah melibatkan pertukaran ataupun penggantian yang melibatkan huruf-huruf tertentu di dalam qiraat. Pembahagian jenis ibdal huruf Dalam menentukan sesuatu khilaf yang berlaku itu melibatkan pertukaran huruf, ianya memerlukan rujukan dan kajian terhadap jenis-jenis khilaf Qira at. Di sini penulis membahagikan khilaf ibdal huruf kepada beberapa kategori iaitu: 1) Ibdal huruf yang melibatkan sebutan dialek bahasa Arab tetapi mempunyai makna yang sama. Contohnya perkataan ( / ) di dalam al-qur an. Khilaf ibdal huruf 18 Ibid. 19 Prof. Dr. c Abd al- c Aliy al-mas ul, Mu c jam Mustalahat c Ilm al-qira at Al-Qur aniyyah Wa Ma Yata c allaqu Bihi, Dar al-salam, Kaherah, cet. 1, 2007, hlm P a g e

8 International Research Management and Innovation Conference 2014 (IRMIC2014) yang berlaku ialah pertukaran huruf sin ( ), huruf sad ( / ) dan sebutan isymam(menyebut huruf zai). 2) Ibdal huruf yang melibatkan pertukaran bentuk perkataan yang melibatkan uslub iltifat iaitu pertukaran mukhattab kepada ghayb ataupun sebaliknya. Contohnya pertukaran perkataan ) ( kepada perkataan ) (. 3) Ibdal huruf yang melibatkan pertukaran satu huruf dalam perkataan. Contohnya pertukaran huruf ba pada perkataan ( ) kepada huruf tha ( ). 4) Ibdal huruf yang melibatkan pertukaran dua atau tiga huruf dalam perkataan yang sama. Contohnya pertukaran perkataan ) ( kepada perkataan ) (. PERANAN KHILAF IBDAL HURUF DI DALAM TAFSIR AL-QUR AN Firman Allah s.w.t: 20 Maksudnya : dan ada juga di antaranya yang jatuh ke bawah kerana takut kepada Allah; sedang Allah tidak sekali-kali lalai daripada apa yang kamu kerjakan. Perkataan yang bergaris pada ayat diatas mempunyai dua khilaf Qiraat 21 iaitu : 20 Al-Qur an, al-baqarah 2: Dr Muhammad Salim Muhaysin, al-hadi Sharh Tayyibah al-nashr Fi al-qira at al- c Ashr wa al-kashf c an c Ilal al-qira at wa Tawjihiha,t.t, Dar al-jil, Bayrut,jld. 2, hlm P a g e

9 - Bacaan Ibn Kathir dengan ya al-ghaibah ( ) memberi maksud apa yang mereka kerjakan. Pertukaran perkataan daripada ta al-khitab kepada ya alghaybah ini memberikan maksud Allah s.w.t sekali-kali tidak akan lalai daripada apa yang kamu kerjakan setelah Kami beritakan kepada kamu tentang kisah-kisah mereka wahai para muslimin. - Manakala bacaan bagi qurra yang lain ialah dengan ta al-khitab ( ) memberi maksud apa yang kamu kerjakan yang mana ianya merupakan susunan kesinambungan daripada ayat: 22 Maksudnya: kemudian sesudah itu, hati kamu juga menjadi keras seperti batu Penafsiran ayat Al-Alusi telah menafsirkan pada ayat ini dengan menyatakan bahawa ianya adalah suatu ancaman daripada Allah s.w.t yang maha mengawasi setiap perbuatan yang terang dan tersembunyi dan akan memberikan pembalasan di dunia dan di akhirat. Khilaf pada perkataan ( ) mempunyai kaitan munasabah dengan ayat-ayat selepasnya yang merujuk kepada bentuk al-ghaybah (, ). Manakala khilaf kedua iaitu 22 Ibid 458 P a g e

