'N SEMIOTIESE ANALISE VAN DIE 1 PETRUS BRIEF ANTON OLIPHANT PROEFSKRIF DOCTOR LITTERARUM ET PHILOSOPHIAE GRIEKS FAKULTEIT LETTERE EN WYSBEGEERTE

Transcription

1 'N SEMIOTIESE ANALISE VAN DIE 1 PETRUS BRIEF deur ANTON OLIPHANT PROEFSKRIF voorgele ter vervulling van die vereistes sir die graad DOCTOR LITTERARUM ET PHILOSOPHIAE in GRIEKS in die FAKULTEIT LETTERE EN WYSBEGEERTE aan die RANDSE AFRIKAANSE UNIVERSITEIT PROMOTOR: Prof. J.L.P. Wolmarans Julie 2000

2 Dankbetuigings Eerstens wil ek vir Hansie Wolmarans baie dankie se vir die wyse waarop hy sy rol as promotor in die afhandeling van hierdie proefskrif vervul het. Sy skerp akademiese vaardighede, sy vernuwende insigte, sowel as sy lcrities-evaluerende gesprekvoering het hierdie navorsing in een groot ontdekkingstog verander. Ook 'n besondere groot dankie aan Hester wat my met groot geduld verdra het wanneer ek per geleentheid by die Wolmaranse moes tuisgaan en hulle huishouding deurmekaar hap. Ek het werklik this gevoel en sal haar gasvryheid nie maklik vergeet nie. Baie dankie aan my vrou, Tilla, vir die geduld, die bystand en die motiverinc wat ek gedurende hierdie tyd van haar ontvang het. Sonder haar sou dit alles net nie die moeite werd gewees het nie. Aan my swaer, Gene Keyser, wat by twee geleenthede aan my verb17.fverskaf het. 'n baie spesiale dankie. Toe dit noodsaaklik was dat ek my moes afsonder. het hy vir my 'n rustige omgewing geskep waar ek sonder steurnis my kon verdiep in hierdie navorsina. Ook aan Nico en Olive de Lange wil ek dankie se vir die beskikbaar sidling van hulk strandhuis sodat ek en Hansie met vars seelug in ons longe die laaste paw spykers van hierdie werk kon omklink. Bo almal en alles kom die eer toe aan die Here wat aan my die liefde vir sv Woord gegee het en deur die navorsing been bevrugtend op my lewe ingewerk het dew sv Heilige Gees.

3 INHOUDSOPGAWE Probleemstelling 1 Inscriptio: 1:1-2: briefaanhef. Die tema word aangedui as 9 gehoorsaamheid aan God. Narratio: 1:3-2:10: oorsig van teologiese sienings, naamlik; wat God gedoen het en die algemene implikasies wat dit het vir Christene se lewenswyse. Afd. I 1:3-5: Blydskap onder beproewing. Die lesers het rede 19 om God te loof oor sy algemene weldade aan hulk. Afd. II 1:6-9: Blydskap onder verdrukking. Die lesers het rede 25 om bly te wees wanneer hulle beproewings ervaar. Afd. III 1:10-12: Bly getrou aan die geloofl Die lesers het rede 3 2 om getrou aan hulle geloof te bly. Afd. IV 1:13-16: Oproep om heilig te leef. Die lesers het rede om 38 te doen wat God vra: hulle is geroep om heilig te leef. Afd. V 1:17-21: Julie is duur gekoop. Die lesers het rede om te 45 doen wat God vra: God het hulle duur gekoop. Afd. VI 1:22-25: Oproep tot broederliefde. Die lesers behoort 5 2 mekaar lief te he. Afd. VII 2:1-3: Wat broederliefde nie is nie. Die lesers behoort nie 57 met kwaadwilligheid, lis, skynheiligheid, afguns en kwaad praat teenoor mekaar op te tree nie. Afd. VIII 2:4-10: Leef in gehoorsaamheid aan die Woord. Die 63 lesers behoort 'n gemeenskap te vorm, en as gemeenskap volgens die evangelie te lewe. Applicatio: 2:11-5:11: die spesifisering van wat die wil van God is. Afd. I 2:11-17: Wees gehoorsaam aan die owerhede. Algemene 73 stelling dat dit noodsaaklik is vir die lesers om te leef soos God vra: gehoorsaamheid aan die owerhede. Afd. II 2:18-25: Die verhouding tussen slawe en base. Slawe 84 behoort aan hulle base gehoorsaam te wees.

4 Afd. III 3:1-7: Die verhouding tussen vroue en mans. Vroue 93 behoort aan hulle mans onderdanig te wees, en mans behoort hulle vroue met respek te behandel. Afd. IV 3:8-12: Die gedrag van gelowige teenoor mede- 103 gelowige. Lede van 'n huishouding moet in die algemeen volgens God se wil leef. Afd. V 3:13-17: Die gelowige se optrede onder verdrukking. 110 Gelowiges wat verdruk word moet aanhou goed doen, en hulle geloof verdedig. Afd. VI 3:18-22: Ly as mense wat goed doen. Dit is voordelig vir 118 lesers om te ly as hulle goed doen. Afd. VII 4:1-6: Moenie volgens liggaamlike drifte lewe nie. Dit is 131 noodsaaklik dat die lesers nie volgens hulle liggaamlike drifte leef nie. Afd. VIII 4:7-11: Broederliefde. Die lesers behoort onderlinge 143 liefde te betoon. Afd. IX 4:12-19: Deelgenote in die lyding van Christus. Dit is 151 noodsaaklik dat die lesers bly is wanneer hulle swaarkry. Afd. X 5:1-5: Deelgenote in die heerlikheid van Christus. 161 Ouderlinge behoort die gemeente soos 'n herder te bestuur, en gemeentelede moet aan hulle gehoorsaam wees. Afd. XI 5:6-11: Staan vas onder verdrulcking. Gelowiges moet 173 aan hulle geloof getrou bly terwyl hulle verdruk word. Adscriptio: 5:12-14: briefslot en groete. 182 Samevatting en Gevolgtrekking 189 Abstract 202 Literatuurgids 204

5 1 HOOFSTUK 1 Probleemstelling INLEIDING Tradisionele Benaderings Evaluering 3 DIE DOEL VAN DIE ONDERSOEK 3 PROBLEEMSTELLING 3 METODE 4 GEHEEL EN DELE VAN 1 PETRUS Inleiding Struktuur van 1 Petrus Die Tema van die Brief Die Indeling van 1 Petrus 7

6 2 1 PROBLEEMSTELLING 1. Inleiding Hierdie hoofstuk gee 'n oorsig van die tradisionele benaderings tot die eerste Petrusbrief, asook moontlike leemtes in die navorsing. Op grond hiervan word 'n probleemstelling geformuleer, sowel as die doel van die ondersoek. Ten slotte word die metode waarmee die ondersoek hanteer word, uiteengesit Tradisionele Benaderings Navorsers het die eerste Petrusbrief op 'n verskeidenheid wyses benader. Bigg (1961) werk baie logosentries. Die leemte wat met so 'n benadering ontstaan, is dat daar baie klem gele word op woorde en woordverklarings, en dat daar min ruimte aan die verrekening van die sosio-historiese konteks gegee word, terwyl die semantiese en sintaktiese verhoudings binne die teks nie voldoende in berekening gebring word nie. 'n Volgende benadering wat deur onder andere Janse van Rensburg (1992) en Rousseau (1986) aangewend word, is die struktuur-analitiese metode. Alhoewel hierdie wyse van omgang met die teks baie voordele het (soos byvoorbeeld dat daar 'n behoorlike afbakening van perikope en vasstel van die belangrikste merkers binne 'n gegewe konteks plaasvind), is die vemaamste leemte dat die metode teksimmanent werk. Oor die algemeen word die teks nie saam met ander buitebybelse tekste gelees of die sosio-historiese konteks verwerk nie. In die meer resente werk van Martin (1992) daarenteen, word baie minder gelet op die analise van die teks se struktuur, maar grotendeels gekonsentreer op die retoriek (by name die metaforiek) wat in die geskrif na yore kom. Hierdie there're benadering beweeg op 'n dieper analitiese vlak as 'n suiwer teksimmanente aanpak, maar die verhouding van die teks tot 'n spesifieke sosiohistoriese situasie kom nie tot sy reg nie. Dieselfde geld vir Slaughter (1995:72) wat 'n suiwer there're benadering tot die brief bepleit. Schelkle (1970) fokus weer baie sterk op die teologie van die brief, asook op vrae soos hoe dit in die kanon opgeneem is, terwyl 'n analisie van die sosio-historiese situasie 'n geringe rol speel. Achtemeier (1996) wat eweneens 'n sterk teologiese fokus het, poog om die brief in 'n godsdienshistoriese raamwerk to interpreteer, met ander woorde water godsdienstige invloede op die outeur ingewerk het, asook

7 3 sake soos die teologiese logika van die geskrif Die baie praktiese sosio-historiese situasie kom egter nie tot sy reg nie. Brox (1979) en Goppelt (1978) fokus baie sterk op die bronne vir 1 Pens, byvoorbeeld die invloed van die Pauliniese geskrifte, asook die tematiese en literere karakter van die brief. Die werk van Balch (1981) en Elliott (1981) probeer die sosiale konteks van 1 Pens rekonstrueer. Hulle gee egter min aandag aan die wyse waarop die geskrif mense van een soort wereldbeskouing na 'n alternatiewe een beweeg Evaluering Hoewel elke metode vanuit die bepaalde perspektief waaruit dit opereer geldige resultate voortbring, wil dit tog voorkom of een bepaalde interesse tot dusver verwaarloos is, naamlik die vraag van kompeterende ideologiese raamwerke wat binne die teks funksioneer, waarmee 'n dikwels onderdrukkende omgewing hanteer kan word. 'n Geldige vraagstelling is op watter wyse die 1 Petrusbrief as kultuurproduk, kultuur verander of stabiliseer. In die spoor van die algemene semiotiek het Wolmarans (1994) 'n metode ontwikkel waarmee argumentatiewe Bybelse tekste geanaliseer kan word. Hierdie metode het ten doel om die oppervlak- sowel as die dieptestruktuur van die teks binne 'n geskrif to ontbloot. Vervolgens verreken dit die kultuur- en sosiohistoriese omstandighede van 'n geskrif, soos wat dit binne die geskrif na yore kom, maar ook soos wat dit in ander intertekste beslcryf word. Die Doel van die Ondersoek Die doel van die ondersoek is om die wereldbeskouing onderliggend aan die 1 Petrusbrief, asook kompeterende denkraamwerke waarteen die geskrif reageer, to abstraheer. Probleemstelling Hierdie omvattende doelstelling kan nou tot die volgende vier kernvrae gereduseer word, naamlik: Om wafter rede(-s) het die skrywer die eerste Petrusbrief geskryf? Wat is die werlikheidsbeskouing waarteen die geskrif reageer? Wafter alternatief stel die geskrif voor?

8 4 4. Op watter wyse beweeg die geskrif die veronderstelde lesers tot 'n alternatiewe houding, beskouing, en optrede? 4. Metode Die metode wat deur Wolmarans (1994) ontwikkel is, soos aangepas en ontwikkel deur Oliphant (1995) en Jordaan (1996), word as basis gebruik. 'n Kort oorsig van die benadering word vervolgens aangebied. Die literere semiotiek bied 'n verklaringsmodel vir die generering van literere tekste, vanuit die perspektief van hoe tekens binne 'n literere betekenissisteem tot stand kom en gemanupileer word. Dit veronderstel dat die generering van 'n teks 'n reaksie is teenoor 'n leemte wat in 'n konkrete sosio-historiese konteks aangevoel word. 'n Proposisie (tema) word geformuleer ten einde uitdrukking te gee aan die geskrif se bree hantering van 'n simboliese leemte ('n probleem wat deur die een of ander vorm van kommunikasie aangespreek kan word) in die omgewing. 'n Teksstrategie word vasgestel ten einde die proposisie so effektief moontlik te kommunikeer aan lesers wat daaruit voordeel kan trek, terwyl 'n verspreidingstrategie ook ontwerp word. Nadat die teks neergeskryf is, vertoon dit 'n wisselende mate van geslotenheid (die teks is nie meerduidig nie) of openheid (die teks is vatbaar vir meer as een interpretasie). Suksesvolle kommunikasie vind plaas wanneer 'n leser so 'n teks lees of hoor, dit in haar eie lewe integreer, en op 'n nuwe wyse sin maak van haar omgewing. Die leemte wat aangevoel is, is suksesvol aangespreek. Die outeurskapsvraag tree redelik op die agtergrond in 'n semiotiese analise, aangesien die outeur as 'n spreekbuis geld vir bepaalde subkulture of belangegroepe, in die geval van 1 Petrus, die vroee Christendom as organisasie teen ongeveer n.c. Mens sou inderdaad verwag dat 1 Pens uitdrukking gee aan die stem van Jesus Christus, van die Pauliniese corpus wat dit voorafgaan, maar dat die outeur self ook op 'n unieke wyge tradisionele sienings vrugbaar maak vir die unieke leemtes wat hy in sy omgewing aanvoel. Die implisiete leser, is die bedoelde ontvanger van die teks, naamlik 'n persoon wat met behulp van die teks nuwe sin aan sy omgewing kan gee. Konteks word gesien as 'n konstruksie wat die interpreteerder kan help om tekste van meerduidigheid te ontneem, met ander woorde betekenis te stabiliseer. Die intratekstuele konteks het te doen met die konteks wat in 1 Petrus self opgebou word. Die intertekstuele konteks ven'ys na ander tekste wat behulpsaam kan wees om 1 Petrus beter te verstaan, dit wil se die outeur se literere verwysingsraamwerk, asook die verwysingsraamwerk wat hy by sy lesers veronderstel. Die buitetekstuele konteks verwys na die eksistensiele en situasionele konteks, dit wil se die sosiologiese determinante van die teks.

9 5 Ten einde hierdie benadering meer prakties te maak, kan 'n teks stapsgewyse benader word. Twee basiese stappe in teksanalise word onderskei, naamlik (a) Strukturele Analise en (b) Pragmatiese (transaksionele) analise. Elke stap kan weer in drie sub-stappe onderverdeel word. Die strukturele analise het te doen met die sintaktiese en semantiese verhoudings in 'n teks. Dit kan in drie fases gedoen word, naamlik: Afgrensing van analitiese eenheid volgens bepaalde formele en inhoudelike kriteria; Sintaktiese en semantiese analise waartydens meerduidigheid gespesifiseer word, beeldspraak bespreek word, en implisiete inligting eksplisiet gestel word. Formulering van die proposisie en bewysvoering. Die tema van die analitiese eenheid word as 'n proposisie geformuleer, en die wyse waarop hierdie proposisie bewys word, word bespreek. Argumente kan logies of analogies wees. Logiese argumente word gevoer wanneer daar 'n gesagsappel gedoen word (byvoorbeeld op die woorde van Jesus, of op 'n skrifaanhaling), wanneer daar 'n emosionele appel gedoen word (die straf of beloning wat aan 'n bepaalde argument gekoppel word), of 'n rasionele appel gedoen word wat die implikasies uit 'n algemene aanvaarde premis trek. Hier kan die bewysvoering opponerend, of ondersteunend wees, of dit kan 'n argumentum ad absurdum wees. Logiese argumente word gegrond op algemene waarhede en ideologiese premisse wat gedeel word. Analogiese argumente het te doen met die metafoor (x = y), die metonimie (x word met y geassosieer) en die similee (x is soos y). Die pragmatiese (of transaksionele) analise handel oor die veranderde relasie tot haar omgewing wat die teks by die ontvanger teweeg wil bring. Dit kan ook in drie fases gedoen word: Spesifisering van die kommunikatiewe strategie, met ander woorde hoe die outeur homself projekteer ten einde 'n kontrak van vertroue tussen horn en sy leser tot stand te bring, wanneer, waar, hoe en tussen wie die kommunikasie plaasvind. 'n Beskrywing van die Werklike en Alternatiewe Tekswereld in terme van die items wat in elke wereld bestaan, asook die attribute van elk. Die Werklike Tekswereld dui op 'n situasie wat vir die outeur onaanvaarbaar is, terwyl die Alternatiewe Tekswereld dui op 'n altematiewe situasie wat vir die outeur ideaal is. 'n Beskrywing van die Transuniversele Relasies, dit wil se 'n verantwoording van die wyse waarop die outeur die ontvanger van die Werklike Tekswereld (die een universum) na 'n Altematiewe Tekswereld (die ander universum) beweeg. Dit gaan hier oor die wyse waarop kennis,

10 6 vaardighede en motivering oorgedra word, asook die modalisering van die leser, met ander woorde hoe die leser welwillend gestem word. 5. Geheel en dele van 1 Petrus 5.1. Inleiding Wolmarans (1994:24) wys daarop dat die tipiese diskoers in die klassieke retoriek gewoonlik ses onderafdelings vertoon het, naamlik (i) die exordium (proloog) wat 'n algemene inleiding tot die geskrif is, (ii) die narratio (standpuntinname van die spreker asook sy feite), (iii) die divisio (die inkleding of buitelyne van die betoog), (iv) die confirmatio (argumente vir die standpunt van die spreker), (v) die refutatio (weerlegging van argumente teen die standpunt van die spreker) en (vi) die peroratio (epiloog of gevolgtrekking). Hierdie indeling word nooit slaafs nagevolg nie, maar aangepas by die spesifieke literere vorm of tema. In die geval van 1 Petrus het ons te doen met 'n algemene sendbrief, dit wil se 'n brief wat aan meer as een gemeente gerig is. Gevolglik sal die tipiese elemente van so 'n brief; asook die tematiese inkleding, 'n rol speel by die vasstelling van die geskrif se verskillende onderafdelings. Verskillende kriteria kan aangewend word om 1 Petrus in kleiner eenhede te verdeel. Achtemeier (1996) verdeel die geskrif in ses hoofdele, naamlik die briefaanhef (1:1-2), die proloog (1:3-12), die inleiding tot die briefliggaam (1:13-2:10), die hoofgedeelte van die briefliggaam (2:11-4:11), die slot van die briefliggaam (4:12-5:11) en die epistolere slot (5:12-14). Janse van Rensburg (1992) benut verbindingspartikels en asindeton en verkry 'n basiese driedeling, naamlik Opskrif (1:1-2), Liggaam (1:3-5:11) en Slot (5:12-14). Die meeste ander kommentare (soos byvoorbeeld Brox 1979) gebruik 'n intuitiewe tematiese indeling wat redelik lukraak is. Vir die doeleindes van 'n semiotiese analise, waar dit veral gaan om hoedat 'n teologiese raamwerk praktiese gedrag beinvloed, lyk dit sinvol om aansluiting by die klassieke retoriese skema te soek. SO 'n indeling word in die volgende paragraaf gedoen.

11 Struktuur van die Eerste Petrusbriet Die Tema van die Brief Die tema van 1 Petrus kan kortliks saamgevat word met: Dit is noodsaaklik dat die lesers hulle geloof onder verdrukkende omstandighede uitleef. Die tema word verder uitgebrei deur die identifikasie van die besondere lewensomstandighede ("sitz im Leben") waarin die Christene hulle bevind het. Hiervolgens kom dit in die brief na yore dat daar spesifieke riglyne neergele word vir die lewe van die Christen na binne (intern) en die lewe na buite (ekstern). Die lewe van die Christen na binne het te make met die gedrag binne die Christelike gemeenskap. Die lewe na buite het te make met hulle gedrag teenoor die ongelowige Grieks-Romeinse gemeenskap. Wanneer die struktuur van hierdie brief in sy onderskeie perikope beskou word, is dit duidelik dat die skrywer sy lesers se gedrag op 'n wisselbasis aangespreek het. Vanuit hierdie wisselbasis blyk dit verder ook dat by 'n doelgerigte plan met sy brief gehad het Die Indeling van 1 Petrus Na aanleiding van die bostaande gegewens, kan die brief soos volg ingedeel word: 1:1-2 Inscriptio: briefaanhef. Die tema word aangedui as gehoorsaamheid aan God. 1:3-2:10 Narratio: oorsig van teologiese sienings, naamlik; wat God gedoen het en die algemene implikasies wat dit het vir Christene se lewenswyse. Afd. I 1:3-5: Die lesers het rede om God te loof oor sy algemene weldade aan hulle. Afd. II 1:6-9: Die lesers het rede om bly te wees wanneer hulle beproewings ervaar. Afd. III 1:10-12: Die lesers het rede om getrou aan hulle geloof te bly. Afd. IV 1:13-16: Die lesers het rede om te doen wat God vra: hulle is geroep om heilig te leef. Afd. V 1:17-21: Die lesers het rede om te doen wat God vra: God het hulle duur gekoop. Afd. VI 1:22-25: Die lesers behoort mekaar lief te he.

12 8 Afd. VII 2:1-3: Die lesers behoort nie met kwaadwilligheid, Es, skynheiligheid, afguns en kwaad praat teenoor mekaar op te tree nie. Afd. VIII 2:4-10: Die lesers behoort 'n gemeenskap te vorm, en as gemeenskap volgens die evangelie te levee. 2:11-5:11 Applicatio: die spesifisering van wat die wil van God is. Afd. I 2:11-17: Algemene stelling dat dit noodsaaklik is vir die lesers om te leef soos God vra: gehoorsaamheid aan die owerhede. Afd. II 2:18-25: Slawe behoort aan hulk base gehoorsaam te wees. Afd. III 3:1-7: Vroue behoort aan hulle mans onderdanig te wees, en mans behoort hulle vroue met respek te behandel. Afd. IV 3:8-12: Lede van 'n huishouding moet in die algemeen volgens God se wil leef. Afd. V 3:13-17: Gelowiges wat verdruk word moet aanhou goed doen, en hulle geloof verdedig. Afd. VI 3:18-22: Dit is voordelig vir lesers om te IY as hulle goed doen. Afd. VII 4:1-6: Dit is noodsaaklik dat die lesers nie volgens hulle liggaamlike drifte leef nie. Afd. VIII 4:7-11: Die lesers behoort onderlinge liefde te betoon. Afd. IX 4:12-19: Dit is noodsaaklik dat die lesers bly is wanneer hulle swaarkry. Afd. X 5:1-5: Ouderlinge behoort die gemeente soos 'n herder te bestuur, en gemeentelede moet aan hulle gehoorsaam wees. Afd. XI 5:6-11: Gelowiges moet aan hulle geloof getrou bly terwyl hulle verdruk word. 5:12-14 Adscriptio: briefslot en groete. In die analise van 1 Petrus in die res van hierdie proefskrif, word hierdie indeling gevolg.

13 9 HOOFSTUK 2 Inscriptio (1:1-2) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Frasale Struktuur Die Sender Die Geadresseerdes Die Proposisie PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Die Afsender Die Geadresseerdes Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 17

14 10 INSCRIPTIO (1:1-2) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid 1 Petrus 1:1, 2 word volgens die formulgese konstruksie van sender, geadresseerde en groetformule as 'n inscriptio aangedui. Ten tyde van die geskrif se ontstaan, was daar twee briefvorme in omloop, naamlik die Joodse en die Hellenisties-Romeinse (Hoppe [1989:17]). Alhoewel beide briefvorme dieselfde basiese struktuur vertoon, bestaan die onderskeid daarin dat die Joodse vorm uit meer as een sin bestaan en dat die woord Eiprjvr1 ("vrede") met variasies of uitbreidings daarop in die groetformule gebruik word (Wolmarans [1994:59]). Die doel van hierdie meer uitgebreide vorm van die inscriptio was enersyds om die verhouding tussen die skrywer en die lesers te vestig, en andersyds ook om 'n aanduiding van die brief se boodskap te gee (sien ook Tite [1996:49]). Die Hellenistiese vorm beslaan egter slegs een sin, terwyl die woord xecipau normaalweg as groet gebruik word. 1 Petrus 1:1, 2 vertoon hiervolgens 'n groter ooreenkoms met die Joodse briefvorm aangesien daar sprake is van uitbreidings ten opsigte van die afsender, sowel as die geadresseerdes. Hierbenewens word cip -rjun as groet gebruik (alhoewel xcip Lc ook gebruik word). Die vroee Christenskrywers het hierdie Joodse vorm oorgeneem en daaraan 'n Christelike inhoud gegee (sien Kelly [1969:39]). 'n Aspek wat verder aanleiding gee tot die eenheid van hierdie gedeelte, sowel as die feit dat dit die inscriptio van die 1 Petrusbrief vorm, is die inhoudelike van hierdie twee verse. Dit vorm as't ware die embrio vir die sake wat die skrywer met sy lesers in die daaropvolgende gedeeltes uitwerk. Woorde en begrippe wat hierin voorkom, word later in die brief herhaal en op uitgebrei. Voorbeelde hiervan is: in vers 1 word die lesers aangedui as EKAEKtois ("uitverkorenes"). In 1:3-2:10 en 2:9 e.v. word die tema weer aangesny en verklaar. dieselfde patroon vind plaas met TrapErnlajuoic ("bywoners") waar daar in 1:17 en 2:11 verder op die tema uitgebrei word. die begrip 7pOyvwcrui word weer in 1:20 herhaal en vanuit 'n ander hoek belig.

15 11 die heiligheid wat deur die Gees gegee word (Ey itytaawi) TryEUgaroc) word in 1:15 en 3:15 weer onder bespreking geneem. inrakanv ("gehoorsaamheid") wat eintlik ten grondslag van die hele brief le, word in 1:14, 22 herhaal en gespesifiseer Sintaktiese en Semantiese Analise Frasale Struktuur Die inleidende sin is ellipties van aard aangesien dit die werkwoord "om te skryf' veronderstel. Hierdie verskynsel het heel algemeen voorgekom in die inscriptiones van antieke briewe (sien byvoorbeeld ook Jak. 1:1 en 2 Pet. 1:1). Die samestelling en struktuur van 1:1, 2 vertoon 'n aantal interessante verskynsels waaronder ook heelwat sintaktiese afwykings. Die outeur maak onder andere in 1:1 van drie woordkoppelinge as uitbreidings gebruik, naamlik a) IThrpoc earocrrothc b) 'Incrob XpLora c) KA.EK -co-c.c traperribijuotc. Die frase irapentatjuotc is 'n oksimoron en het die retoriese funksie om die frase in fokus te plaas. Die impliksaie hiervan is dat 'n teenstrydigheid in die status van die lesers aangedui word deur enersyds te se dat hulle uitverkorenes is, maar andersyds ook mense sonder 'n vaste aardse tuiste. Deur die viervuldige herhaling van woorde wat eindig met die fonologiese ekwivalent -tag, word die aandag gevestig op die omtrek en eenheid van die geografiese gebied waarbinne die geadresseerdes gewoon het. Die melding van die grootheid van hierdie gebied het ten doel gehad om die Christene te bemoedig met die wete dat daar baie ander Christene was wat ontuis was in hierdie wereld (so by. ook in 5:9). In 1:2 is daar sprake van 'n triadiese uitbreiding wat in elke geval ingelei en afgebaken word deur 'n voorsetsel: Kara... EV... Etc. Elkeen van hierdie voorsetsels het sy eie aktant: DE6c, Ilva5p.a, Xptork en dui gesamentlik op die drie-eenheid (soos onder andere ook in Matt. 28:19; Jud. 20, 21; 2 Tess. 2:13,14). Rym en ritme kom ook in hierdie frase na yore: Tratpcic Trye5ua-co4 atuatoc. Rousseau (1986:138) is van mening dat hierdie sintaktiese afwykings "function as a demarcation and definition of the relationship between the actants." Die Sender Die sender identifiseer homself in 1:1 as Ithpoc Cenciatoloc XpLatob. Konserwatiewe navorsers (by. Reicke [1964:69,70] en Bolkestein [1972:9,10]) stel voor dat dit nie nodig is om verder te soek as Pens, apostel van Jesus

16 12 Christus, as die outeur van hierdie brief nie. Interne getuienis wat, volgens hulle, die bewering staaf, is onder andere: die vervolging en lyding waarvan daar in 4:12-16 sprake is, kan maklik verwys na die gebeure in Rome in die sestigerjare onder Nero se heerskappy; die goeie Griekse taalgebruik kan verklaar word indien Silvanus (5:12) van relatiewe vryheid gebruik gemaak het in sy op slcrif stelling van die brief; die primitiewe karakter van die Christelike geloof soon dit in 1 Petrus na yore kom, veronderstel 'n ontstaanstyd wat nader aan die middel van die eerste eeu is as aan die einde of selfs die tweede eeu na Christus. In kritiek op c) sou die karakter van die Christelike geloof wat in 1 Petrus weerspieel word onmoontlik as "primitief' beskryf kan word. Die skrywer maak hier gebruik van die trinitariese formule wat juis 'n latere verskynsel in die Christelike geskrifte is (sien bo by ). 'n Aantal Duitse navorsers beweer dat, ten spyte van die interne gegewens, dit tog nie die apostel Petrus kon wees wat hierdie brief geskryf het nie (Kummel [1979: ]; Goppelt [1978:66-70]). Die vernaamste redes wat vir hierdie standpunt aangevoer word, is: die Griekse taalgebruik in die brief is van hoogstaande gehalte en kan nie versoen word met die van 'n ongeleerde visserman nie; daar is geen sprake van enige kontak wat Pens met die geadresseerdes gehad het nie; in die brief word geen melding gemaak van Petrus as direkte ooggetuie van Jesus Christus nie, maar daar word eerder sterk gesteun op die kerklike tradisie; die sterk Pauliniese invloed op die brief wat dit onwaarskynlik maak om Petrus as die skrywer te aanvaar (bv. die huistafels van Kol. 3:18-4:1 en 1 Pet. 2:18-3:7). Brox (1979: ) gaan vervolgens van die standpunt uit dat 1 Petrus 'n pseudonieme brief is wat deur 'n presbiter uit die tweede of derde geslag Christene in Rome geskryf is. Hierdie presbiter sou dan slegs van Petrus se naam gebruik maak om gesag aan sy geskrif te verleen. Goppelt (1978:69) is van mening dat 1 Petrus gebaseer is op 'n bestaande Petrustradisie wat in moontlike samewerking met Silvanus gepreek en onder hul name verder versprei is. Best (1977:60-63) en Blevins (1982: ) stem saam met Goppelt, maar gaan egter verder deur die bestaan van 'n sogenaamde Petrusskool te postuleer. Hierdie skool of gemeenskap sou dan deur Simon Pens, die apostel, gestig gewees het. Deur die gebruik van Petrus se naam (in byvoorbeeld hierdie brief) sou hulle hul stigter se nagedagtenis huldig en aansien aan hom en die brief verleen.

17 'n Radikaal verskillende hipotese word deur Fischer (1978:203) uitgewerk. Hy stel voor dat 1 Petrus onder die deutero-pauliniese geskrifte gereken moet word. As redes hiervoor wys by daarop dat: 1 Petrus geadresseer is aan mense wat in die hart van die Pauliniese gebied gewoon het; Silvanus en Markus in die Nuwe Testament eerder aan Paulus verbind word as aan Petrus; die brief 'n tipies Pauliniese vorm weerspieel; die teologie van die brief kenmerkend is Paulus s'n. Fischer beweer dat die verwarring ontstaan het vanwee die ekwivalente afkortings wat vir IIaulos rowel as vir H4rpoc gebruik is, naamlik IIc (in beide gevalle). Afkortings is dikwels gebruik in die geval van bekende skrywers. Volgens Fischer kon 'n kopieerder maklik Paulus se geskrif aansien vir een van Petrus.Daar bestaan egter geen teksgetuienis vir hierdie bewering nie. Wanneer daar na die tematiese aanslag van die slcrywer in hierdie brief gekyk word, dan behoort by eerder tot die Joods-Christelike gemeenskap as die meer Hellenistiese georienteerdheid van Paulus. Uit die gegewens wat in die brief na yore kom (sekere temas, frases en woordgebruik), blyk die beste antwoord op die vraag na die outeurskap te wees dat 1 Petrus gebaseer is op 'n bestaande Petrus-tradisie. Hiermee saam is dit heel moontlik dat die brief die vrug is van 'n skool wat deur Petrus gestig is en wat dit wou versprei as 'n nagedagtenis aan hom. Die brief veronderstel ook kennis van Pauliniese geskrifte. Wat die datering aanbetref blyk dit veilig om te se dat die brief teen ongeveer n.c. geskryf is. Hierdie aanname vloei voort uit: die feit dat die gemeentes in Klein Asie alreeds bestaan het (met ander woorde, na die Pauliniese sendingreise), daar alreeds ander Christelike geskrifte in omloop was. die begrip ikaarropci wat in 'n latere geslcrif soos Jakobus (1:1) voorkom (sien ook Janse van Rensburg [1992:27]). 'n Situasie van toenemende verdrukking wat tipies is van die tyd voor die grootskaalse vervolging van Christene (hulle is hoofsaaklik nog belaster [4:14-16]). Warden (1991:207) verwys in hierdie verband na Eusebius se bewering dat keiser Domitianus sekere Christene selfs in ballingskap geplaas het teen die jaar 95 n.c Die Geadresseerdes Daar bestaan redelike konsensus onder meer resente navorsers dat Pontus, Galasie, Kappadosie, Asie en Bitinie verwys na die Romeinse provinsies. Goppelt

18 14 (1978:27) maak daarvan melding in sy voetnota 1 dat ouer navorsers (byvoorbeeld J. Weiss, V. Schultze en D. Magie) hierdie verwysing as distrikte van klein Asie beskou het. Wat die geadresseerdes self aanbetref bestaan daar min twyfel dat EK,lEKrois TrapEtneripmc thacnropetc dui op die Christene wat in Klein Asie gewoon het. Bigg (1961:90) en Stibbs (1971:72) sien veral die gebruik van "diaspora" as 'n herinnering aan Christene dat hulle nie maar net oor die wereld verstrooi is nie, maar dat hulle inderdaad ook nog vervreemd is van hulle ware tuiste in die hemel. Terwyl Bigg (1961:91) waarsku teen 'n sekuler-politiese interpretasie van hierdie frase, reken Janse van Rensburg (1992:27) dat iraperrt.64rorc eitcratroperc nie net as 'n metaforiese uitdrukking verstaan moet word nie, maar dat dit ook in 'n letterlike sin verwys na die werklike omstandighede waarin die geadresseerdes hulle bevind het. Die Christene het byvoorbeeld letterlik vervreemding ervaar as gevolg van die feit dat hulle oor 'n groot gebied versprei was. Intertekstueel verwys Hebreers 11:9 na Abraham se gesindheid en ingesteldheid ten opsigte van sy lewe op aarde. In hierdie wereld word die Christene wel TraperriOrtiot. (reisigers) genoem, want hulle is (soos Abraham) wat in 'n vreemde land woon... in tabernakels / tente. Hulle is egter reisende op pad na hul ewige huis in die hemel. Chin (1991:110) maak 'n saak daarvoor uit dat daar nie 'n onderskeid tussen Trcepotkoc en traperriorpoc (soos wat dit in 2:11 e.v. verskyn) getref moet word nie. Daar moet volgens horn geen politieke konnotasies hieraan verbind word nie aangesien beide begrippe bloot as wisselterme beskou kan word en een en dieselfde saak op die oog het. Die bedoelde lesers word in 1:2 beskryf as mense wat deur God uitverkies, en deur die Gees afgesonder is om aan God gehoorsaam te wees en besprinkel te word met die bloed van Jesus Christus. Die besprenkeling met die bloed van Christus dien bier as 'n allusie op hulk doop. Deur gebruik te maak van 'n analogiese argument herinterpreteer die skrywer die Ou Testamentiese offerritueel om te se: soos wat besprinkeling van bloed met die Joodse offer mense heilig, so doen die kruisdood van Jesus dit ook. Jesus Christus het sy lewe (m.a.w. sy bloed) gegee vir die redding van mense. Dit is ook die boodskap van die doop. Wat die herkoms van die geadresseerdes aanbetref, is die meeste navorsers dit eens: hierdie brief is hoofsaaklik gerig aan Christene uit die heidendom, maar ook aan 'n klein minderheid Joodse Christene wat deel van hierdie gemeentes was (onder andere Achtemeier [1996:82]; Kelly [1969:40]; Goppelt [1978:30] en Bigg [1961:91]). Die eerste indruk wat gewek word, is dat die brief gerig is aan Joodse Christene, aangesien die assosiasie met die otaotropec gemaak word in 1:1. Wat egter in gedagte gehou moet word, is dat Eitaatropci in hierdie geval 'n metaforiese

19 15 betekenis het. Die skrywer spreek sy geadresseerdes terselfdertyd aan as "mense wat vroeer nie 'n yolk was nie" (2:10), en dit sou nie op Jode van toepassing wees nie. Hierbenewens kan 'n keuse vir hierdie moontlikheid ook gemaak word op grond van die feit dat 1 Petrus baie Ou Testamentiese verwysings bevat. Die skrywer sou dan as sodanig aanklank wou vind by die Christene deur hulle te verwys na bekende skrifgedeeltes. Hierdie verklaring bevat wel wesenlike elemente van die waarheid, maar Paulus se briewe het ook talle Ou Testamentiese verwysings, en tog is die meeste gerig aan Christene uit die heidendom Die Proposisie Die proposisie van die inscriptio is: Dit is noodsaaklik dat die lesers gehoorsaam aan Jesus Christus leef (1:2). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Indien Petrus deur Jesus Christus gestuur is (1:1), en die geadresseerdes deur God gekies is om anders as hul omgewing te leef (1:2), en die Heilige Gees hulle daartoe heilig maak (1:2), en die bloed van Christus hulle as die eiendom van God aandui (1:2). en Premis 5: gehoorsaamheid genade en vrede bring (1:2), dan is dit noodsaaklik dat die lesers gehoorsaam aan Jesus Christus lee! Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Christelike tradisie Besprenkeling met die bloed van Christus as allusie op hulk doop; analogiese argument: soos wat besprinkeling van bloed met die Joodse offer, mense heilig, sr') ook die kruisdood van Jesus; ook analogie met Joodse diaspora. Christelike tradisie. Hulle is gedoop.