10 dengan perkataan ( ) mempunyai kaitan munasabah dengan ayat-ayat sebelumnya (, ( 23. Abu Hayyan al-andalusiy pula telah menafsirkan pada khilaf yang pertama iaitu bacaan dengan ya al-ghaybah ( ) adalah ditujukan kepada Bani Israil(orang yahudi). Apabila dilihat pada permulaan ayat ini sebenarnya ianya adalah berbentuk mukhatab (percakapan yang ditujukan kepada orang yang ada dihadapan) dengan berpandukan ayat: 24 Akan tetapi perkataan akhir pada ayat ini dipalingkan kepada bentuk al-ghaybah ( ) iaitu menunjukkan percakapan yang ditujukan kepada orang yang tiada di hadapan.di sini timbul persoalan bagaimana sebuah ayat yang berbentuk al-khitab boleh diakhiri dengan al-ghaybah. Maka hikmah dipalingkan bentuk ayat tersebut adalah kerana golongan Bani Israil tidak boleh menerima apa yang diperintahkan secara jelas seolaholahnya bukan ditujukan kepada mereka. Buktinya mereka telah banyak menyalahi suruhan dan perintah Allah s.w.t. Contohnya peristiwa Bani Israil diperintahkan menyembelih lembu. Kemudian daripada perintah tersebut diputar belit dengan soalansoalan seolah-olah bukan diperintahkan kepada mereka. Maka dengan sebab itu, Allah s.w.t telah memberikan gambaran dalam bentuk yang sama Shihab al-din al-sayyid Mahmud al-alusi al-baghdadi, Ruh al-ma c ani Fi Tafsir al-qur an al- c Azim Wa Sab c al-mathani, t.t, Dar Ihya al-turath al- c Arabi, Bayrut, Lubnan, jld. 1, hlm Ibid 25 Abi Hayyan al-andalusiy, Al-Bahru al-muhit, 1993, Dar al-kutub al-ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, jld. 1, hlm P a g e

11 Manakala pada khilaf yang kedua pula iaitu dengan ta al-khitab ( ), al- Andalusiy menyatakan ianya dituju dan disampaikan kepada Rasulullah s.a.w 26. Demikian juga al-alusi berpendapat penggunaan bentuk al-khitab adalah sebagai peringatan dan iktibar kepada orang-orang beriman tentang keburukan perangai orangorang Yahudi 27. Al-Tabari menafsirkan pada perkataan ( ) dengan menyatakan sesungguhnya Allah sekali-kali tidak akan lalai kepada kamu wahai para pendusta ayatayatnya, yang mengingkari ajaran rasulnya Muhammad s.a.w dan mereka ini sering berkata perkara-perkara yang batil, mereka itu adalah pendeta-pendeta yahudi Bani Israel. Itulah perbuatan yang amat keji lagi buruk. Akan tetapi Allah maha menghitung atas setiap yang kamu lakukan dan akan membalasnya di akhirat akibat perbuatan mereka di dunia 28. Kesimpulannya, kedua-dua khilaf di atas adalah mutawatir kerana mempunyai hujah dan maksud tersendiri. Namun keduanya tidak saling berlawanan antara satu sama lain. Apa yang perlu ditekankan disini ialah pengawasan Allah s.w.t meliputi kesemua makhluk sama ada beriman ataupun tidak dan Allah akan memberikan pembalasan di atas apa yang dikerjakan di atas muka bumi ini serta amaran kepada Bani Israil tentang sikap buruk mereka kepada Allah s.w.t Firman Allah s.w.t: 26 Ibid 27 Shihab al-din al-sayyid Mahmud al-alusi al-baghdadi, Ruh al-ma c ani Fi Tafsir al-qur an al- c Azim Wa Sab c al-mathani, t.t, Dar Ihya al-turath al- c Arabi, Bayrut, Lubnan, jld. 1, hlm Abu Ja c far Muhammad Bin Jarir al-tabari, Jami c al-bayan c an Tafsir Ay al-qur an, t.t, Maktabah Ibn Taymiah, Kaherah, jld 2, hlm P a g e