20 16 Premis 5: Eskatologiese verwagting wat voortkom uit 'n gedeelde Christelike tradisie. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategic Die Afsender Wanneer daar van die standpunt uitgegaan word dat hierdie brief die vrug is Of van Petrus self, Of van 'n groep van sy studente (soos hierbo by gekonkludeer is), bat dit vervolgens die vraag ontstaan na die rede waarom Petrus se naam in 'n verbinding met die van Jesus Christus in die inscriptio figureer. Dit is wel so dat Petrus as apostel met groot gesag onder die Christene beklee was. want hy was immers ectroatoa.oc XpLOT01). Die eintlike punt wat hiemee gemaak word, is dat die gesag van die brief nie in die eerste plek geled is in die skrywer (Petrus) as persoon nie, maar wel in Jesus Christus. Hy is die eintlike Afsender. En omdat Hy as hoogste gesag agter die inhoud van die brief staan, moet die lesers aandag 'zee. noukeurig luister en gewillig wees om te gehoorsaam (1:2) waartoe die briefinhoud vir hulle oproep. Petrus, hoewel hy 'n besondere posisie beklee het onder die apostels, het dus eintlik geen gesag in homself eehad nie, behaiwe dit wat van Jesus Christus afgelei was Die Geadresseerdes Hulle word geldentifiseer met drie substantiewe, te wete 7apEtriorpoi; en ElLacuropEic Houton. Die eersgenoemde substantief dien as herinnering aan die besondere posisie wat Israel in die Ou Testament beklee het. Dit was die spesiale benaming wat God aan sy yolk onder die ou bedeling gegee het. Dit was ook 'n aanduiding van die besondere guns en voorregte wat hulle geniet het. Met die aanspreekvorm "uitverkorenes" word die Christene daarop gewvs dat hulle die nuwe yolk van God geword het (vergelyk die uitbreidine wat in 1:3 2:10 beskryf word). Hulle kon voortaan aanspraak maak op at die voorreate vat eepaard gegaan het met die uitverkore yolk van God. Deur blote eebruilcmakine van hierdie begrip word 'n sin van positiwiteit aan die lesers eekommunikeer, al was hul omstandighede oorheers deur negatiewe ervarings. Soos vat die volk Israel as vreemdelinge (TrapErriarpotc) ook dikwels die aanslae van vyandiee magte moes beleef, en tog God se guns en almag kon ervaar, so kon hulle ook verseker wees daarvan. Die derde begrip, Otaatropac, word hier in 'n analogiese verband met die yolk Israel gebruik. Die boodskap is dus enersyds dat die skrywer simpatie met sy lesers en hul omstandighede het, maar dat hulle andersyds ook voorbedag moes

21 17 wees daarop dat dieselfde pyn en lyding, wat met ballingskap gepaard gegaan het, ook deel sou wees van die nuwe yolk van God (soos wat dit deel was van die yolk Israel) Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld figureer vier objekte, te wete God, Jesus Christus, die Heilige Gees en die Christene wat vervreemding ervaar. Vanuit die bostaande bespreking is dit duidelik dat die geadresseerdes 'n wereld beleef het wat gevul was met negatiewe ervarings. Hulle het verspreid gewoon, met die gevolg dat hulle grotendeels vervreemding ten opsigte van hulle omgewing ervaar het. As vervreemdes het hulle juis onvrede en geen genade beleef nie. Dit het daartoe gelei dat die Christene wou konformeer met die wereld aangesien daar blykbaar geen voordeel in die Christelike geloof was nie. Die altematiewe wereld wat die skrywer vir sy lesers in hierdie gedeelte voorhou, is 'n wereld waarin die gelowiges hulle besonder uitverkore posisie op 'n positiewe wyse beleef. Dis 'n wereld van non-konformisme omdat hulle venvag om beloon te word met die genade en vrede van God. Hulle besef dat elke ervaring deur God vooraf geken is (rrpoyvcoalv), en dat Hy weet wat nog in die toekoms gaan gebeur (Goppelt [1978:85]). Aangesien hulle sy uitverkorenes is, pas elke ervaring wat op hulle aardse pad voorkom volmaak in by die plan wat God met hulle het. Met hierdie versekering in gedagte, leef die gelowiges elke dag in gehoorsaamheid aan die wil van God terwyl hulle besef dat hulle deur die Gees afgesonder (6i Ccytaap.C.) TwEi5i.tcaoc) is, en die yolk van die nuwe verbond geword het deur die offer van Jesus Christus (pctrtap.by ati.tawc 'Ince) XpioroU) Transuniversele Relasies In hierdie gedeelte modaliseer die outeur sy lesers deur gebruik te maak van algemeen bekende begrippe en ervarings. Hy sluit aan by hul onmiddellike ervaring van lyding, isolering en vervreemding, maar slaan 'n meer positiewe rigting in deur hulle daarop te wys dat hulle deur God uitverkies, en dus baie spesiaal is, en dat niks gebeur sonder dat God nie ook kennis dra daarvan nie. Die diaspora-metafoor dien verder om aan te sluit by die gelowiges se historiese agtergrond van die ou Israelitiese yolk wat in soortgelyke omstandighede in 'n vreemde land, tussen vreemde / heidense inwoners, sowel as latere ballinge lyding moes deurmaak (historiese appel). In hoofsaak maak die skrywer hier gebruik van 'n gesagsappel waarin Jesus Christus as eerste Gesagsfiguur, en daama Petrus self (as apostel van Christus)

22 geprojekteer word. Die bedoeling hiermee is om die lesers te verseker van die belangrilcheid en die waarheid van die boodskap wat volg. Dit hou verder in dat hulle met aandag sy brief moes lees. 'n Emosionele appel (beloning) word ook aangewend ten einde die Christene tot gehoorsame volharding in die geloof aan te moedig. Verder is hier ook sprake van 'n rasionele appel waar die skrywer sy lesers wys op die analogie (diaspora) tussen die ou yolk Israel en hulleself wat God se nuwe uitverkore yolk is. 18

23 19 HOOFSTUK 3 Afdeling I: Blydskap onder Beproewing (1:3-5) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 24

24 20 Blydskap onder Beproewing (1:3-5) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie gedeelte vorm 'n onderafdeling van 1:3-12, en uiteindelik ook van 1:3-2:10. In 1:3-5 bespreek die skrywer veral die toekomsgerigtheid van die Christen en die lewende hoop wat dit vir hulle inhou. Met 1:6-9 word sterk gefokus op die hede en die blydskap van die gelowiges ten spyte van lyding. In 1:10-12 word verwys na die verlede en die betekenis wat dit vir die gelowiges gehad het. Dit blyk gevolglik dat die samestelling van hierdie perikoop eiesoortig van aard is en dus verdien om as 'n afsonderlike eenheid binne die groter verband van 1:3-12 bespreek te word Sintaktiese en Semantiese Analise > Die begrip caoyrinic ("seen / waarmee 1:3 begin, is tipies van Nuwe Testamentiese literatuur en word op God van toepassing gemaak. Paulus maak ook hiervan gebruik in byvoorbeeld 2 Korintiers 1:3 (so ook by. Rom. 1:8, Fil. 1:3, Kol. 1:3 en 1 Tess. 1:2). Dit kan as 'n vroeg-christelik doksologiese formule beskou word wat deur Paulus sowel as die outeur van 1 Petrus gebruik is. Deur te verwys na 6 0 6c scat nerdy foic5v 'Inca Xp tato (sowel as in 1:1-2) kry die lesers insig in die teosentriese wyse waarop die outeur sy brief inklee. Hierdie spesifieke frase het ten doel om, ten spyte van die groot rol wat Christus in die brief speel, vir God aan te dui as die Een wat hulle Vader is deur die hergeboorte wat Hy in hulle lewens bewerk het. Die begrip ewaywvcio word deur Louw en Nida (1989:155) beskryf met "to cause to be changed as a form of spiritual rebirth" en "in its NT usage ConcyEvvcico, of course has nothing to do with birth as such, but refers to a radical change in personality." Achtemeier (1996:94) reken dat hier van meer sprake is as net blote hergeboorte. Hy meen dat die begrip eerder 'n totaal nuwe herverwekking en dus 'n nuwe oorsprong beskryf. Binne die betrokke konteks kan dit afgelei word dat die Christene hiermee mag deel kry aan 'n eskatologiese toekoms.

25 Met die frase E,lrrtoa Waal) ("lewende hoop") wil die outeur op die kontras tussen die nuwe en die ou lewe dui. "Hoop" sou normaalweg die uitdrukking wees van 'n mens wat in moedverlore omstandighede verkeer en geen werklike gronde het om te verwag dat daar 'n uitkoms sal materialiseer nie. In 'n sekere sin is dit dus 'n "dooie" hoop, 'n blote begeerte of wens van die mens. Die Christen se hoop, daarenteen, is positief en lewend, omdat dit gegrond is in die rivaarciaaac'iriaoii XpLatob EK vocp(3v ("die opwekking van Jesus Christus uit [die] dood"), met ander woorde: in die persoon van die lewende Jesus Christus. Die "ou mens" se hoop het net bestaan in die tydelike, verganklike dinge. Dit is ook die gevaar wat die lesers kon loop, naamlik om te dink dat 'n lewe van opoffering en lyding tevergeefs is en uitloop op 'n dooie hoop. Die "nuwe mens" hoop op die ewige en onverganklike dinge. Sy hoop is lewend omdat Jesus Christus lewe. In 1:4 word die tweede resultaat van die herverwekking aangedui as 'n ickripovopiav ("erfenis"). Saam met hoop (1:3) en verlossing (1:5) word die goddelike oorsprong en eskatologiese aard van God se drieledige doel met die nuwe lewe wat Hy aan die Christene gee, aangedui. Die byvoeglike naamwoorde waarmee die erfenis beskryf word, is 'n verdere aanduiding van die toekomsgerigtheid daarvan (so ook Achtemeier [1996:95]). Met Eapeaptov ("onverganklik") word aan die erfenis dieselfde eienskap gegee as wat God het. So is dit ook waar ten opsigte van die tweede een cilltavtov ("onbesmet") wat 'n goeie beskrywing van God se aard is. 'Apcipconov ("onverwelklik") staan in kontras met die verganklikheid van alles wat hier op aarde is. Binne hierdie konteks sou die drie begrippe 'n boodskap van non-konformisme met die aardse oordra. Sommige navorsers (onder andere Selwyn [1946:124] en Best [1971:76]) sien in hierdie frase 'n geimpliseerde kontras met die erfenis wat aan Israel belowe is in Genesis 12:7 en 17:8. Die betekenis van hierdie vers, en dan veral die frase TErnprip.4vriv Ev oopavoic ELc iitecc ("wat in die hemel in bewaring gehou word vir julle") is om aan te dui dat dit 'n erfenis is wat nie deur mensemagte vernietig of van jou weggeneem kan word nie. Dit vorm ook 'n analogie met Israel as uitverkore yolk. Soos hulle moes wag op die vervulling van God se beloftes, so word dit ook van die Christene verwag om te wag op hulle hemelse erfenis. D Die eerste gedeelte van vers 5 kan as 'n parallelle beskrywing met die erfenisgedeelte van vers 4 beskou word. Die Christene sal net soos hulle beloofde erfenis deur God 4poupoup6,oc ("bewaar") word. Hierdie goddelike bewaring kan alleen 'n werklikheid word in die lewe van die Christen wat deur geloof (5th Tricrraoc) sy vertroue in God plaas. Volgens Horrell (1997: ) word daar deur navorsers te veel klem geplaas op die geloof van die Christen en te min klem op die bewarende krag van God. Hy reken dat, as dit nie was vir kontekstuele gegewens nie (wat ook maar berus op aanname) 'n saak uitgemaak kon word daarvoor dat 5th TTEGTECOC hier verwys na die "getrouheid van God." Die konteks 21

26 verwys onderskeidelik na die toetsing van die Christen se geloof (1:7), om te glo sonder om te sien (1:8) en die doel van hulle geloof (1:9). Hy konkludeer "Perhaps the writer's phraseology allows the implication of faith (-fulness) on both sides to be understood here, or, just possibly, the phrase otec Triotaoc might refer here to the faithfulness of God." In die tweede deel van vers 5 word die derde voorsetselfrase aangetref waarmee die outeur wil wys op die doel van die Christen se nuwe lewe. Die begrip wat by hiervoor aanwend is curry Ca ("verlossing"). Goppelt (1978:97) beskryf dit as 'n belofte van die uiteindelike verlossing van die Christene uit hul huidige verdrukking. Schelkle (1970:32) wys daarop dat dit hier nie gaan om 'n indiwiduele verlossing nie, maar wel daarom dat hulle die toekomstige oordeel van God (as straf) sal vryspring. Dit is nie 'n verlossing wat in die verre verskiet le nie, maar dis gereed om geopenbaar te word (Erof.uriv earotcaa.ucpfivai.). Hierdie deel van 1:5 dien tegelykertyd as 'n bemoediging en 'n beklemtoning van die dringendheid van die brief se boodskap. Die lesers moet dit met erns aanhoor Proposisie en Bewysvoering Die proposisie wat deur hierdie gedeelte voorgehou word, is: Dit is noodsaaklik dat die lesers God loof (1:3). As bewysvoering hiervan wys die skrywer sy lesers op 'n aantal opponerende premisse. Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Indien God se genade groot is (1:3), en die lesers as nuwe mense herverwek is (1:3), en die lesers in die hiernamaals vir ewig in die hemel sal leef (1:4), en Premis 4: 'n onverganklike erfenis in die hemel vir hulle bewaar word (1:4), dan is dit noodsaaklik dat die lesers God loot. Bewyse: Premis 1: Tradisie.

27 23 Premis 2: Premis 3: Premis 4: Sub-bewys:As julle bestem is om 'n verwagting van die hiemamaals te he, dan is dit 'n bewys daarvan dat God se genade groot is. As Christus uit die dood opgestaan het (met ander woorde "wedergebore is"), dan julle ook. Sub-bewys: Die analogie met Jesus Christus wat uit die dood opgestaan het. Gedeelde Christelike tradisie. Sub-bewys 1: As God julle bewaar, en as julle aanhou glo, en as daar 'n nuwe tyd aanbreek. Gedeelde Christelike tradisie; analogie met erfpraktyke. Uit die bostaande gegewens is dit duidelik dat die beloning van premis 4 as basis God se groot genade, sy krag en sy bewaring van die gelowige het. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie In hoofsaak maak die outeur hier gebruik van paranetiese frases ten einde sy lesers se aandag gevange te neem en te modaliseer. Hy begin met 'n paradoks dat mense wat verdrukking ervaar, tog uitbundig bly kan wees. Hulle is mense wat aanvegtinge van 'n vyandiggesinde wereld ervaar het, en wat dit selfs oorweeg het om die geloof prys te gee en (weer) na die heidense lewenstyl terug te keer. Om hierdie rede verwys die skrywer eerstens na bekende en gedeelde Christelike grondwaarhede (byvoorbeeld God se groot genade en krag, Jesus se upstanding uit die dood en die verwagting van die laaste tyd) om daarmee hulle weer te laat fokus op die almag en heerskappy van God. Andersyds vestig hy ook hulle aandag op die beloning ('n onverganklike hemelse erfenis) wat wag op diegene wat volhard in die geloof. Sy doel met hierdie strategie is om sy lesers te oortuig dat dit die moeite werd is om as Christen te volhard, selfs te midde van lyding. In 1:5 sluit die outeur aan by sy lesers se behoefte aan sekuriteit en bewaring deur gebruikmaking van 'n metafoor uit die militere milieu. Die beeld wat hy by hulle wil tuisbring is die van 'n pus (verlossing?) wat bewaak word deur 'n brandwag (geloo0 as simbool van die militere mag (God se krag) wat hy verteenwoordig.

28 Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld waarin die lesers hulle bevind was seen 'n skaars ervaring. Die reel was eerder dat daar van die Christene kwaad gepraat is en dat hulle beswadder is deur die ongelowiges. As gevolg van die feit dat die einde van hierdie lyding ook nie in sig was nie, het mismoedigheid en hopeloosheid onder die gelowiges geheers. Vrae ten opsigte van die sigbaarheid van God se almag en genade en die beloofde seen (waarvan Abram alreeds deur God verseker is [Gen. 12:2]) aan sy uitverkorenes, het onder hulle ontstaan. Die Christene het 'n gebrek aan vastigheid beleef. Hulle het gesmag na verlossing uit die omstandighede wat hulle lewens oorheers het. Die alternatiewe tekswereld wat die skrywer aan die geadresseerdes voorhou, is een waarin God die seenende Vader van die Here Jesus Christus is. Dis 'n wereld waarbinne sy groot genade mense wat dood was (as gevolg van hulle sonde), herverwek het deurdat Jesus Christus uit die dood opgestaan het. Hierdie ervaring in eie lewe het hulle gevul met 'n lewende hoop aangesien hulle nie die od gevestig het op die tydelike, verganklike dinge in die wereld nie, maar op die onverganklike erfenis wat in die hemel vir hulle in bewaring gehou word. Dit is dieselfde beloning, rowel as die verwagting dat die laaste tyd "gereed is om geopenbaar te word", wat die Christene bemoedig het om nie in hul geloof te verslap nie al sou hulle ook die ergste vorme van lyding verduur Transuniversele Relasies Die skrywer beweeg sy lesers van hartseer oor hulle moeilike omstandighede na blydskap, deur van gedeelde ideologiese premisse gebruik te maak (God is genadig; Jesus se opstanding is 'n bewys van hulle ewige lewe); en deur analogiee te gebruik (die ewige lewe is 'n erfdeel wat bewaar word en wat byna militer "opgepas" word.)

29 25 HOOFSTUK 3 Afdeling II: Blydskap onder Verdrukking (1:6-9) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 31

30 26 Blydskap onder Verdrukking (1:6-9) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Daar bestaan by navorsers nie eenstemmigheid oor die afgrensing van 1:6-9 as 'n afsonderlike perikoop nie. Kelly (1969:45), Goppelt (1978:89), Schrage (1980:69) en Best (1971:73) behandel dit binne die groter eenheid van 1:3-12, terwyl Brox (1979:59) dit groepeer onder 1:3-9. Achtemeier (1996:99) en Bolkestein (1972:34) grens die gedeelte wel of as 'n afsonderlike perikoop. Die rede waarom Achtemeier (1996:69) dit wel doen is omdat 1:6-9 die dubbele gerigtheid van die Christen as 'n eenheid behandel. Enersyds word die lesers herinner aan hulle huidige ervarings van lyding en toetsing (1:6-7a) en andersyds word hulle gewys op die toekomstige resultate wat hulle herverwekking tot gevolg sal he (1:7b-9). Aangesien hierdie tema op 'n gereelde basis in die brief na yore kom, word dit Kier aan die begin van die brief as 'n afsonderlike eenheid binne die groter eenheid (1:3-12) gehanteer Sintaktiese en Semantiese Analise Met 1:6 word die lesers daaraan herinner dat hulle bly moet wees to midde van die aanvegtende omstandighede wat hulle mag ervaar. Dit is geen nuwe gedagte Vir die Christene nie omdat Jesus self ook in Matteus 5:11-12 en Lukas 6:22-23 daaroor gepraat het. Hierbenewens kom dit ook in Romeine 5:35; Hebreers 10:32-36 en Jakobus 1:2, sowel as in ekstratekstuele geskrifte soos Wysheid 3:4-6 en 2 Barug voor. Die begrip 6; (1.3 bied 'n probleem aangesien 1) die t ip. as manlik of neutraal verstaan kan word en 2) daar nie interne duidelikheid bestaan na wie of wat daarmee verwys word nie. Indien dit as manlik geneem word, dan verwys dit temp_ na die katixt.) Exert ("einde van die tyd") in vers 5, en wil die skrywer eintlik 'n toekomstige tyd (-perk) aandui wanneer die Christene wat ruid ly, sal bly wees. So 'n verklaring hou noodwendig in dat 40:Atha8c (praesens imperatief / indikatief: "julle moet bly wees") as 'n fiiturum vertolk word. Indien (1) as neutraal geneem word, dan verwys dit na die inhoud van die voorafgaande verse as die rede

31 waarom Christene wat nou ly ook nou bly moet wees ten spyte van hulle onderdrukkende omstandighede. Vanwee die feit dat dieselfde Ev konstruksie later in die brief (4:4) weer na yore kom met die betekenis "daarom / om daardie rede", is dit die beste om dit in hierdie sin op dieselfde wyse te vertolk. So beskou, kan die Christene hulle nou alreeds verheug in die dinge wat die skrywer in die voorafgaande vers (-e) gese het (Achtemeier [1996:100]). 'n Vraag wat vervolgens ontstaan is of ecycdatemee as 'n imperatief ("julle moet bly wees") of as 'n indikatief (` om daardie rede is julle bly") begryp moet word? In 1:8 word dieselfde woord as 'n indikatief aangewend en daarom sou dit ook in hierdie geval die beter keuse wees om sonder die "dwang" van die imperatief te lees dat die Christene rede het om bly te wees selfs at sou hulle swaarkry. 'n Volgende probleem waaroor daar onduidelikheid bestaan is hoe om Et 6kv binne die konteks te verstaan? Die gedagte wat met hierdie term ontstaan, is dat dit 'n uitgemaakte saak is dat Christene sal / moet ly. Achtemeier (1996:101) verklaar dit met "since indeed it is a necessary thing" (om te ly), terwyl Goppelt (1978:100) en Kelly (1969:54) saamstem en byvoeg dat lyding binne die betrokke konteks 'n goddelike oorsprong het. Bigg (1961:103) staan 'n effens vryer betekenis voor deur die frase te vertaal met "if it was God's will." Die frase &Lvov Cip -ct ("'n klein rukkie nog") beskryf die kontras tussen die huidige lyding en die ewigheid van die verlossing wat op volhardende gelowiges wag. > In vers 7 word tva gebruik om die doel van die beproewings (soos in vers 6) uit te druk. Hoofsaaklik gaan dit om ro 6oKtp.i.ov Opk3v tiffs tric. -Ewc ("die toetsing van julle geloof") soos goud wat 'n vuurtoets moet deurstaan om gesuiwer te word. Hierdie vergelyking tussen geloof en goud verdien spesiale aandag aangesien dit nie as volledige metafoor of similee te verklaar is nie. Enersyds word hiermee gedui op metaforiek wanneer die skrywer sy lesers se geloof gelykstel aan goud in die sin dat beide deur 'n louteringsproses moet gaan. Die einddoel van hierdie loutering is dat die goud, sowel as die geloof, suiwerder en reiner daaruit sal sien. Andersyds wys die outeur sy lesers ook op 'n ongelykheid tussen goud en geloof in die sin dat goud kan vergaan, terwyl geloof onverganklik is (geimpliseer). Net so het beproewings ook ten doel om Christene se geloof te suiwer sodat hulle by Christus se terugkoms God se goedkeuring mag ervaar (Achtemeier [1996:101]). Reicke (1964:80) sien hierin 'n gdmpliseerde argument van die mindere na die meerdere: as dit dan so is dat goud (wat verganklik en minder werd is) "getoets" moet word, hoeveel te meer geldig is dit nie van geloof (wat onverganklik en van baie groter waarde is) nie? Die goedkeuring wat Christene met so 'n geloof sal ervaar, word met drie eienskappe beskryf (almal komende van God Goppelt [1978:102]) : '4 -rralvov Kat 56&av Kai surriv ("lof en heerlikheid en eer"). 27

32 28 In Romeine 2:5-11 (veral 2:10) word daar in 'n eskatologiese sin ook melding gemaak hiervan. Die verwysing in die teksvers na defroxciikrecinaou XpLarne ("die openbaarmaking van Jesus Christus"), is 'n bevestiging daarvan dat die resultate van hierdie geloofstoetsing eers by Christus se terugkoms bekend sal wees. > Met ov aan die begin van vers 8, word daar na Jesus Christus aan die einde van die vorige vers verwys. Terwyl daar in vers 7 gepraat word oor sy terugkoms, gaan dit in vers 8 oor sy huidige afwesigheid. Hierdie afwesigheid van Christus veroorsaak 'n spanning tussen geloof en sien (soos ook by. in Mark. 15:32, Joh. 4:48 en 2 Kor. 5:7). Brox (1979:66) noem die spanning ook 'n hindernis in die pad van die vreugde (1:6) wat hulle as Christene behoort te ervaar. Die verbintenis en verklaring van Ek by is nie so voor die hand liggend nie. Indien dit saam met TROTE150VTEC verklaar word, lees die frase "in wie julle glo, alhoewel julle nie nou sien nie." So 'n konstruksie maak egter geen voorsiening vir 'n verbintenis met ecyaaitila0e ("julle verheug") nie. Wanneer Elc by eerder met dcycoarticree verklaar word, kan 'n sinvolle antwoord op die probleem gegee word sodat dit lees: "in wie, alhoewel julle nie nou sien nie, maar glo, julle verheug" (Achtemeier [1996:103]). Christene verheug hulle dus in Christus. Al kan hulle Horn nie sien nie, glo hulle tog in Horn. Aangesien die skrywer eers in 1:13 begin met die bevelgedeelte van sy brief, en hier dus nog besig is om die omstandighede van sy lesers te beskryf, beveel Reicke (1964:80) aan dat die twee werkwoorde ecyafrecte en ciyaurtia0e as indikatiewe in die praesens verklaar moet word. Die Christene se blydskap is nie iets wat gereserveer is vir "eendag in die toekoms nie." Dit gebeur in die hede omdat dit gegrond is op die lewende Jesus Christus (1:6-7) as die bron van hulle vreugde. Dieselfde kan ook gese word van geloof en liefde: dit is fasette van die Christelike lewe wat in die hede geleef word. > Die participium iconrcop.evoi ("om te verkry") in vers 9 moet in ooreenstemming met die werkwoorde van 1:8 ook in die praesens vertolk word. Die lesers moet glo en liefhe en bly wees, want sodoende is hulle in die hede besig om die doel van hulle geloof te bereik. Die eskatologiese element wat met auntylaw *oxen) ("[die] verlossing van [julle] siele") aangedui word, moet nie misgekyk word nie (Achtemeier [1996:104]). Die nuwe toekoms wat God in die vooruitsig stel vir die Christene is reeds besig om in die hede deur te breek en daarom kan hulle te midde van hulle omstandighede nou al deel in die vreugde wat eendag by Christus se terugkoms in volheid ervaar sal word.

33 Proposisie en Bewysvoering Die proposisie wat die skrywer aan sy lesers stel kan kortliks saamgevat word met: Dit is noodsaaklik dat die lesers bly is wanneer hulle verdrukking ervaar (1:6). Dit is verder duidelik dat hierdie gedeelte in die vorm van 'n paradoksale argument gegiet is. Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Indien die lesers se beproewing van korte duur is (1:6), en dit nodig is dat hulle geloof beproef word (1:6), en die lesers wie se geloof gelouter is lof, eer en heerlikheid by Christus se terugkoms sal ontvang (1:7), en gelouterde geloof / volharding te midde van beproewings die ewige lewe waarborg (1:7, 9), dan is dit noodsaaklik dat die lesers bly is wanneer verdrakking ervaar. Bewyse: Premis 1: Gedeelde Christelike tradisie soos in 1:24 en Jesaja 40:6-8 uitgewerk, naamlik dat hierdie tydelike dinge en ervarings (waaronder hulle lydingsituasie) van korte duur is, terwyl die beloning op volhardende geloof ewigdurend is. Premis 2: 'n Analogie uit die metallurgiese wereld waar die lesers kennis dra van die feit dat goud deur vuur gelouter (moet) word ten einde suiwer te kan wees. Hoewel die outeur van die beproewings nie duidelik hier beskryf word nie, spel die skrywer in 5:8 dit onomwonde uit dat dit die duiwel is. Hy wil deur beproewings die Christene hulle geloof laat prysgee. Premis 3: Gebaseer op die logika, naamlik: as dit so is dat 'n vuur goud louter, en as dit so is dat goud daardeur gesuiwer word, en as dit so is dat gelouterde goud kosbaarder is as onsuiwer gouderts, en

34 30 Premis 4: as dit so is dat gelouterde goud deur mense geloof en selfs geeer en geprys word, dan: niks minder nie, sal gelowiges wie se geloof gelouter is deur beproewings, lof, eer en heerlikheid van God ontvang. Gelouterde geloof is baie kosbaarder as gelouterde goud. Goud vergaan, maar geloof bly staan. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die outeur maak van die strategie van prolepsis gebruik om sy lesers tot blydskap aan te spoor: hulle blydskap om Jesus tydens sy wederkoms te aanskou (1:8) moet hulle nou reeds bly maak Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die werklike tekswereld waarin die gelowiges hulle bevind het, is 'n wereld waar die sigbare dinge van die grootste belang was. Hulle het "sigbaar" elke dee ervaar hoe daar deur ongelowiges van hulle kwaadgepraat word. Die droefheid midde in die lydingsituasie was sigbaar op die gesigte van die Christene. Die terneergedruktheid, die isolering en selfs verwerping deur ander mense het sigbare merke op die gelowiges se lewens gelaat. Aan die ander kant was hulle wereld (nie) gevul met die "onsigbare" drie-eenheid, God, sy Seun Jesus en die Heilige Gees (nie). Die resultaat was dat die gelowiges 'n oormaat van vertroue in die sigbare dinge gestel het terwyl hulle die onsigbare as van minder belang beskou het. Hiermee saam was hulle visie tot 'n groot mate beperk tot die hede (beproewings en lyding), terwyl hulle uitsig op die toekoms (terugkoms van Jesus Christus) vervaag het. In die altematiewe tekswereld geld ander reels as in die werklike. Hier is die onsigbare dinge soos geloof en God se teenwoordigheid van die allergrootste belang. Nie dat die hede nie van enige belang is nie. Ervarings soos lyding en beproewing maak wel saak, maar dan in die sin dat dit die toetsgebiede, die voorbereidingsterreine is om die beoogde einddoel te bereik. In die altematiewe wereld word emosies soos droefheid en terneerge-druktheid verdring met emosies van blydskap en vreugde. In die plek van verwerping en kwaadwilligheid kom daar eer en lof en heerlikheid. In die plek van vyandigheid kom daar verlossing en redding.

35 Transuniversele Relasies Die wyse waarop die skrywer poog om sy geadresseerdes van die werklike na die altematiewe telcswereld te beweeg, geskied hoofsaaklik deur middel van 'n emosionele appel. Hulle is vasgevang in 'n droefheid-situasie, en daarom beskryf die skrywer aan hulle situasies wat rede gee tot blydskap. Hierdie blydskap is nie iets wat eers (net) in die toekoms (hiernamaals) sal realiseer nie, maar wat reeds in die hiemoumaals ervaar kan word. Hy maak ook van 'n analogie uit die metallurgiese wereld gebruik om beproewing te interpreteer as 'n periode van toetsing waardeur 'n metaal (= die lesers se geloof) as eg sal blyk met Jesus se terugkoms. Woorde en verwante begrippe wat sterk figureer in 1:3-5, die verband met I:1-2 aantoon, sowel as met die daaropvolgende onderafdelings, kan hoofsaaklik versamel word onder: 0E6C (1:3, 5): Tian'1p (1:3); iivayevv -rjaac ("om te herwerwek" 1:3); '4XECIc ("genade" 1:3) 'ITIcrob Xptamii (twee keer in 1:3): law Lou (1:3); otorip ("verlossing" - 1:5); dwaarciaaoc ("opwekking" 1:3) Hierbenewens maak die skrywer ook gebruik van begrippe sons kinpovoutav ("erfenis" - 1:4), darokaxucketivett ("om te openbaar" 1:5), TriorEwc ("geloof 1:5) en Kcapti) kxcercti ("laaste dae" 1:5). Deur drie keer van die voorsetsel Etc gebruik te maak, wys die outeur vir die geadresseerdes op drie gevolge van die nuwe lewe waaraan die Christen deelkry: ELC E,11rC5a (Caav ("tot 'n lewende hoop" 1:3) Etc Kkopovoutav ("tot 'n erfenis" 1:4) Etc owmpiccv ("tot 'n verlossing" 1:5) Die doel van hierdie perikoop bestaan hoofsaaklik daarin dat dit groter duidelikheid rondom die uitverkiesing (soon in die inscriptio aangedui) aan die lesers wou deurgee.

36 32 HOOFSTUK 3 Afdeling III: Bly Getrou aan die Geloof! (1:10-12) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 37

37 33 Bly Getrou aan die Geloof! (1:10-12) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie gedeelte kan as 'n afsonderlike perikoop afgegrens word op grond van die feit dat dit die afsluiting, sowel as die klimaks van die groter eenheid (1:3-12) vorm. In 1:3-5 het die skrywer klem gee op die herverwekking (ContyEvv6,G)) en die toekoms van die lesers. In 1:6-9 verplaas hy sy klem na hulle huidige lyding en blydskap (A.unriefrrEc, liyalamici0e). In 1:10-12 fokus hy op die verlede en die redding (amp la wat ook in beide die voorafgaande dele voorkom) ten einde hulk te verseker dat hulle eskatologiese verlossing 'n feit is Sintaktiese en Semantiese Analise > Die skrywer gebruik in 1:10 twee werkwoorde, naamlik iccritho ("uitsoek") en EIDEuveco.) ("navors") om die werksaamheid van die profete aan te dui. Die twee begrippe het feitlik een en dieselfde betekenis en vorm 'n hendiadis (so ook Achtemeier [1996:108]). Die doel hiervan is om die deeglikheid van die profete se ondersoek te beklemtoon. 'n Eerste vraag wat vervolgens ontstaan, is wie die profete is na wie hier verwys word? As antwoord hierop reken Selwyn (1946:134) dat hierdie 'n verwysing na Christelike profete is. Die werkwoord EEpcovriaav herinner sterk aan EpauvEcv wat in Joh. 5:39 en 7:52 gebruik word om 'n "ondersoek van die Skrifte" te beskryf en dit is iets wat nie deur die Ou Testamentiese profete gedoen is nie. Hierbenewens word daar ook in vers 11 gepraat van TO Ev airtoic TrvEi3ua Xptarob ("die Gees van Christus in hulle") as verdere indikasie dat dit Christen-profete is van wie hier sprake is. Uit 'n ander hoek beskou is daar die frase trpouccp-rup6p.evov r& Eic XpLatbv na iliara ("wat vooruit verkondig het [aangaande] die lyding van Christus") in 1:11 wat ewe goed verklaar dat dit profete moes wees wat voor Jesus geleef het. Kelly (1969:59) reken dat dit net "obvious and natural" is dat die outeur hier wys op die Ou Testamentiese profete ('n oortuiging wat Achtemeier [1996:108] met horn deel). Die Wet en die Geslcrifte (veral die Psalms) is deur die vroed Christene as profeties beskou wat verder 'n bewys is daarvan dat die Ou Testamentiese profete

38 34 ook die Skrifte ondersoek het. Dit blyk dus dat die beste verklaring is (veral in die lig van 1:11) om hier te clink aan die profete van die Ou Testament. As voorbeelde van sulke profesiee dien gedeeltes uit Jesaja 6, 9 en 53. Dit behels dat die profete onder leiding van die Heilige Gees geskryf het. Hulle het self nie verstaan waaroor hulle geprofeteer het nie en was dus "willoos" of "instrumenteel" in die proses. > In 1:11 word die werksaamheid van die profete verder bespreek. Een van die vrae wat in hierdie vers na yore kom, is wat presies verstaan moet word met die frase TwErip.a Xptcnob? Sommige navorsers (soos bespreek deur Achtemeier [1996:109]) reken dat dit die Gees is wat sekere dinge aangaande Jesus openbaar, of dat dit die Gees is wat Homself in Jesus geopenbaar het, of dat dit die Gees is wat Christus tydens sy doop ontvang het. Uit 1:20 is dit egter duidelik dat die outeur van hierdie brief deeglik bewus was van die pre-eksistensie van Jesus Christus en dat hierdie frase juis daarvan getuig dat dit die Gees van die preeksistente Christus is wat in die profete gewerk het. Die verklaring van die daaropvolgende frase tit Eic Xptatou trualwata ("die lydings van Christus") is ook nie so voor die hand liggend nie. Eerstens kan daar gevra word na die betekenis van Eic Xptcyrov, aangesien die eewone begrip hier sou moes wees too XpioroU ("[lyding] van Christus"). Selwyn (1946:136) meen dat die skrywer hier nie bedoel om na die lyding van Christus te verwys nie, maar wel na diegene wat Christus as voorbeeld navolg. So 'n verklaring laat egter buite rekening dat daar in vers 10 met Etc uµ&s baie duidelik bedoel word om te se: "(die genade) wat julle sin is." Op dieselfde wyse moet hierdie frase ook beskou word as 'n verwysing na die lyding van Christus. 'n Tweede vraag is wat die outeur bedoel het met "die lydings." Kelly (1969:61) stel voor dat hier op voetspoor van die Hebreerbrief aan een "versamelterm" gedink moet word, naamlik "die dood en lyding van Christus - en nie soos Selwyn (1946:112) verklaar dat dit betrekking het op die messiaanse rampe wat verband hou met die koms van die Messias volgens die ou Joodse verwagtinge nie. Binne die konteks van die brief, is dit dus duidelik dat dit hier moet gaan, nie net om Jesus se lyding en sterwe nie, maar ook om die lyding wat sy volgelinge aan die erode van die tye ervaar (vergelyk 3:14, 18; 4:12-13). Die Mac waama die outeur hier verwys word in latere teksgedeeltes beskryf as Christus se opstanding, hemelvaart en troonbestyging (3:21 22), sy heerlikheid (1:21) en sy finale openbaring as regter van die lewendes en die dooies (4:5). > Met 1:12 gee die skrywer inligting deur aangaande die insigte wat die profete in hulle soeke en navorsing verkry het. Die frase mix kurac uµiv be ("nie vir hulleself nie, maar vir julle") is 'n aanduiding dat die profete in hulle voorspellings

39 35 nie soseer op hulleself nie as op andere gerig was. Die betekenis is dat lesers bevoorreg is om voordeel te trek uit die Stridniouv ("diens") wat die profete gelewer het. Die profete het 'n diens verrig aan mense wat na hulle sou kom. Die volgende frase beslcryf die inhoud van die voordeel wat die Christene trek uit die profete se werksaamheid. Die insigte wat die profete verkry het, is vervat in die evangelieboodskap wat aan hulle verkondig is. Die passiewe vorm dcmyyekri ("is aangekondig") wil heenwys na die goddelike oorsprong van die boodskap, terwyl ot.ci die instrumentele waarde van die profete aandui (Achtemeier [1996:111]). Die laaste frase van die vers kom vreemd voor. Die probleem is dat daar skrifgedeeltes soos Daniel 7:16 (waar dit gaan oor die menslike wese vanuit die wolke wat Daniel se visioen uitgele het) en Sagaria 1:9 (waar die engel die visioen van Sagaria verklaar het) is wat getuig van die meerdere kennis wat die engele het. Hierteenoor praat Jesus self in Markus 13:32 oor die onkunde wat daar by die engele bestaan rondom Christus se terugkoms. En in 1 Korintiers 6:3 maak Paulus melding daarvan dat die Christene oor die engele sal oordeel. Hierdie frase Etc & ETrieworiatv ityyea.ot Trapaicipai. ("waarin engele begeer om insig te }cry") wil bevestig dat die boodskap wat aan die Christene verkondig word, werklik voortreflik is. Binne die konteks van 1 Petrus, egter, bestaan daar 'n sterk moontlilcheid dat hier verwys word na die geeste in die gevangenis (3:19; 4:6) wat volgens die Henog-tradisie na die aarde toe gekom het en met die aardse vroue getrou het. Eers na hulle dood, is die evangelie aan hulle verkondig. Die outeur stet dit duidelik (3:22) dat engele, owerhede en magte aan Jesus onderdanig gemaak is, en "engele" hier kan net na die gevalle engele verwys. Dit het dus 'n negatiewe konnotasie Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie gedeelte kan soos volg gestel word: Dit is nodig dat die lesers getrou aan hulle geloof bly (1:10). Argument: Premis 1: Premis 2: Indien iemand wat in hierdie tyd lewe bevoorreg is (1:10), en iemand wat die verkondiging van die evangelie aanhoor, bevoorreg is (1:12), en

40 36 Premis 3: iemand wat die evangelie gehoor het selfs meer bevoorreg is as die (gevalle) engele (1:12), en dan is dit nodig dat die lesers getrou aan hulle geloof bly. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: (gegrond op die gedeelde Ou en Nuwe Testamentiese tradisies, Jesuslogia en 1:3). "Hierdie tyd" is die besondere tyd van die verkondiging van die evangelic van genade aan alle mense. Vroeer was die genade in die besonder bedoel vir God se uitverkore yolk (Israel). Die profete van ouds kon maar net ondersoek doen en navors en profeteer oor hierdie genade. Die gelowiges beleef die tyd waarin enige mens die evangelie kan hoor, aanneem en daaruit leef. (gegrond op logiese en teologiese gronde) As iemand die evangelic nie hoor nie, kan hy / sy nie van Christus, sy lyding en heerlikhede weet nie. As iemand nie van Horn weet nie, dan kan hy / sy die evangelic nie glo nie. Iemand wat nie die evangelic (van Jesus Christus) glo nie, kan nie die saligheid verkry nie. Die een wat dus die evangelic hoor, het geleentheid om dit te glo en daardeur die saligheid te verkry. (gegrond op logies en teologiese gronde) Die evangelie is nie aan die engele verkondig nie, want die profete het hulle ondersoeke gedoen sodat mense daarby baat kon vind. Die engele het nie redding nodig nie en daarom het hulle ook nie die evangelie nodig nie. Op grond hiervan mis hulle al die heerlikhede van die evangelie. (Herinterpretasie van die Noag verhaal wat later aan die orde gaan kom; gedeelde teologiese tradisies.) 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer modaliseer sy lesers in hierdie perikoop om met aandag te luister, deurdat hy hulle aandui as die besondere mense vir wie die heerlikhede van die toekomstige lewe bedoel is. Hy stel ook sy eie gesag op die agtergrond, deur die profete aan die woord te stel. Al die ondersoeke en navorsing van die profete van ouds het vooruit getuig dat die lesers van hierdie brief (hoofsaaklik mense wat uit die heidendom tot bekering gekom het), bestem was om God se genade te ontvang. Dit moes die lesers daarvan oortuig dat hulle besonder bevoorregte mense is.

41 Werklike en Alternatiewe Telcswereld Die werklike telcswereld van die lesers is een waar daar vrae gevra is oor die waarheid van die evangelie wat aan hulle verkondig is. Die omstandighede wat hulle beleef het, het juis nie getuig van redding en verlossing (saligheid) nie. Al wat hulle ervaar het was beledigings en laster, terwyl die evangelieboodskap immers getuig het van blydskap en vrede en liefde. Die skrywer hou vervolgens aan sy lesers 'n alternatiewe wereld voor wat in die teks beskryf word as een van guns en bevoorregting. Die gelowiges in hierdie wereld besef hulle begunstigde posisie om te kan leef in die tyd van genade en die vervulling van die profesiee in die feit dat Jesus Christus (oor wie die profete nagevors en geprofeteer het) toe wel na die, wereld gekom het. Verder besef hulle ook dat hulle selfs bo die engele bevoorreg is aangesien hulle (deur die evangelie) insig verkry oor sake wat die engele slegs maar kan begeer. Uiteindelik is die gelowiges in hierdie wereld deeglik bewus daarvan dat hulle in 'n tyd lewe wat getuig daarvan dat God deeglik in beheer van die geskiedenis is. Hulk sien die eenheid en kontinulleit in die getuienis van die Ou Testamentiese profesied en die Christelike boodskap raak. Dit bevestig aan hulle dat die evangelie waar is. Daarom het hulle meer rede tot blydskap as dat hulle sou twyfel as gevolg van die beledigings wat hulle moet verduur van mense wat in elk geval nie glo nie Transuniversele Relasies Die skrywer maak in hierdie gedeelte eerstens gebruik van 'n gesagsappel om die aandag van sy lesers te kry. Deurdat hy verwys na die profete, hulle deeglike navorsing oor die saligheid en die bevestiging dat daar kontinuiteit is tussen die Gees van Christus (wat in hulle was) en die Christus wat gely het, wil hy die lesers in hulle geloof bemoedig en versterk. Hier is verder ook sprake van 'n rasionele appel. Die lesers word gekonfronteer met die feite van die Ou Testamentiese profete se profesiee en die vervulling daarvan in Christus (Christologiese uitleg van die Ou Testament). Dit is immers dieselfde Gees van Christus wat destyds al in die profete gewerk het, gewys het en getuig het. Hy maak ook van gedeelde tradisies gebruik oor die engele wat in hulle soeke na kennis, uit die hemel uit of is aarde toe.

42 38 HOOFSTUK 3 Afdeling IV: Oproep om heilig to leef (1:13-16) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 44

43 39 Oproep om Heilig te Leef (1:13-16) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Daar bestaan by navorsers nie eenstemmigheid oor die eenheid van hierdie gedeelte nie. So is daar byvoorbeeld die beskouing dat 1:13 'n losstaande vets is wat bloot as "body-opening" diens doen terwyl die eintlike eenheid in 1:14-16 bestaan (Martin [1992:160]). Die rede vir so 'n afgrensing kan wees as gevolg van die briefindeling wat uit drie metafoorgroepe bestaan en waarvan die eerste een 'n aanvang neem met 1:14. So 'n beskouing neem egter nie die woordspel in ag wat tussen 8Lavo La ("verstand" 1:13), etyvoice ("onwetendheid" 1:14) en Etrieuµia ("begeerte" 1:14) bestaan nie. 'n Ander standpunt is dat 1:13-25 as deel van die groter geheel van 1:13-2:10 beskou moet word. Hiervolgens vorm dit "a close-knit whole and into the texture of which traditional paraenetic themes, probably baptismal in provenance, have been woven" (Kelly [1969:65]). Nog 'n standpunt is die van Achtemeier (1996:118) wat erken dat 1:13 eintlik op sy eie beskou kan word, maar tog besluit om dit aan 1:14-16 te koppel aangesien dit die bevel bevat vir die sake wat in laasgenoemde drie verse genoem word. Tussen al die standpunte blyk dit egter na die beste oplossing om 1:13 as 'n skarniervers te beskou. Die rede hiervoor is omdat die skrywer enersyds met 8LO ("daarom") terugverwys na die sake van die voorafgaande gedeelte en andersyds omdat dit onmiskenbaar met voorbereidende en imperatiewiese krag gelaai is ten opsigte van die sake wat volg. In hierdie lig sou 1 Petrus 1:13-16 as 'n nuwe eenheid beskou kan word aangesien dit tematies 'n sterk verbondenheid toon. Hoofsaaklik gaan dit in hierdie verse rondom die tema wat 'n oproep is om te lewe soos God dit van jou vra. 'n Ander belangrike aanduiding van hierdie gedeelte se eenheid is gelee in die herhaalde verwysings na EcyLov ("heilige" vers 15), &vim ("heilig" vers 15 en 16) en tiyloc ("heilig" vers 16). Verdere formele faktore wat dui op die eenheid van 1:13-16 is die aanwending van die imperatiewe extrioatc ("plaas julle hoop" 1:13) en yetilente ("julle moet word" 1:15). Hierbenewens maak die skrywer gebruik van 'n semantiese

44 40 opposisie, enersyds deur Siavota en andersyds deur ayvoicc en hieul.a.a (sien eerste paragraaf) as aanduiding van die v6or, en daarna denkskema wat deur die skrywer aan sy lesers voorgehou word. Voorheen was die lesers soos ongehoorsame kinders (1:14). Daarna moes hulle nugter mense wees wie se lendene van die verstand omgord is (1:13) Sintaktiese en Semantiese Analise > In 1:13 roep die skrywer sy lesers op om die lendene van hulle verstand te omgord. Die betekenis hiervan is duidelik metafories van aard en wel in die sin dat dit verwys na die oproep wat in Eksodus 12:11 tot die Israeliete gemaak is voordat hulle uit Egipte sou wegtrek. Om die lendene te omgord het ingehou dat 'n mens jou klere moet intrek onder die gordel om jou lyf sodat die loshangende punte van jou kleed nie jou beweeglilcheid beinvloed nie. Die "omgord van die lendene" word hier metafories aangewend om die Christene tot 'n "gereedmaak vir die koms van Christus" op te roep, soos wat die Israeliete hulle moes gereedmaak om uit Egipte te trek. Hulle moes gereed wees om ter enige tyd Christus se terugkoms te verwag, aangesien dit ook sou beteken dat hulle sou vertrek om saam met Christus te wees (Joh.14:3). Vervolgens moes die Christene hul hoop volkome plaas op die genade wat aan hulle gegee sal word by die openbaring van Jesus Christus. Dit impliseer dat die lesers herinner word aan die sekerheid van hulle verlossing ("genade") wat hulle dan sal ontvang. Hulle kon dus hier en nou reeds seker wees (volkome hoop) op hierdie genade wat in die toekoms aan hulle bewys sal word. > Die uitdrukking TEKVCC oircacolic ("kinders van gehoorsaamheid") is 'n Hebraisme (so ook Bigg [1961:113]). In Jesaja 57:4 is daar byvoorbeeld sprake van TEKVCC airca. Lac ("kinders van vernietiging") en in 2 Samuel 12:5 Cobc 0aveaou ("seun van die dood"). In die Nuwe Testament word soortgelyke uitdrukkings gevind in byvoorbeeld Efesiers 2:3 (thcva Opyijc "kinders van vergelding") en in 2 Petrus 2:14 (thcva Kauipac "kinders van die vloek"). Kinders van gehoorsaamheid moet in hierdie konteks nie letterlik as "kinders" opgeneem word asof die outeur met kinders (wat postuur en ouderdom aanbetref) praat nie. Dit gaan dus hier om die karakteristieke eienskap wat by kinders aanwesig is, naamlik "gehoorsaamheid" (sien ook Achtemeier [1996:119]). Kinders was volgens die Romeinse wette verplig om sander enige voorbehoud aan hul ouers gehoorsaam te wees. So natuurlik as wat gehoorsaamheid by kinders voorkom, so moet dit ook by die lesers teenwoordig wees. Achtemeier (1996:120) brei verder hierop uit deur daama te verwys dat die gehoorsaamheid waarvan hier sprake is, nie 'n neutrale woord is nie, maar eerder dui op 'n virtuele elcwivalent vir "geloof'. Hierdie similee impliseer dat die lesers gehoorsaamheid aan God

45 41 (wat hulle Vader is) verskuldig is, soos wat dit normaal is om te verwag van kinders teenoor hul aardse vader. Dit is tipies van ongehoorsame kinders om volgens drifte arrthis(a) te modelleer en nie volgens die vaderlike wese nie. Wat hierdie gehoorsaamheid (oftewel geloof) behels, word in die volgende twee verse uitgespel. Die uitdrukking µi1 auarrprctc6p.evot ("moenie inrig nie") in 1:14 kom slegs hier en in Romeine 12:2 in die Nuwe Testament voor. Bigg (1961:113) reken dat dit nie genoeg rede bied om 'n direkte verbintenis tussen Paulus en die 1 Petrusbrief aan te dui nie. Wat die betekenis van hierdie uitdrukking aanbetref, reken sekere navorsers, onder andere Goppelt (1978:117) en Kelly (1969:67), dat die genegativeerde participium eintlik as 'n imperatief gelees moet word. Dit is egter 'n tipies Griekse verskynsel om in 'n reeks imperatiewe slegs die laaste een in die imperatiewe vorm te plaas, terwyl die res in participiale vorm geplaas word (sien by. Snyder [1995: ]). In hierdie lig beskou, sowel as wanneer die wortelvorm axtbia ("om te vorm / fatsoeneer") in gedagte gehou word, stel Achtemeier (1996:117) die volgende lesing voor: "you must not continue to be people shaped by the desires..." Die doel hiervan is om die lesers te herinner aan die begeertes wat hulle lewens voorheen gekenmerk het, en waaraan hulle nie meer verder mag konformeer nie. Met die woord ecyyoke ("onkunde" as tipies van kinders) vind Kelly (1969:68) en Brox (1979:76) 'n aanduiding dat die meerderheid implisiete lesers uit bekeerde heidene bestaan het. Hierdie onkunde het nie bloot gegaan oor morele wette nie, maar meerendeels was dit 'n beskrywing van die heidene wat "nie vir God geken het nie." Die outeur wil hiemaas deur gebruikmaking van die begrip -rrteup.catc ("begeertes") waarsku teen die liggaamlike drange wat, tensy dit streng onder beheer geplaas word, jou kan "weghou van God en dryf na sonde." Goppelt (1978:117) som dit op soos volg: "Daher will dieser Aufruf zum Nonkonformismus nicht eine eben vollzogene Bekehrung bestarken; er will vehlmehr fortgesetzte Bewahrung der geschehenen Taufe veranlassen." > Vers 15 word ingelei met die adversatiewe voegwoord Wee ("maar"). Achtemeier (1996:120) sowel as Kelly (1969:69) is van mening dat die skrywer hiermee die negatiewe (vers 14) afsluit en die positiewe (verse 15 en 16) wil beklemtoon. Die (positiewe) oproep wat hiernaas volg, sou volgens sy konstruksie op twee vertalings-moontlikhede kon dui: a) Die eerste sou tbv ayiov as substantief gebruik om te lees: "volgens die voorbeeld van die Heilige wat julle geroep het" (byvoorbeeld Bigg [1961:114]).

46 42 b) Die tweede sou rev Kagaavra as substantief gebruik ten einde te lees: "soos die Een wat julle geroep het, heilig is" (byvoorbeeld Kelly [1969:69]). Die tweede vertalingsmoontlikheid blyk om die beter keuse te wees, en wel (i) omdat dit 'n noue verband met twee ander intratekste het (2:9 en 5:10), en (ii) die gebruik van e aytoc nie verder in die brief na yore kom nie (so ook Achtemeier [1996:121]). Dit hou verder in dat die imperatief (Ceyt.ol. Ev 7/am livaorpocpti) ycvil8nte 'n oproep aan die gelowiges is om 'n aan God waardige lewe te leef. 'n Nuwe gedrag of lewenstyl word gevra en dit moet anders wees as die vorige. Die lesers kan ook nie hulleself heilig maak nie. God alleen kon dit doen toe Hy hulle gekies het. Wat hulle nou moes doen was om hulle gedrag aan te pas by hulle nuwe status (soos in 1:14 ook aangedui). Met hi nem &vamp(*) word elke aspek van die lesers se gedrag aangedui soos wat hulle te midde van 'n vyandige gemeenskap geleef het. Die heilige lewenstyl dui nie op 'n onttrekking of afsondering uit die samelewing nie, maar wel op die sigbare uitleef van hulk nuwe verbondenheid aan die heilige God. Soos wat ayt.oc ("heilig") 'n adjektief van God is, so moet dit ook van die lesers waar wees. > Die skrywer sluit hierdie gedeelte in vers 16 of deur gebruilcmaking van die voegwoord &On ("omdat"). Sy doel hiermee is om 'n aanhaling uit die Skrif in te lei, in hierdie geval Levitikus 19:2. Hierdie vers kom voor in die sogenaamde "Heiligheidskode" wat die tien hoofstukke van Levitikus beslaan. Die Heiligheidskode het ten doel gehad om die Israeliete te onderrig in 'n lewenstyl wat anders moes wees as die van die heidense volke tussen wie hulle gewoon het Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van 1:13-16 is: Dit is noodsaaklik dat die lesers doen wat God vra! (1:14) Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Indien Jesus die lesers roep tot 'n nuwe lewensiening (1:13), en Jesus, wanneer Hy terugkom, vir hulle die ewige lewe gee (1:13), en die lesers in 'n vader-kind verhouding met God staan (1:14), en die Vader heilig is (1:16), en

47 43 Premis 5: Premis 6: die lesers hulle as kinders volgens die Vader se wese modelleer (1:15), en die lesers dus nie hulleself volgens begeertes modelleer soos onkundige kinders nie (1:14), dan is dit noodsaaklik dat die lesers doen wat God vra. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Die tipologie van die uittog uit Egipte (Eks.12) Die tipologie van die uittog uit Egipte, sowel as die gedeelde Christelike tradisie. Gedeelde tradisie. Skrifgesag soos byvoorbeeld in Levitikus 11:44, 45; 19:2; 20:7. Die gedeelde tradisie en analogie. Die gedeelde tradisie en analogie. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer projekteer homself in hierdie en die volgende gedeeltes (veral 1:17-21 en 1:22-25) as iemand wat 'n kenner is op die gebied van familiale verhoudings. Die wyse waarop by sy boodskap in hierdie gedeelte by sy lesers wil tuisbring geskied hoofsaaklik deur middel van 'n metafoor wat in die algemene lewe baie bekend was. Gehoorsaamheid was een van die basiese vereistes van kinders in die Hellenistiese huishouding. Hierdie gehoorsaamheid het ingehou dat kinders die opdragte van die vader moes uitvoer. Aangesien die lesers deur die herverwekking (1:3) kinders van die Vader geword het, is die opdrag van 1:16 ook op hulle van toepassing, naamlik om heilig te wees soos God (die Vader) heilig is Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld het die gelowiges geleef volgens hulle begeertes. Dit was 'n ongedissiplineerde leefwyse waarin daar met kortsigtigheid net vir "vandag" (die hiernoumaals) geleef is en die toekomsgerigtheid ontbreek het. Juis vanwee die lesers se gebrekkige toekomsverwagting het hulle ook die beskouing gehandhaaf dat die terugkoms van Christus niks met moraliteit te make het nie.

48 44 Die alternatiewe telcswereld wat die outeur vir sy lesers voorhou, is 'n wereld waarin God en Jesus Christus baie duidelik figureer. Die gelowiges leef, en modelleer hul lewens na God se heiligheid. Hulle is gereed en verwag Jesus Christus se terugkoms. Hulle leef nie bloot met die oog op die hiernoumaals nie, maar in die uitsig op die ewige lewe, leef hulle ook vir die toekoms Transuniversele Relasies Die outeur maak gebruik van die metaforiek ("omgord die lendene" Eks. 12:11) en analogie (EcyLoc gedeelte in 1:16) om die lesers se perspektief te verander. Deur verder van 'n skrifaanhaling (Lev. 11:44, 45 en 19:2) gebruik te maak, dien dit as gesagsargument ten einde aan die lesers die belangrikheid van die bevel in 1:15 (City mi. 6) aim] etvaarpolt yeinjortrc "julle moet heilig word in julle hele lewenswandel") te onderstreep. Uiteindelik maak die skrywer ook 'n appel op die emosie van sy lesers deur hulle te herinner aan die ewige lewe (in hierdie geval beslcryf as "die openbaring van Jesus Christus"). Hy maak ook van 'n analogiese argument gebruik deur die normale vader-kind verhouding, waarvolgens van die seun verwag is om sy lewe op die patroon van sy vader te modelleer, gebruik, om die lesers te oortuig om heilig te lewe. In hierdie opsig projekteer die outeur homself as 'n gesagvolle tussenganger tussen God en sy uitverkorenes wat hulle ("die kinders") herinner aan die feit dat hulle die opdragte van die Vader moet uitvoer. Om die lesers aan te spoor tot gereedheid vir die terugkoms van Christus, maak die skrywer gebruik van 'n verdere analoog, naamlik die uittog van die Israeliete uit Egipte. Soos wat hulle die lendene moes omgord en enige oomblik gereed wees vir die oproep om uit Egipte te trek (Eks.12:11), so moes die Christene ook enige oomblik gereed wees vir die terugkoms van Christus wat hulle sou kom haal (Joh.14:3) sodat hulle by Horn kan wees.

49 45 HOOFSTUK 3 Afdeling V: Julie is Duur Gekoop (1:17-21) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 51

50 46 Julie is Duur Gekoop (1:17-21) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie gedeelte toon 'n noue verband met die voorafgaande 1:13-16 aangesien dit die metafoor oor die patriargale huishouding, sowel as die een oor die eksodus as bevryding uit slawerny verder uitbou. Die eenheid van die metafore wat in hierdie gedeelte voorgehou word, hang ten nouste daarmee saam dat dit ingelei word deur die voorwaardesin Kai El... EnLKaAEia8E ("en as julle aanroep") (Martin [1992:169]). Volgens White (1972:28) word die voorwaardesin op 'n verskeidenheid maniere in die brief aangewend ten einde van die een na die ander onderwerp oor te gaan. Somtyds dui dit op groot verskuiwings, maar meerendeels op kleineres (soos byvoorbeeld in hierdie geval) waar die outeur bloot wil dui op 'n verdere ontwikkeling in die gedagtegang wat by in die voorafgaande 1:14-16 bespreek het. Achtemeier (1996:124) meen egter dat die inleidende bysin nie soseer voorwaardelik is nie as wat dit op 'n gevolgtrekking wil dui. Formeel beskou, is 1:17-21 dus eintlik een sin. Hy handhaaf tog die eenheid van die gedeelte deur daarna te verwys as een lang, maar gebalanseerde sin. In 1:17 word na God as natio ("Vader") verwys en in 1:21 as 8E6c om 'n inclusio te vorm waarbinne God as die oorsprong van die verlossing bespreek word. Ander samebindende faktore is gelee in die feit dat hierdie perikoop besaai is met algemeen Christelik tradisionele materiaal (byvoorbeeld God as Vader en onpartydige Regter; verlossing deur die bloed van Christus; Christene wat in die laaste dae leef, ensovoorts), wat as sodanig deel van hulle geloofsbelydenis uitgemaak het. Hierbenewens word die afsluiting van hierdie gedeelte en die begin van die nuwe perikoop deur Martin (1992:169) aangedui met die disjunksie van die twee akkusatiewe, naamlik0e6v (vers 21) en thc tliuxac (vers 22) Sintaktiese en Semantiese Analise Soos reeds in 1.1. hierbo aangedui, is daar by navorsers nie eenstemmigheid oor die verklaring van die bysin wat hierdie gedeelte inlei nie. Alhoewel die aanvangswoorde van 1:17 Kai. El ("en as") mag aanleiding gee tot 'n

51 47 voorwaardelike vertolking van dit wat daarop volg (byvoorbeeld Martin [1992:169]), is sommige navorsers (onder andere Achtemeier [1996:124]; Kelly [1969:71]; Schelkle [1970:47]) van mening dat dit in hierdie verband eerder op 'n gevolgtrekking ("aangesien") dui. Die begrippe waarvan die skrywer in hierdie perikoop gebruik maak, was baie bekend onder die Christene. Naas did wat in 1.1. genoem is, is daar ook ander soon byvoorbeeld Christus as die offerlam; Christus as die pre-eksistente; die opwekking en verheerliking van Christus deur God en Christene wat in vreemdelingskap in die wereld moet leef. Hier word ook melding gemaak van die feit dat Christene volgens hul dade geoordeel sal word. Die belangrike motief wat in hierdie perikoop na yore tree, word volgens Martin (1992:169), en in 'n sekere sin ook Achtemeier (1996:125), in die verhouding Patriarg-slaaf / kind saamgevat. In die antieke huishouding het die gesin bestaan uit die patriarg, die ma, die getroude seuns, die ongetroude dogters, sowel as die slawe. Die patriarg is deur sy hele huishouding aangespreek as "vader". Die hele huishouding se gedrag is as sodanig deur die patriarg se wil bepaal. Op soortgelyke wyse word dit van die gelowiges in hul verhouding met God as Patriarg verwag. Hulle gedrag moet deur God se wil bepaal word. Die woord 4)613(. 1.) (letterlik: "vrees") kan aanleiding gee tot 'n verkeerde, "beangste" verhouding wat vanaf die kind teenoor sy Vader bestaan. 'n Meer korrekte benadering is om dit met "eerbied" te vertaal. Die implikasie hiervan is dat gelowiges noll in 'n gesindheid van respek teenoor God as Vader moet leef omdat hulle weet dat God eendag volgens hulle dade sal oordeel. Achtemeier (1996:126) is van mening dat 1:18; 19 tesame met 1:17 die kontras teken tussen die nuwe lewe in eerbied teenoor God en die dwase leefwyse wat hulle vroeer beoefen het. Die participium waarmee 1:18 begin ( 1.56rEc "wetende"), kan bes moontlik in 'n kousale sin verklaar word. Vervolgens word sake genoem wat bekend is aan die lesers. Hulle moes by 'n vorige geleentheid hierin onderrig ontvang het. Die hoofgedagte wat na yore kom, is die verlossing / loskoping (elutpuserre) van die Christene. Hierdie begrip is 'n bekende in die Joodse sowel as die Grieks-Romeinse wereld. In laasgenoemde wereld het die loskoop-gedagte meer betrekking gehad op die vrylating van slawe of die bedrag wat betaal moes word om oorlogsgevangenes los te koop. Heelwat voorbeelde bestaan egter in die Joodse wereld om hulle bekendheid daarmee te bevestig. Kelly (1969:73) haal van hierdie voorbeelde aan as bewys dat hierdie begrip in sy werkwoord- en selfstandige naamwoordvorm in 'n groot verskeidenheid van betekenisskakerings gebruik is. In die meeste gevalle was daar sprake van materiele / monetere vergoeding ten einde die loskoping te reel. In later tye is dit metafories aangewend as aanduiding van die verlossing uit die mag van vyande, sonde, die dood en bannelingskap. Van die belangrikste voorbeelde egter waarmee die Jode hulle kon vereenselwig, is die loskoping uit die verslawing wat hulle in Egipte ervaar het (Eks. 6:6 weliswaar is hier van geen loskoopprys sprake nie). Dit is by hierdie gedagte, volgens Kelly (1969:73) dat die skrywer by sy lesers wil

52 48 aanknoop. Achtemeier (1996:127) is van mening dat die skrywer eerder by die gebruik van hierdie begrip in die Hebreeuse literatuur wil aansluit aangesien hy alreeds vir sy lesers herinner het (E1.56-ccc) aan 'n bestaande Christelike tradisie. Die analogie wat ten basis van hierdie deel le, is dat, net soos God Israel uit Egipte gelei het om Horn te dien na die instelling van die Pasga, so koop God vir Hom 'n nuwe yolk met die kruisdood van Jesus. Hierdie verklaring blyk in die lig van die leser-identiteit die beste te wees. Daar is verder ook sprake van 'n similee wat hier na yore kom. Die betekenis hiervan is dat soos 'n patriarg die slaaf van iemand anders koop, net so koop God mense uit die mag van hulle voorvaderlike godsdiens. In hierdie konteks is dit eerder waarop E,lurpcSeftE wil dui as dat dit 'n loskoop uit sonde sou beteken. Wat die loskoopprys aanbetref maak die skrywer weer van kontrasterende begrippe gebruik. Hulle is nie met verganklike dinge, silwer of goud (o6 (pea p oic, ecpyupict) it xpucricp) losgekoop nie. Met ander woorde, hulle is nie met die dinge wat deel was van die lewe wat vir hulle vroeer so belangrik was losgekoop nie, maar deur 'n daad van God deur Christus. Wanneer die skrywer die loskoopprys aankondig as atp.cat ths Ccp.vol) dcp5p.ou Kai etarri.a.ou XpLaro0 ("bloed soos van 'n vleklose lam, [van] Christus"), dan is daar sekere navorsers wat reken dat hy hier 'n verband met Christus as die paaslam wil aantoon (byvoorbeeld Kelly [1969:75] en Goppelt [1978:123]). Achtemeier (1996:129) reken dat die gebruik van thc in hierdie sin eerder as 'n vergelyking in die figuurlike sin van die woord opgeneem moet word. Christus word dus nie soseer met die lam geidentifiseer nie, maar dis wel sy offer wat vergelyk word met die lam wat geslag is tot voordeel van andere. Beskou in die lig van die Eksodus metaforiek wat deurgaans 'n rol speel, kan hierdie gedeelte ook 'n allusie wees op die paaslam van Eksodus 12:5. In 1:2 is daar ook sprake van die besprenkeling met die bloed van Jesus Christus en dan wel as 'n allusie op die doop. Op dieselfde wyse dien die doop as herinnering aan die "loskoopwerk" wat Christus ter wille van die mens verrig het. > Die hoofsaak van 1:20 is dat Christus se sterwe geen ongeluk was nie, maar wel deel van God se ewige raadsplan. Hierdie verlossings- / raadsplan van God 18 volgens die Joodse tradisies onderliggend aan alle wereldgebeure, juis omdat dit voor die skepping al bepaal is. Die gedagte kom ook voor in ander Nuwe Testamentiese tekste soos byvoorbeeld Matteus 13:35, 25:34, Lukas 11:50 en Johannes 17:24. Die passiewe vorm van die twee participia trpoeyvcanthvou ("vooraf bekend") en cluzvepcoeevtoc ("gemanifesteer") dui daarop dat alles deur God beplan is (dus: 'n passivum divinum). Hierdie waarneming bevestig verder dat die verlossing wat deur die dood van Christus bewerkstellig is, betroubaar is juis omdat dit deur goddelike inisiatief teweeggebring is.

53 49 Die vraag wat nou ontstaan is of dit uit hierdie plan ook of te lei is dat Christus pre-eksistent is ('n tradisie wat goed gevestig was onder die Christene). Achtemeier (1996:131) reken dat so 'n idee nie noodsaaklik verbonde hoef te wees aan God se ewige plan nie. Aangesien die twee participia (hierbo genoem) egter betrekking het op Christus en nie God se plan nie, sou dit vreemd wees as Christus se pre-eksistensie nie ook hiermee geimpliseer word nie. 'n Volgende vroeg Christelike tradisie waaraan die skrywer sy lesers herinner, is sy verwysing na oxecrou tc-ov xpovcov ("in [die] laaste van tye"). Die rede waarom by hiervan gebruik maak is ten einde daarop klem te le dat die lesers die verlossingsgebeure ernstig moet opneem. Daar is nie tyd om te verspeel nie. Hierdie gedagte kom ook in ander plekke in die brief na yore, byvoorbeeld 1:5; 4:5,7,17 en 5:10. Die feit dat Christus verskyn het, is die teken dat die laaste periode van God se plan 'n aanvang geneem het. Die perikoop word afgesluit met 'n bespreking van die verhouding waarin die Christen met God verkeer. Vers 21 begin en eindig met Etc 0E61) ("in God") as aanduiding van die feit dat agter die hele verlossingsgebeure in Christus, dit God was wat gewerk het en in wie die Christen sy vertroue (natobc Eic) moet stel. Hierdie goddelike aktiwiteite raak die hart van die Christelike geloof (Achtemeier [1996:132). Die feit dat God vir Christus opgewek en verheerlik het (Jesus se hemelvaart en regeerposisie wat Hy ingeneem het), gee aanleiding tot 'n volgende gevolgtrekking wat ingelei word deur die partikel WarE. Normaalweg sou dit aanduidend van 'n werklike resultaat wees, maar andersins sou dit ook 'n bedoelde resultaat kon inlei. In hierdie geval sou dit dan God se bedoeling met sy verlossing in Christus wees dat die Christene hulle geloof (TO Trionv) en hoop (E,I.Tri.5a) in Horn sou stel. Die "hoop" is dus die eskatologiese "tuiskoms" of ewige lewe wat vir die gelowiges in die vooruitsig gestel is Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie gedeelte is: Dit is nodig dat die lesers eerbiediglik aan God gehoorsaam sal wees (1:17). Argument: Premis 1: Indien die lesers glo dat: Jesus Christus voor die skepping bestaan het (1:20), en

54 50 Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: hulle voorheen slawe van 'n oorgelewerde voorvaderlike godsdiens (1:18), en Jesus se kruisdood hulle die eiendom van 'n nuwe Patriarg, God, gemaak het (1:19), en God vir Jesus uit die dood opgewek het (1:21), en God vir Jesus verheerlik het (met ander woorde: in die hemel opgeneem het) (1:21), en God mense tydens Jesus se terugkoms sal oordeel volgens hulle dade en nie volgens hul uiterlike nie (1:17), en Premis 7: die aardse lewe 'n voorbereiding vir die ewige lewe is (1:17), dan is dit noodsaaklik dat die lesers eerbiediglik aan God gehoorsaam sal wees. Bewyse: Premis 1: Premisse 2 en 3: Premisse 4, 5 en 6: Premis 7: die gedeelde Christelike tradisie die gedeelde Christelike tradisie, sowel as die analogie met die Eksodus-verhaal die gedeelde Christelike tradisie die gedeelde Christelike tradisie, sowel as die analogie met die Eksodus-verhaal waar die reis in die woestyn vergelyk word met die tyd voor die tuiskoms en as sodanig 'n tyd van voorbereiding voor die terugkoms van Christus. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die patroon waarop die skrywer sy boodskap in hierdie gedeelte aan sy lesers kommunikeer, neem die vorm aan van participia wat opgevolg word deur imperatiewe. Volgens Achtemeier (1996:123) is sy bedoeling hiermee om die lesers te herinner aan tradisies wat hulle veronderstel is om van kennis te dra. Christelike tradisies soos byvoorbeeld God as Vader, God as onpartydige Regter, loskoping met die kosbare bloed van Christus en die lewe in die laaste tye word aangewend om die lesers tot geloofsvernuwing op te wek. Met hierdie strategie wil die outeur gesag agter sy boodskap kry sodat sy lesers beleerbaar gestem kan

55 51 word. Deur die gebruik van 'n metafoor waar God as Patriarg voorgestel word, wil die outeur sy woorde binne die leefwereld van die lesers bring en aansluit by hulle daaglikse praktiese omstandighede. Die familie was vir hulk 'n belangrike entiteit binne die samelewing en die vader het hierbinne in die hoofrol gefigureer. Die bedoeling hiermee was om vir die lesers te se dat dieselfde en selfs meer eerbied wat aan die vader van 'n huishouding gegee word, moet ook aan God bewys word. Hy sluit baie nou aan by die eksodus- en ballingskapstradisies om analogies aan te dui dat die lewe in die hiemoumaals 'n voorbereiding vir die uiteindelike tuiskoms is, net soos die woestyntog en die ballingskap van Israel 'n lewe van "vreemdelingskap" of non-konformisme was Werklike en Alternatiewe Telcswereld Die geadresseerdes was mense wat geglo het dat God mense oordeel volgens hulle geloof en nie volgens hulle dade nie. Hulle het egter wel geglo dat Jesus weer kom en dat Hy pre-eksistent is. Hulle het ook geglo dat Jesus gesterf het, opgestaan en opgevaar het "vir mense", maar ten spyte hiervan het hulle nog ongedissiplineerd geleef asof hulle reeds gearriveer het. Hulle glo hulle is aanvaarbaar vir God op grond van hulle doop, en nie op grond van hulle lewenswyse nie. In die altematiewe wereld wat die skrywer aan sy lesers voorhou, leef die gelowiges met die wete dat God mense volgens hul dade oordeel. Hulle is ook deeglik bewus daarvan dat Jesus pre-eksistent is en dat Hy weer kom. Hulle glo ook dat Jesus gesterf het, opgestaan en opgevaar het na die hemel. Hulle aanvaar dat hierdie gebeure God se patriargale eiendomsreg op mense bevestig. Om hierdie rede is hulle mense wat gehoorsaam aan God leef Transuniversele Relasies Die wyse waarop die skrywer sy lesers tot gehoorsaamheid aan sy boodskap probeer beweeg, geskied op gevarieerde vorm. Hier is sprake van 'n gesagsappel (die Christelike tradisie), emosionele appelle (die duur prys wat betaal is vir hulk verlossing, en die straf wat met die eindoordeel gepaard gaan), sowel as 'n rasionele appel (die duur prys wat verlossing gekos het kan nie met 'n "goedkoop" besluit om die Christendom te verlaat versoen word nie). 'n Verdere tegniek wat die skrywer aanwend om sy lesers te beweeg vanuit hulle werklike na die altematiewe tekswereld is deur gebruikmaking van 'n analogie met Eksodus. Die lesers word daaraan herinner dat hierdie wereld nie hulle finale bestemming is nie. As gelowiges is hulle op pad na 'n ewige lewe / bestemming, en met dit in gedagte is hierdie lewe slegs voorbereidend van aard.

56 52 HOOFSTUK 3 Afdeling VI: Oproep tot Broederliefde (1:22-25) STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering 55 PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 56

57 53 Oproep tot Broederliefde (1:22-25) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid In die voorafgaande perikope het die skrywer hoofsaaklik sy lesers gewys op 'n algemene gehoorsaamheid aan God. In hierdie gedeelte word dit gespesifiseer as broederliefde. Begrippe soosctiace8e4i.ay ("broederliefde") en eclirlaouc ("mekaar") dien ter bevestiging hiervan. In samehang hiermee wys Goppelt (1978:129) daarop dat sekere "Stichworte" wat in hierdie vier verse aangewend word soos byvoorbeeld frynxircec ("gereinig") en etvayeyevvnp.4voi. bac 16you ("herverwek deur die woord") elemente van dieselfde Christelik paranetiese tradisie vertoon en dus dien tot versterking van die eenheid van hierdie perikoop. Die einde van hierdie gedeelte word, soos die meeste ander, afgesluit met 'n skrifverwysing in 1:24, Sintaktiese en Semantiese Analise Wanneer die skrywer praat van tecc tux&c Oil(3v ijyvuoitec ("julle siele gereinig") kan dit die indruk laat dat hier sprake is van 'n reinigingsritueel wat die Christene uitgevoer het. Achtemeier (1996:136) wys daarop dat die aktiewe vorm van die werkwoord iicyvicco ("om te reinig") in hierdie geval eerder in 'n morele as rituele sin vertolk moet word. Met rocs tirux1/4 bp.c.w word dus bedoel dat die Christene nie net hul siele nie, maar wel hul hele lewens gehoorsaam moet maak aan die bevel om heilig te wees. Die skrywer tref hier 'n onderskeid tussen die verganklike vlees (chip& 1:24) en die onverganklike siel (*urn - 1:22). Sy mensbeeld (wat dualisties is) wil oproep tot 'n lewe van liefde. Sodoende verkondig by aan sy lesers dat 'n liefdevolle lewe "reinig" die siel, met ander woorde, dit maak die siel gereed vir die ewige lewe. Die wyse waarop hierdie heiligheid bekom kan word, is deur hulle i)rrakor,1 sfic D.rieEtac ("gehoorsaamheid aan die waarheid"). 'n Vraag wat hieruit ontstaan, is van watter waarheid hier sprake is. Volgens Markus 5:33 en Lukas 22:59 sou dit op 'n algemene waarheid kon dui. Daar is egter ook heelwat ander Nuwe Testamentiese tekste (bv. Joh. 8:32; Rom. 2:8 en Kol. 1:5) waar die waarheid gebruik word as 'n sinoniem vir

58 54 "die evangelie." Aangesien daar in 1:25 na die evangelie verwys word, blyk dit die beste te wees om "die waarheid" ook in hierdie sin te verstaan. Die doel van hul gereinigde lewens is om die evangelieboodskap van opregte broederliefde teenoor mekaar uit te leef. Hierdie liefde moet kom ek KapMac ektevc3c ("uit [die] hart / intens"). Achtemeier (1996:137) reken dat die bywoord kteucic 'n aanduiding is van die Christene se liefde onder mekaar wat intens moet wees, ongeag die druk wat hulle van binne of buite mag ervaar. Hulle is immers lede van die een familie van God. Die begrip entyeyevvt0vot ("om herverwek te wees") in 1:23 verduidelik hoe dit moontlik kan wees om mekaar so lief te he soos wat 1:22 oproep. Hierdie werkwoord is uniek aan die brief in die Nuwe Testament en dra die betekenis van 'n goddelike verwekking (deur die aanhoor van Gods Woord) eerder as hergeboorte. Die saad (orropac) waama in dieselfde vers verwys word, moet in die lig van die herverwekkingsgedagte (etvayeyevvigvot) dui op die saad van menslike reproduksie en nie van 'n plant nie. Vanwee die onverganklike aard van hierdie saad met sy goddelike oorsprong (en in kontras met die aardse verganklike) kan die lesers (wat hieruit herverwek is) begryp dat dit moontlik kan wees om hierdie standvastige liefde uit die hart teenoor mekaar te betoon. Die "saad" is in hierdie konteks die evangeliewoord. Deur volgens die evangelic in broederliefde te leef, is dit 'n teken van die hergeboorte wat mense laat deel!cry aan die ewige lewe. In die laaste twee verse haal die skrywer aan uit Jesaja 40:6-8 asof hy daarmee te kenne wil gee dat hy die ondersteuning van die Skrif het vir wat hy in die voorafgaande verse geslcryf het. Die aanhaling dien as 'n bevestiging van die onverganklike en ewigdurende aard van die Woord van God. Dit is die saad waardeur die gelowiges herverwek is. By die besef hiervan moes dit die Christene, wat onder die waan van 'n magtige, selfs onverganklike Romeinse ryk verdruk is, laat moed skep om steeds aan God en sy Woord vas te hou. Die aanhaling begrond verder die skrywer se argument dat die uitleef van God se Woord onverganklike gevolge het. Die gedeelte in 1:25b dien as samevatting en opsomming van die gedeelte wat die skrywer uit Jesaja 40:6-8 aangehaal het. Met die laaste twee woorde Etc auk ("aan julle") wil die skrywer, volgens Achtemeier (1996:142), meer se as wat op sigwaarde mag blyk. lets soos "tot julle voordeel", of "vir julle verlossing" kon hiermee geimpliseer word (Achtemeier [1996:142]). Dit het betrekking op die besondere genade wat God in Christus aan die Christene bewys het. In alles was dit ook God se manier om hulle gereed te maak vir die gevare waarmee hulk in die vyandige wereld gekonfronteer sou word.