12 International Research Management and Innovation Conference 2014 (IRMIC2014) 29 Maksudnya : mereka bertanya kepadamu (wahai Muhammad) mengenai arak dan judi. katakanlah: "pada keduanya ada dosa besar dan ada pula beberapa manfaat bagi manusia tetapi dosa keduanya lebih besar daripada manfaatnya Perkataan yang bergaris pada ayat di atas mempunyai dua khilaf Qira at 30 iaitu : - Bacaan Hamzah dan Kisaie pada perkataan ini ialah dengan dengan huruf tha iaitu ) (. memberi makna dosa-dosa yang banyak. Diibaratkan orangorang yang berdosa itu adalah dari kalangan peminum arak dan penjudi. - Bacaan Baqun 31 ialah dengan huruf ba ) (. memberi makna dosa yang disebutkan adalah dosa yang besar yang sangat dahsyat dengan mengaitkan ayat selepasnya 32 iaitu : 33 Penafsiran ayat: Pada khilaf yang pertama, Imam al-qurtubi telah menafsirkan pada ayat ini dengan qiraat ) ( yang mana ianya menunjukkan dosa itu adalah lebih besar daripada manfaat kerana membawa kemudaratan di hari Akhirat. Jadi ianya mengakibatkan dosa besar 29 Al-Qur an, al-baqarah 2 : Dr Muhammad Salim Muhaysin, al-hadi Sharh Tayyibah al-nashr Fi al-qira at al- c Ashr wa al-kashf c an c Ilal al-qira at wa Tawjihiha,t.t, Dar al-jil, Bayrut,jld. 2, hlm Istilah al-baqun ialah merujuk kepada baki Imam selain khilaf Qira at yang disebutkan iaitu Nafi c, Ibn Kathir, Abu c Amr, Ibn c Amir, c Asim, Abu Ja c far, Ya c qub dan Khalaf al- c Ashir. 32 Ahmad c Isa al-ma c sarawy, Al-Kamil al-mufassal Fi al-qira at al-arba c ah c Ashar, 2009, Dar al-imam al- Shatibi, Kaherah, hlm Al-Qur an, al-baqarah 2: P a g e

13 kepada pelakunya selepas diharamkan. Seterusnya memberikan manfaat selepas diharamkan dengan sebab terpelihara daripada dosa besar. Hujjah yang digunakan untuk menyokong khilaf ini yang menunjukkan perkaitan banyaknya dosa itu melalui hadith Rasulullah s.a.w 34 : Maksudnya : Daripada Anas Bin Malik r.a telah berkata bahawa Rasulullah s.a.w telah melaknat sepuluh orang yang terlibat dengan arak iaitu orang yang memerah arak, orang yang diminta arak diperahkan untuknya, orang yang meminumnya, orang yang membawanya, orang yang meminta dibawa arak kepadanya, orang yang memberi minum arak kepada orang lain, orang yang menjual arak, orang yang mendapat hasil daripada arak, orang yang membeli arak dan orang yang meminta dibelikan arak untuknya. Manakala penafsiran pada khilaf yang kedua, beliau menyebutkan dengan hujjah sesungguhnya berjudi dan minum arak itu adalah termasuk antara dosa-dosa besar. Maka disifatkannya sebagai dosa yang paling besar (ibu segala maksiat) 36. Kesimpulannya, kedua-dua pendapat boleh diterima pakai kerana mempunyai hujjah yang kukuh. Khilaf yang diberikan telah membawa kepada dua maksud iaitu pertama, merujuk kepada golongan peminum arak dan berjudi itu boleh menimbulkan lebih banyak dosa dengan sebab mereka telah melakukan dosa yang besar. Demikian juga banyaknya dosa yang berlaku dengan mengaitkan golongan yang terlibat dengan arak 34 Abi c Abd Allah Muhammad Bin Ahmad al-ansari al-qurtubiy, Al-Jami c Li Ahkam al-qur an, 1996, cet Dar al-hadith, Kaherah, hlm Abu c Isa Muhammad Bin c Isa Bin Sawrah al-tirmidhi, Sunan Al-Tirmidhi, 2009, Dar al-fajr Li al- Turath, Kaherah, Kitab al-buyu c c An Rasul Allah s.a.w, Bab al-nahy An Yuttakhadha al-khamr Khala, no 1295, hlm Abi c Abd Allah Muhammad Bin Ahmad al-ansari al-qurtubiy, Al-Jami c Li Ahkam al-qur an, 1996, cet Dar al-hadith, Kaherah, hlm P a g e