59 Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van 1:22-25 kan opgesom word met: Dit is nodig dat die lesers aan hulle medegelowiges opreg, intens en van harte liefde betoon (1:22). Argument: Indien Premis: naasteliefde die mens se siel reinig sodat dit ewig kan leef (1:22, 23), dan is dit nodig dat die lesers aan hulle medegelowiges opreg, Miens en van harte liefde betoon. Bewys: Die skrifaanhaling uit Jesaja 40:6-8 wat Christologies-teologies uitgele word. Uitleg: Die uitleef van die evangelie maak jou siel nuut om ewig te kan leef. Analogie: Net soos manlike saad nuwe lewe verwek, so moet die geestelike saad, die evangeliewoord, tot 'n nuwe lewe aanleiding gee. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die strategie waarmee die skrywer homself aan sy lesers projekteer, is dat by 'n kenner van die Woord is (aanhaling uit Jes. 40:6-8). Hy herinterpreteer die skrifgedeelte en vertolk dit om aan sy lesers te verduidelik wat die presiese aard (duursaamheid) van hulle onderlinge liefde moet wees. Aangesien hulle herverwek is van onverganklike saad, moet dit ook die karakter van hulle liefde weerspieel Werklike en Alternatiewe Telcswereld Die simboliese leemte wat deur die skrywer in hierdie gedeelte uitgewys word, is dat die lesers nog nie die voile implikasie(-s) van Christenskap en veral die Christelike liefde uitgeleef het nie.

60 56 In die werklike telcswereld was die lesers aan wie hierdie brief gerig is, mense wat wel die evangelieboodskap Tr) irrrakoci tfic Cankfac "deur gehoorsaamheid aan die waarheid") aangeneem het, maar wat nog 'n gebrek aan liefde onder mekaar (ckacc&a.thiav) vertoon het. Dit kan selfs wees dat daar by hulle slegs 'n uiterlike vertoon of toleransie teenoor mekaar teenwoordig was. Om hierdie rede roep die outeur die Christene op tot 'n liefde wat uit die hart OK kapecac) en intens moet kom. Hiermee saam moes hulle ervaar het dat dit moeilik is om mekaar werklik en opreg lief te he. Die soort liefde wat hulle voorheen as ongelowiges geken het, het nie sulke eise gestel nie. Hulle kon liefde wie hulle wou en haat wie hulle wou haat. Hulle kon besluit wanneer om lief te he en wanneer om daardie liefde te staak. Binne die Christendom is so 'n gesindheid nie aanvaarbaar nie. Almal moet almal liefde met 'n liefde wat opreg, van harte en intens is, en dit het die situasie vir hulle baie moeilik gemaak. Die alternatiewe tekswereld wat die skrywer aan sy lesers voorhou is een waar die Christene hul aanvanklike gehoorsaamheid en aanvaarding van die Christelike geloof opvolg met liefde wat opreg is en uit die hart kom. Hulle liefde binne die Christendom het geen begrensings nie, want dit gebeur sonder aansien van die persoon. Hulle plaas ook nie 'n tydsduur daarop nie, want hulle leef as mense wat uit onverganklike saad herverwek is. Hulle liefde is daarom ook van 'n onverganklike aard Transuniversele Relasies Die outeur maak in hierdie verse van verskillende appelvorme gebruik ten einde sy lesers te beweeg. In 1:22 is daar sprake van 'n emosionele appel waarmee hy hulle aanspoor tot aktiewe liefde onder mekaar. Dit mag egter nie bloot oppervlakkig en aangeplak wees nie, maar moet opreg bedoel en uit die hart kom. Onderliggend aan hierdie appel le daar ook 'n belofte. Indien die gelowiges almal hieraan gehoor sou gee, dan sou elkeen indiwidueel ook daarby baat vind wanneer Jesus terugkom. Vervolgens beroep die outeur horn op die rede van sy lesers. In 1:24 maak hy 'n gesagsappel (skrifaanhaling uit Jes. 40:6-7) op sy lesers. Deur die similee uit die natuur word die verganklikheid van die vlees, gras en blom teenoor die onverganklikheid van die Woord van die Here gestel. Sodoende word die lesers met die sigbare werklikheid gekonfronteer sodat hulle kon besef dat selfs iets magtigs en groots, soos die Romeinse ryk en kultuur, nie verhewe bo verganklikheid is nie. Hierteenoor laat die uitleef van die Woord jou ewig leef. Die analogiese argument wat ook hier gebruik word (1:23), is: net soos wat manlike saad nuwe lewe bring, so bring geestelike saad, die Woord, die ewige lewe wanneer mense "nuut" leef.

61 57 HOOFSTUK 3 Afdeling VII: Wat Broederliefde nie is nie (2:1-3) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 62

62 58 Wat Broederliefde nie is nie (2:1-3) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Soos by die vorige perikoop, is die skrywer in 2:1-3 nie besig met 'n totaal nuwe onderwerp nie, maar voer hy eerder 'n nuwe aspek in ter ondersteuning of uitbreiding op dit waarmee hy alreeds in die voorafgaande gedeeltes besig was. In hierdie geval spesifiseer hy wat broederliefde nie is nie. Hierdie gedeelte word (soos by die voorafgaande eenhede) ingelei deur 'n participium Coro04iEvot, ("om op te hou / om of te skud") terwyl die hoofwerkwoord ErrCQOOrjaatE ("julle moet begeer") 'n imperatief is. Begrippe en woorde wat kenmerkend is van die babatema van hierdie deel, en dus bevestigend is van die eenheid, is onder andere Ccony4vvrira ("pasgebore"), CeSoXov watt ("suiwer melk"), ErnrroOrjaatE ("begeer") en cdieriectre ("groei"). Weereens, soos in ander gedeeltes, word die einde van hierdie eenheid ook aangedui deur gebruik te maak van 'n skrifverwysing in 2: Sintaktiese en Semantiese Analise Wat die betekenis van die partikel ouv aanbetref, bestaan daar nie eenstemmigheid onder navorsers nie. Kelly (1969:83) is van mening dit is "resumptive, referring back to i. 22 f and reminding the readers that in their baptismal rebirth they have already taken the first, negative step towards fulfilling the command to love one another." Achtemeier (1996:144) heg aan ouv eerder 'n funksie wat gevolg aandui. Hiervolgens reken hy dat die skrywer daarmee verdere gevolgtrekkings wil aandui van dit wat hy in 1:22-25 gese het. Janse van Rensburg (1990:294) stem met hierdie (gevolgtrekkende) funksie saam, maar is van mening dat dit self verder terugverwys na 1:3 e.v. waar die stelling gemaak word dat God aan ons nuwe lewe gegee het. In die lig van die deurlopendheid en interverweefdheid van die onderskeie eenhede, blyk laasgenoemde 'n beter verklaring van die partikel te wees. Die participium eciro0p,evoi. in sy wortelvorm &Trottel -11n kan die betekenis he van "klere uittrek". Andersyds, volgens Achtemeier (1996:144), kan dit ook verwys na

63 59 "any action of 'putting away' and is regularly used in the NT for the elimination of sins, often in connection with lists of vices." Daar hoef in werklikheid nie "gekies" te word vir een van die twee moontlikhede nie, aangesien beide betekenisvol binne die konteks is. By die doop is daar sprake van 'n klaarspeel / afgooi van die sonde, en dit is normaalweg gesimboliseer deurdat die gedoopte sy / haar klere uitgetrek het en met nuwe skoon klere aangetrek is (so ook Kelly [1969:83]). Die analogie wat hierin vervat is, is: net soos wat mens vuil klere uittrek, moet jy sekere ondeugde afle. Die feit dat die doop as 'n bad van die wedergeboorte beskou is, sluit n6u aan by die beeld van die pasgebore babas in die volgende verse. Die lys van ondeugde of onbehoorlike gedrag wat volg, is niks nuuts in die Nuwe Testament nie. Ander soortgelyke, en meer uitgebreide lyste kom voor in byvoorbeeld Markus 7:21-22, Romeine 1:29-31, 2 Korintiers 1:20-21 en Galasiers 5: Die rede waarom die skrywer drie keer die woord Treic ("elke") gebruik, het nie noodwendig die verklaring dat by uit drie afsonderlik bestaande ondeugdelyste sou aanhaal nie. Wat wel gese kan word, is dat elkeen van die genoemde ondeugde skadelik is vir die gemeenskap. In 'n gemeenskap wat gebaseer is op onderlinge liefde mag daar nie sprake wees van sulke afbrekende gedrag soos huigelary, jaloesie en kwaadpratery nie. Dit is sekerlik so dat die lesers nie so mag optree teenoor mense wat buite die Christelike gemeenskap staan nie, maar hierdie ondeugde mag veral nie voorkom binne die gemeenskap van die gelowiges nie. > Deur gebruikmaking van thc ("soos") wys die skrywer sy lesers op 'n similee in 2:2. Christene wat afgereken het met ondeugde / sonde en mekaar liethet, moet nou ook 'n verlange he na die Woord van God soos wat 'n pasgebore baba die een begeerte het na melk. Windisch (1951:59), Kelly (1969:84) en Craddock (1995:35) wil uit hierdie uitdrukking aflei dat die lesers onlangse bekeerdes tot die Christelike geloof was. Volgens Achtemeier (1996:145) sou dit ngef wees om voor te gee dat al die lesers aan wie hierdie brief gerig is, kort vantevore tot geloof gekom het. Best (1971:97) reken dat 'n ander bekende Nuwe Testamentiese gedagte in oc ciptly4vvfira [3p4ri na yore kom en dit is dat die ware Christelike karakter die van 'n kind is (Mark. 10:15). In 1 Petrus 2:2 word daar nie 'n kontras geteken tussen 'n huidige en later stadium van ontwikkeling in die geloof nie. Achtemeier (1996:145) wys ook so 'n verklaring in hierdie geval of aangesien dit nie rekening hou met die tweede gedeelte van 2:2 nie waar die begrip aigneitre tog op groei dui. Hy stel voor dat die skrywer hier eerder die gedagte wou oordra van daardie vroee stadium in 'n mens se lewe waar die begeerte na voeding / melk oorheersend figureer. Die suiwer melk (CI6oA.ov yeacc) waarna die gelowiges moet verlang is ook nie 'n verwysing na die begin dinge van die geloof (soos in Heb. 5:13 e.v. beskryf word) nie. Vanwee die besondere plek wat die Woord van God gespeel het in die herverwekking van die gelowiges, is dit volgens Achtemeier (1996:147) ook net te verwagte dat daar by die lesers 'n besondere begeerte sal wees om die Woord uit te leef. Die verband met die vorige vers kan soos volg

64 60 voorgestel word: coos wat, tydens die doop vuil klere uitgetrek word, moet Christene ondeugde afle. Soos wat, tydens die doop, mense nuut (as geestelike babas) gebore word, so moet hulle smag na, of leef van, God se Woord. McCartney (1991:132) voer hierdie gedagte verder wanneer by beweer dat die begrip Xoyuck meer inhou as 'n bloot abstrakte geestelike ervaring. Dit roep om 'n werbale handeling. Die Christene moet hierdie Woord ook kommunikeer. Met tva ("sodat") word die doel aangedui waarom die gelowiges na die suiwer melk van die Woord van God moet verlang. Dit is Ev aura ("deur dit"), oftewel die wyse waarop hulle verder kan groei in die saligheid. Aangesien die skrywer baie bewus was van die nabyheid van die terugkeer van Christus, en dus ook die finale oordeel, sou cutup volgens Achtemeier (1996:147) hier eerder verwys na eskatologiese verlossing as wat dit 'n oproep is tot Christelike volwassenheid. Die Christene moet hulle dus daarop toele en volhard in die vrugte van die geloof sodat hulle gered kan word op die oordeelsdag. Soos by die voorafgaande perikoop, maak die skrywer ook in 2:3 gebruik van 'n Ou Testamentiese skrifverwysing om sy betoog te ondersteun. Die verwysing kom uit Psalm 33:9 in die LXX en die rede vir die aanwending in hierdie vers kan bloot wees omdat die tema van hierdie Psalm, naamlik God wat die getroues verlos uit gevaar, die skrywer aangetrek het (so by. Achtemeier [1996:148]). Martin (1992:175) sien hierin tog meer. Met die stelling Et EyEUaaa6E oft. xpriarbc 6 KopLoc ("as julle ondervind het / gesmaak het dat die Here goed is") veronderstel die skrywer dat die lesers die goedheid van die Here "geproe", en gehou het waarvan hulle geproe het. Hierdie aangename ondervinding behoort hulle daartoe te dryf om meer van hierdie "melk" te ervaar sodat hulle die verlossing kan ervaar. Die slcrifaanhaling dien as "bewys" dat die "proe van die Here", dit is, die uitleef van die evangeliewoord, "goed" is, dit wil se, aan jou die ewige lewe kan gee Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie gedeelte is: Dit is noodsaaklik dat die lesers in hulle wedersydse verhoudinge nie kwaadwilligheid, lis, skynheiligheid en afguns, of kwaadpratery sal beoefen nie (2:1). Argument: Premis 1: Indien gelowige mense deur die doop nuut gebore is (2:3), en

65 61 Premis 2: soos kinders is wat na moedersmelk smag om te groei (2:2), en Premis 3: moedersmelk soos die Woord is wat mense geestelik laat groei (2:2), en Premis 4: Premis 5: net geestelik volwasse mense ewig sal lewe (2:2), en die evangeliewoord inhou dat kwaadwilligheid, lis, skynheiligheid, afguns of kwaadpratery laat vaar word (2:1), dan is dit noodsaaklik dat die lesers in hulle wedersydse verhoudinge nie kwaadwilligheid, lis, skynheiligheid en afguns, of kwaadpratery sal beoefen nie. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Gedeelde tradisie waar die klere tydens die doop uitgetrek is as teken van die afle van die sondige leefwyse en die aanvaarding van die nuwe lewe. Analogiese premis. Premis 3: Gedeelde tradisie waar uitgebrei word op Hebreers 5 en 6. Premisse 4 en 5 Skrifbegronding in Psalm 34:8 wat Christologies-eskatologies uitgele word. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die outeur projekteer homself aan sy geadresseerdes as 'n stem van die tradisie (hy maak die doop, asook die Psalm 34:8 vrugbaar vir die nuwe lewe in Christus) wat mense oproep om die evangeliewoord uit te leef. Die funlcsie van die taal wat hy gebruik (byvoorbeeld imperatiewe), is om die sosiale verhoudinge binne die gemeenskap van Christene te reel Werklike en Alternatiewe Telcswereld Die simboliese leemte wat met hierdie perikoop aangedui word, is dat daar by die gelowiges 'n gebrek aan die uitleef van broederliefde was. In die werklike tekswereld het die lesers nog gesukkel om afstand te doen van 'n reeks sondes

66 62 soos in 2:1 aangedui. As gevolg van hierdie onvermoe het hulle ook in gebreke gebly om te smag na die Woord van God en die groei in saligheid. Daar was, met ander woorde, by hierdie Christene geen groeiende uitsien na die terugkoms van die Here nie. Hulle het nog nie geleef soos vreemdelinge en bywoners (1:1, 2:11) nie. Hul lewenstyl en gesindheid het getuig van aardgebondenheid, naamlik kwaadwilligheid, lis, skynheiligheid en afguns, sowel as kwaadpratery. ' Hierteenoor hou die skrywer aan hulle 'n alternatiewe tekswereld voor waar die gelowiges 'n sigbare verandering in hulle gedrag ondergaan het. Soos wat 'n mens letterlik ou klere uittrek (ecrroop.evot.), soos wat hulle by die doop ervaar het, so het hierdie Christene ontslae geraak van dit wat in die samelewing, maar veral in die Christendom, nie van pas of aanvaarbaar is nie. By aflegging hiervan was dit vir hulle moontlik om toenemend uit te sien na die dag van hul finale verlossing wanneer hulle die ewige lewe sal 'cry dit wat tog die doel van hulle geloofsvolharding is Transuniversele Relasies Die skrywer verkry die aandag van sy lesers deur te verwys na gesindhede en dade wat deel van hulle daaglikse ervarings was. Sy gebruik van die betrokke metafoor in 2:2 maak 'n tweeledige appal op die lesers. Eerstens maak dit 'n appal op hulle emosies aangesien babas volwassenes onmiddellik laat dink aan onskuld en afhanklilcheid. 'n Verdere emosionele appal word op die lesers gemaak deur hulk te herinner aan die ewige lewe wat op hulle wag. Tweedens word daar deur die metafoor ook 'n rasionele appal op hulle gemaak. Die stelling dat 'n baba smag na melk, is 'n analogiese bewysvoering. Ten slotte maak die outeur ook in hierdie gedeelte van die gesag van die Skrif (2:3 as aanhaling van Ps.33:9) gebruik om 'n appal op sy lesers se gehoorsaamheid te maak.

67 63 HOOFSTUK 3 Afdeling VIII: Leef in Gehoorsaamheid aan die Woord (2:4-10) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 71

68 64 Leef in Gehoorsaamheid aan die Woord (2:4-10) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Ook hierdie gedeelte word, soos die voorafgaande eenhede, ingelei deur 'n participium (wat die betekeniskrag van 'n imperatief verkry) TrponEpxcip.evot. ("[om te] nader") wat opgevolg word deur die hoofwerkwoord otk000p.cia8c ("word gebou") in imperatiewe vorm. Die einde van hierdie deel word soos in vorige dele afgesluit deur gebruikmaking van twee slcrifaanhalings, te wete 2:6-7 en 2:9-10. Verder voer die skrywer ook 'n nuwe begrip in hierdie deel in, naamlik X10ov (o3vra ("lewende steen"). Hy skakel oor vanaf die beskrywing van Christus as die geestelike voedsel vir die Christen na Christus as die lewende steen wat deur God vir die ereplek uitverkies is vir 'n nuwe soort gebou. Woorde en begrippe wat by herhaling in hierdie verse voorkom, en 'n aanduiding van die eenheid se noue verweefdheid gee, is byvoorbeeld: Aleo; (vyf keer in hierdie perikoop [2:4, 5, 6, 7 en 8]); 60.Ektoc (2:4, 6, en 9) en kcaeaavroc (2:9), Xa6c (2:9, 10 [twee keer]),[3aoilaov tcpetteup.cc ("koninklike priesterdom" 2:9) en '40voc &yiov ("heilige nasie" 2:9); TILOTElkil (2:6 en 7) en earcothe ("ongelowige" 2:7). Verder is daar ook wyd bespiegel oor wat die juiste verband is wat hierdie deel met die voorafgaande toon. Achtemeier (1996:153) bespreek 'n aantal hiervan, maar besluit uiteindelik dat die enigste aanvaarbare verband geled is in die skrywer se teologiese gedagtegang. In die voorafgaande deel word Christene beskryf as mense wat op die Woord van hul "goeie Here" vertrou; in hierdie deel is hulle die lede van 'n gemeenskap wat gebou is op hul Here as die lewende fondamentsteen. Die verband tussen die twee gedeeltes word gevind in die effek wat die broederliefde binne die gemeenskap het: 'n nuwe altematiewe gemeenskap word opgebou. Die tema van hierdie perikoop kan dus beskryf word as die opdrag wat aan die gelowiges gegee word om 'n nuwe gemeenskap te wees deur die beoefening van broederliefde.

69 Sintaktiese en Semantiese Analise > Die inhoud van 2:4 dui daarop dat 6 iciploc ("die Here") van 2:3 eerder na Christus (met Ov aangedui) verwys as na God. Die frase Ai.0ov Vivra ("Iewende steen") word toegepas op Christus. In die Ou Testament (Deut. 32:4, Jes. 26:4, 30:29) is die "steen / rots-gedagte" as beskrywend van God gebruik. Hier, soos ook in 2:3 waar Christus as Here beskryf word (en nie God nie), word baie duidelike Christologiese tendense aangedui. Die genoemde frase is egter uniek in die bybelse literatuur en kan net die oortuiging van die skrywer uitdruk dat Christus wat uit die dood opgewek is, led Deur gebruik to maak van die participium perfectum (IcrrobE8oKwaugvov "verwerp"), sowel as die partikels 1.thv en be verwys die outeur eerder na die huidige en voortgaande verwerping van Christus deur 'n Grieks-Romeinse gemeenskap as die historiese verwerping van Christus deur die Jode. In hierdie vers is daar ook sprake van 'n nuwe metafoor waar die Christene as 'n gebou, waarvan Christus die hoeksteen is, beskryf word. 'n Alternatiewe gemeenskap word hiermee deur die skrywer aan sy lesers voorgestel. Die metafoor "lewende steen" verloop in 'n paar fases. Eers word dit van toepassing gemaak op Jesus en sy ervaring (2:4), daarna op die lesers en hulle eksistensiele belewing (2:5-7a) en laastens op die ongelowiges (2:7b-8). Die verskeie fases sal saam met die verbandhoudende tekste bespreek word. In die eerste fase van die metafoor word Jesus Christus ("die Here" van 2:3) vergelyk met 'n lewende steen. Hoewel daar op ander plekke in die Skrif sprake is van die "steen" (LXX Ps. 117:22 en Jes. 28:16), is die kombinasie van lewende ((3vra) en steen (XCeov), soos hier aangetref, uniek. Die "lewende" kan volgens Achtemeier (1996:154) alleen maar verwys na die feit dat Jesus uit die dood opgestaan het en lewe. Jesus word vervolgens vergelyk met 'n steen wat deur mense verwerp is. Hierdie mense is niemand anders nie as die tydgenote van die Christene aan wie die brief geadresseer is (atto6e8onp.auvov perfektum van "verwerp" wat daarop dui dat dit 'n toestand in die hede is en dat dit nie net gebeur het toe die Jode Jesus aan die kruis verwerp het nie). In die konstrulcsiewereld is 'n steen wat deur die bouers verwerp word, 'n aanduiding dat die betrokke steen misvormd is of nie inpas by die algemene plan wat die bouer in die oog het nie. Op soortgelyke wyse tree mense ook op teenoor Christus en sy boodskap. Hy word verwerp omdat Hy nie inpas by hul planne nie. Sy boodskap kom misvormd voor omdat dit nie "Iyk" of aantreklik is soos die wereldse boodskappe nie. Die wyse waarop wereldse gemeenskappe gevorm word, het nie plek vir randfigure nie as die tipiese beskouing van mense wat soos Christene lewe. Die kontras word geteken in die sin dat hierdie verwerpte steen tog eintlik die uitverkore een is wat vir God kosbaar is en dus met 'n baie spesifieke doel

70 66 gebruik is. Die boodskap wat hieruit vloei is dat dit nie soseer saak maak wat menslike opinies en waardebepalings is nie, maar hoe God oor jou oordeel. Robinson (1989:185) sien in hierdie oproep ("kom na Horn toe") ook 'n missiologiese perspektief. Soos wat die gelowiges geroep is om na Horn toe te kom, so moet hulle die ongelowiges ook roep om na Horn (Jesus) toe te kom. Hulle moet dus getuig teenoor diegene wat Jesus as die lewende steen verwerp. Die gemeenskap van die gelowiges bestaan nie net ter wille van hulleself nie, maar moet die gebed van Jesus in Johannes 17:18 as uitstuur-opdrag uitvoer. Vanwee die feit dat 1 Petrus nie spesifieke missionere insentiewe bevat nie (Robinson [1989:177]), sal volstaan word by hierdie opmerking. In 2:5 word die Christene nou ook ingetrek onder die frase Aleoi CC.ivrEc ("lewende stene") 'n paradoks, aangesien stene nie werklik kan lewe nie, maar dit dui op die aktiewe aard daarvan om lid te wees van die nuwe gemeenskap van Jesus Christus. Dit is egter duidelik dat hierdie "lewende steen" 'n status is wat afgelei is van Christus (deur gebruikmaking van thc "soos"), aangesien die Christene nog nie uit die dood opgewek is nie. Gelowiges wat na Jesus kom, is mense wat doen wat Jesus van hulle vra. Die woord OIX0c ("huis") kan dui op 'n gebou, maar dit kan ook die inwoners van so 'n gebou beskryf. Achtemeier (1996:155) is van mening dat laasgenoemde hier van toepassing is aangesien die outeur die gedagte opvolg met 'n groep mense, naamlik 'n heilige priesterdom. Die adjektief trueurrarikoc ("geestelike") dui op die aard van die gebou: dit is die plek waar die Gees gevind kan word. Met die daaropvolgende frase Etc 1.EpcisEuila. elytov ("vir 'n heilige priesterdom") word die doel aangedui waarom die Christene deur God tot 'n geestelike huis verorden is. Christene maalc hierdie geestelike huis uit omdat hulle 'n priesterdom is wat dit ten doel het om aanvaarbare offers aan God te bring. Die vraag wat hieruit ontstaan, is wat die aard van hierdie TWEWCCUK&C Sucriccc Eipocthecrouc ("geestelike aanvaarbare offers") is. Achtemeier (1996:157) wys in hierdie verband op 'n parallelisme wat tussen 2:5b en 2:9b bestaan en dui op die getuienis aangaande God se dade wat as die belangrikste verpligting van God se nuwe yolk rus. Hierdie getuienis gaan egter gepaard met dade van gehoorsaamheid aan God en veral die broederliefde binne die geloofsgemeenskap. 'n Verdere vraag is wat die kwalifikasie vir aanvaarbaarheid van die offers, naamlik bac 'Inca Xptcruii ("deur Jesus Christus") sou beteken. Dis net die mens wat geloof in Christus het, wat kan doen wat Jesus vra. In 2:6 haal die skrywer 'n teksgedeelte aan uit Jesaja 28:16. Wat egter nie duidelik is nie, is uit water bron hierdie aanhaling verkry is aangesien dit nie ooreenstem met die LXX of die Masoretiese Teks nie. Dit blyk ever dat die

71 67 aanhaling deur die skrywer aangepas is om Christologies verklaar te word. Sodoende word daar na Jesus se dood verwys deur Horn as die "verwerpte steen" te beskryf. Op dieselfde wyse word 'n allusie op Jesus se opstanding gemaak deur die verwysing na sy uitverkiesing en kosbaarheid. Daar word baie bespiegel oor die posisie wat die Aleoy EK,AEKtov eckpoywyt.caoy Zytt.p.ov ("'n hoeksteen, uitverkore [en] kosbaar") binne die gebou kan beklee. Onder andere kan dit die hoogste steen in die gebou wees, of die opsigtelikste steen, of die steen wat die boog van die ingang oorkoepel. Schelkle (1970:59) en Best (1971:106) reken egter dat hierdie steen in die fondament (dit wil se, op grondvlak) van die gebou geplaas is. Dit is iets waaroor 'n mens kon struikel. In die baste instansie suggereer Achtemeier (1996:160) dat die klem in hierdie aanhaling van die skrywer eerder val op die uitverkorene(-s) en die kosbare aard van die steen, as die posisie wat die steen in die gebou beklee. Met die verwysing na hierdie skrifdeel word die Christologiese moment (soos in 2:3 en 4) weereens aangesny. Dit is God se eie, kosbare Seun op wie die gebou, die priesterdom en die nuwe yolk van God gebou moet word. Diegene wat op Hom bou, sal sekerlik deur God geeer word. Die verklaring van hierdie deel hou uiteindelik in dat diegene wat doen wat Jesus vra, en sodoende op Horn "bou", op die oordeelsdag nie beskaam sal word nie. > In die eerste gedeelte van 2:7 word die verduideliking aangaande die verwerping van Christus wat in 2:4 begin is, afgehandel. Diegene wat in Christus as hoeksteen glo en doen wat Jesus vra, sal eer ontvang op die oordeelsdag. Daarteenoor sal hulle wat Horn verwerp, ervaar dat dieselfde hoeksteen 'n bron van struikeling en aanstoot is, en dat hulle optrede uitloop op die ewige straf. Die tweede gedeelte van 2:7 bestaan uit 'n aanhaling uit Psalm 117:22 van die LXX. Dit verskyn ook in die Nuwe Testament by Markus 12:10-11 en Handelinge 4:11. Die verklaring van hierdie vers kan saamgevat word deur te se dat die verwerping van Jesus as hoeksteen, verwys na sy kruisdood. Die feit dat Hy die hoeksteen geword het, is 'n allusie op Jesus se opstanding en hemelvaart. Hierdeur het Hy ook die stigter van 'n nuwe gebou en gemeenskap geword. Die gedagte dat Jesus deur God uitverkies is, en tog verwerp is deur mense moes juis vir die Christene tot troos en bemoediging wees wanneer hulle (in die tweede fase van die metafoor) ook soos verwerpte stene voel. Hulle kan sekuriteit vind in die wete dat hulle deur God uitverkies is om deel uit te maak van die beste konstruksie-werk wat ooit plaasgevind het, naamlik 'n geestelike huis. Al word hulle deur mense verwerp en as misvormd gereken, dan pas hulle volmaak in by God se plan in die sin dat hulle 'n heilige priesterdom is wat geroep is om geestelike offers te bring wat vir God aanvaarbaar is, met ander woorde, dade te doen wat God van hulle vra (sien by. Ps. 51). Christene moet dus nie teleurgesteld wees of mismoedig raak as hulle deur mense verwerp en as randfigure beskou word nie. Hulle moet juis te wave wees dat hulle deur mense verwerp sal word,

72 68 omdat dit ook die ervaring van hul Here was. En God het dit so beskik dat sy nuwe volk, in voetspoor van sy Seun, ook 'n pad van lyding sal loop. Dit sal egter alles uitloop op die eskatologiese eer wat God sal gee aan elkeen wat in die geloof volhard. Vers 8 sit die gedagte van die Steen wat verwerp is voort. Achtemeier (1996:161) meen dat hier eerder 'n sinspeling is op Jesaja 8:14 as wat dit 'n aanhaling daaruit is. Die woorde van 2:8 verskil grootliks van Jesaja 8:14 se teks in die LXX, maar tog is dit feitlik identies met Romeine 9:33b waar Paulus dit kombineer met woorde uit Jesaja 28:16. Weereens, soos by 2:6 is dit nie wenslik om hieruit of te lei dat die outeur sy aanhalings by Paulus "geleen" het nie, maar eerder dat hulle dieselfde bron geraadpleeg het. Waar dit in Romeine 9:33b as 'n eenheid voorkom, hanteer die skrywer van 1 Petrus dit as twee aanhalings. Soos reeds in vorige verse aangetoon, wil die skrywer ook hier deur middel van die frase trpookarcrtouow te? Xoyo? ittreteobvrec ("hulle wat struikel [vanwee] ongehoorsaamheid aan die Woord") wys op die vyandiggesinde Grieks-Romeinse burgers en nie na die Jode nie. Die laaste frase van 2:8 is nie baie duidelik oor wie die inisieerder van.reeticiav ("hulle is geplaas / bestem") is nie. Achtemeier (1996:162) reken dat hierdie begrip 'n goddelike passief uitdruk wat God as die aktant wat agter hierdie struikeling sit. Dit is geen vergesogte gedagte nie. Trouens, dit was 'n aanvaarde feit binne die Christelike tradisie dat God in beheer van alle dinge is en dat Hy die Een is wat die goeie rowel as die slegte tot stand bring. Vanwee verskeie aanhalings wat die skrywer aan sy lesers voorhou (onder andere Jes. 40:22-24, 44:7-8 en Neh. 9:6), is dit duidelik dat by dit by sy lesers inskerp dat God in beheer van alles is. Die gedagte wat ten basis van hierdie hele perikoop le is dat 'n mens se uiteindelike lot bepaal word deur die verhouding met Christus as die lewende steen. 'n Mens kan of op Horn bou as die kosbare hoeksteen en sodoende deel van God se uitverkore yolk wees, 6f jy verwerp Horn en word eendag deur Horn verwerp. Die keuse en verantwoordelikheid tot gehoorsaamheid of ongehoorsaamheid bents dus by elke indiwiduele mens. Hierdie determinisme sluit egter nie die menslike keusevryheid uit nie, maar is eerder bedoel om mense te motiveer om Jesus te aanvaar en sodoende deel van die nuwe yolk van God te word en te begin leef. In aansluiting hiermee beskryf die derde fase in die metafoor dus die lot van die mense wat Christus as die lewende steen verwerp, met ander woorde, die mense wat die Christene (aan wie die brief gerig is) met hul liefdelose optrede en beswaddering geteister het. Dit is hulle wat by die finale oordeel sal agterkom dat Christus vir hulle 'n struikelblok was omdat hulle ongehoorsaam was en nie die boodskap van verlossing en inbouing in die geestelike huis wou aanneem nie. Die aanhalings in 2:9 kom uit Eksodus 19:6 en Jesaja 43: Met bileic SE (lune daarenteen") kan die afleiding gemaak word dat die skrywer met dit wat

73 69 volg 'n kontras tussen die uitverkorenes en hulle wat nie aan God se yolk behoort nie wil aandui. Alhoewel soiets nie heeltemal buite sy denke kon wees nie, is die meer voor die hand liggende verklaring vir die inhoud van 2:9 te vind in die kontras wat dit vorm met die voorafgaande 2:7-8. Die eerste drie frases vind hul oorsprong in die LXX (Jes. 43:20 [1]; Eks.19:6 [2 en 3]). Met &floc ("sodat") word die tweede gedeelte van 2:9 ingelei en sodoende die doel waarvoor die hele Christelike gemeenskap bestaan, aangedui. Die wericwoord4emyyalw ("om uit te dra") kom slegs op hierdie plek in die Nuwe Testament voor. Dit het die betekenis om die deugde (vergelyk ook 2 Pet. 1:3, 5) van God te verkondig. Die skrywer van die 1 Petrusbrief 18 daarop klem dat die verkondiging van God se dade iets is wat met die mond en die dade verrig moet word. Hier in 2:9 dui dit sekerlik daarop dat die gelowiges met hul monde daarvan moet getuig. Die inhoud van hierdie verkondiging word in terme van othrouc ("duisternis") en 0.5c ("lig") beslcryf die simboliek wat uiteindelik heenwys na reddingsdaad wat God in Christus bewerk het. 'n Nuwe metafoor (duisternis / lig) word in hierdie vers aangewend met as agtergrond die Eksodus-tradisie waar God 'n nuwe yolk roep uit die duister van afgodsdiens na die hg (ware godsdiens). Vers 10 dui op die resultaat van God se roeping uit die duisternis na die lig. Hierdie daad van God het die tot stand koming van 'n yolk gehad wat vroeer nie bestaan het nie. Die konstruksie van 2:10 is van so 'n aard dat dit eers op die negatiewe wys ou Act6c o8k ipt.enp.evot ("nie 'n yolk [nie] nie barmhartigheid [nie]") en daarna op die positiewe: v0v SE Altaic eco0... vuv be EAETIOEVTEC ("maar nou 'n yolk van God... maar nou [het julle] barmhartigheid verkry"). Die implikasie hiervan is dat God dit moontlik maak vir nie-jode om gered te word, met ander woorde, om die ewige lewe te verkry Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van 2:4-10 is: Dit is noodsaaklik dat die lesers 'n gemeenskap vorm, en as gemeenskap optree volgens die beginsels van Jesus Christus (2:5). Argument: Premis 1: Indien die gemeenskap soos 'n gebou is (2:5), en

74 70 Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Premis 9: Premis 10: Jesus soos steen is wat deur mense verwerp is (2:4), en Jesus deur God verkies is om 'n hoeksteen te word (2:4), en gelowiges hulle laat inbou tot 'n geestelike huis (2:5), en gelowiges dade doen wat soos offers vir God aanneemlik is (2:5), en die wat deel is van die geestelike huis op die oordeelsdag vrygespreek sal word (2:6), en ongelowige mense op die oordeelsdag gestraf sal word (2:8), en gelowige mense tot redding bestem is (2:7), en mense wat voorheen heidene was, deur God tot 'n uitverkore geslag, 'n koninklike priesterdom, 'n heilige yolk tot sy eiendom gemaak is (2:10), en mense wat voorheen heidene was, geroep is om deugdelik te lewe (2:9), dan is dit noodsaaklik dat die lesers 'n gemeenskap vorm, en as gemeenskap optree volgens die beginsels van Jesus Christus. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Premis 9: Premis 10: Analogiese premis afkomstig uit die gedeelde Christelike tradisie. Skrifaanhaling uit Psalm 118:22, sowel as Jesus se kruisdood. Skrifaanhaling uit Jesaja 28:16, sowel as Jesus se opstanding en hemelvaart. Skrifaanhalings uit Jesaja 43:20-21 en Eksodus 19:5-6. Dit is die implikasie van premis 4. Skrifaanhaling uit Jesaja 28:16. Skrifaanhaling uit Jesaja 8:14. Skrifaanhaling uit Jesaja 43:20. Skrifaanhalings uit Jesaja 43:20-21 en Eksodus 19:5-6. Skrifaanhaling uit Jesaja 9:2.

75 71 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie In hierdie perikoop projekteer die outeur homself as iemand wat enersyds 'n kenner van die Ou Testament is, maar andersyds ook goeie insig het in die Christelike tradisies wat algemeen in omloop was. Hiervan getuig die baie aanhalings wat in hierdie gedeelte aangewend word. Die skrywer verskuif die Ou Testamentiese interpretasie van die tempel as gebou, na die nuwe tempel wat bestaan uit die Christelike gemeenskap Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die werklike tekswereld bestaan uit mense wat glo dat God hulle kies om bloot, onder andere, sy uitverkorenes te wees en sy genade, liefde en sorg te ervaar. Hulle beskou Jesus as die Verlosser van indiwidue op grond van elkeen se geloof. Die gelowiges binne hierdie gemeenskap leef nie gekoordineerd saam met ander gelowiges nie. Die tempel word deur hulle steeds as die gesentreerde godsdiens beskou, terwyl die Christelike gemeenskap eksklusief van aard is. Die altematiewe tekswereld wat die skrywer vir sy lesers voorhou, is 'n wereld waar God mense kies om te doen volgens sy bevele, in besonder om deur broederliefde die gemeenskap op te bou. Jesus word deur hierdie Christene beskou as die gemeenskap vormende faktor wat mense verlos of oordeel op grond van die wyse waarop hulle met ander binne die gemeenskap saamleef. Die gelowiges vorm 'n gekoordineerde gemeenskap saam met ander gelowiges en konstitueer sodoende die nuwe tempel. Die Christelike gemeenskap vertoon uiteindelik 'n inklusiewe karakter Transuniversele Relasies Die gedeelte is besaai met aanhalings uit die Ou Testament. Achtemeier (1996:150) reken dat dit een van die grootste versamelings van Ou Testamentiese beelde in die Nuwe Testament is (byvoorbeeld Jes. 28:16, Ps. 117:22, Jes. 8:14, Eks. 19:6 en Hos. 1:6, 9; 2:3, 25). Sommige aanhalings word baie skrifgetrou weergegee. Andere blyk om eerder uit die algemene Christelike tradisie oorgeneem te wees. Die skrywer maak deur middel van die Skrif 'n gesagsappel op sy lesers sodat hulle sy woorde sal aanvaar as komende van God self. Sy verwysings na die Christelike tradisie dien as bewys dat by nie verhewe bo hulle is nie, maar juis ook kennis dra van die dinge wat hulle gemeenskaplike erfgoedere

76 is. Dit het ten doel dat sy lesers 'n positiewe ingesteldheid teenoor hom moes openbaar en daarom ook sou luister na die sake wat hy onder hul aandag wou bring. Die skrywer maak in hierdie perikoop ook gebruik van analogiese argumente, deur die Christelike gemeenskap to vergelyk met onder andere 'n gebou / tempel, die nasies en 'n heilige priesterdom. 'n Analogie met die Eksodusen ballingskap-tradisie word ook aangewend met die lig / duistemis similee. Die skrywer maak laastens ook van emosionele appelle gebruik in die sin dat hy die verwagting van straf / beloning by sy lesers skep, sowel as die feit dat hy verwys na God se medelye met mense wat voorheen verstoot was. 72

77 73 HOOFSTUK 4 Afdeling I: Wees Gehoorsaam aan die Owerhede (2:11-17) 1. STRUKTURELE ANALISE 74 Ll. Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 83

78 74 Wees Gehoorsaam aan die Owerhede (2:11-17) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie perikoop, wat ook die begin van 'n nuwe hoofdeel (2:11-5:7) is, word ingelei deur die vokatief liyarryrof ("geliefdes"). Alhoewel sy "gehoor" dieselfde bly, neem die skrywer weer die tema op wat hy alreeds by sy inleidende woorde (1:1) aangekondig het, naamlik TrapotKoc Kul rrapmerip.ouc ("bywoners en vreemdelinge"), maar hy gee ook 'n meer gespesifiseerde uitdrukking daaraan wanneer hy in hierdie hoofdeel praat oor die lewe binne die gemeenskap teenoor mekaar, sowel as teenoor buitestaanders. Navorsers verskil ten opsigte van die afbakening van hierdie gedeelte as 'n eenheid. So byvoorbeeld beskou Martin (1992:188) 2:11-15 as die inleidende metafoor van die tweede metafoor-groep (2:11-3:12). Bigg (1961:135) reken dat daar nie so 'n duidelike breuk aangedui word nie, en dat dit dus beter is om nie to sistematies to probeer wees nie. Sommige navorsers is dit egter eens dat 2:11-17 as 'n eenheid hanteer kan word, met 2:11-12 wat as 'n inleiding tot die groter geheel (2:11-3:12 [Kelly {1969:102}]; 2:11-4:11 [Achtemeier {1996:169} en Goppelt {1978:155}]) funksioneer. Aangesien daar tog sprake is van 'n sterk kohesie in hierdie gedeelte, sal 2:11-17 as 'n eenheid hanteer word. Hierdie perikoop geld as 'n algemene inleiding tot hoe die gelowiges met mekaar en met ander mense moet saamleef, asook die mate van onderwerping aan die gesag wat die gelowiges moet betoon. Waar die skrywer hom vanaf 2:18 tot spesifieke groepe rig, spreek hy in hierdie perikoop eers die lesers in die algemeen aan. Hulle moet onder andere eakccreai oapkixcou ETrLeuinwv ("hulle weerhou van sinlike begeertes" vers 11), KaA.Ci '4pywv ("goeie werke" doen vers 12),15TrothyryrE Trecati dniapcirrrivi3 KTLGEL ("onderwerp aan elke menslike owerheid" vers 13), ecyaeotroiawrac ("goed doen" vers 15) en rreotrac T4ITIGUTE ("alle mense eer" vers 17). Woorde en begrippe wat op 'n gereelde basis in hierdie deel gebruik word en dus die eenheid van die perikoop bevestig is byvoorbeeld: a) die wat met "goed" verband hou (KaAliv vers 12, Kca.Civ vers 12) en (ecycceorrolcw vers 14; ecyaeonolavrac vers 15);

79 75 die wat met die teenoorgestelde van "goed" te make het: KIIKOTFOR3V - vers 12, 14; )(coda; vers 16; deckpoutov vers 15; die wat met met magsposisies te doen het: 0E6c vers 12, 15, 16 en 17; panact:4 - vers 13 en 17; ilyg.tootv vers Sintaktiese en Semantiese Analise > Die gebruik van die vokatief ecycargtot ("geliefdes") kom bale voor in die Nuwe Testament (1 Joh. 2:7, Rom. 12:19 en Jak. 1:16, 19) en word volgens Kelly (1969:103) veral aangewend wanneer die skrywer sy lesers enersyds wou herinner aan die besondere liefde wat God vir hulle het, maar andersyds (selfs meerendeels) wanneer hy sy liefde vir sy lesers uitdruk. Die begrip *cow; beteken in sy engste vorm "buurman," maar volgens Achtemeier (1996:173) het dit in later We die betekenis van "inwonende vreemdeling" verkry. Hierdie tuipolkoc het nie die verpligtinge of die voorregte gehad van 'n gewone burger nie. Tog het hulle 'n erkende status gehad en was dus nie sonder die beskerming van die landswette nie. Met trceperribrpoc word mense aangedui wat hulle op 'n gegewe plek gevestig het, maar wel op 'n tydelike basis (met ander woorde: deur-reisigers wat nie die erkende status van tr&pot.koc het nie). Beide hierdie begrippe beskryf mense wat as verdag beskou is in 'n tyd toe dit die ergste straf was vir iemand om uit sy vaderland of stad verban te wees. Die implikasie hiervan is nie soseer dat die Christene bannelinge uit hul hemelse vaderland is nie (alhoewel dit tog elders in die Nuwe Testament [Heb. 13:14] figureer). Dit is eerder dat daar die verwagting is dat die terugkoms van Christus na die finale oordeel sal plaasvind as dat dit 'n terugkeer na die hemel beskryf. Hierdie twee begrippe impliseer die omstandighede wat die Christene moet verduur as hulle immers deel wil he aan die heerlike toekoms wat God vir hulle in die vooruitsig stel. In hierdie status van trcipotkoc Kai trapenbitouc moet die Christene volhard en hul goeie gedrag beoefen, met ander woorde, non-konformisme aan hulle wereldse omgewing. Die outeur neem hier in 2:11 weer die metafoor van 1:1 op wanneer hy sy lesers daaraan herinner dat hulle bywoners (rrcipotkot) en vreemdelinge (traperrterpot) in hierdie wereld is. Hierdie twee begrippe is nie sinoniem nie, maar beskryf volgens Martin (1992:191) "two basic classes of aliens, the resident alien, and the visiting alien." Waar hulle in 2:11 saam gebruik word, vorm hulle 'n hendiadis (herhaling) om te beklemtoon dat so 'n persoon nie 'n erkende burger van die stad of land is nie. Beide die begrippe bywoners en vreemdelinge is geneem uit die Joodse diaspora ervaring. Soos wat die Joodse yolk as vreemdelinge in die diaspora gewoon het, so is dit ook die geval met die Christene. Hulle eintlike woonplek is 'n hemelse woning en hulle lewe op aarde is soos om deurreisigers te wees. Soos wat die Jode nooit werklik tuis kon wees in die diaspora nie, so kan 'n Christen

80 76 ook nooit werklik tuis voel in hierdie wereld nie. Die aanwending van die metafoor dien hoofsaaklik om die lesers te vermaan dat hulle hulle moet weerhou van sinlike begeertes (2:11) wat sou getuig daarvan hulle te ingeburger is in hierdie wereld, en om onderdanig te wees aan elke menslike owerheid (2:13). In goeie paranetiese styl wys die skrywer sy lesers dus op: iets waarvan hulle hulle moes weerhou, en iets wat hulle moes doen. Hierdie gedrag word in tradisionele taal (Hand. 15:20, 29; 1 Tess. 4:3; 5:22 en ander Nuwe Testamentiese gedeeltes) as Carexecreat sdiv aapktkcw eitteurita) ("om te weerhou van vleeslike luste"). Die frase Gap< Lica; ettaluutov dui nie bloot op begeertes en versoekinge van die seksuele lewe nie. Best (1971:111) dui daarop dat dit elke sonde van gedagte en liggaam inhou, coos wat die skrywer dit wel ook later in 4:3 beskryf as losbandigheid, wellus, dronkenskap, brasserye, drinkpartye en ongeoorloofde afgodery. Achtemeier (1996:175) reken dat hierin 'n waarskuwing vervat is dat die Christene nie hulle gedrag deur die omringende ongelowige kultuur moet laat beinvloed nie. In die laaste instansie moet hulle op hulle hoede wees om nie kompromiee aan te gaan met die wereld en sy gewoontes waaruit God hulle juis herverwek het nie. Die skrywer se dualistiese mensbeeld kom ook in hierdie vers na yore aangesien by enersyds na aapicuccov err temita) ("vleeslike begeertes") verwys as beeld van die "laere", liggaamlike drange, en andersyds na *urn ("siel") as beeld van die "hoere", ewige en geestelike dinge. Die konformisme met die Woord van God is die geestelike wat die vleeslike moet beheers. > In vers 12 word die positiewe kant van die lewe as vreemdelinge en bywoners aangedui. 'n Belangrike saak vir die skrywer is dat die lesers hulle altyd goed moet gedra onder die heidene. Hierdie oproep kom op drie ander plekke in sy brief (2:12; 3:1-2 en 3:16) na yore. Die vraag wat vervolgens gevra word, is waarom dit dan te wagte sou wees dat die heidene sou kwaad praat (Kcacd.aXobutv KaKorrotdiv "hulle praat teen julle as boosdoeners") van die Christene. Achtemeier (1996:176) wys daarop dat nie alles wat deur Christene as "goed" bestempel is, ook as "goed" deur die heidene beskou sou word nie. In die Hellenistiese denke was dit byvoorbeeld "nie goed" om nederig (5:5) te wees nie. Vir Christene was dit "goed" om heilig (te lewe in ooreenstemming met God se wil) te wees. Dit sou weer vir die heidene onaanvaarbaar wees. 'n Verdere rede waarom Christene kon verwag dat die heidene van hulle kwaad sou praat, is vanwee hulle weiering om toe te gee aan kulturele druk of konformering, veral waar dit gaan oor meedoening aan godsdienstige feeste en rituele. Deur die doen van goeie werke (ek tc-ov Ka.A63v 'epywv) moes die heidene sien dat die Christene nie 'n bedreiging vir hulle is nie en dat dit dus nie nodig is om hulle aan te val en

81 77 te beswadder nie. Die doen van goeie werke (soos wat die skrywer dit hierna uitspel) is 'n deug wat ook groot waarde onder ongelowiges gehad het en in hierdie sin moes die Christene die heidene se gesindheid "goed stem." Die eksklusiewe aard van die Christelike rituele soos die nagmaal, het agterdog by die heidene gewek. Christene is selfs van kannibalisme verdink en beskuldig. Oor die algemeen is dit van alle landsburgers verwag om aan alle mense goed te doen. Die Christene het hierdie verwagting egter verskraal tot 'n goed doen aan die medegelowiges. Hierdie gesindheid onder hulle het aanleiding gegee tot die wrywing wat daar tussen hulle en die heidene bestaan het. Die frase 6oEciawai.v rev 0E6V Ev -egpq EnLQKouflc ("hulle mag verheerlik vir God op die dag van besoeking / oordeel") bring ook verdeeldheid onder navorsers. Die vraag is hoe dit moontlik kan wees dat heidene vir God sal verheerlik op die oordeelsdag. Kelly (1969:106) antwoord byvoorbeeld hierop deur te se dat dit die heidene is wat "tot bekering gekom het" op grond van die goeie werke en lewe van die Christene. Binne die konteks blyk dit egter dat hierdie frase daarop dui dat met die finale oordeelsdag die ongelowiges sal besef dat dit wat die Christene gedoen het, hulle gedoen het in gehoorsaamheid aan God en met sy goddelike goedkeuring (so ook Achtemeier [1996:178]). Dit sal die eskatologiese dag wees waarop hulle die waarheid van die Christelike geloof sal aanskou en nie anders sal kan nie as om voor God se grootheid te buig. In hierdie vers maak die skrywer gebruik van 'n antitetiese chiasme om die Christene daarop te wys dat hulle die aanslae van die ongelowiges te wagte moet wees, selfs al sou hulle goed doen. Die onredelike optrede van die ongelowiges kan soos volg voorgestel word: KareaaXotxmv (hulle praat teen julle) - A KakurroLCov (as kwaaddoeners) -B Kula. Zpr.ov (goeie werke) B 1 'TTOTITE6011TEC (hulle sien) A I Dit is duidelik dat wat die ongelowiges praat oor die Christene, en wat hulle sien by die Christene gekontrasteer word met "kwaaddoeners" en "goeddoeners" (goeie werke). Hierdie selfde tema word ook beklemtoon wanneer die skrywer in 2:14 van 'n parallelisme gebruik maak om vir sy lesers daaraan te herinner dat kwaaddoeners gestraf word, terwyl mense wat goed doen geprys word. > Met 2:13 e.v. spel die skrywer die praktiese implikasies uit van wat die aard van die Christen se goeie gedrag moet wees. As samevattende term maak by gebruik van die woord inflathytice ("om ondergeskik te stel"). Dit dra die gedagte

82 78 dat 'n mens jou plek in die lewe moet ontdek en in ooreenstemming daarmee moet optree. Christene mag hiervolgens nie optree asof hulle geen verantwoordelikheid het teenoor die algemeen politieke en morele kodes van die samelewing nie. Dieselfde verantwoordelikheid van liefde wat hulle binne die Christelike gemeenskap openbaar, moet ook kenmerkend wees van hulle lewe teenoor die sekulere wereld. Hierdie ondergeskiktheid het egter sy perke. Dit blyk dat hierdie deel juis binne die groter raamwerk van "ondergeskiktheid aan God" geplaas is om die lesers daaraan te herinner dat hulle gehoorsaamheid aan menslike owerhede nie beteken dat hulle maar teen God se wil mag oortree nie (sien Achtemeier [1996:182]). Met die frase Ea& ti) KUp toy word aangedui dat die owerhede deur God aangestel is, en daarom gehoorsaam moet word. Ondergeskiktheid aan God staan egter voorop! Die spesifieke verwysing na die Christene se ondergeskiktheid teenoor die paaranic ("keiser") kan aanleiding daartoe gee dat die skrywer hiermee sy lesers as't ware wou dwing om aan die sogenaamde keiserkultus deel te neem. Achtemeier (1996:183) is van mening dat dit nie noodwendig so gesien hoef te word nie aangesien die keiserkultus van die begin of eerder 'n sosiale as offisiele geleentheid was. Die verwysing ilyei.r6ow thc at'yrofi Trwrop.evorc ("goewemeurs wat deur horn gestuur is") het 'n tweerlei doel, naamlik om eerstens die Christene daarop wys dat die goewerneurs (met die gesag van die keiser agter hulle) ook gesag het, omdat hulle deur die keiser gestuur is, en tweedens dat hulle dus alle politieke gesag moet respekteer. Die rede hiervoor word uitgedruk in 'n frase wat vir die modeme juridiese stelsel vreemd op die oor val: Etc EKSuc lcro) Kalcorroro3v 'tralvov SE ecyaeorrotaw ("om die kwaaddoeners te straf of die weldoeners te prys"), wat ook 'n allusie is op Romeine 13:3-4. Dit was egter kenmerkend van die destydse owerhede om, wat vir ons vreemd klink, die weldoeners te prys. Goppelt (1978:185) maak melding daarvan dat dit nie net deur die howe nie, maar ook deur die owerhede gedoen is. Deur standbeelde, inskripsies, bone en finansiele vergoeding is erkenning gegee aan diegene wat op 'n positiewe wyse 'n bydrae in die gemeenskap gelewer het. > Met on &roc early TO eekrip.a. To0 Nob ("omdat dit die wil is van God") in 2:15 word die rede aangedui waarom die skrywer in die voorafgaande verse sy lesers tot ondergeskiktheid gemaan het. God "wil" dat die Christene goed sal lewe en sodoende die verdagmakery van die heidene jeens hulle as leuens ontbloot. Die begrip ckyaeurrotof.ntrac dui nie op bloot goeie burgerskap of die doen van uitsonderlike dinge in die gemeenskap om daardeur erkenning te kry nie. Ten diepste het dit die betekenis om goed te doen aan mense en vir hulle tot hulp te wees. Dit sluit natuurlik ook die uitleef van die Christelik-etiese lewenstyl in, naamlik dat hulle byvoorbeeld hul vyande sal liefhe. Deur so 'n leefwyse kan die Christene die vyandiggesindheid van die heidene (wat gebou is op onkunde), oorkom en selfs in 'n positiewe gesindheid teenoor hulle laat verander.

83 79 Wanneer die skrywer sy lesers in 2:16 daarna verwys dat hulle EXeu8epoL ("vry mense") is, dan is dit geen nuwe begrip wat hy invoer nie. Dit het tot 'n redelike mate al gevestig geraak in die tradisie om na Christene as "vry mense" te verwys (byvoorbeeld in Matt. 17:26, Luk. 4:18-21 en Rom. 6:18-22). Die probleem is egter hoe hierdie vryheid verstaan moet word. In dieselfde vers waarsku die outeur dat vryheid as 'n dekmantel (iiruccaup.iut) gebruik kan word om kwaad te doen. Die kwaad wat hy hier op die oog het, hou (volgens die konteks) die betekenis in dat hulle kan clink, omdat hulle in Christus vrygemaak is, hulle noodwendig ook nie meer aan die wette en morele kodes van die ordelike samelewing onderworpe is nie. So 'n beskouing kan aanleiding gee tot losbandigheid op sedelike gebied, sowel as elke ander lewensterrein. Uiteindelik kan dit aan die hele Christendom 'n wanordelike, sedelose stempel gee wat hom die gramskap van die "ordelike" Romeinse owerheid op die hals kan haal. Wat moet dan die inhoud van hulle vryheid wees? Hulle is vrygemaak om ten diepste (Rob &film te wees slawe van God. Hulle is vrygemaak om hulle lewens in die eerste plek in diens van God te gee sonder dat iets hulle sou verhinder veral nie die sonde en heidense leefwyse waaraan hulle vroeer gewoond was nie. Hulle is vrygemaak van die voorvaderlike oorgelewerde godsdiens (1:18), en het slawe van Christus geword. Hoe hierdie vryheid in die praktyk uitgewerk word, word dan in die volgende verse bespreek. Vers 17 bestaan uit vier imperatiewe wat hierdie gedeelte afsluit. Die eerste en laaste van hierdie vier maak van dieselfde werkwoord, T1.11thil ("om te eer"), gebruik, en tog op kontrasterende wyse. Christene word opgeroep om eerstens alle mense te eer (Trcivrac nuaaccre), maar daamaas ook die keiser (pacaecc iv6te). Waar die keiser in die voorafgaande verse sterk op die voorgrond gefigureer het, en dit moontlik die idee kon skep dat eer net aan die hooggeplaasdes bewys moes word, wys die outeur sy lesers in hierdie vers daarop dat alle mense, van die nederigste tot die keiser en sy goewemeurs eerbied waardig is. Vervolgens beveel die skrywer ook sy lesers om God te vrees 0E0V 013Eta0E). Die vraag kan ontstaan waarom bier ook nie van "eer" gebruik gemaak is nie. Achtemeier (1996:188) sien hierin die tekens dat daar ten tyde van die brief se skrywe 'n toename in die praktyk van keiserverering in Klein Asia aan die gang moes wees. Uit versigtigheid dat sy lesers horn dalk verkeerd kon verstaan en hieraan kon begin deelneem, kies by ander woorde om aan sy oproep die regte inslag te gee. Die eer wat aan God betoon moes word kon nie op dieselfde vlak as die van die keiser of mense beskryf word nie. Dit is van die grootste belang om God se eer voorop te stel. Hierdie vers is uiteindelik 'n oproep om teenoor alle mense eer te betoon. Dit hou in dat broederliefde binne die Christelike gemeenskap beoefen sal word, sowel as dat resprek betoon sal word aan God en sy gevolmagtigdes. Hierdie boodskap

84 80 word in 'n chiastiese patroon binne die betrokke teks uitgewerk. Dit word soos volg voorgestel: mivrac TLgOMTE A l "eer alle mense" (verhouding na buite) ec50.4:4 -crirec dm:art-cm B i binne) "wees lief vir julle medebroers" (verhouding na TOP 8EOV 4J00EIGOE B "vrees God" (verhouding na binne) TOY PaaLlem TWATE A "eer die keiser" (verhouding na buite) 1.3. Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie perikoop word soos volg uitgewerk: Dit is noodsaaklik dat die lesers leef soos God vra, naamlik: om nie toe te gee aan die liggaamlike drifte nie (2:11); om goed teenoor ongelowige mense op te tree deur hulle te eer (2:12); deur hulle aan die burgerlike en Christelike gesag te onderwerp (2:13-15); deur broederliefde te betoon (2:17). Argument. Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Indien gelowige mense se lewens in die hiemoumaals 'n voorbereiding is vir die hiernamaals (2:12), en liggaamlike drifte laer is as geestelike beginsels (2:11), en ongelowige mense deur Christene se optrede tot bekering kan kom en gered kan word (2:12), en God owerhede aanstel (2:13), en die owerhede kwaaddoeners straf en weldoeners beloon (2:14), en gelowiges se optrede die onkunde van ongelowiges kan besweer (2:15), en

85 81 Premis 7: Christene as slawe van God leef, en nie bandeloos nie (2:16), dan is dit noodsaaklik dat die lesers leef soos God vra, naamlik: Bewyse: om nie toe te gee aan die vleeslike drifte nie; om goed teenoor ongelowige mense op te tree deur hulle te eer; deur hulle aan die burgerlike en Christelike gesag te onderwerp; deur broederliefde te betoon. Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Gedeelde tradisie en die analogie van die Eksodus- en ballingskaptradisie, sowel as die "vreemdelingskap" van die gelowiges. 'n Algemene premis wat veral uit die Platonisme kom. Algemene waarheid en gedeelde tradisie (Matt. 5:16). Algemene Christelike tradisie (vgl. Rom. 13:1-7) (dieselfde as by premis 4) Algemene waarheid. 1:18 waar die gelowiges beskryf word as mense wat "duur gekoop" is. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die outeur projekteer homself as 'n leraar wat die tradisionele Christelike leer saamvat (coos dit by. In Matt. 5:16 en Rom. 13:1-7 voorkom) en vrugbaar maak vir die huidige situasie van spanning wat bestaan het tussen die Christelike gemeenskap en die sekulere omgewing. Die perikoop word ingelui met die begrip dcycarryroi ("geliefdes"). Dit is 'n vokatief wat gereeld in die Nuwe Testament aangetref word en die outeur gebruik dit in hierdie geval om tweerlei redes. In die eerste plek het dit die tradisionele wyse geword waarop Christene mekaar aangespreek het en sodoende verseker die skrywer sy geadresseerdes van sy vereenselwiging met hulle. Die skrywer projekteer homself dus as iemand wat die Christelike tradisies ken, sowel as een wat die antwoorde ken op die vrae in hulle gemoed. Tweedens wou die skrywer met hierdie aanspreekvorm ook sy gesindheid (van liefde) teenoor sy lesers verklaar en daarmee saam hulle welwillendheid teenoor hom verseker.

86 Werklike en Alternatiewe Tekswereld In hierdie gedeelte blyk dit dat die outeur die simboliese leemte aanvoel as: die moontlikheid dat sy lesers hul vryheid in Christus verkeerdelik kon vertolk (2:11, 16), en bandeloos lewe; dat hulle kon dink dat hulle nie meer die nodige eerbied en respek teenoor menslike owerhede hoef te betoon nie (2:13, 14 en 17), dat die lesers hulle kon onttrek van die samelewing en 'n afgesonderde leefwyse kon voer (2:12 en 15) om sodoende nie goeie werke teenoor mekaar en die ongelowiges te doen nie. Wat die eersgenoemde aanbetref, blyk dit dat die lesers in die werklike tekswereld hul vryheid in dieselfde lig as wetteloosheid kon beskou. So 'n beskouing het enersyds ingehou dat hulle kon reken dat hulle in Christus alle morele en juridiese wette oorwin het en daarom ook nie meer daaraan gebonde of verplig was om dit na te kom nie en dus maar bandeloos kon lewe. Die gevaar wat die skrywer met so 'n leefwyse voorsien het is dat dit van die Christendom 'n sosiale spektakel sou maak wat onnodige lyding in hulle geledere sou veroorsaak. Aan die anderkant was dit ook moontlik dat die Christene kon konformeer deur gehoor te gee aan alle kulturele en politiese wette en opdragte as 'n wyse om vervolging en lyding te ontsnap. Hierop sien die skrywer die gelowiges in die alternatiewe tekswereld as mense wat nie hulle vryheid in Christus misbruik om bandeloos te leef nie, maar eerder om God (nog beter) te dien. Dit is limners waartoe hulle geroep is en vrygemaak is van die heidense gebruike. Die gelowiges handhaaf verder 'n baie gebalanseerde lewenstyl. Hulle kom die wette van die owerhede na soos dit van goeie burgers verwag word, maar waar dit in stryd is met God se wil, is dit belangriker om God se opdragte uit te voer al sou dit ook beteken dat hulle deur die owerhede gestraf word. Wat b) aanbetref voel die skrywer aan dat sy lesers, in die lig van hulle onderdanigheid aan God as die hoogste gesag, met minagting teenoor 'n ongelowige keiser, sy gesante en ander medemense kon optree. Die owerheid word as boos beskou en daarom hoef onderdanigheid nie aan hulle bewys te word nie. In die alternatiewe wereld wat by vir hulle in sy teks voorstel, onderwerp die gelowiges hulle aan die owerheid (as aangestel deur God) en toon hulle die nodige respek teenoor alle mense. Dit beteken egter nie dat hulle maar buig voor alles en almal met ongevraagde gehoorsaamheid nie. Christene ken hulle plek in die samelewing en weet waar en wanneer om aan iemand die nodige respek en onderdanigheid te betoon. Hulle het dit leer ken in hulle Here (2:13) en tree met dieselfde verantwoordelikheid en liefde teenoor alle mense op.

87 83 Die leemte wat in c) gerdentifiseer word, het te make met 'n ander ontsnappingsmeganisme wat Christene kon gebruik om die spot en venyn van die ongelowiges te vermy. Die lesers het gereken dat hulle hul Christenskap in afsondering sou kon leef ten einde die minste moontlike weerstand en verwerping te ervaar. Dit het ook beteken dat hulle geen broederlikheid teenoor medegelowiges, en ook geen goeie dade teenoor ongelowiges betoon het nie. Hierteenoor stel die skrywer aan hulle die alternatief dat Christenskap juis aktiwiteit / optrede inhou. Christene doen goeie werke sons wat God dit van hulle verwag. Die doel van hul goeie werke is om byvoorbeeld liefde te bewys en diens te lewer, nie net aan mede gelowiges nie, maar ook aan ongelowiges wat 'n behoefte daaraan het. Hierdie Christene besef egter ook dat nie alle goeie werke deur mense as goed aanvaar sal word nie, maar dit weerhou hulle nie daarvan om te doen wat die Here van hulle verwag nie al sou dit ook beteken dat hulle daaroor beswadder en bespotlik gemaak word. In die werklike tekswereld het die Christene gereken dat hulle in die nuwe lewe vry gemaak is om te doen sons hulle wil. Die liggaamlike drifte het vir hulle geen problematiek opgelewer nie, aangesien hulle maar daaraan kon toegee. Die eskatologiese verwagting wat hulle gehad het, het daarvan getuig dat dade geen rol gespeel het nie. Hierteenoor stet die skrywer die alternatiewe tekswereld as een waarin die Christene hul geloof in Jesus Christus sien as vrymakend van 'n valse godsdiens, terwyl dit jou plaas onder 'n nuwe Heer, naamlik God. Die liggaamlike drifte word onder beheer van die geestelike / Woord van God geplaas, en die aardse lewe word beskou as 'n lewe in vreemdelingskap met die oog op die ewige lewe Transuniversele Relasies As teken van sy solidariteit met die lesers, spreek die outeur hulle aan as "geliefdes." Hy verkry daarmee hulle aandag omdat dit vir hulle 'n teken is dat by goeie bedoelings het met sy boodskap aan hulle. Die metafoor bywoners en vreemdelinge wil die brug slaan tussen die ou yolk van God (Israel) en die lesers as nuwe yolk van God (analogiese argumentering). Deur die rasionele premisse uit die gedeelde tradisie, naamlik dat die owerhede deur God aangestel is, en dat gelowiges God se slawe is, beweeg die outeur sy lesers van die werklike na die alternatiewe tekswereld. Ten slotte is hier ook sprake van 'n emosionele appal in die sin dat heidene ook gered kan word.

88 84 HOOFSTUK 4 Afdeling II: Die Verhouding Tussen Slawe en Base (2:18-25) 1., STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 91

89 85 Die Verhouding Tussen Slawe en Base (2:18-25) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Met die vokatief of OLKETCCL ("huisbediendes") waarmee 2:18 begin is dit duidelik dat die skrywer sy fokus verskuif vanaf die algemene Oiyatmtoi. in 2:11) na die spesifieke. In die voorafgaande verse het hy met Christene oor die algemeen in hulle verhouding tot God, die owerhede en mekaar gepraat. Vanaf 2:18 rig hy horn spesifiek tot die Christene wat as huisbediendes / slawe hulle dagtaak moet verrig. Vanaf 3:1-7 is die skrywer in gesprek met vroue en mans. Die verband wat hierdie perikoop (2:18-25) met die voorafgaande, sowel as daaropvolgende gedeeltes het, word deur Martin (1992:204) aangetoon as trcivrac TLIAGCCTE ("betoon eerbied teenoor almal" 2:17) al is dit so dat die tema irtrordcraw ("onderwerp") 'n groot rol in hierdie deel speel. Die perikoop sluit of (soos die ander dele binne die groter konteks) met 'n slcrifaanhaling uit Jesaja 53:9 en uiteindelik 'n similee >jte y&p we trpopata TrA.av4tEvoi. ("want julle het soos skape gedwaal") Sintaktiese en Semantiese Analise > In 2:18 (wat nie 'n hoofwerkwoord bevat nie) funksioneer die participium otracccooap.evot ("onderdanig") as 'n imperatief met die betekeniskrag: wees onderdanig! Met die benaming of oithcai. in 2:18 in plaas van byvoorbeeld of 8o0Xot kan dit wees dat die skrywer hiermee slawe wat aan huishoudings gekoppel was, op die oog gehad het mense wat hul "slaafskap" oorgeerf het van hul ouers en grootouers. Die feit dat hy hulle op hierdie spesifieke wyse aanspreek, sou bloot dien as 'n versagtende vorm en nie om daarmee te kenne te gee dat hulle enigiets anders as slawe was nie. Wat die skrywer egter te kenne gee is dat daar ook slawe was wat aan die Christelike gemeenskap en dus as lede van God se huisgesin behoort het. Hierdie slawe, oftewel bediendes (NAV:1983) moes hulleself onderwerp aan hulle werkgewers. Die gebruik van die woord szpopcp ("eerbied") wat deur die slawe / bediendes bewys moes word, laat onmiddellik (na

90 86 aanleiding van die voorafgaande 2:17 [waar ckopdak alleen op God van toepassing gemaak is]) die vraag ontstaan of die skrywer nou wil he dat slawe dieselfde eerbied vir hul werkgewers moet he as vir God. Die rede hiervoor is dat gesag deur God gedelegeer word. Van God of volg dit in hierargiese volgorde na die keiser, dan na die goewerneurs, en daarna na die patriarg. In die mate dat slawe aan die patriarg (hoof van die huishouding) onderdanig is, is hulle in werklikheid onderdanig aan God. Navorsers (waaronder Achtemeier [1996:195], Kelly [1969:116] en Goppelt [1978:193]) reken dat dit nie die geval is nie en dat die frase eerder daarna verwys dat slawe op so 'n manier vir hul eienaars sal werk en onderdanig wees, dat God daardeur geeer sal word. Hierdie opdrag aan die slawe hou verder ook in dat hulle nie opdragte sal uitvoer wat hul getrouheid aan God mag skade aandoen nie. Om byvoorbeeld aan heidense afgodspraktyke deel te neem, of Christus te verloen, vorm nie deel van hulle onderdanigheid nie en moet weerstaan word. 'n Ander vraag wat hieruit voortvloei is of die skrywer hiermee slawemy as 'n regverdigbare praktyk sou goedkeur. So 'n bedoeling kan egter nie uit die brief afgelei word nie (so ook Achtemeier [1996:195]). Dit blyk eerder dat hier sprake is van versigtigheid om nie 'n opstand onder die slawe / bediendes te ontketen nie en sodoende katastrofale gevolge vir die samelewing kon veroorsaak nie. Uiteindelik kon dit ook daartoe lei dat die totale Christendom deur die Romeine uitgewis sou word. Ter wille van die vrede en die voortgang van die Christendom, gee hy hierdie opdrag aan die slawe wat deel was van die huishouding van God. Hulle onderdanigheid mag ook nie net geblyk het teenoor die goeie base nie, maar wel ook teenoor die base wat ongenaakbaar was. Uiteindelik word hulle hier opgeroep tot konformering aan die bestaande samelewingstrukture, in soverre as wat dit nie teen God se gesag indruis nie. > In 2:19-20 brei die skrywer verder uit op die onderdanigheid wat van die slaaf / bediende verwag word. Vers 19 bied 'n positiewe, vers 20a 'n negatiewe en vers 20b weer 'n positiewe stelling rakende die slaaf / eienaar verhouding. In beide 2:19 en 2:20 kom 'n chiastiese parallellisme met die struktuur a,b,b,a voor. Die herhaling van die frase wino xcipic ("hierdie genade") in 2:19a en 2:20b vorm 'n inclusio wat dan ook die twee verse as 'n retoriese eenheid afrond. the begrip xdptc wat gewoonlik die betekenis van goddelike genade dra, moet in hierdie gedeelte volgens Achtemeier (1996:196) en Kelly (1969:116) eerder beskou word as "iets wat aangenaam is vir God." Hierdie "iets" is niks anders nie as die geduldige dra van onregverdige lyding. 'n Direkte parallel vir so 'n verklaring word ook in Lukas 6:23-25 aangetref. Dit is vir God "aangenaam" as sy slaaf-kind onregverdige lyding geduldig kan verdra. Die vraag wat noodwendig gevra word is wanneer daar nou eintlik sprake is van hierdie inicrxwv ciebuoc ("onregverdige lyding"). Vanuit die konteks en die verbandhoudende frase bac auvei.oriow 0E06 Cvanwed die bewussyn van God" Achtemeier {1996:196}]) is dit alleen moontlik vir 'n slaaf om onregverdig te ly omdat hy 'n Christen is en nie

91 87 omdat by bloot lui of weerbarstig is nie. Dan ly so 'n slaaf regverdiglik. Uiteindelik, deur gebruikmaking van trc ("enigeen") wil die skrywer 'n algemene stelling maak, naamlik dat dit 'n saak is wat nie net op slawe nie, maar op alle mense van toepassing is. Met 2:20 (wat ook 'n chiastiese struktuur vertoon) wil die skrywer aantoon waarom dit net onregverdige lyding is wat "kredietwaardig" is. Die voorbeeld van so 'n lyding word in Christus gevind en in die volgende verse uitgewerk. Kelly (1969:118) maak melding van die groot impak wat Christus se geduldige, onregverdige lyding op die vroee Christelike lektuur gehad het (bv. Fil. 2:5-8 en Heb. 13:13). Dit is ook die tema wat volgens Achtemeier (1996:198) onderliggend aan die hele brief le. Die woord KAloc ("roem") is 'n hapax legomenon wat net hier in die Nuwe Testament voorkom. Die Wep van 2:21 open die antwoord op 'n vraag wat in 2:20 geimpliseer is, naamlik waarom dit dan so is dat dit vir God aangenaam is om te sien hoe Christen-slawe ly wanneer hulle goed doen. Die antwoord word gegee as Eic Tarn EafienTE ("hiertoe is julle geroep"). Met Orr word daar dan op die rede vir so 'n vorm van lyding aangedui, naamlik omdat Christus ook so gely het. Alhoewel die frase uitep out3v ("vir julle") volgens Achtemeier (1996:198) eintlik oorbodig is, wys Schelkle (1970:81) daarop dat dit op die sterk invloed dui wat die bestaande geloofsformuliere op die denke van die skrywer gehad het. Binne hierdie konteks is dit duidelik dat die effek wat Christus se lyding vir ons gehad het was om vir ons 'n voorbeeld te stel wat ons moet navolg. Hierdie voorbeeld (Orroypap.giv hapax legomenon in die Nuwe Testament) verwys letterlik na die letters van die alfabet wat deur kinders afgetrek is om sodoende te leer skryf. Die voorbeeld bestaan daarin tva ErraicaouefiartrE totc txveatv aura ("sodat julle in sy voetspore kan volg"). In hierdie geval is dit nie 'n oproep tot nabootsing (soos wat dit byvoorbeeld in 1 Kor. 4:16 en 1 Tess. 2:14 gebruik word) nie, maar dat hulle bereid sal wees om onregverdige lyding te verdra. In 2:22 begin die ontvouing van die voorbeeld wat Christus gestel het en waarin Christene Hom moet navolg. Hierdie is 'n presiese aanhaling uit Jesaja 53:9b van die LXX behalwe dat die LXX e op.f.av gebruik in plaas van etpapttaii (soos hier). Die klem word in hierdie vers geplaas op die onskuld van Christus. Dit is alleen wanneer Christene onskuldig is aan die kwaad en daarvoor moet ly, dat hulle lyding ware navolging van Christus se voorbeeld kan wees. Christus se voorbeeld het behels dat Hy geen sonde gedoen het nie. Hy het nie kwaad gepraat van die mense wat Horn so onregverdig behandel het nie. Dit kan wees dat die slawe hul base geweld sou wou aandoen, of hulle sou wou sleg se wanneer hulle onregverdiglik behandel word. Hulle moes dan egter Jesus se voorbeeld in gedagte hou en hulle onregverdige lyding aanvaar soos wat Hy dit gedoen het.