14 International Research Management and Innovation Conference 2014 (IRMIC2014) seperti mana yang telah dijelaskan di dalam hadith yang sebelum ini. Kedua adalah merujuk kepada akibat daripada perbuatan orang-orang yang meminum arak dan berjudi itu menyebabkan mereka tergolong di kalangan orang yang berbuat dosa besar. Firman Allah s.w.t: 37 Maksudnya : Wahai orang-orang Yang beriman! jika datang kepada kamu seorang fasik membawa sesuatu berita, maka selidikilah (untuk menentukan) kebenarannya, supaya kamu tidak menimpakan sesuatu kaum Dengan perkara Yang tidak diingini - Dengan sebab kejahilan kamu (mengenainya) - sehingga menjadikan kamu menyesali apa Yang kamu telah lakukan. Perkataan yang bergaris di dalam ayat di atas mempunyai dua khilaf Qira at 38 iaitu : - Bacaan Imam Hamzah, Imam Kisaie dan Khalaf al- c Asyir pada perkataan ini ialah dengan dengan huruf tha dan ba iaitu ) ( yang mana Fi c il Mudari c nya diambil daripada perkataan ( ) yang memberi makna berpegang teguh pada suatu perkara tanpa perlu berganjak. - Bacaan Baqun ialah dengan huruf ya dan nun ) ( yang mana Fi c il Mudari c nya diambil daripada perkataan ) ( yang memberi makna selidiki dan siasat dengan berhati-hati. 37 Al-Qur an, al-hujurat 49:6 38 Muhammad Salim Muhaysin, al-muhadhdhab Fi al-qira at al- c Ashr Wa Tawjihiha Min Tariq Tayyibah al-nashr, 2003, Taba c c Ala Nafaqah Qita c al-ma c ahid al-azhariyyah, jld.1, hlm P a g e

15 Penafsiran ayat: Abu Hayyan al-andalusiy telah menafsirkan pada perkataan ) ( dan ) ( kedua-duanya merupakan suatu perintah ketetapan supaya jangan menyampaikan sesuatu perkhabaran dengan tanpa usul periksa. Walaubagaimana pun penggunaan dan maksud perkataan adalah berbeza 39. Menurut Al-Alusi pula, perkataan ) ( memerlukan penjelasan dan penyelidikan di dalam sesuatu penentuan. Manakala ( ) adalah menuntut supaya tetap di dalam satu pendirian sehinggalah keadaan itu jelas situasinya. Maka tidak boleh diterima sesuatu perkhabaran sehinggalah ianya diketahui dan dibuktikan sahih bukan mengikut sangkaan sahaja 40. Penggunaan perkataan ( ) di atas adalah bermaksud apabila mendapat sesuatu perkhabaran daripada seorang yang fasik, maka hendaklah berpegang teguh dengan satu perkara sahaja tanpa berganjak dengan menolak perkhabaran tersebut. Manakala perkataan ) ( pula adalah bermaksud apabila mendapati sesuatu perkhabaran maka siasatlah terlebih dahulu sebelum diterima atau dijatuhkan hukuman 41. Penggunaan perkataan ( ) adalah lebih luas penggunaanya daripada perkataan ( ) kerana setiap perkara yang melibatkan ) ( memerlukan ( ). Tetapi 39 Abu Hayyan al-andalusiy, Al-Bahru al-muhit, 1993, Dar al-kutub al-ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, jld. 3, hlm Shihab al-din al-sayyid Mahmud al-alusi al-baghdadi, Ruh al-ma c ani Fi Tafsir al-qur an al- c Azim Wa Sab c al-mathani, t.t, Dar Ihya al-turath al- c Arabi, Bayrut, Lubnan, jld. 26, hlm Dr Muhammad Ahmad Jamal, Al-Wujuh al-balaghiyyah Fi Tawjih al-qira at al-qur aniyyah al- Mutawatirah, 2009, Dar al-furqan, Jordan, hlm P a g e