92 88 Volgens Achtemeier (1996:200) kom dit vreemd voor dat 2:23 geen skrifaanhaling bevat nie, veral aangesien dit voorkom asof die skrywer iets van Christus se swye hiermee aan sy lesers wil deurgee. Hy stel voor dat dit 'n komposisie van skrywer self is. Die punt van hierdie vers (veral die eerste twee frases) is nie dat Christus stilgebly het nie, maar eerder dat Hy nie daarop uit was om mense in eie munt terug te betaal nie. Deur die gebruik van die imperfektum van die werkwoorde (ennexor5oper ["om sleg te maak"], licrecier ["om te dreig"]) wys die skrywer daarop dat Christus hierdie smaad herhaaldelik moes verduur. In die derde frase (weereens met die werkwoord in die imperfektum [Trape5C5ou {"om oor te ban]) word die positiewe "optrede" in die lig van herhaalde aanslae gegee, naamlik om alles aan God oor te Iaat wat regverdig oordeel. Deur alles heen het Christus sondeloos en sonder gedagtes aan weerwraak gebly. Uiteindelik kom die wraak God toe (Rom. 12:19). Die woorde van die eerste helfte van 2:24a herinner aan Jesaja 53:4, 11 en 12. Die frase enilivercev ev TC) crusiscat autou errt TO &lacy toon ooreenkoms met 'n frase wat gereeld in die LXX gebruik word om die le van 'n offer op die altaar te beslcryf (Gen. 8:20 en Lev. 14:20). Terwyl Bigg (1961:147) reken dat hier kultiese taal gebesig word met Christus wat die rol van die offerdier speel, is dit nie moontlik nie aangesien dit nie Christus se Iiggaam is wat die voorwerp van aviivercev ("om te dra") is nie, maar wel rig CcirapTiccc ijp.cw Cons sonde"). Volgens Achtemeier (1996:202) is daar nerens in Ou Testamentse kultiese taal verwysing na sonde wat op die altaar gele word nie. Ander navorsers (byvoorbeeld Schelkle [1961:85] en Windisch [1951:65-66]) lees weer hierin 'n verwysing na die sondebok waarvan in Levitikus 16:20-22 sprake is. Die probleem met so 'n verklaring is dat dit nie ooreenstem met die ware gebeure nie. Die sondebok is nie geoffer nie, maar wel die woestyn ingejaag. Die verwysing na Eaov ("vloekhout") kom ook in die Ou Testament (Deut. 21:23) en elders in die Nuwe Testament (Gal. 3:13) voor. Vers 24c is direk uit Jesaja 53:5 oorgeneem met die uitsondering van motor) (in Jesaja) wat hier vervang is met &u ("deur wie") en die werkwoordvorm wat verander van tweede persoon meervoud na eerste persoon meervoud. Hierdie frase behels dat Christus se lyding en dood 'n nuwe lewe van geregtigheid moontlik gemaak het. In 2:25 vind daar 'n verandering van onderwerp plaas. Die rede hiervoor blyk te wees dat die outeur die teks van Jesaja 53:5-6 gevolg het. Die rip dui 'n verklaring aan op die skrywer se voorafgaande woorde. Die genesing (2:24c) wat nodig geword het in die lesers se geval, was nie soseer dat hulle vroeer by die Herder was, toe weggedwaal, en nou weer moes teruggebring word nie. Dit is

93 89 eerder 'n genesing van hul vroeere status as heidene na hul nuwe status as lede van die Christelike gemeenskap. 'n Vraag wat vervolgens ontstaan is na wie die Herder in 25b verwys. Aangesien daar in die Nuwe Testament geen verwysing na God as Herder is nie, sowel as die skrywer se verwysing in 5:4 na Christus as die tipxyrroip.riv ("Opperherder") en die noue verband wat met 2:24c gehandhaaf word, blyk TroLithvcc in hierdie geval na Jesus te verwys. Dieselfde kan van ETr[OKOITOV opgemerk word. Tuxesw i)}. 31) ("julle siele") moet in hierdie geval (soos by. in 1:9) nie bloot as die siel van die mens beskou word nie, maar die hele mens. Die betekenis is dat Jesus hulle (onverganklike) siele versorg sodat hulle ewig kan lewe Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie gedeelte is: Dit is noodsaaklik dat slawe hulle base, al is hulle onregverdig, sal gehoorsaam (2:18). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Indien God wil dat slawe hul base sal gehoorsaam, al tree hulle onregverdig op (2:18), en God slawe, wat onregverdig behandel word, eskatologies beloon (2:19), en God geregverdigde straf nie eskatologies beloon nie (2:20), en Christus vir slawe 'n voorbeeld van gehoorsaamheid gestel het (2:21), en Gehoorsaamheid hiervolgens beteken om nie terug te praat, nie te beledig, nie te dreig nie (2:23), en God onregverdige base eskatologies sal oordeel (2:23), en Jesus se lyding aan die kruis slawe se sonde wegneem en dit vir hulle moontlik maak om te lewe soos God vereis (2:24), en Jesus slawe se eintlike baas is (2:25), dan

94 90 is dit noodsaaklik dat slawe hulle base, al is hulle onregverdig, sal gehoorsaam. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Die gedeelde Christelike tradisie ('n uitbreiding op by. Matt. 5:46). Die gedeelde Christelike tradisie. Die gedeelde Christelike tradisie. Die gedeelde Christelike tradisie, sowel as die exemplum van Christus. Die gedeelde Christelike tradisie (vgl. Jes. 53:9 wat Christologies uitgele is). Die gedeelde Christelike tradisie (vgl. Rom. 12:19). Die gedeelde Christelike tradisie (vgl. Jes. 53:4, 12), asook 'n analogie met 'n geneser (vgl: Jes. 53:5 "deur sy wonde is ons genees"). Analogie met voetspore en inroypap.p.6c ("voorbeeld"). Analogie met skape wat 'n herder het (as Christologiese uitleg van Jes. 53:6) 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer projekteer homseif as die stem van die tradisie. Deurdat hy die slawe aanspreek as OLKEML dui hy op sy empatie met hulle en word erkenning gegee dat hulle persone is wat 'n funksionele deel van die huishouding uitmaak. Hy maak in hierdie proses ook gebruik van die exemplum van Jesus se historiese lyding soos wat dit oorgelewer is, om sy lesers te modaliseer tot navolging van hul Here se voorbeeld. Deurdat hy in die voorafgaande perikoop sy lesers daarop gewys het dat hulle almal eintlik slawe van God is, word at die gelowiges in die onderskeie Romeinse provinsies (soos in 1:1 gedefinieer), by sy boodskap betrek. Die woorde KA.toc ("roem") in 2:20, inroypaup.6v ("voorbeeld") in 2:21, en &vs aot8op&) ("teruggeskel") in 2:23 is hapax legomena wat net in hierdie tekste van die Nuwe Testament aangetref word met die doel van stilistiese afwisseling. Hiervolgens kan dit ook afgelei word dat die geskrif teen die laaste dekade van die eerste eeu na Christus ontstaan het omdat dit ook in ander geskrifte van hierdie tyd voorkom (vgl. Bigg 1961:7-8) byvoorbeeld 1 Clemens Romanus V.8. Die outeur maak verder van paranese gebruik om sy lesers se welwillendheid te behou. Enersyds vermaan hy hulle sterk deur hulle op te roep tot onderdanigheid. Andersyds word hulle ook verseker van God se genade indien hulle sou moes ly as gevolg van so 'n gesindheid.

95 Werklike en Alternatiewe Telcswereld Die werklike tekswe'reld waarbinne die skrywer sy lesers adresseer, is een waar die implisiete Christene, as slawe / huisbediendes gedien het. In 'n breer konteks was hulle paradigmaties van alle Christene (as slawe van God 2:16). Hulle, sowel as hulle lot kon as eksemplaries beskryf word van alle Christene wat binne die destydse Romeinse ryk gewoon het. Hierdie slawe / Christene het gekla oor die lyding wat hulle moes verduur. Die ongeduld wat hiermee gepaard gegaan het, het daartoe gelei dat hulle sonde gedoen het deur tee te praat, te dreig en te beledig, en dan as gevolg daarvan is hulle gestraf. Hulle het geredeneer dat so 'n optrede van hulle kant geregverdig was en dat hulle dan sou kon roem in die straf wat hulle daarvoor ontvang het aangesien God van hulle verwag het om te ly. 'n Volgende misverstand wat daar by hulle was, is dat hulle gedink het hulle hoef net eerbied te betoon aan die eienaars wat hulle goed en vriendelik behandel het. Onredelike en kwaai eienaars moes in eie munt terugbetaal word met disrespek en ongehoorsaamheid. Die opvatting het geheers dat geloof in Jesus Christus nie navolging beteken het nie. Hiernaas was daar 'n verdere opvatting onder die gelowiges dat die vrymaking deur Jesus ook sosiale vrymaking beteken (na aanleiding van byvoorbeeld Gal. 3:28). Die alternatiewe tekswereld word aan die lesers voorgehou in die vorm van die exemplum van Jesus Christus. Hy het geen sonde gedoen nie. In sy mond is geen bedrog gevind nie. Toe mense Hom uitgeskel het, het Hy nie teruggeskel nie. Toe Hy gely het, het Hy nie gedreig nie. Die lyding wat Hy verduur het, was totaal onregverdig en nooit as gevolg van sy eie skuld nie. Nooit het Hy die wet in eie hande geneem en wraakgedagtes gekoester teenoor die mense wat Horn belaster en gemartel het nie. Hy het alles oorgelaat aan die Een (God) wat regverdig oordeel. Die Christene in hierdie alternatiewe wereld volg die voorbeeld van Christus na. Dit is vir hulle nie 'n swaar ding om onregverdig te ly nie, want hulle doen dit vir die Here wat ook eens vir hulle gely het. Vir hulle is Christus die eintlike baas en die sosiale strukture is deur God ingestel Transuniversele Relasies Die outeur maak in hierdie perikoop van rasionele argumente gebruik. Hy trek die implikasies van Jesus se onregverdige lyding deur na hulle eie lewe. God word beskryf as die eintlike oorsprong en houer van gesag, en Jesus Christus is die eintlike baas. Hier is ook sprake van 'n emosionele appel waar die skrywer vir God beskryf as die een wat slawe eskatologies beloon, en base eskatologies straf.

96 92 Die gebruikmaking van analogiee is 'n verdere metode wat die skrywer aanwend om sy lesers to beweeg van die werklike na die altematiewe tekswereld. Hieronder geld die volgende: soos kinders wat in die slcryfproses die "volmaakte" voorbeeld gevolg het, so moet slawe ook die voorbeeld van Jesus volg; soos skape wat verdwaal het, en 'n herder kry, so is Jesus die nuwe Herder / Baas van die slawe; soos 'n dokter mense genees, so genees Jesus slawe se geestelike wonde sodat hulle in geregtigheid kan funksioneer. Hy maak ook van die gesag van skrifaanhalings gebruik (Matt. 5:46, in 'n uitgebreide toepassing as Jesuslogion; Jes. 53:4, 5, 6, 9, 12 en Rom. 12:19).

97 93 HOOFSTUK 4 Afdeling III: Die Verhouding Tussen Vroue en Mans (3:1-7) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 102

98 94 Die Verhouding Tussen Vroue en Mans (3:1-7) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie gedeelte word net soos die voorafgaande ingelei met 'n vokatief yuineikcc ("vroue") gevolg deur 'n participium imomacrey.eval ("terwyl julle julleself onderwerp") wat die funksie van 'n imperatief ("onderwerp julleself") aanneem. Die skrywer dui hiermee 'n nuwe fokuspunt vir sy gesprek aan, naamlik die vroue. Die mans word op dieselfde wyse in 3:7 aangespreek met die vokatief of tevapcc ("die mans") gevolg deur die participia GUVOLKOOPTEC ("terwyl julle saambly"), en cinovp.ov-cec ("terwyl julle eer bewys"). Soos in 3:1 neem laasgenoemde participium ook die funksie van 'n imperatief aan. Die gedrag wat mans teenoor vroue moet openbaar word beskryf as &TIOVE.LOVTEC 'RIAU ("bewys eer"). Waar mans so optree teenoor vroue, is hulle mede-erfgename van die lewe as genadegawe en sal hulle met vrymoedigheid kan bid. Die gedeelte vorm baie duidelik 'n tematiese eenheid, naamlik die wedersydse gedrag van vroue (3:1-6) en mans (3:7) in die huwelik teenoor mekaar Sintaktiese en Semantiese Analise > Die gebruik van die bywoord 61.toCwc ("net so") kan maklik in die lig van die voorafgaande 2:18-25 geinterpreteer word as sou dit 'n oproep aan die vroue wees om dieselfde onderdanigheid te betoon as die slawe. Bigg (1961:150) en Achtemeier (1996:209) stem saam dat hierdie oproep aansluit by die imperatiewe van 2:17, met ander woorde dat Christenvroue en mans net soos Christenslawe alle mense moet respekteer, hulle medegelowiges moet liefhe, God moet vrees en die keiser moet eer. In die vroue se geval word dit nou net verder uitgewerk deur aan hul mans onderdanig te wees (so by. Slaughter [1996a:69]). Die gebruik van Latoic is bloot om aan te toon dat die vroue teenoor hulle mans onderdanig moet wees (sien ook Bigg [1961:150]) en kan dui op 'n stilistiese afwisseling vir "julle mans." Dit is spesifiek gerig aan die Christenvrou teenoor haar man, of by 'n

99 95 Christen is of nie. Die Iva dui op die rede waarom die Christenvrou so 'n houding teenoor haar man behoort te he, naamlik sodat 'n ongelowige man oorgehaal kan word om die Christelike geloof te aanvaar. Hierdie woord word hoofsaaklik aan die Christenvroue wat met ongelowige mans getroud is, gerig. Die frase earaeofiaut ti:;) AOyy ("ongehoorsaam aan die Woord") kan vervolgens dui op 'n aktiewe opposisie wat die man teen die Christelike geloof kon he (Achtemeier [1996:210]). Wanneer die outeur aan die vrou die "raad" gee om deur onderdanigheid en stilswye haar man oor te wen (kepocc(vco: "te lei" na Christus), dan dui dit daarop dat die situasie al so ver gevorder het dat woorde (getuienis) nie meer help nie. Al getuienis wat dan nog kon slaag, was die getuienis van die vrou se onderdanige, respekvolle (Slaughter [1996b:204]) en tog Christelike lewe. > In 3:2 word die voorafgaande as't ware herbevestig. Die bedoeling is dat 'n ongelowige man nog die verkondigde evangelie kan verwerp, maar dat by steeds tot geloof kon kom deur sy vrou se voorbeeldige lewe. Hiermee word ter selfdertyd geimpliseer dat vroue die vryheid van godsdiens gegun is. Met gebruikmaking van die frase Ev opq ("in / met vrees" soos ook in 2:18) word die Christenvroue daaraan herinner dat hulle eerstens eerbied aan God verskuldig is. Dit kom nog voor die respek of vrees wat hulle vir hul mans mag he. Indien onderdanigheid van die Christenvrou sou verwag om iets te doen wat in stryd is met haar geloof, dan mag sy dit nie doen nie. Hierdie siening berus op die Goddelike hierargie, naamlik God as die hoogste gesag, daamaas die mans en dan die vroue. Waar 'n vrou respek teenoor haar man betoon, daar betoon sy ook respek teenoor God. Die probleem wat 3:2 aanspreek is nie soseer die van 'n vrou wat die Hellenistiese ideaal van 'n vrou (wat in alles aan haar man onderdanig moet wees) kan teegaan nie, maar eerder die gevaar dat die Christenvrou volgens haar nie-christen man se kultuur gedwing kon word om haar man se godsdiens aan te neem. Goppelt (1978:214) stem hiermee saam en voeg by dat hierdie vers nie die gelykheid van man en vrou (soos wat dit al deur Jesus in Matt. 19:4-6 beskryf is) wil bevraagteken nie. Dit gaan hier oor die gelowige vrou en haar ongelowige man en die beste wyse waarop sy hom kan oorhaal tot die Christelike geloof. > In die volgende twee verse 3:3-4 word 'n beskrywing gegee van die Christenvrou soos wat dit as tradisie in die antieke wereld oorgelewer is. Soos in Jesaja 3:18-24 waarsku die skrywer die Christenvroue teen 'n oormaat van "opmaakgoed." In die Grieks-Romeinse tradisie is dit ook sterk aanbeveel dat vroue eerder sober geklee sal wees as dat hulle met duur behangsels sal rondloop. Die saak waaroor dit vir die skrywer ten diepste gaan is dat die Christenvrou se aantrekkingskrag vir haar man nie eerstens gebou sal wees op die uiterlike dinge nie, maar wel die innerlike. Vroue moet dus nie konsentreer op die laere drifte (wat deur versiering aangetrek word) van hul mans nie, maar eerder op die hoere (wat deur soberheid en onderdanigheid aangetrek word). Deur versiering kan 'n

100 96 vrou die aandag van ander mans trek en sodoende "uittree" van onderdanigheid aan haar man. Deur 'n innerlike houding van stil wees en respek vir haar man, is die vrou egter op 'n hoer vlalc soos 'n man (Eofeptotroc 3:4). Die boodskap is dus dat 'n vrou meer "manlik" moet optree (sien ook Livius xxxiv.7 in Bigg [1961:152]). Mans versier nie hulleself om die vroue se laer drifte aan te spreek nie. Achtemeier (1996:213) sien in hierdie verse 'n oproep aan die Christenvrou om sober te wees in haar uiterlike voorkoms. Meer aandag moet aan die innerlike waardes gegee word waaronder haar hoofdoel moet wees om so op te tree dat sy aangenaam vir God sal wees ('n saak wat ook in 2:18 e.v. teenoor die slawe geopper is). Deur onderdanig teenoor die man te wees, toon die vrou haar onderdanigheid aan God. Vers 4 gee positiewe raad (teenoor die negatiewe van die vorige vers) aan die Christenvrou wat aangenaam vir God wil wees, en terselfdertyd haar ongelowige man vir die Christendom wil wen. Van 3:4 se samestelling se Kelly (1969:129) "The whole construction is distinctly clumsy, but he is plainly struggling to contrast interior character with outward appearance." Hy gaan voort deur die frase O Kpinrcbc.rfIc Kap6Lac Evepunroc te verklaar as die ongesiene persoonlikheid van die mens. Achtemeier (1996:213) is van mening dat die skrywer hier selfs meer op die oog het as dit. Dit gaan hier oor wat slegs vir God sigbaar is. Dit word alleen sigbaar vir mense wanneer dit in uiterlike dade omskep word. Hiermee stem Slaughter (1996c:359) saam wanneer by se: "... fashion is a metaphor for conduct." Die Ou Testamentiese vroue het deur hulle gedrag getoon dat hulle onderdanig aan hulle mans is. Die frase wat hierop volg is 'n aanduiding van die dinge waarmee die Christenvrou haar innerlike mens moet beklee. Dit word met die uiterlike, verganklike gekontrasteer deur 6, TG) e4ec'eptcp rob npacwc Kai flauxiou TivE Ukt at oc ("in die onverganklikheid van 'n beskeie en stille gees"). Dit is die "kleredrag" wat vir God waarde het, waarmee die Christenvrou haar innerlike moet beklee, en wat in haar gedrag teenoor haar man sigbaar moet wees. Met hierdie teks sinspeel die skrywer op die eskatologiese verlossing, sowel as die dualisme tussen liggaam en gees. Met 3:5 word 'n verdere motivering aangedui vir die raad wat die skrywer aan die vroue van die Christengemeenskap in die voorafgaande verse gegee het. Die frase at &yrar yuvatkec ("die heilige vroue") is uniek in die hele Christelike kanon (Achtemeier [1996:214]). Dit is duidelik dat hierdie vroue as kontras met die aartsvaders (Abraham, Isak en Jakob) aangedui word. Hierdie is 'n nuwe visie wat deur die outeur geopen word en dui op 'n verskuiwing wat plaasgevind het ten opsigte van die denke oor die vrou. Die vraag kan nou ontstaan wie hierdie heilige vroue is? Met sy verwysing na Sara in 3:6 reken Achtemeier (1996:214) dat die skrywer hier die matriarge (Sara, Rebekka, Ragel en Lea) bedoel. Schelkle (1970:90) reken dat dit vanwee hul kultiese verbondenheid aan die Godsvolk is dat hulle as "heilig" beskryf word en nie as gevolg van hul morele kwaliteite nie.

101 97 Goppelt (1978:218) verklaar hierop dat hulle hier as rolmodelle voorgehou word op grond van die redes wat in 3:5 aangedui word, te wete ai E,Urt(ouaar Etc OEOv ("wat hulle hoop in / op God gestel het") en inrcruccaa6pkvar toic it5loi.c ecapecow ("hulleself ondergeskik aan hul eie mans gestel het"). Hierdie is die heiligheid waarmee die vroue van ouds hulle beklee het en wat as voorbeeld vir die Christenvroue moet dien. Achtemeier (1996:215) reken dat die eerste deug die eintlike een is waarop die skrywer die klem wil laat val en dat die tweede eintlik 'n vroee afsluiting van sy argument is. Dit blyk egter meer korrek om te verklaar dat (in die lig van die hierargiese struktuur) hier vir die vroue gese word: "Jy dien God deur jou man te dien." Vers 6 wil Sara as voorbeeld (thc E&ppa) vir die Christenvroue voorhou. Die rede waarom sy as voorbeeld geneem word, is nie moeilik om te verklaar nie aangesien sy in beide die Joodse en Christelike (Heb. 11:11) tradisies hoe aansien geniet het. Sara was immers die vrou van die groot aartsvader Abraham. Die eienskap van Sara wat vir die skrywer uitstaan, dui hy aan as inynkouaev ryr 'APpaciu, k6plov airrov Kcao0acc ("sy het horn gehoorsaam deur horn tee? te noem"). In die tweede gedeelte van 3:6 word Christenvroue haar kinders genoem omdat hulle ayaearrotobacci Kai µi1 4opo6p.Evai inp5e[riav rpronatv ("goed gedoen en geen vrees getoon het nie"). Dit dien ook as parallel vir die manlike Christene wat nasate van Abraham is. Die aoristus EyEVrjOrlrE ("julle het geword") dui daarop dat hier nie sprake van 'n voorwaarde is nie. Hulle het dus haar kinders geword toe hulle goed gedoen het en geen vrees getoon het nie. Kelly (1969:131) wil op hierdie punt die klem laat val op wanneer Christenvroue Sara se kinders geword het, en hy stel dan voor dat dit by hulle eerste plek van gehoorsaamheid, naamlik die doop, was. Achtemeier (1996:216) en Goppelt (1978:219) is egter van mening dat so 'n diskussie die hele punt van die perikoop mis, want dit gaan hier oor hoe Christenvroue behoort op te tree binne die huwelike met ongelowige mans. Uiteindelik vat Windisch (1951:68) dit goed saam wanneer hy hierdie vers verklaar deur te se dat Christenvroue kinders van Sara geword het toe hulle gehoorsaam geword het (aan God) en geen vrees getoon het (vir hul ongelowige mans) nie. Sly (1991: ) maak die interessante opmerking (in kritiek op Philo en Josephus se verklaring van hierdie gedeelte) dat daar weliswaar ook 'n geleentheid was waarop Abraham aan Sara gehoor gegee het ( Gen. 16:2). In Genesis 21:12 het God self aan Abraham gese om te luister na alles wat Sara vir horn sou se, en in Genesis 16:6 het hy aan sy vrou se begeertes toegegee. Gesien binne die betrokke kontelcs (van Genesis, sowel as 1 Petrus) pas hierdie opmerking sinvol in aangesien dit steeds gaan om die wedersydse verpligtinge tussen vrou en man, maar veral waar die eerbied vir God (en sy wil) voorop staan.

102 98 > Met 3:7 wend die skrywer horn tot die mans binne die Christelike gemeenskap. 'n Unieke verskynsel in die eerste Petrusbrief se huistafels word aangedui deurdat by sy lesers op wedersydse verpligtinge wys. In die bespreking oor die verhouding tussen slawe en owerhede is daar nie sprake van so 'n wedersydse opdrag nie. Die inleidende woorde van 3:7 of litt5pec het volgens Achtemeier (1996:217) 'n wyer betekenis as wat dit soms verklaar word (soos by. in die NAV:1983). Die begrip sluit weliswaar die eggenote in, maar die gebruik van die adjektief tt,) yuycakdoi ("die vroulike") later in die vers, in plaas van sti yinin ("die vrou"), dui daarop dat die skrywer hiermee al die eggenote binne die Christelike gemeenskap aanspreek. Die vroulike geslag word hier as die swakker "vat / houer / voertuig" (geslag) beskryf. Dit verwys volgens Goppelt (1978:222) nie na die morele of intellektuele nie, maar wel na die fisieke kwaliteite van die vrou. Die feit dat hier na die vroulike geslag as die swaldcer "houer" verwys word, hou ook in dat alle mense "houers" is en daarom mag die een nie van homself meer dink as die ander nie. In Jeremia 18:1-11 en Romeine 9:21-23 word van pottebakkerswerk gebruik gemaak as 'n analogie om dieselfde menslike situasie te beskryf. Die wyse waarop mans met die vroulike geslag moet saamleef, word beskryf met kat& yvianv ("volgens kennis / verstandig"). Achtemeier (1996:218) reken dat dit dieselfde vertolk moet word as die Ev 4)613cp ("met eerbied") van 3:2 en die &ix auyeferrimy 0E430 ("vanwee jou bewussyn van God") van 2:9. Die beter moontlikheid is eerder om die lewenshouding van die man teenoor die vrou te beskryf met ey z Dit maak sin uit vir mans van die Christelike gemeenskap om soos die slawe en die vroue nie maar volgens eie goeddunke op te tree nie, maar voortdurend te vra na God se wil. Sodoende moet ook die mans daarop ingestel wees om te leef in gehoorsaamheid aan God. Met die skrywer se verwysing na vroue as auyaripoy6itotc xecptroc (colic ("mede-erfgename van die genade van lewe") word 'n verdere rede aangedui waarom Christenmans nie dieselfde houding teenoor vroue moet inneem as dit wat in hul normale kuturele situasie gangbaar was nie. Dit is moontlik dat daar die opvatting bestaan het dat vroue nie in hierdie "genade van die lewe" gedeel het nie. As erfgename van God se genade staan mans en vroue op dieselfde vlak. Die ems waarmee God hierdie saak bejeen, volgens die skrywer, word in die laaste frase aangedui met E ic TO IA EyKOrrrEa8ac -ukc trpoceux&c Ugly ("sodat julle gebede nie verhinder word nie"). Mans wat vroue nie met eerbied en volgens God se wil behandel nie, moenie dink dat God na hulle gebede sal luister nie! In hierdie gedeelte word 'n waarskuwing aan die mans binne die Christelike gemeenskap geimpliseer, naamlik die opdrag aan Christenvroue in 3:1-6 om onderdanig aan hul ongelowige mans te wees, het nie die mans binne dieselfde Christelike gemeenskap bo die vroue verhef soos wat dit onder die heidene gebruik was nie. Vroue, in God se oe, word geensins minderwaardig gereken teenoor mans nie. Goppelt (1978:222) se hulle is gelyke erfgename van God se genade wat die belofte van die ewige lewe inhou.

103 Proposisie en Bewysvoering Twee argumente kom in hierdie perikoop na yore, naamlik Die Eerste Proposisie is: Dit is noodsaaklik dat vroue hul mans gehoorsaam (3:1). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Indien Ongelowige mans deur hul gelowige vroue se gehoorsame gedrag vir die Christendom gewen kan word (3:1), en egte vrou-wees nie gelee is in uiterlike versiering nie (3:3), en egte vrou-wees geled is in gehoorsame optrede, naamlik beskeidenheid en stilte (nie teepraafnie) teenoor die man (3:4), en gehoorsame optrede waarde het by God sodat die vrou daardeur ewig sal lewe (3:4), en die aartsmoeders so opgetree het (3:5), en gelowige vroue geestelike afstammelinge van die aartsmoeders is (3:6), dan is dit noodsaaklik dat vroue hul mans gehoorsaam. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Algemene waarheid. Die gedeelde Christelike tradisie, en algemene opvatting dat om soos 'n man te wees meen ware mens-wees (die dualisme van siel teenoor liggaam). Soos by premis 2. Gedeelde Christelike tradisie. exempla (Sara en die heilige vroue) her-interpretasie en verbreding van die aartsvader-tradisie om die vroue ook in te sluit.

104 100 Die Tweede Proposisie is: Dit is nodig dat mans met hul vroue saamleef volgens God se wil, deur eerbied vir hulle te he (3:7). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Indien dit God se wil is (3:7), en vroue fisies swakker as mans is (3:7), en vroue ook die ewige lewe gaan erf (3:7), en die sugte van vroue wat swaarkry die vervulling van hul mans se gebede verhinder (3:7), dan is dit nodig dat mans met hul vroue saamleefvolgens God se wil, deur eerbied vir hulle te he. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Die gedeelde Christelike tradisie. Algemene waarheid, en analogie uit pottebakkerswereld. Die gedeelde Christelike tradisie, en die uitbreiding van die aartsvader-tradisie. Gedeelde teologiese tradisie 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer motiveer die vrou deur haar ook aan te spreek en as sodanig haar stem te laat hoor, met ander woorde, haar nie te ignoreer nie, maar erkenning te gee aan die rol wat sy binne die huishouding vervul. Hierbenewens pas hy die patriargale tradisie matriargaal toe, en wys hy terselfdertyd op die gelykheid van vrou en man voor God. Die man word terselfdertyd daaraan herinner dat die vrou deel is van die huishouding (auvolkoovte4 3:7) en gelykelik deel in die ewige lewe.

105 101 Op hierdie wyse bring die skrywer 'n kritiese verskuiwing in die kultuur aan deurdat by die man ook aanspreek en van die vrou in terme van gelykheid praat Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die simboliese leemte wat deur die skrywer in hierdie perikoop aangespreek word, val hoofsaaklik in die volgende drie fasette uiteen: Christenvroue kon hulle vryheid in Christus misbruik as 'n dekmantel om nie aan hul ongelowige mans onderdanig te wees nie; hulle kon van uiterlike versiering gebruik maak om die guns van hulle mans te wen; Christenmans het hul (Christen-) vroue as minderwaardig beskou. In die werklike tekswereld wat deur die outeur aangespreek word, was daar Christenvroue wat hulle nuutgevonde vryheid in Christus (2:16) kon misbruik deur te reageer asof hulle nie meer aan hul ongelowige mans onderdanig hoef te wees nie. Terwyl dit die algemene praktyk binne die Hellenistiese kultuur was dat 'n vrou in alles aan haar man onderdanig moes wees, kon Christenvroue redeneer dat hulle hulle nie meer hieraan hoef te steur nie aangesien hulle onderdanigheid aan Christus voorop gestel is. Die gevolg is dat dit baie probleme en spanning in die huishouding, sowel as die gemeenskap veroorsaak het. In die werklike tekswereld figureer God, Jesus Christus, die vroue en mans. Die ewige lewe is beskou as iets wat redelik aan die man verbind kan word. In hierdie wereld het vroue teegepraat en nie respek aan hulle mans betoon nie. Hulle het die manlike wense geweier, veral waar die mans ongelowig was. Vroue het hulle seksualiteit misbruik om mag teenoor hulle mans uit te oefen. Aan die anderkant het mans weer geweld (hul groter fisises krag) gebruik om hul wense op vroue of te dwing. Die mans het vroue as minderwaardig beskou. In die altematiewe tekswereld figureer God, Jesus Christus, die vroue en mans eweneens. Die ewige lewe is manlik, sowel as vroulik. Deur herinterpretasie van die aartsvader-tradisie word die moeder van die huishouding ingesluit as medeerfgenaam van die genade van die lewe. Die vroue in hierdie wereld is stil en beskeie. Hulle het respek vir hulle mans, gehoorsaam hulle en bring sodoende hul mans tot bekering. Die wapen wat hierdie vroue gebruik is die van die innerlike karakter. Die verlossing vir die vrou le daarin dat sy meer "manlik" word, met ander woorde, minder versierings en meer geestelike lcwaliteite vertoon. Die mans binne die altematiewe wereld betoon respek teenoor hul vroue. Dit hou ook in dat hulle vroue as gelykes voor God beskou.

106 Transuniversele Relasies Die wyse waarop die skrywer sy lesers beweeg vanaf die werklike na die alternatiewe tekswereld geskied eerstens deurdat hy 'n emosionele appol tot die Christenvroue, rig. Hy hou aan hulle verlossing voor as beloning vir die vroue wat gehoorsaam aan hulle mans is. Hiernaas maak hy ook 'n rasionele appel tot hulle deur sy verwysing na die dualistiese mensbeeld: die laere en liggaamlike wat deur die versiersels voorgestel word asook die man se fisieke krag, en die hoere en geestelike wat deur die beskeie optrede van die vrou se kant, en eerbied van die man se kant beskryf word. Deur hulle te wys op God se wil (wat vir "God baie kosbaar is" 3:4), maak die skrywer 'n gesagsappel op die vroue. Die gedeelde tradisie dien as verdere oorreding aangesien God die man as heerser geskep het. Hy sal ook die vrou beloon wat gehoorsaam is aan haar man. Die outeur maak ook van exempla (die aartsmoeders) gebruik om die vroue van die geldigheid van sy oproep te oortuig. Die mans word in 3:7 herinner aan 'n analogie uit die pottebalckerswereld. Hulle moet onthou dat die vrou 'n swakker fisiese bou het as hulle. Om hierdie rede mag hulle nie hul vroue misbruik of mishandel nie. Die skrywer maak ten slate ook van 'n algemene religieuse waarheid (rofroc) gebruik om sy manlike lesers van sy standpunt oor gebedsverhoring te oortuig: as jy jou vrou verdruk, word jy gestraf / sal jou gebede nie verhoor word nie (emosionele appel).

107 103 HOOFSTUK 4 Afdeling IV: Die Gedrag van Gelowige teenoor Mede-gelowige (3:8-12) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 109

108 104 Die Gedrag van Gelowige teenoor Mede-gelowige (3:8-12) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Deur gebruikmaking van die bywoordelike frase re rhos ("ten slotte") word daarop gedui dat dit die begin is van die laaste perikoop in hierdie deel. Dieselfde frase het dus die funksie om hierdie gedeelte te verbind met die voorafgaande, sowel as met die daaropvolgende aangesien die skrywer sy gehoor aandui as ITtiVTEc ("almal"), met ander woorde, slawe, vroue en mans, teenoor die meer gespesifiseerde gerigtheid van die voorafgaande twee perikope. Hierdie perikoop dien ook as afsluiting van die huistafels wat 'n aanvang geneem het in 2:11. Die skrywer volg in hierdie deel die tipiese patroon van die voorafgaande perikope, naamlik 'n aanspreekvorm (TttivrEc), 'n veronderstelde participium wat as imperatief funksioneer (OpockpovEc), sowel as 'n skrifaanhaling (Ps. 33:13-17a). Woorde en begrippe wat deur die skrywer by herhaling gebruik word en 'n duidelike aanduiding is van die tematiese eenheid van hierdie verse, is onder andere 'cad( ("sleg" 3:9, 10, 11, 12), ciya06c ("goed" 3:10, 11) en otkacouc ("regverdiges"). Dit is verder ook duidelik dat 3:8-12 'n inclusio vorm met 2:11-17 aangesien heelwat ooreenkomste in hierdie gedeeltes na yore kom. In beide perikope wil die skrywer se hoe die lede van 'n huishouding oor die algemeen moet optree. Die kontras tussen kak6c ("sleg") en kaaa5c / equeoc ("goed") word in albei gedeeltes sterk beklemtoon. In 2:15 word die lesers opgeroep om icyaeonolorivrac ("goed te doen") terwyl dieselfde boodskap in 3:11 gegee word met TMILTIG&TO iya06v. Die tema van die verbod op wraak (hcoticriatv) in 2:14 word in 3:9 met µi1 earobibovrec ("moenie vergeld nie") herhaal en selfs uitgebrei. Waar die lesers in 2:12 gewaarsku word dat die ongelowiges van hulle mag praat as Kaicorroi.C., ("kwaaddoeners"), word hulle in 3:10 gemaan om nauctu.) rily yagicraav Curb icakob Kai XE(AT1 rob µi1 A.eafiaat o6xov ("die tong te weerhou van kwaad en die Lippe van leuens"). Binne die konteks van die huistafels is hierdie waarskuwing ook van toepassing op die slawe (om nie terug te skel nie, en nie kwaad te praat van hulle base nie 2:23). Soos wat die skrywer in 3:7 na die vroue as medeerfgename (auyka.ripoinittolc) verwys het, so word daar ook in 3:9 na die erflating

109 105 (KA.ripovogiarirc "julle sal beerwe") verwys. Op dieselfde wyse kan daar ook 'n verbintenis aangetoon word tussen hierdie en die voorafgaande perikoop deur die verhoring van gebede (3:7) en die ore van die Here wat "oop" is vir die gebede van die regverdiges (3:12) Sintaktiese en Semantiese Analise Soos met die voorafgaande gedeeltes, moet hierdie perikoop ook verstaan word in die lig van die imperatiewe van 2:17. Vanwee die feit dat daar 'n hoofwerkwoord ontbreek in hierdie vers, verkry die veronderstelde participium 64643,povEc imperatiewe betekenis deur Oirthc hier "in te dink." Wat in hierdie deel beskryf en aanbeveel word, het betrekking op die slawe, vroue en mans binne die gemeenskap. Met 61.iii4povcc word nie soseer bedoel dat hulle eriersdenkend moes wees nie, maar eerder dat hulle een gemeenskaplike doel moes najaag. Die tweede eienskap waarna die Christene moes streef, is crup.trceedc om "medelydend" te wees. Hierdie medelye moes betoon word deur diegene wat in 'n magsposisie bo ander lede van die huishouding was, met ander woorde, die mans. Hulle moes medelye betoon teenoor die vroue en slawe wat aan hulle ondergeskik was. CA.65Eickoi. ("om die broers lief te he") is die volgende eienskap. Dit getuig van 'n liefde wat onderling tussen mede-christene ervaar moet word. Die vierde een word as ci5orrxayxvo. ("goedhartig" [NAV:1983D beskryf. Dit is 'n eienskap wat heenwys na goddelike genade soos Jesus dit bewys het (Luk. 1:78). Dieselfde kan ook van rcarci.v6clwovec ("nederig") gese word aangesien dit tekenend van Jesus se lewe en boodskap was (Matt. 11:29, 18:4, 23:12 en Fil. 2:7). Hierdie is weer 'n eienskap wat besonderlik beoefen moes word deur die ondergeskiktes (vroue en slawe) teenoor hulle mans / base. Dit blyk duidelik uit die teks dat die skrywer horn rig tot die Christelike huishouding en dat hierdie eienskappe eers daar sigbaar moet wees voordat dit 'n effek op die ongelowige gemeenskap kan he. 3). Vers 9 slaan veral terug op 2:23 as die wyse waarop die imperatiewe gehoorsaam kan word. Soos Christus (nie) opgetree (het nie), so word dit nou van Christene binne die huishouding verwag om ecrio5i.66vrec Karobv Kaxon Xoioop low Cunt lotooptac ("nie kwaad met kwaad of belediging met belediging te beantwoord nie"). 'n Byvoeging wat hier gemaak word is dat die Christen wat sodoende ly, nie maar net moet stilbly nie, maar die kwaad wat aan horn gedoen word en die beskuldigings wat by moet aanhoor, moet beantwoord word met Efiloylav ("seen"). Dit beteken dat die gelowiges nie bloot net goed oor iemand moes praat nie, maar wel dat hulle God se genade oor so een uit sou spreek veral waar dit gegaan het om ongelowige keisers, goewerneurs en patriarge. Om so op te tree getuig van 'n besondere gesindheid wat daar by Christene teenwoordig moet wees. 'n Gesindheid soos wat in die voorafgaande verse uitgespel is.

110 106 Christene wat s6 optree in antwoord op kwaad en beskuldigings, sal self die genade van God eskatologies ondervind (die verkryging van die ewige lewe). 'n Vraag wat in hierdie vers na yore kom is of die skrywer hier besig is om na interne probleme binne die Christelike gemeenskap te verwys, of na probleme wat Christene met ongelowiges kon ervaar? Christus se raad ten opsigte van liefde vir die vyand (Matt. 5:44 en Luk. 6:27-28)18 ten grondslag van hierdie vers en word hier op die Christelike huishouding toegepas. > Die volgende verse is 'n aangepaste aanhaling uit Psalm 33:13-17a van die LXX met vers 10 wat ooreenstemming toon met Psalm 33: Kleiner verskille (byvoorbeeld 'n aanpassing van die adres van die tweede na die derde persoon) kan tussen die tekste aangetoon word, maar die rede hiervoor is nie so duidelik nie, behalwe dat die skrywer dit doelbewus kon doen om 'n spesifieke punt te maak. Dit blyk dat hierdie deel veral die logika van 3:8-9 wil beklemtoon. Hierdie aanhaling reflekteer en beklemtoon iets van die voorafgaande verse. In 3:12 word die saak van 3:7b (God wat "luister / nie luister nie" na gebede) weer opgehaal. Met 3:11a wys die skrywer weereens op die kontras tussen kwaad en goed doen (wat tematies reeds vanaf 2:11 aangesny word). Trouens, die hele Psalm, wat vertel van God se verlossing van die onderdruktes, is 'n saak wat ten grondslag van die skrywer se hele beredenering in sy brief 18. Gevolglik sou die betekenis van hierdie deel kortliks soos volg saamgevat kon word: 3:10 dien as bewys van 3:9 die mens wat sy tong weerhou van kwaadpraat sal seen beerwe, met ander woorde, die (ewige) lewe. 3:11 dien as verdere bewys van 3:9 waar lesers opgeroep word om of te wyk van die kwaad en eerder vrede na te jaag. 3:12 het veral betrekking op 3:7 (gebed), sowel as die idee van simpatie / medelye (3:8) wat deur die patriarg aan die swakkeres bewys moet word. Uiteindelik kom dit daarop neer dat die oordeel van God sal neerkom op diegene wat kwaad doen, en dus nie eensgesind volgens die wil van God leef nie Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie perikoop is: Dit is noodsaaklik dat Christene leef volgens God se wil (3:9): a. dat die wat mag het teenoor die wat magteloos is, simpatie en medelye sal betoon (3:8),

111 dat die wat magteloos is, teenoor hulle meerderes nederigheid sal betoon, nie kwaad met kwaad sal vergeld nie, nie terug sal beledig nie, maar sal seen (3:9), dat Christene gesamentlik broederliefde sal betoon (3:8). 107 Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Indien Christene geroep is om eskatologiese die ewige lewe to ontvang (3:9), en die wat ewig wil lewe hulle tonge in bedwang moet hou (3:9, 10), en nie kwaad moet doen nie, maar kwaad met goed moet vergeld (3:11), en vrede nagestreef moet word (3:11), en God mense wat regverdig optree beskerm en so gebede verhoor (3:12), en Premis 6: die Here kwaaddoeners eskatologies sal straf (3:12), dan is dit noodsaaklik dat Christene leef volgens God se wil: Bewyse: die wat mag het teenoor die wat magteloos is, simpatie en medelye sal betoon, dat die wat magteloos is, teenoor hulle meerderes nederigheid sal betoon, nie kwaad met kwaad sal vergeld nie, nie terug sal beledig nie, maar sal seen, dat Christene gesamentlik broederliefde sal betoon Premis 1: Die gedeelde Christelike tradisie (vgl. Matt. 5:5) en Jesus se voorbeeld wat nagevolg moet word. Premisse 2 tot 6: Skrifaanhaling uit Psalm 34:12-16.

112 Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer projekteer homself aan sy lesers as iemand wat 'n deeglike kennis van die Christelike tradisie het, maar wat terselfdertyd ook bewus is van die reele gevaar wat sekulere neigings in die Christelike gemeenskap kan indra. Hy ken die opdragte van die Here (bv. t.o.v. die hate van jou vyande in Matt. 5:44 en Luk. 6:27-28 ). Hy is nie alleen instaat om Ou Testamentiese tekste (Ps. 33:13-14) te kwoteer nie, maar kan dit ook op 'n logiese wyse toepas soos in 3:8-9. Die wyse waarop die skrywer sy boodskap oordra neem die vorm aan van paranese. Enersyds vermaan hy sy lesers om byvoorbeeld nie dieselfde sondige gesindhede van die sekulere wereld te openbaar nie. Andersyds bemoedig hy hulle met die versekering dat God hulle sal beloon as hulle dieselfde gesindheid as Jesus Christus openbaar. Om sy indiwidualiteit te beklemtoon, gebruik die outeur woordvorme (Op.4povEc "eensgesind," ouirrift0eic "simpatiek," cptaxiscaximi "broederliefde" en tarravockpovec "nederig" [3:8]) wat net hier in die Nuwe Testament voorkom. Hierdie begrippe dien egter as toepassing van Jesus se leerstellings soos wat dit in Matteus 5 voorkom Werklike en Alternatiewe Telcswereld In die werklike tekswereld wat die skrywer in hierdie perikoop voorstel, figureer God, Jesus Christus, die keisers, goewerneurs, patriarge, vroue en slawe. Diegene wat in 'n magsposisie is, het geen simpatie of medelye met hul minderes nie. Die maghebbers beledig en verdruk die minderes. Op dieselfde wyse beledig en praat die minderes kwaad van hul meerderes. Hulle houding getuig ook van opstandigheid teen diegene wat hulle meerderes is. Oor die algemeen betoon die mense nie broederliefde teenoor mekaar nie. Die opvatting wat onder hulle heers is dat die gesagstrukture nie deur God ingestel is nie. In die altematiewe tekswereld figureer God, Jesus Christus (wat die lewensreels verskaf waarvolgens Christene in eensgesindheid kan lewe), keisers, goewemeurs, patriarge, vroue en slawe. Hier regeer die maghebbers oor hul minderes met medelye en simpatie. Hulle verdruk ook nie die minderes nie. Die minderes seen hulle in plaas daarvan om hulle te beledig en kwaad van hulle te praat. Die minderes is nederig en die die algemene ervaring is dat die mense onderlinge broederliefde teenoor mekaar betoon. Die opvatting binne die gemeenskap is dat God die gesagstrukture so ingestel het.

113 Transuniversele Relasies Die wyse waarop die skrywer sy lesers van die werklike na die altematiewe telcswereld in hierdie perikoop probeer beweeg, is multidimensioneel van aard. Dit geskied onder andere deur middel van: sy verwysings na sake uit die Christelike tradisie soos byvoorbeeld opdragte van die Here Jesus self (Matt. 5:44 en Luk. 6:27-28) 'n rasionele appel; verwysings na die voorbeeld wat Jesus met sy lewe gestel het (3:9) - exemplum; 'n verwysing na die Ou Testament (Ps. 33:13-14) in 3:10, en die logiese toepassing in 3:8-9 'n gesagsargument. Die outeur maak verder ook gebruik van 'n emosionele appel van straf (gebede van die onregverdiges wat nie verhoor sal word nie) en beloning (gebede van die regverdiges wat verhoor word, sowel as die eskatologiese belofte van die ewige lewe). 'n Verdere rasionele appel (die antitetiese en sintetiese parallelismes van 3:9-12) word ook aangewend.

114 110 HOOFSTUK 4 Afdeling V: Die Gelowige se Optrede onder Verdrukking (3:13-17) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 117

115 111 Die Gelowige se Optrede onder Verdrukking (3:13-17) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Daar is redelike eenstemmigheid onder navorsers dat daar 'n breuk tussen 3:12 en 3:13 bestaan. Daar is egter meningsverskil ten opsigte van die presiese radikaliteit wat deur hierdie breuk veroorsaak word. Goppelt (1978:232) beskryf 3:13-17 as 'n "neue Thematik" met die boodskap: "Bereit sein, fair soziales Rechtverhalten auch zu leiden!" Hierdie boodskap word dan volgens horn in 3:18-22 Christologies, en in 4:1-6 soteriologies begrond. Kelly (1969:139) is van mening dat die skrywer met 3:13 uiteindelik by die sentrum van sy brief uitgekom het. In die voorafgaande gedeeltes was daar nog net sporadiese tekens van die swaarkry en gevare wat die Christene in Asie ervaar het. Met hierdie perikoop word die werklikheid van hulle lyding as't ware ontbloot. Terwyl daar in 3:8-12 sprake was van 'n gerigtheid op die gedrag binne die Christelike huishouding, spits die skrywer hom in hierdie perikoop veral toe op die lyding en getuienis van die Christene teenoor die ongelowiges. Die hoofsaak wat in hierdie perikoop hanteer word, kan veral met die appel van 3:15b geldentifiseer word, naamlik dat die Christene bereid moet wees om hulle geloof teenoor enigiemand te verantwoord. Woorde en begrippe wat in hierdie gedeelte by herhaling gebruik word, wat verwant is aan lyding en wat dien ter ondersteuning van die eenheid van hierdie perikoop, is byvoorbeeld ckopoc ("vrees" 3:14 [twee keel, 16), tapaxefire ("ontsteld wees" 3:14), KakoScrow ("skade aandoen" - 3:13), Trciaxco ("ly" - 3:14, 17), ciyaeoc ("goed" 3:13, 16 [twee keer], 17), Katc ("kwaad praat" 3:16) en -rrripeci(ovrec ("belaster" 3:16). As verdere bewys van die eenheid van hierdie gedeelte dien die feit dat 3:13 'n inclusio vorm met 3:17 (in beide verse word die ervaring van goed doen teenoor kwaad doen uitgewerk). Andersyds is daar tog sterk verbande wat in hierdie perikoop met die voorafgaande gedeelte aangetoon kan word (juis as teken daarvan dat die skrywer alle Christene [soon in 3:8-12] wou betrek). Waar by sy lesers in 3:11 opgeroep het om goed te doen (rrovrjacetw &ya8ov), word hulle in hierdie deel genoem Tot)

116 112 ityaeof) Criawn( ("beyweraars vir / van die goeie"). In 3:12 word hulle daaraan herinner dat God se oe op die regverdiges (EILKaiouc) is. In 3:14 kom die uitspraak dat hulle juis vanwee hulle regverdigheid (6LKaLow5vnv) ook lyding (TrecaxourE) te wagte moet wees. 'n Verdere samebindende faktor in die twee gedeeltes (volgens Achtemeier [1996:228]) waaruit 3:14 22 bestaan, is dat niemand op die lang termyn skade kan doen aan die mens wat God se wil doen nie 1.2. Sintaktiese en Semantiese Analise Hierdie nuwe deel begin in 3:13 met Kai ("en verder"). Die gedagtegang verbreed na verdrukking in die algemeen. Waar dit in die voorafgaande perikoop hoofsaaklik gegaan het oor die persone wat in die huishouding betrokke was, gaan dit hier oor die ongelowiges. Met rot) ecya0oli CrIA.urrat yeirrio0e (lune vir die goeie beywer") blyk dit uit die onmiddellike konteks dat dit hier nie gaan om bloot goeie gedrag soos die owerhede van jou verwag nie (Goppelt [1978:233]), maar meer nog: om die goeie wat God van jou vra, na te jaag. Die vraag: "En wie is die een...?", is retories van aard en die bedoeling is dat niemand die gelowiges (wat goed doen) kan kwaad aandoen nie. En sou dit wel tog gebeur dat iemand hulle kwaad aandoen, dan sal dit nie beteken dat hulle die ewige lewe sal misloop nie (sien ook 3:22 en Rom. 8:37-39). Hierdie wete moes hulle laat volhard in die geloof ten spyte van die lyding wat hulle mag ervaar aan die hand van die mense wat die evangelie verwerp. Die gebruik van die optatief Trcioxour ("julle ly") tesame met E. Kai ("selfs as") in 3:14 laat 'n paar vrae ontstaan rakende die lyding wat die lesers ervaar het. Het hulle byvoorbeeld op daardie tydstip lyding ervaar? Was dit iets wat in die vooruitsig gestel is? Het dit plaasgevind en kon dit weer plaasvind? Was dit 'n sporadiese ervaring? Wanner teksgedeeltes soos 1:6; 2:12, 19-21; 4:13-19 en 5:9-10 in gedagte gehou word, dan is die logiese gevolgtrekking dat die vervolging onder die Christenldsers van hierdie brief 'n werklikheid was. Achtemeier (1996:230) stel voor dat die skrywer met die optatief in hierdie sin te kenne wil gee dat die Christene in 'n omgewing gebly het wat gelaai was met agterdog en vyandiggesindheid. Van tyd tot tyd het daar en kon daar geweld uitbreek (so by. in 2:20 waar daar sprake is van slawe wat geslaan is). Die skrywer was dus wel bewus van die realiteit van vervolging, maar of die lesers op daardie spesifieke stadium vervolging ervaar het, kon by nie met sekerheid se nie. Om dus die sporadiese werklikheid van die vervolging uit te druk, het die skrywer hier die optatief aangewend.

117 113 Met die frase Sac buccuocoviv, pakciplot. ("omdat julle doen wat reg is, geseend [is kille]") word die saak van 3:13 beklemtoon deur te se dat hulle wat onregverdig ly eerder God se seen sal ervaar as skade (gesien uit die perspektief van die ewigheid): In 3:14a maak die skrywer van 'n makarisme gebruik. Dit vind aansluiting by die woorde van Jesus soos dit in Matteus 5:10 opgeteken is. Die lesers word verseker van die feit dat onregverdige lyding nie buite God se heerskappy val nie, maar dat dit alreeds deur Jesus voorspel en self ervaar is. Dat dit hulk werklik gelukkig sal maak as hulle op so 'n wyse moet ly, mag egter nie 'n saak wees wat hulle in die hiernoumaals ervaar nie. Soos wat die seenspreuk in Matteus 5:10 (en verder deur 5:11-12 uitgebrei word) se, sal hulle loon groot wees in die hemel. Dit is egter 'n saak waaroor hulle nou al reeds kan bly wees omdat dit 'n belofte is wat Jesus self gemaak het. > Die gedeelte in 3:14b-15 is bedoel om die reaksie van Christene op onregverdige lyding te beskryf Die woorde wat die skrywer hier gebruik, toon sterk ooreenkomste met Jesaja 8:12b-13. Waar die begrip Opoc ("vrees / eerbied") herhaaldelik voorkom, wil dit weereens (soos by 1:17; 2:17 en 3:6) herinner daaraan dat die Christen net eerbied / vrees vir God mag he. As dit waar is van die Christene, en hulle glo dat die ongelowiges hulle nie skade kan aandoen nie, dan hoef hulle geen dreiging van hulle te vrees nie. In 3:15a word die positiewe reaksie op onregverdige lyding gegee: KOpLov CE ten; Xptatbv licyliicrate (lune moet Christus heilig"). Schelkle (1970:100) merk op dat hierdie imperatief nie beteken dat Christus heilig gemaak moet word nie. Hy is in sy wese heilig. Hierdie frase beteken soos Goppelt (1978:236) verklaar dat enige vrees of eerbied vir enigiemand anders as Christus, verbode is. Net Christus is heilig en net Hy bepaal 'n mens se lot. Die argument tot dusver het altyd daarom gedraai dat Christus die voorbeeld of inhoud vir optrede verskaf vgl by 2:21 dit mag dus 'n manier wees om te konstateer dat die lesers moet optree soos Christus van hulle verwag of volgens Jesus se voorbeeld. Die frase Ev Tatc Kupotatc op.civ ("in julle harte") is volgens Achtemeier (1996:233) om diepte aan hierdie opdrag te gee. In 3:4 word die hart as die middelpunt van die mens beskou; in 1:22 is dit die bron van Christelike Iiefde. Met absolute geloofsoortuiging dus, moet Christene eerbied net vir Christus he sonder om enige menslike instelling te vrees. Uit die frasering van 3:15b kan die vraag ontstaan of die skrywer met hierdie optrede verwys na geleenthede waartydens Christene in die hof gedaag is, en of dit van toepassing is op indiwiduele / private twiste wat onderling ontstaan het (soos Goppelt [1978:236] beweer). Alhoewel throloyiav ("verantwoording" 3:15), 'n juridiese term is, laat die teenwoordigheid van Traini. ("enigeen") die betekenis eerder neig in die rigting van private geskille waar daar van Christene rekenskap vereis is oor waarom hulle gedoen en opgetree het soos wat dit wel die geval was. So kon dit byvoorbeeld geskille tussen vrou en ongelowige man wees, of 'n slaaf teenoor sy

118 114 baas, of 'n gelowige teenoor die goewemeur. Die hoop (eirric) waaroor die Christene hulle moet verantwoord (binne die konteks), het tot dusver te doen gehad met die hoop op Jesus se terugkoms wat gelowiges die ewige lewe besorg, en wat implikasies het vir die lewe hier en nou, of 'n Christen in die hof staan, en of sy sosiaal verkeer. Christenskap is nie iets wat in die geheim of ("uit vrees") in isolasie beoefen mag word nie. Dit moet openlik uitgeleef word te midde van 'n ongelowige wereld. Daarmee saam moet Christene bereid wees om te getuig aangaande die hoop (Jesus se terugkoms en die ewige lewe) wat hulle juis as Christene saambind. Die Cali waarmee 3:16 begin, dien as 'n waarskuwing aan die lesers om nou weer nie oorboord te gaan en hul geloof op 'n aggressiewe of hooghartige manier te verdedig nie. Met begrippe soos rrpaii -criroc ("beskeidenheid") en 43,6[3ou ("eerbied"), wil by soos voorheen, daarop dui dat daar by hulle geen sprake van weerwraak in hul woorde of dade mag wees nie. So het hulle immers die voorbeeld van Christus leer ken. Volgens Christus se eie woorde (Matt. 11:9) en sy eie voorbeeld (Matt. 21:5) pas dit nie by Christene om beledigend en aggressief op te tree nie al sou jou vyand jou wat aangedoen het. Dit gaan ten diepste daarom dat die Christen 'n goeie gesindheid by die hoorders sal skep (vgl. ook 3:4). Ook onder hierdie omstandighede moet opgetree word met eerbied teenoor God (eerbied teenoor die persoon asof dit Godself is?!). In vers 16b word die Christene se gesindheid teenoor God beskryf met auvecerwav '4x0VTEC etyothriv ("om 'n goeie [skoon] gewete te he"). Hulle moet s6 praat en optree dat hulle getuienis (3:15) nie kragteloos gemaak sal word deur hulle verkeerde gedrag nie. Die oproep sluit nou aan by die gedagte wat telkens in die brief na yore kom, naamlik dat die Christene nie vir kwaad doen nie, maar vir goed doen vervolg moet word. Kareacaeioee ("[daar] word teen julle gepraat"), in samehang met of erripeci(ovrec ("hulle wat julle beledig") verklaar hier die aard van die lyding wat die Christene moes verduur. Dit blyk dat hulle eerder met die mond aangeval is as met die swaard. Onder alles moes hulle optree ev Xprorci) ("in Christus"). Hulle moes nie maar 'n algemeen aanvaarbare goeie lewe lei nie. Dit moes goed wees volgens Christelike standaarde. En dit het behels om te dink en te doen onder die invloed van Christus: soos Christus self. Uiteindelik mag daar nie teespraak wees tussen dit wat Christene se en dit wat hulle doen nie. Vers 17 wil die Christene daarop wys dat hulle moet seker maak wat die gronde is vir die laster en beskuldigings wat hulle verduur. Is dit omdat hulle lewe in gehoorsaamheid aan God, of is dit doodgewoon omrede hulle maar dieselfde kwaad as die ongelowiges doen? Kelly (1969:145) se hierop: "When wrongdoers suffer, they are in no position to complain..." en, "Indeed, in so far as they can discern God's hand in their afflictions, Christians have a ground for rejoicing." Die hele trant van die brief getuig daarvan dat die lyding van die Christene 'n

119 115 realiteit was, en dat hulle die slagoffers was van misverstand, beledigings en bedreigings. Sulke optredes teen hulle moes hulle nie daarvan weerhou om goed te doen soos wat God van hulle verwag nie. Dit is beter (kparrov) as om terug te slam deur kwaad te doen. Hierdie "beter" is dat dit voor God beter is Proposisie en Bewysvoering Die proposisie in hierdie perikoop is: As Christene vervolging ervaar, is dit noodsaaklik dat hulle goed doen (3:13, 14), en dat hulle bereid sal wees om hulle geloof met sagmoedigheid en eerbied te verdedig wanneer hulle daaroor uitgevra word (3:15, 16). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Indien geen persoon jou oor in die algemeen kwaad sal aandoen terwyl jy goed doen nie, en indien wel, jou nie ewige skade kan berokken nie (3:13), en God mense wat onregverdig ly eskatologies sal beloon (d.w.s. terwyl hulle goed doen) (3:14), en Christus magtiger is as aardse maghebbers (3:15), en aardse maghebbers nie gevrees hoef te word nie (3:14), en die doen van die goeie, mense wat hulle belaster, skaam maak (3:16), en Premis 6: dit die optrede is wat Christus vereis (3:17), dan, as Christene vervolging ervaar, is dit noodsaaklik dat hulle goed doen, en dat hulle bereid sal wees om hulle geloof met sagmoedigheid en eerbied te verdedig wanneer hulle daaroor uitgevra word.

120 116 Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Algemene en Christelike waarheid 'n Makarisme (Matt. 5:44) Die gedeelde Christelike tradisie Die implikasie van premis 3 (vgl. Jes. 8:12-13) Algemene waarheid Die gedeelde Christelike tradisie (vgl. by. Matt. 11:29) 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die outeur stel horn aan sy lesers voor as 'n gesaghebbende in Christelike kringe. Uit hoofde hiervan wend hy die makarisme in 3:14 aan as verwysing na Jesus se woorde in Matteus 5:10. In samehang hiermee gebruik hy ook woorde en begrippe wat sterk herinner aan ander uitsprake van Jesus, byvoorbeeld oor sagmoedigheid (3:16 verwys na Matt. 11:29), om nie bang te wees nie (Matt. 10:26-33) en om Christus openlik te bely (Luk. 12:8-12). Hy gee verder rekenskap van sy kennis van die Christelike tradisies waar die onderliggende boodskap van die hele perikoop saamgevat kan word in die woorde "om net vir God te vrees." 2.2. Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld figureer God en Jesus Christus. Die mense, naamlik die owerhede, ongelowige patriarge en medeburgers praat kwaad van, en beledig die Christene. Dit maak die Christene bang en veroorsaak dat hulle nie hulle geloof bely as hulle daaroor uitgevra word nie. Die Christene leef ook nie altyd hulle geloof uit nie, maar hulle "doen kwaad" deur byvoorbeeld terug te skel, te beledig, of wette te oortree. In die altematiewe tekswereld figureer God en Jesus Christus ook. Die mense, naamlik die owerhede, patriarge en medeburgers tree dieselfde op as in die werklike tekswereld. In hierdie geval word die Christene egter nie bang nie, want hulle het 'n ewigheidsperspektief. Die Christene bely hulle geloof met sagmoedigheid en respek as hulle daaroor uitgevra word. Hulle doen goed en skep op hierdie wyse goedgesindheid by diegene wat hulle onderdruk.

121 Transuniversele Relasies Ten einde sy lesers te oorreed om vreesloos op te tree, maak die skrywer gebruik van: 'n rasionele argument as algemene waarheid: goed doen laat mense nie kwaad aan jou doen nie; goed doen maak hulle skaam. gedeelde tradisie: onregverdige lyding noil, bring beloning in die hiernamaals. gedeelde tradisie: Jesus Christus is magtiger as die wereldse maghebbers. 'n gesagsappel: skrifaanhaling uit Jesaja 8:12-13.

122 118 HOOFSTUK 4 Afdeling VI: Ly as Mense wat Goed Doen (3:18-22) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategic Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 130

123 119 Ly as Mens wat Goed Doen (3:18-22) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Om van 'n eenheid in 3:18-22 te praat, is volgens sommige navorsers nie so duidelik of te lei uit die interne gegewens in hierdie verse nie. Achtemeier (1996:240) se byvoorbeeld: "The language in which the passage is cast is uncharacteristically rambling and its paratactic style is unusual in this letter; its internal coherence and thematic unity are not self-evident..." Kelly (1969:146, 147) beskou wel die partikel Ott ("want") as 'n belangrike merker wat die begin van 'n nuwe eenheid aandui, maar dan ook net in die sin dat dit wys op die "tell-tale" karakter van hierdie gedeelte wat (volgens horn) saamgestel is uit liturgiese, himniese en kategetiese materiaal. Die rede vir hierdie "onkarakteristieke" gedeelte verklaar by coos volg: "His clumsy style may be due to the difficulty of welding these different elements together." Dit is andersins ook moontlik om in 3:18-22 'n baie duidelike eenheid raak te sien wat tog nie so vreemd aan die brief is as wat sommige navorsers reken nie. Goppelt (1978:239) byvoorbeeld, beskou dit as "der dritte christologische Abschnitt" van die brief waarvan 1:18-21 en 2:22-25 die ander twee uitmaak. Hy sien hierin een van die rykste kategetiese gedeeltes oor Christus en sy werk in die hele Nuwe Testament. Indien die skrywer se aanwending van Kai (3:18, 19 en 21) in die lig van Christus se lyding vertolk word, maak die teks goeie sin uit en is daar geen rede om dit as lomp te beskou nie. Ander belangrike oorwegings wat 'n aanduiding is van die eenheid van hierdie deel, is onder andere die herhaling van tropeusecc ("om te gaan") in 3:19 en 22. Die verwysing na gevange geeste (3:19) en onderworpe geeste (3:22) vorm 'n inclusio aangesien die laasgenoemde frase meer lig werp op die eersgenoemde (Achtemeier [1996:240]). Verbandhoudende woorde en begrippe wat die eenheid van hierdie perikoop beklemtoon het byvoorbeeld te make met:

124 120 die dood: arre0avev (3:18), 0avarcaeEic (3:18) die opwekking: ccoarroirieeic (3:18), ecvacrrecoaoc (3:21) redding: &Eat:AT -pay (3:20), oogo. (3:21), trpooayceyrti (3:18) die geestelike wereld: TIVEUFLCaL (3:18), trveuuaa iv (3:19), etyybcov Kai Eouoi..Cm, Kat ouvc21lecov (3:22) Die belangrikste bewys vir die eenheid van hierdie gedeelte is dat dit een grammatiese sin vorm. Die verband wat 3:18-22 met die omringende konteks het, is nie so voor die hand liggend nie (so ook Achtemeier [1996:243]). Een manier om dit te verklaar sou wees om 4:1 as die kontinuering van die oproepe wat in 3:17 gemaak word, te beskou. Sodoende kan 3:18-22 as 'n "onderbreking" binne 'n andersins vloeiende argumentering gesien word. Die beste verklaring vir die besondere plek wat hierdie gedeelte binne sy betroklce konteks beklee, is egter om die on waarmee dit begin, nie as 'n verklaring van slegs 3:17 te lees nie, maar wel as 'n verklaring van die hele voorafgaande perikoop (3:13-17). Dit dien as verdere (Christologiese) bewys dat iemand wat goed doen, nie geskaad kan word nie, maar, inteendeel, dat die maghebbers (wat die gelowiges verdruk) deur God gestraf word. So beskou, bied 3:18-22 'n teologiese basis vir die Christen se weerstand teen die vervolging wat hulle op daardie stadium moes verduur, naamlik die oorwinning van Christus oor die bose magte, sowel as hulle eie geimpliseerde oorwinning (Achtemeier [1996:243]). Die manier waarop hulle weerstand behoort te bied, is deur te volhard om goed te doen Sintaktiese en Semantiese Analise > Die Ott waarmee hierdie perikoop begin, is kousaal en dui op die rede vir die saak wat in die voorafgaande gedeelte bespreek is. Die Kai is indiwidualiserend van aard en kan vertaal word met "naamlik." Met CirraE ("eens en vir altyd") word die onherhaalbaarheid van Christus se lyding en sterwe aangedui. Die hele vers dui daarop dat dit 'n unieke gebeurtenis is. Achtemeier (1996:247) reken dat die doel vir hierdie gebruik van ForccE hoofsaaklik is om die absolute en beslissende breuk met sonde wat deur Christus se lyding veroorsaak is, aan te dui. Die hele daad hoef nie weer herhaal te word soos wat dit in die Ou Testamentiese offergedagte vereis is nie (onder andere Bigg [1961:159]). Die Codex Sinaiticus (vierde eeu) lees dat Christus dcrreavev ("gesterf het") eerder as 't Traecv ("gely het"). Achtemeier (1996:247) en Brox (1979:167) maak 'n geldige saak daarvoor uit dat die bedoeling hier eerder is dat Christus gely het. Die onmiddellike konteks, sowel as die inhoud van die hele brief laat die klem in elk geval eerder val op die lyding as die sterwe van Christene. Dit is eerder verstaanbaar dat 'n

125 121 kopiis die frase sou verander dat Jesus eenmalig gesterf het, as eenmalig gely het. Die sin "gely het" is dus die moeiliker lesing en word aanvaar. Boonop maak die skrywer wel later in die vers melding van Christus se dood. Die frase wat hierop volg EIIKatoc inthp etf5ikcav ("die regverdige vir die onregverdiges") is bekend in die Nuwe Testamentiese tradisie (Matt. 5:45; Hand. 24:15). Die begrip 6Liccaoc word byvoorbeeld ook van Jesus gebruik op 'n verskeidenheid plekke in die Nuwe Testament (Matt. 27:19; Luk. 23:22; Hand. 3:14). Hierdie sinsdeel dui op die unieke betekenis wat Christus se lyding en dood ten opsigte van die sonde gehad het: as Regverdige het Hy nie nodig gehad om vir sy eie sonde te sterf nie. Trouens, dit was tot voordeel van almal (Rom. 5:18-19), maar binne hierdie betrokke konteks blyk dit dat die skrywer veral sy lesers (voor hul bekering) op die oog het. Soos Achtemeier (1996:248) dit stel: "It was for them, the formerly unrighteous, that Christ the righteous one died, thus making them righteous as well." Met die volgende tva frase word die doel vir Christus se onskuldige lyding aangedui, naamlik om "julle" (die onregverdiges) na God te lei. Die vorm waarin die frase geskryf is, is antiteties van aard vanwee die kontraste tussen dood en lewe, en vlees en gees waarop die skrywer hier dui. Die p.ev - SE konstruksie suggereer dat die klem op die Se gedeelte van die frase val, omdat dit die belangrikste (die klimaks) bevat. In hierdie instansie is dit (worroinecic SE TrvEtip.cm. ("lewend gemaak na [die] gees"). Die betekenis is dat dit hier gaan oor Christus se nuwe liggaam wat anders is as die een wat Hy op aarde gehad het. Dit word met die begrip "geestelik" aangedui. Christus funksioneer hier as 'n exemplum van iemand wat onregverdig gely het en tog weer lewend gemaak is; dit bewys dus die stelling in 1:17. 'n Tweede funksie van hierdie vers is dat die lesers onder die indruk gebring word dat hulle ook by Jesus se oorwinning betrek word en dat sy lyding vir hulle was. 'n Kontras wat hier na yore kom is tussen die twee naamwoorde crcipe en Trvciip.a ("Nikes en gees"). Dit kom gereeld voor in die Nuwe Testament (bv. Joh. 3:6 en Rom. 8:4, 5, 6). Reicke (1964:109) verklaar hierdie frase sodanig dat Christus na die vlees gesterf en na die gees opgewek is. Achtemeier (1996:250) wys so 'n sienswyse of deur in hierdie frase eerder die verwysing na Christus te sien as 'n persoon wat doodgemaak en opgewek is. Die skrywer wys hiermee weereens op die dualisme vlees / gees om te se dat Christus na sy opstanding 'n liggaam verkry het wat nie deur maghebbers geskaad kon word nie. Hy het die "verganklike" vlees afgesterf. Christene kan dus ook weet dat hulle vervolgers hulle liggaamlike skade kan aandoen, maar dat hulle hulle nie skade kan aandoen wat die ewige lewe aanbetref nie. 'n Vraag wat hiemaas ontstaan is om water rede die datiefvorm crapici. en Trvo5pati. hier gebruik word? Verskillende antwoorde word

126 122 hierop gegee sons byvoorbeeld dat dit 'n bywoordelike datief (Kelly [1969:151]) is, of 'n datief van "sfeer" (Goppelt [1978:246]). Hiervolgens dra dit die betekenis dat Christus "na die gees" opgewek is. Binne die konteks bied dit 'n duideliker verklaring as wat Achtemeier (1996:250) voorstel, naamlik dat dit 'n instrumentele datief is (Christus is "deur die gees" opgewek). Vers 19 word as die mees problematiese in die hele brief, en sells die hele Nuwe Testamentiese kanon beskou (Achtemeier [1996:252]). Daar bestaan onder navorsers ook nie eenstemmigheid oor die presiese interpretasie van 3:19 nie. Enkele vrae wat die vers oproep is, wie die geeste presies is, waar hulle gevangenis is, wat die rede vir hulle gevangenisskap is, en in Water rigting Jesus na die gevangenis gegaan het, opwaarts of afwaarts, wanneer dit plaasgevind het, en wat die inhoud van die boodskap was wat Hy aan die geeste verkondig het. Die eerste vraag wat egter in hierdie vers na yore kom is na wie daar verwys word met die voorsetselfrase Ev cr?. Die natuurlike antwoord hierop (volgens die konteks) is dat dit verwys na die nuwe, hodre, geestelike liggaam waarmee Jesus uit die dood opgestaan het. In hierdie geval verwys die voorsetselfrase dus na TrucOuccrt in 3:18. Vrae wat ontstaan na aanleiding van wig 6, couxak0 itlieji1ccolv ("aan die geeste in gevangenis") is wie hulle is en waar hulle gevangenis is. Met betrekking tot die geeste se identiteit is daar baie gepoogde oplossings gegee. Brox (1979:171) meen dat dit die siele is van gestorwe mense in die algemeen (alhoewel by dit nie verbind met die in 4:6 nie). Kelly (1969:153) probeer 'n nadere spesifisering gee deur te se dat dit die siele van mense is wat gesterf het voor die inkarnasie van Jesus. Schelkle (1970:104) dui aan dat die skrywer hier bedoel dat dit die regverdiges van die Ou Testament is. 'n Ander moontlikheid is dat, vanwee die verwysing na Noag en die vloed binne die onmiddellike konteks, dit hier dui op die mense van Noag se tyd, naamlik Of hulle wat geweier het om na God te luister (terwyl Hy deur Noag met hulle gepraat het), Of hulle wat hulle bekeer het (deur te luister) voordat hulle in die vloed omgekom het. Uit die konteks wil dit voorkom dat hierdie geeste in die gevangenis die mense is wat in Noag se tyd ongehoorsaam was aan God, wat met Noag gespot het, en wat toe in die vloed omgekom het (sien ook 3:20). So beskou, dien dit as bewys van hoe God optree teenoor hulle wat die spot dryf met mense wat aan horn gehoorsaam is en sy wil doen. Volgens die tradisie het die mense in Noag se tyd nie sy oproep tot bekering aanvaar nie, maar wou hom doodmaak (Josephus Antiquitates Judaicae 1.3.1). In 1 Petrus word hierdie ongelowige mense vergelyk met heidene wat die Christene belaster. Hulle gaan ook in die finale sondvloed, die oordeel van God, verdelg word.