16 ( ) pula tidak semestinya memerlukan ) (. Ini menunjukkan perkataan ( ) adalah lebih umum daripada perkataan ( ) 42. Kedua-dua khilaf yang dinyatakan mempunyai kepentingan yang tersendiri dalam memahami ayat-ayat al-qur an. Tidak boleh kita mengatakan penggunaan ( ) lebih tepat daripada ) ( tetapi keduaduanya adalah saling melengkapi dan kesannya dapat menghasilkan suatu keputusan yang lebih tepat dan benar 43. KESIMPULAN Sebagaimana yang telah dijelaskan bahawa perselisihan mengenai maksud tujuh huruf ini terlalu luas dan banyak. Tetapi perselisihan tersebut sebenarnya tidaklah terlalu ketara kerana kebanyakkan pandangan yang dikemukakan oleh mereka saling berkaitan antara satu sama lain dan saling lengkap melengkapi. Usaha Para ulama dalam mengkategorikan maksud Sab c ah Ahruf hanyalah menyingkap maksud yang tersurat dalam perselisihan tersebut, namun hakikatnya masih terdapat banyak lagi maksud yang tersirat di sebalik Tujuh Huruf tersebut yang hanya diketahui oleh Allah s.w.t. Penulis hanya mengemukakan pandangan yang dipegang oleh ramai ulama, selain merasakan bahawa pandangan ini hampir meliputi keseluruhan perselisihan yang terdapat dalam Qiraat yang melibatkan khilaf ibdal huruf. Namun, masih banyak lagi contoh-contoh kalimah lain di dalam jenis ibdal huruf yang memerlukan kajian yang lebih meluas dan mendalam. Sesungguhnya, tidak dapat dinafikan lagi, khilaf yang berbentuk ibdal huruf amatlah memainkan peranan yang sangat penting di dalam menafsirkan ayat-ayat al- Qur an. Ianya dapat dibuktikan melalui penafsiran para mufassirin seperti al-tabari, al- Qurtubiy, al-razi, al-alusi dan ramai lagi. Akan tetapi terdapat juga ulama yang tidak 42 Muhammad Salim Muhaysin, Al-Qira at Wa Atharuha Fi c Ulum al- c Arabiyyah, 1984, Maktabah al- Kuliyyat al-azhariyyah, jld. 1, hlm Dr Muhammad Ahmad Jamal, Al-Wujuh al-balaghiyyah Fi Tawjih al-qira at al-qur aniyyah al- Mutawatirah, 2009, Dar al-furqan, Jordan, hlm P a g e

17 menafsirkan setiap khilaf ibdal huruf iaitu dengan memilih satu khilaf sahaja. Ini termasuklah ada pendapat ulama yang melebihkan satu khilaf melebihi khilaf yang lain kerana meyakini maknanya dengan lebih tepat. Apa pun setiap khilaf itu tidak pernah menunjukkan ianya saling berlawanan maksud antara satu sama lain, malahan menyempurnakan makna al-qur an itu sendiri. Perselisihan qiraat yang berlaku dalam bacaan al-quran adalah merupakansuatu rukhsah yang Allah s.w.t berikan kepada seluruh umat Islam, dan penurunan al-quran dengan tujuh huruf itu telah membuka ruang dan dimensi bagi memperdalami rahsiarahsia al-qur an. Semoga dengan kajian ini dapat dimanfaatkan oleh para peminat dan pengkaji al-qur an seterusnya diamalkan sebagaimana yang telah dikehendaki oleh Allah s.w.t. RUJUKAN Al-Qur an. Sya c aban Muhammad Ismail, Al-Qira at ahkamuha wa Masdaruha, 1999, cet kedua, Dar al-salam, Kaherah. Jalal al-din c Abd al-rahmān al-suyuti, al-itqan Fi Ulum al-qur an, 1992, Dar al-hadith, Kaherah. c Abd al-fattah al-qadi, 1981, Al-Budur al-zahirah fi al-qira at al- c Ashr al-mutawatirah min Tariqay al-shatibiyyah wa al-durrah. Bayrut : Dar al-kitab al- c Arabi. Mushaf Dar al-sahabah fi al-qiraat al-asyr al-mutawatirah min Tariq al-syatibiyyah wa al-durrah, cet. 2, Tanta : Dar al-sahabah. al-munir Fi Ahkam al-tajwid, 2010, Jam c iyyah al-muhafiz c ala al-qur an al-karim, Jordan. Ibn Manzur, Abu al-fadl Jamal al-din Muhammad al-mukram, Lisan al- c Arab, 2000, Dar Sader, Bayrut, Lubnan. 466 P a g e

18 Al-Khalil Bin Ahmad al-farahidi, Kitab al- c Ayn, Dar al-kutub al- c Ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, Al-Munjid, Dar al-mashriq, Bayrut, t.t. Al-Mu c tamad Kamus c Arabiy, Dar Sader, Bayrut, Prof. Dr. Hj Mahmud Yunus, Kamus Mahmud Yunus, Klang Book Centre, Prof. Dr. c Abd al- c Aliy al-mas ul, Mu c jam Mustalahat c Ilm al-qira at Al-Qur aniyyah Wa Ma Yata c allaqu Bihi, Dar al-salam, Kaherah. Ahmad Mahmud c Abd al-sami c al-hafiyan, Ashhar al-mustalahat Fi Fann al-ada Wa c Ilm al-qira at, Dar al-kutub al- c Ilmiyyah, Bayrut, Lubnan, Dr Muhammad Salim Muhaysin, al-hadi Sharh Tayyibah al-nashr Fi al-qira at alc Ashr wa al-kashf c an c Ilal al-qira at wa Tawjihiha,t.t, Dar al-jil, Bayrut. Shihab al-din al-sayyid Mahmud al-alusi al-baghdadi, Ruh al-ma c ani Fi Tafsir al- Qur an al- c Azim Wa Sab c al-mathani, t.t, Dar Ihya al-turath al- c Arabi, Bayrut, Lubnan. Abi Hayyan al-andalusiy, Al-Bahru al-muhit, 1993, Dar al-kutub al-ilmiyyah, Bayrut, Lubnan. Abu Ja c far Muhammad Bin Jarir al-tabari, Jami c al-bayan c an Tafsir Ay al-qur an, t.t, Maktabah Ibn Taymiah, Kaherah. Ahmad c Isa al-ma c sarawy, Al-Kamil al-mufassal Fi al-qira at al-arba c ah c Ashar, 2009, Dar al-imam al-shatibi, Kaherah. Abi c Abd Allah Muhammad Bin Ahmad al-ansari al-qurtubiy, Al-Jami c Li Ahkam al- Qur an, 1996, cet Dar al-hadith, Kaherah. Abu c Isa Muhammad Bin c Isa Bin Sawrah al-tirmidhi, Sunan Al-Tirmidhi, 2009, Dar al- Fajr Li al-turath, Kaherah. 467 P a g e

19 Muhammad Salim Muhaysin, al-muhadhdhab Fi al-qira at al- c Ashr Wa Tawjihiha Min Tariq Tayyibah al-nashr, 2003, Taba c c Ala Nafaqah Qita c al-ma c ahid al- Azhariyyah. Dr Muhammad Ahmad Jamal, Al-Wujuh al-balaghiyyah Fi Tawjih al-qira at al- Qur aniyyah al-mutawatirah, 2009, Dar al-furqan, Jordan. 468 P a g e