127 123 Betreffende die tweede vraag, naamlik die ligging van die ckulakci ("gevangenis"), is dit opvallend dat waar couicckij in die Nuwe Testament gebruik word, dit of na die gevangenis in die Grieks-Romeinse wereld, of na die plek waar Satan aangehou word, verwys. Dat hierdie gevangenis die plek is waar die (bose) dooie mense aangehou word, kan volgens Achtemeier (1996:256) ook in die lig van die voorafgaande verklaring nie aanvaar word nie. Terwyl Selwyn (1946:200) in Openbaring 18:2 en 20:1-7 'n gevangenis vir die bose dooies lees, reken Achtemeier (1996:256) dat dit 'n woonplek vir bose geeste is. Dat daar wel 'n gevangenis vir bose geeste is, blyk duidelik uit die Nuwe Testamentiese en Joodse tradisies (veral in 1 Henog 10 waar die engele van Gen. 6:2 in die "gevangenis" gewerp word). Wanneer die skrywer Christus se eerste aktiwiteit in hierdie vers beskryf met rropeuedc ("voortgaan / gaan"), dan is dit belangrik om die algemeen aanvaarde antieke wereldbeeld in gedagte te hou. Hiervolgens was Sheol / Hades die versamelplek van die afgestorwe geeste. Die onderste verdieping van Hades was Tartarus, waar misdadigers / sondaars, soos byvoorbeeld Sisyphus en Prometheus aangehou is. Dit is toegepas op die mitologiese, sondige heldefigure van Genesis 6:4 wat ook in die gevangenis aangehou is (1 Henog 10, 12). Die hellevaart-motief was ook bekend in die antieke wereld, en Griekse helde soos Heracles, asook Odyseus, het dit ondergaan. Alhoewel Achtemeier (1996:257) en Kelly (1969:155) geen rede vind om dit hier te vertaal met "neerdaal / afgaan" nie, is dit tog belangrik om te onthou dat die sosio-kulturele konteks se dat die gevangenis "onder" was. S6 word dit ook in I Henog 10 beskryf. Die plekke waar rropeuoecc in die Nuwe Testament gebruik word, dui dit bloot op 'n reis waarop "gegaan" word (Calvin [1855:113]). Die tweede aktiwiteit van Jesus wat die skrywer hier aandui, is EKrjpuEEV ("hy het gepreek"). Wanneer gevra word na die inhoud van hierdie prediking, dan wys Achtemeier (1996:259) daarop dat die verbandhoudende woorde uit die stam Kripuy- 'n goeie indikasie hiervan behoort te gee. So byvoorbeeld is Kivu& 'n verkondiger wat wripuacica ("aankondig") 'n wnpuyua ("vertroulike boodskap"). Die aanvaarbare en onaanvaarbare redes waarom en waartoe Christus ("gepreek") het, is reeds hierbo beskryf toe daar besin is oor die identiteit van die geeste in die gevangenis. 'n Belangrike punt om hier te maak is dat klipueev in die Nuwe Testament nie noodwendig beteken om die boodskap van verlossing te verkondig nie. Teksdele soos Lukas 12:3, Romeine 2:21 en Openbaring 5:2 dui op 'n neutrale gebruik van hierdie begrip. In Jona 1:2 word dit byvoorbeeld gebruik om die vemietiging van Nineve aan te kondig. Indien die geeste in die gevangenis vir wie Christus gaan preek het, die opstandige engele asook die siele van hulle bose nageslag wat in die sonvloed omgekom het, was (soos deur die 1 Henog 10:10-12 beskryf word) dan kan dit allermins 'n boodskap van verlossing wees wat Christus

128 124 sou verkondig. Om die waarheid te se, / Henog 12:5-6 stel uitdruklik dat daar vir hulle geen sondevergifnis of vrede sal wees nie, maar voorsien 'n finale oordeel wanneer hulle in 'n poel van vuur gewerp sal word. Skrifgedeeltes soos Matteus 25:41 en Openbaring 20:10 wil juis se dat Satan en die bose magte nie gered nie, maar wel veroordeel sal word. Dit lyk dus eerder of Christus sy oordeel aan die bose geeste in die gevangenis gaan atkondig het. Hierdie veroordeling moet dan ook in die fig van die voorafgaande verse vertolk word waar Christus se opwekking uit die dood as seevierend / oorwinnend oor die bose magte was. In sy hemelwaartse reis om aan die regterhand van sy Vader te gaan sit, het Hy aan die bose geeste sy oorwinning en hulle neerlaag aangekondig. Die argument is dat Noag belaster is, en tog is die maghebbers vir ewig gestraf terwyl by gered is. Die Noag-verhaal funksioneer dus tipologies van die omstandighede wat die lesers ervaar. Die implikasie hiervan is dat die lesers getrou moes bly ongeag die lyding en vervolging wat hulle in die vyandige wereld mag ervaar. Christus se oorwinning oor die bose magte (wat agter hierdie lyding en vervolging sit), dien as versekering van hul eie oorwinning daaroor. En die wete het dit die moeite werd gemaak om weerstand te bied en nie (weer) terug te val in die ou leefwyse nie. > Die verklaring van 3:20 en 21 is ten nouste verbind aan die konteks waarbinne dit staan, met ander woorde 3:18-19 en 3:22. Die participium iirrelehjoaati, ("aan ongehoorsames") moet volgens Achtemeier (1996:262) as bywoordelik kousaal vertolk word. Dit wys eerstens terug na die geeste van 3:19 en tweedens wys dit op die rede Of waarom Christus sy oorwinning oor hulle aangekondig het Of waarom hulle gevange geneem is. Windisch (1951:71), alhoewel by saamstem dat die geeste van 3:19 bonatuurlik is, reken dat earelehjaaatv hier verwys na mense. Die verwysing na Noag en die ark bied volgens horn die gronde vir so 'n interpretasie. Achtemeier (1996:262) is nie so oortuig hiervan nie. 1 Henog asook Josephus (Antiquitates Judaicae 1.3) verbind juis die Noag-gebeure met opstandige engele en hulle nageslag. Dat hierdie engele vir hulle vroue gevat het uit die menslike geslag, was 'n verdere teken van hulle ongehoorsaamheid (I Henog ). Die gebruik van TRSTE in samehang met 6tE dui daarop dat die skrywer hier verwys na die algemene tyd van die vloed. Dit was ook die tyd toe God se geduld beproef / uitgestel is totdat Hy die vloed laat kom het. Die verwysing wat die skrywer bier maak na litteee&xeto 11 rob 0E00 p.akpoeuga ("toe die geduld van God gewag het"), kon moontlik ten doel gehad het om die lesers te herinner eerstens aan die geduld wat God geopenbaar het voordat Hy die vloed gestuur het (Gen. 6:3). Hy het sondige mense 'n geleentheid gegee om aan Hom gehoorsaam te raak (sien veral Josephus Antiquitates Judaicae 1.3). Tweedens kon dit herinner aan die rede waarom God ook sy finale oordeel uitstel, naamlik dat dit 'n genadedaad van Horn is teenoor hulle wat nog ongelowig is (Rom. 2:4, 3:25 en 2 Pet. 3:8-9). God se geduld word beproef deurdat die Christelike gemeenskap beproef word.

129 125 Die verwysing na Noag as die een wat deur God gekies is om vanwed sy regverdigheid (Gen. 6:8-9) gered te word uit die destyds bose wereld, het van horn (volgens Eseg. 14:19-20) 'n "hagiografiese" figuur in die Joodse denke gemaak. Andersins is Noag nie een van die hooffigure in die Nuwe Testament nie. Achtemeier (1996:264) reken dat die rede vir die gebruik van Noag en die ark nie is omdat hy so uitsonderlik in deugde was nie, maar in hierdie geval dat hy die tipe verskaf (deur die vloed) vir die antitipe (die doop) waarmee die skrywer die volgende punt wil maak. Die voorsetselfrase Eic iju (normaalweg "waarbinne") word deur die werkwoord &El:Kith-pay ("is gered") ietwat verander omdat die werkwoord ook "in / binne" inhou. Achtemeier (1996:264) stel voor dat die bedoeling in hierdie frase is dat hulle (die agt) die ark binnegegaan het en gered is "in dit." Die rede vir die melding van OlLyot ("'n paar") kan wees as 'n verwysing na dit wat Jesus in Matteus 7:14 en 22:14 gese het aangaande die "min" wat die pad na die lewe kry en uitverkies is. So moes die Christenlesers moed skep om, al was hulle min in vergelyking met die Grieks-Romeinse wereld, te weet dat daar vir hulle redding verseker is. Die meerderheid hoef nie gevrees te word nie. Deur die passiewe vorm OLE0c501jactv ("hulle is gered") van die werkwoord &amigo te gebruik, word God aangedui as die een wat die agt in die ark red. Met die frase bocaoc ("deur water") blyk dit op die oog of of hier sprake is van 'n teenstrydigheid indien die Elia as instrumenteel geneem word. Water was immers die instrument van vernietiging! Dit is die ark wat gered het! Indien Ka as lokatief geneem word, dan beteken dit dat Noag en sy familie "deur die water" gered is. Noag se rit deur die water het tot sy redding gelei - nie net van die vloed nie, maar ook van die boosheid wat op daardie stadium die wereld oordek het. Die vergelyking kan vervolgens gemaak word: soos wat die water Noag se verlossing van die bose wereld moontlik gemaak het, so maak die doop dit moontlik vir Christene om verlos te word van die bose wereld waarin hulle leef. In beide gevalle het dit moontlik geword om deur die water 'n nuwe bestaanswyse binne te gaan. Met die begrip euritutrov ("antitipe") word die aandag vestig op die verwantskap tussen die vloed (as tipe) en die doop (as antitipe) as tekens van God se voortgaande verlossingswerk met die ou yolk Israel rowel as sy nuwe volt NOv wys op die kontras tussen die tyd van Noag (TIOTE - 3:20) en die hede waarin die lesers hulle bevind het (en nie soos Reicke [1964:114] beweer dat dit na die oomblik van doop verwys nie). Die implikasie hiervan is dat die doop jou red. In die volgende gedeelte van die vers beskryf hy wat met die woordpearstaua verstaan moet word, en wat nie. Die!crag van die doop om te red, moet volgens Achtemeier (1996:267) nie in die water gesoek word nie, maar wel, soos die laaste frase van die vers se 81'

130 126 devacrrriaaoc 'Inca Xp Lamb in die opwekking van Jesus Christus. Al is dit so dat daar nerens in die Pauliniese geskrifte sprake van is dat by se "die doop red" nie, dan blyk dit tog uit Romeine 6:1-11 dat 'n mens buite die doop om nie werklik kan deel in die dood en opstanding van Christus nie. Wat 3:21 en die krag van die doop om te red aanbetref, is daar gepoog om die doop met die herverwekking (soos in 1:3 en 1:23 beskryf) in verband te bring (Elliott [1982:540]). In die konteks van 3:21 word daar egter geen melding hiervan gemaak nie en kan so 'n oplossing nie bloot aanvaar word nie. Wat die onmiddellike konteks wel bred is die feit dat Christus, vanwee sy oorwinning oor die bose magte, en deur sy dood en opwekking, ons na God toe lei. Achtemeier (1996:268) en Goppelt (1978:257) is van mening dat (lit die wyse is waarop die reddende krag van die doop verstaan moet word: nie deur die water nie, maar wel die opwekking van Christus uit die dood. Soos die water in Noag se geval horn gered het van 'n bose wereld, so dui die doop ook op die reddende krag van Jesus se opwekking uit die dood. In die laaste frase van 3:21 word 'n kontras geteken tussen dit wat die doop is, en dit wat die doop nie is nie. Dit begin met die negatiewe beskrywing ou aapx6c dern56eat.c PUrrou ("nie 'n afgooi van die vuilheid van die vlees"). Die woord arrosithirt (werkwoordvorm van ecir60eatc) het byvoorbeeld in Handelinge 7:58 die betekenis van "om jou klere uit te trek." In die huidige konteks is daar 'n sinspeling daarop dat die doop nie liggaamlike vuilheid afwas nie, maar eerder dui dit egter op die afskud en ontslae raak van die ou mens en sy gewoontes (Efes. 4:22, Rom. 13:12, Efes. 4:25 en Kol. 3:8). Die positiewe beskrywing van die doop lewer 'n aantal probleme op. Die eerste is die vraag na die betekenis van auvabricrecac ("gewete"). Waar dit elders in hierdie brief na yore kom, het dit byvoorbeeld in 2:19 die betekenis van "bewussyn" en in 3:16 dui dit op 'n gedrag wat voortvloei uit so 'n bewussyn. In albei gevalle, egter, val die fokus op 'n aktiwiteit wat vir God welgevallig is en nie op 'n innerlik, psigies, morele toestand nie (Achtemeier [1996:270]). In hierdie lig moet dit ook hier verklaar word: as 'n bewussyn van wat God se wil is en wat daartoe sal lei dat jy dit sal doen. Die tweede vraag is wat die verklaring van die naamwoord ErrEpcSrrlµa ('n hapax legomenon in die Nuwe Testament) is. Die werkwoordvorm waaruit ETTEpOST7pa kom, is ErrEpwr&w ("om 'n vraag te vra / 'n versoek te rig" Louw en Nida [1989:407]). Aangesien die werkwoord meer algemeen in die Nuwe Testament voorkom, kan die betekenis van die minder duidelike naamwoord van die duideliker werkwoord afgelei word. So beskou, kan die naamwoord die betekenis he van "'n versoek / pleidooi," en aangesien dit tot God gerig is, ` n gebed."

131 127 'n Ander moontlike verklaring vind sy oorsprong in die kontraktuele taal van die papirustekste. Bogenoemde werkwoord en naamwoord word gereeld hierin aangetref met die betekenis van iemand wat 'n belofte afle om die voorwaardes van die kontrak na te kom. Die gelowige het met sy doop die verklaring gemaak (as antwoord op 'n ooreenstemmende vraag) dat by / sy belowe om die ou sondige lewe van ongehoorsaamheid aan God te laat staan, en die nuwe lewe van gehoorsaamheid aan God te leef. Met dit in gedagte, is dit maklik om te sien waarom hierdie verklaring van errepdmina die beter betekenis bied. Die funksie van die Noag-verhaal is dus om aan te dui: dat die wat goed doen, hoewel deur die meerderheid belaster, gered is, en dat die doop Christene by dieselfde gedragstruktuur betrek, naamlik om goed te doen al word jy belaster. Die doop simboliseer dat jy gered sal word. > Met 3:22 word die klimaks van hierdie perikoop (3:18-22) bereik. Die elemente wat hierin vervat is, naamlik hemelvaart, verheerliking en onderwerping kom verskeie kere en in verskillende kombinasies in die Nuwe Testament voor. Die kombinasie wat hier in 3:22 gebruik word is egter uniek en volgens Achtemeier (1996:273) is dit 'n aanduiding van die mate waarin die skrywer onafhanklik was in sy aanwending en kombinasie van sulke tradisies. Die eerste frase (sessio ad dextram) oc ecru) ev SEE4 eeop ("wat is [aan die] regter [hand] van God") herinner aan die woorde wat in Psalm 110:1 van die LXX gebruik word. Dit dien as illustrasie van die mag van Hom (Jesus) wat gedood is terwyl Hy goed gedoen het. Die tweede frase beskryf die hemelvaart van Christus (rropeueelc etc Oupav6v) as 'n gebeurtenis afsonderlik van die opwekking. Goppelt (1978:263) wys daarop dat die verheerliking van Christus in sommige Nuwe Testamentiese tradisies tegelyk met die opwekking plaasvind en dan wel sonder die hemelvaart (byvoorbeeld Heb. 1:3; 10; 12 en Efes. 1:20). In samehang met die frase inrorayevrow aura ("onderworpe aan Horn") word dieselfde gebeurtenis as in 3:19 hier beskryf, naamlik Christus se reis om sy oorwinning oor die bose geeste aan te kondig. Die lys van bonatuurlike kragte wat hier aangedui word as engele, magte en kragte (ayyacini Kat eorrotov Kat bovanewv) word in die Nuwe Testamentiese tradisie beskryf as magte wat 'n invloed op mense het. In die Pauliniese tradisie kom sulke lyste voor in byvoorbeeld Romeine 8:38, 1 Korintiers 15:24, Efesiers 1:21 en Kolossense 1:16. Achtemeier (1996:274) is van mening dat die drie wat in 3:22 genoem word, slegs voorbeelde is van al die kragte en magte wat deur Christus oorwin is. Binne die konteks van hierdie perikoop moet hulle sekerlik verteenwoordigend wees van die magte wat die Christene bang gemaak het, naamlik keisers, goewerneurs, patriarge, die heidense omgewing en afgode. Die Christene moet uit hierdie gedeelte moed skep, want die Here vir wie hulle dien in

132 128 die Christelike gemeenskap, is ook die Here wat geseevier het oor alle bose magte ook hulle wat nog werksaam is in die wereld. Hulle neerlaag is verseker en binnekort sal dit ook bevestig word met God se finale oordeel. Die verwysing na engele hier, is nie positief nie. Soos reeds aangedui, verwys dit na die gevalle engele wat volgens die Noag tradisies, met die vroue op aarde getrou het en 'n nageslag verwek het wat uitermatig sondig was Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie perikoop is: Dit is voordelig vir die lesers om to ly omdat hulle goed doen (3:18). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Indien Jesus gely het omdat Hy goed gedoen het (3:18), en Jesus na die liggaam gesterf het en na die gees lewend gemaak is (3:18), en Jesus dit in die plek van die lesers gedoen het (3:18), en die lesers ook deel kry aan Jesus se sterwe en opstanding (3:18), en Noag goed gedoen het, terwyl die meerderheid mense met horn gespot het en in boosheid volhard het (3:20), en Premis 6: Noag en sy gesin (agt in totaal) gered is van die watervloed (3:20), en Premis T Premis 8: Premis 9: die mense wat met hom gespot het, en in boosheid volhard het, ewig gestraf word (3:19), en Jesus ook hulle oordeel oor hulle afgekondig het (3:19), en die redding van Noag en sy gesin uit die water na die doop been wys (3:21), en Premis 10: die lesers deur die doop deel kry aan Jesus se opstanding (3:21), en

133 129 Premis 11: die lesers deur die doop die krag ontvang om volgens 'n goeie gewete te leef (3:21), en Premis 12: Jesus met sy hemelvaart mag oor alle maghebbers verkry het (3:22), dan is dit vir die lesers voordelig om te ly omdat hulle goed doen. Bewyse: Premis 1 tot 3: Die gedeelde Christelike tradisie Premis 4: Allusie op die doop Premis 5 en 6: Noag-tradisie Premis 7 en 8: Mitologiese tradisie oor Tartarus waar berugte sondaars vir ewig gestraf word en hier op die Noag-verhaal toegepas word. Premis 9: Tipologies-Christologiese uitleg van tradisionele materiaal. Premis 10: Tradisioneel en gedeelde Christelike tradisie (vgl. Rom. 6:4). Premis 11 en 12: Tradisioneel en gedeelde Christelike tradisie. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die betrokkenes by hierdie kommunikatiewe handeling, is die outeur wat homself as gesaghebbende leraar aan die lesers projekteer. Hy maak gebruik van frases wat onder andere die Christelike maar ook vroeer tradisies weerspieel. Daar is sprake van die moontlikheid dat 3:20-21 oorspronklik deel uitgemaak het van 'n doopkategese en dat sekere materiaal in hierdie perikoop van 'n gesang afkomstig is. Hoewel rekonstruksie hiervan nie afdoende bewys lewer vir die waarheid van die bewerings nie, is dit veiliger om te se dat die skrywer hier wel gebruik maak van tradisionele materiaal wat aan sy lesers bekend was en waarna hy net kripties hoef te verwys het. Hapax legomena soos ecru& ("eens en vir altyd"), die frase TrEpl Ccuairciew ("vir sonde") en b:repcstrwa ("gewete") gee egter nie 'n aanduiding van die ontstaanstyd van die geslcrif nie. Achtemeier (1996:242) is van mening dat die 1 Petrusbrief te kort is om groot waarde daaraan te heg. Die outeur se indiwidualiteit kom ook na yore in die sin dat hy in 3:22 'n unieke kombinasie (wat afwyk van die normale volgorde) van moontlik tradisionele geloofsbelydenismateriaal aanhaal. Hy verwys hier na die hemelvaart (1ropEti0E1c E1( oipccvoi,), die verhoging aan die regterhand van God ('Ev SE441 0E00) en die onderwerping van die magte (igrarayfrrow ming)...) aan Jesus Christus. Alhoewel die onderskeie elemente van 3:22 wel in ander Nuwe Testamentiese (byvoorbeeld

134 130 Rom. 8:34, Hand. 5:31 en Efes. 1:20-21) voorkom, stem dit nie ooreen met dit wat die outeur hier aan sy lesers beskryf nie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die werklike tekswereld van hierdie perikoop word in beslag geneem deur God en Jesus Christus. Vervolgens is daar die maghebbers wat die gelowiges verdruk. Dit veroorsaak vrees by die Christene en maak dat hulle nie in die Christelike leefwyse volhard nie. Hulle ontken hulle geloof wanneer hulle daarom gevra word. Alhoewel hulle gedoop is, is dit vir hulle bloot 'n inlywingsritueel wat niks met die lewe te make het nie. Die hel is die plek van die bose magte vir wie die Christene vrees. In die alternatiewe tekswereld figureer God en Jesus Christus in 'n regeerposisie. Ook hier verdruk die magtiges die Christene, en tog vrees die Christene hulle nie. Die gelowiges volhard in 'n Christelike leefwyse. Hulle bely hulle geloof wanneer hulle daarom gevra word. Vir hierdie gelowiges is die doop 'n ritueel waardeur hulle deel kry aan Jesus se opstanding, en 'n lewe kan lei volgens God se wil. Die hel is vir hulle die plek van bose magte wat staan onder Christus se oordeel. Hulle word daar gevange gehou en die Christene vrees hulle nie. Christus se hellevaart het die finale oordeel oor hulle afgekondig Transuniversele Relasies Die skrywer maak in hierdie perikoop eerstens gebruik van 'n rasionele appal. Die gedeelde Christelike tradisies oor die dood, hellevaart (wat in Hand. 2:27 e.v. uitgebreid voorgestel word), opstanding en hemelvaart van Jesus word hier aan die lesers voorgehou. Hiemaas word analogie deur 'n vorm van tipologiese eksegese gebruik om die Noag-verhaal as analoog aan die Christene se situasie uitgele. Dit is verder ook analoog aan wat met Jesus gebeur het. Deur te verwys na die verlossing en opstanding van Jesus, waaraan die volhardende gelowiges ook deur die doop deel kry, sowel as die straf wat oor ongelowige mense kom, maak die skrywer 'n emosionele appal op sy lesers. Verwysings na Genesis 6 dien verder om 'n gesagsappel op die lesers te maak.

135 131 HOOFSTUK 4 Afdeling VII: Moenie Volgens Liggaamlike Drifte Lewe nie (4:1-6) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 142

136 132 Moenie Volgens Liggaamlike Drifte Lewe Nie (4:1-6) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie perikoop vorm 'n eenheid aangesien dit bier gaan rondom die oproep dat die lesers nie volgens hulle liggaamlike drifte moet leef nie. Die gedeelte getuig van 'n unieke woordeskat wat nie in die voorafgaande, of in die daaropvolgende gedeelte voorkom nie. Woorde en begrippe wat die tema onderstreep is byvoorbeeld aapia etp.ap -cf.ac ("[wie] vleeslik [gely het] het opgehou met die sonde" 4:1), ERieup.icac ("wellus" 4:2, 3) en aapici. ("vlees" 4:6). Wat die gedeelte se verband met die vorige perikoop aanbetref wys Bigg (1961:167) daarop dat die oi5v waarmee 4:1 begin, inderdaad die nuwe eenheid inlei, maar daarbenewens ook 'n verwysing is na, en 'n uitbreiding is op die hoofboodskap wat in 3:18-22 uitgewerk is, naamlik dat Christus se lyding ook die Christen se aanvaarding van lyding impliseer. Achtemeier (1996:276) gaan selfs verder deur 'n inclusio tussen 3:18 en 4:6 aan te wys. In beide hierdie verse word die kontras tussen vlees en gees uitgedruk. Goppelt (1978:265) toon aan dat daar net in hierdie twee perikope sprake is van die "Hadespredigt?" (veral 3:19 en 4:6). Verder is dit ook belangrik om daarop te let dat hierdie gedeelte die boodskap van 3:18 en 21 weer opneem, naamlik hoe die leser volgens 'n hoer beginsel kan leef en ophou om sonde te doen. In 4:1-6 word die lyding (en implikasies daarvan) wat in 3:18-22 Christologies uitgewerk is, antropologies van toepassing gemaak. Hierdie aspek word gesien in die herhaalde gebruik (vier keer) van die begrip oapid. (4:1 [twee keer], 2 en 6) om aan te dui dat die gelowiges in hierdie lewe alreeds oorwinning kan behaal oor die ongelowiges wat hulle leed aandoen. Christus het dit immers met sy lyding "in die vlees" bewys.

137 Sintaktiese en Semantiese Analise > Die oini van 4:1 dui op 'n hervatting van dit wat die skrywer in 3:18 gese het. Achtemeier (1996:277) wys daarop dat, vanwee die inclusio wat deur 3:18 en 4:1 gevorm is, oil; ook 'n hervatting is van dit wat tussen-in staan, naamlik 3: Die verwysing na Christus se lyding in die vlees (Tra.06v-roc cupid), en die herhaling van (Nevi. in 4:1c, dien as herinnering daaraan dat Christus hulle sondes weggeneem het (3:18). In 4:1 word avid geinterpreteer as "sondige natuur" (vlees), met ander woorde, hulle kan ophou met sonde. Hierdie voorbeeld het ingehou dat Jesus bereid was om dieselfde (menslike) lyding deur te maak as wat hulle mag ervaar onder die mense wat hulle so vyandiggesind is. Dit het terselfdertyd beteken dat die gelowiges saam met Christus in die vlees gely het. Die oorwinning van Christus wat in 3:18-22 beskryf is, moet die Christene aanspoor om te volhard in 'n leefwyse wat vir God verblydend is. Met Kai iip.etc word daarop gewys dat die situasie toepaslik is op die lesers van die brief. In 'n poging om die lesers attent te maak op die erns van hul omstandighede, maak die skrywer gebruik van 'n metafoor wat militer van aard is. Die implikasie van hierdie metafoor is dat die gelowiges iets van 'n oorlogsituasie beleef. Binne die betrokke kultuur waar hulle hul Christenskap moet uitleef word hulle aangeval met wapens van dreigemente, beswaddering, vervreemding en vervolging. Daar is ook ander wapens wat hulle kan verlei om in die vyand se hand te val. Wapens soos heimwee na hul vorige kultuur en lewenstyl, verbreekte vriendskappe en die vrees vir lyding. Hierteenoor beveel die outeur sy lesers om hulleself te bewapen. Die wapen wat hulle moet opneem is TO cdrriiv 'vvolav ("dieselfde gedagte") wat hier die heel moontlikste verwys na die gesindheid wat Christus in sy lyding geopenbaar het. Die betekenis wat aan '4vvot.ca) in die LXX geheg word, verwys na verstandelike aktiwiteit wat intensie of gesindheid van die morele dinge bepaal. Hierdie verstandelike aktiwiteit dien as ihavota, dit is "om volgens die geestelike beginsels te leef." Volgens Goppelt (1978:268) is Zvvotav die gesindheid wat lei tot die gedrag wat in 4:2 beskryf word. Die bedoeling wat dus met hierdie frase aan die lesers gegee word is: soos Christus in sy lyding opgetree het in ooreenstemming met God se wil, en nie volgens liggaamlike oorwegings nie, so moet die Christene ook hulle lyding ervaar. Achtemeier (1996:278) dui op drie probleme wat met die volgende L frase ondervind word. Die eerste probleem het te make met die beduidenis van on in hierdie deel. Twee moontlikhede bestaan, naamlik dit kan Of die rede gee vir 'n stelling wat gemaak is, Of dit kan die inhoud van so 'n stelling gee of uitbrei. Kelly (1969:166) en Achtemeier (1996:278) kies vir laasgenoemde aangesien die eerste moontlikheid alreeds in die eerste frase teenwoordig is. Die doel van On in hierdie sin is dan om die inhoud van die voorafgaande "dieselfde gedagte / gesindheid" uit te brei, naamlik dat 'n mens wat liggaamlik gely het, ophou met sonde.

138 134 Die tweede probleem raak die antesedent van die begrip 6 tra0cw ("die een wat ly"). Die vraag is nou of dit verwys na Christus of na die Christene? As dit na Christus sou verwys, dan sou die laaste frase trkaurat Cepap -cia.c ("het opgehou sondig") ook op Christus betrekking he, en dit is in die fig van die voorafgaande verse nie waar nie. Christus was juis sonder sonde. Die tweede moontlikheid bied die oplossing. Christene wat dieselfde soort lyding deurmaak as Christus (in die vlees) deur God se wil te gehoorsaam, wys daarmee dat hulle gedrag nie meer deur sondige begeertes beheer word nie. Die derde probleem handel oor die oorsprong en bedoeling van die Ect frase. Drie moontlikhede word genoem. Eerstens, dat dit 'n (foods) spreekwoodelike idee is oor die waarde van lyding. So 'n beskouing kan inhou dat diegene wat lyding ervaar 'n vrywillige asketisme ondergaan en sodoende minder vatbaar is vir 'n begeerte om te sondig. Hierdie idee kom volgens Achtemeier (1996:279) op uit 'n Joodse milieu wat gereken het dat die lyding van martelare versoening kon doen vir hulle sondes. So 'n beskouing maak Christus se lyding (wat juis deur die sicrywer onderstreep word) waardeloos en oorbodig en moet dus afgewys word. Tweedens, dat dit 'n weerkaatsing is van die Pauliniese gedagte om te sterf saam met Christus in die doop en sodoende te sterf aan die mag van sonde. In die gedeelte uit Romeine 6 wat betrekking het, handel dit oor die doop en die Christen se afhanklikheid van Christus se dood vir sy eie redding. Al is dit so dat die skrywer elders aanklank vind by Paulus, dan blyk dit hier nie die geval te wees nie. In 4:1 is daar geen verwysing na "sterf' of "dood" sodat parallelle lyne getrek kan word nie. In 4:1 is daar ook nie 'n simboliese verwysing tussen "lyding" en "sterf' nie. Wat in gedagte gehou moet word by hierdie punt is dat die Christene se lyding onder bespreking is. Hulle moet gewillig wees om te ly deur die hand van hulle onderdrukkers. Op grond hiervan kan hierdie moontlikheid dus ook nie aanvaar word nie. Die moontlikste oplossing vir hierdie frase is dat dit in die lig van die navolging van Christus se lyding (soos in 2:21-24) verstaan moet word. Omdat Christus gely het, moet Christene ook bereid wees om te ly. Daarmee bewys hulle dat hulle nie meer teen God se wil in leef nie, maar eerder in ooreenstemming daarmee omdat hulle opgehou het met die sonde (tretraunct liptcptiac) en in gehoorsaamheid aan God se wil begin lewe het. Christene wat so ly, het terselfdertyd rus gevind van die sonde. > In 4:2 word die doel aangedui waarom hulle met 'n Christus-gesindheid gewapen moet wees. Dit is d.c rb prpthst ecv0pc,strunt ElneuµiaLc ("sodat [hulle] nie Langer volgens menslike begeertes") sal leef nie, maar 00.4.tcat. 0E60 ("volgens die wil van God"). Die twee frases dui ook op 'n antitetiese parallelisme wat die twee kontrasteer. Die samestelling van die hele sin het daartoe aanleiding gegee het dat Selwyn (1946:210) dit 'n "beautifully constructed sentence" noem en hierin ook

139 135 (saam met Rom. 6:12-13) die moontlikheid van 'n topos van doopkategese sien. Die bywoord ILTIKETL dui op die kontras "vroeer / nou" soos wat dit in die twee frases uitgewys word. Vroeer: menslike be geertes, nou: die wil van God. Die eerste frase is 'n beskr ywing van die lewe wat hulle gelei het onder die invloed van die heidense kultuur en om gewing. Die begrip Erneuµiar wat die skrywer hier aanwend, was veral onder die StoIsyne gebruik om te dui op die somtotaal van die onredelike en brutale van die menslike lewe. God se wil is dat s y (nuwe) yolk hierdie heidense kulture sal teestaan al beteken dit dat die Christene moet l y. Die byvoeglike naamwoord waarmee die derde frase begin (Toy irrfaorrrov "die oorblywende") word slegs hier in die Nuwe Testament aan getref (alhoewel dit 'n bekende begrip in die sekulere Grieks was). Achtemeier (1996:281) en Kelly (1969:169) stem saam wanneer hulle hierdie begrip verklaar met die kort t ydjie voor die terugkoms van Christus (na die doop) eerder as die oorblywende tyd van die Christen se lewe. Solank as wat daar vervolging en verdrukking van die Christene is moet hulle lewe in ooreenstemming met God se wil. Vers 3 is in hoofsaak 'n verdere uitbouing van dit wat die be grip ervepusircav.irrou iriat.c ("deur die begeertes van mense") in 4:2 bedoel het. Met die voe gwoord yap ("want") word daarop gewys dat die sake wat in hierdie vers besk ryf word, die bevel in die voorafgaande 4:1-2 regverdig. Hulle moet hulle bewapen, omdat TO poarip.a Trini EAvr3v ("die wil van die heidene") so hoo gty vier in hulle omringende kultuur. Deur die gebruik van die frase 6 rrapea.naueerc xp6voc word gewys op die tyd voor hulle bekering tot die Christendom, met ander woorde, voor hulle doop. Dit, tesame met '& 6)(E-roc ("genoeg") kan volgens Achtemeier (1996:281) die antwoord op 'n geimpliseerde vraag wees, naamlik of die Christene nog somtyds (op spesiale geleenthede) ma g deelneem aan die dinge wat vroeer deel van hulle kulturele lewe was. Die skrywer se antwoord is dan dat hulle genoeg aan daardie dinge deelgeneem het voordat hulle Christene geword het. Die infinitief Karap y&crecer blyk geen onderwerp te he nie, maar volgens Achtemeier (1996:281) veronderstel dit 6 µ&c ("julle") van die tweede persoon meervoud imperatief in 4:1 OrrA.Coaaec ("bewapen julleself"). Die l ys van onsedelikhede wat in hierdie vers aan gedui word, geskied vanuit 'n Christelike perspektief, hoewel sommige ook deur sekulere skrywers afgewys is (onder andere: rrerror c [drinkpartye]). Andersyds is daar sekere kategoriee soos b yvoorbeeld Crec i.thor c 16calolarptar c ("ontoelaatbare afgodery") wat gladnie in die sekulere literatuur na yore kom nie. Reicke (1964:118) meen dat die skrywer nie hiermee wou voorgee dat die Christene vroeer deelgeneem het aan aktiwiteite wat deur die Romeinse regering as onwettig bekou is nie. Die punt is dat die lesers vroeer deelgeneem het aan aktiwiteite wat onversoenbaar is met die etiese standaard wat hulle nou as Christene moet handhaaf. Vir die wereld mag die dinge wat hulle as Christene moet prysgee, lyk na normaal. Vanuit hulle nuwe lewe beskou, bl yk dit boos te wees. Die lys wat die sk rywer vervolgens aandui, word in die

140 136 meervoudsvorm gegee ten einde die kategoriee eerder as indiwiduele dade te beskryf. Goppelt (1978:272) en Selwyn (1946:211) reken dat hierdie sake uit een of meer van die bestaande tradisionele lyste met onsedelikhede geneem is. Hierdie lys vind sy klimaks in die begrip Etanaoicaptaic ("met afgoderye"). Dit is dus 'n lys wat eerstens wou beslcryfjuis hoe moreel buite beheer die Grieks-Romeinse lewe was, en tweedens die Christene wou bemoedig om te breek met die dinge waaraan hulle vroeer deelgeneem het en nou blyk om teen God se wil te wees. In 4:4 kan die Ev (1) volgens Achtemeier (1996:283) in 'n antisiperende of 'n retrospektiewe wyse vertolk word. In sy antisiperende vertolking wys dit vooruit na die frase µi1 auvrpex6vnov ("julle gaan nie saam met"). Sodoende dui dit op die rede waarom die ongelowiges van die Christene afgestoot is (EcvL(ovraL) deur hul (nuwe) optrede en Ieefwyse. Die woord Evoc ("vreemdeling") hou verband met die beskouing wat die ongelowiges van die Christene gehad het, naamlik dat die Christene on-burgerlik was. In sy retrospektiewe vorm wil dit terugverwys na 4:2 waar die Christene opgeroep is om hul vroeere Ieefwyse vaarwel toe te roep. Met die genitivus absolutus µi1 ouvspexcivnav ("nie saamgaan nie") word die "irritasie" van die ongelowige tydgenote ook aangedui: die Christene het nie meer saamgegaan om deel te neem aan die heidense kulturele aktiwiteite nie. Hierdie afsydigheid van die Christene is verkeerd vertolk as sou hulle daarmee te kenne wou gee dat hulle alle ander mense haat (Tacitus Ann ; Cicero Tusc. Disp. 4.27). Die wyse waarop die ongelowiges gereageer het op hierdie gedrag van die Christene, was niks anders nie as godslasterlik ((3thochnoi3vrEc). Wanneer heidene kwaad praat van goddelike dinge en van die Christene, dan doen hulk dit terselfdertyd teenoor God. Die probleem wat die Christene ondervind het, was dat hulle nuwe lewe hulle nie meer toegelaat het om ten voile deel te neem aan die godsdienstig-kulturele sake wat letterlik elke faset van die lewe beslaan het nie. Binne die Romeinse ryk is dit van elke persoon verwag om betroklce te wees by hierdie sake wat op een of meer wyses afgodery ten basis gehad het. As gevolg hiervan was dit onmoontlik vir die Christene om deel te neem. Hiermee saam, soos reeds gese, was die keiserverering vinnig aan't versprei in Klein Ask en deelname hieraan was verpligtend vir elke burger. Dis ook teen hierdie agtergrond dat 2:11 se "vreemdelinge en bywoners" beter verstaan word. Die isolasie wat die Christene ervaar het, het noodwendig ook daartoe gelei dat hulle vervolg is. Vers 5 beskryf die gevolge vir hulle wat volgens 4:4 godslasterlik optree. Dit kan nie onverantwoord toegelaat word nie. Die een wat hulle tot verantwoording sal roep, word aangewys as TC,2 hotinac ExovtL '<pima ("die een wat gereed is om te oordeel"). Die objekte van sy oordeel Kai vocpcn5c ("lewendes en dooies") 'n verwysing waannee die skrywer aantoon dat by die finale oordeel in gedagte het. ZcZnitac Kat vocpolic (met in agneming van 1 Tess. 4:16-17 en 1 Kor.

141 137 15:52) is vir Schelkle (1970:116) die dooies wat opgewek is om saam met die lewendes tereg te staan in die finale oordeel. 'n Vraag wat vervolgens hieruit ontstaan, is wie die skrywer bedoel met "die een wat gereed is om te oordeel". Is dit Christus of is dit God? In teksgedeeltes soos byvoorbeeld Handelinge 17:31 en Matteus 25:31-33 word Christus aangedui as die Een wat sal oordeel op die oordeelsdag. Die verwysing na lewendes en dooies (as Christologiese formule in o.a. Hand. 10:42 en 2 Tim 4:1) is ook vir sommige navorsers soos Selwyn (1946:214) en Best (1971:154) 'n aanduiding dat hier van Christus sprake is as die Een wat die finale oordeel sal vel. Die konteks van die brief dui egter daarop dat die slcrywer ook in hierdie geval God as die Regter in die finale oordeel beskryf. In ander gedeeltes (1:17, 2:23, 4:19 en 5:10) word hierdie standpunt ook bevestig soos ander navorsers (Goppelt [1978:275] en Windisch [1951:75]) ook bevind. Christene kan rus vind daarin dat diegene wat hulle op daardie stadium soveel skade berokken het, eendag voor God verantwoording sal doen vir hulle dade. > In 4:6 word 'n aantal probleme aangetref. Die eerste probleem is dat daar nie 'n onderwerp vir die passiewe werkwoord EimyyEA.CoOn aangedui word nie. Wie het die goeie nuus verkondig en wat is verkondig? Soos dit tans is kan dit onpersoonlik geneem word met die blote betekenis dat die evangelie verkondig is. Kelly (1969:173) maak egter melding daarvan dat 'n onpersoonlike gebruik van hierdie begrip slegs op een plek in die Nuwe Testament voorkom, naamlik Romeine 10:10. Die werkwoord word wel in 'n aktiewe sin op baie ander plekke aangetref met Jesus as die onderwerp (bv. Hand. 8:35, 11:20, 17:18 en Gal. 1:16). Achtemeier (1996:287) konkludeer dat in hierdie geval 'n persoonlike gebruik die verklaring van die frase (om te lees: "Christus is verkondig") beter sal dien. Ons het egter hierdie tipiese passivum divinum en, in samehang met 3:19, kan die verswee agent slegs Jesus wees en die inhoud van sy verkondiging, Hyself. Die tweede probleem wat in 4:6 aangetref word, het te make met die 'Cm sinsdeel en sy parallelle konstruksies. Hierdie sinsdeel word gekenmerk deur 'nt.thv... be struktuur met die thv gedeelte wat ondergeskik aan die be gedeelte is om te lees "alhoewel hulle geoordeel is... desnieteenstaande mag hulle leef." Die 'Cm moet volgens Achtemeier (1996:287) in 'n finale ("ten einde") eerder as opeenvolgende ("met die gevolg dat") wyse vertolk word. Dit dui dan op die rede waarom die dooies geevangeliseer is, naamlik nie alleen oordeel nie, maar, volgens Achtemeier, ook lewe. Kommentatore kyk egter die chiasme mis wat daar tussen 4:5 en 4:6 bestaan, naamlik: (Covrac ("die lewendes" vs. 5) A vecpolic ("die dooies" vs. 5) vekpoic ("die dooies" vs. 6) (Coca ("lewe") vs. 6) A

142 138 In die fig van hierdie chiasme word die volgende vertaling voorgestel (persoonlike mededeling van promotor): "Want om hierdie rede is die evangelie aan die dooies verkondig, sodat hulle geoordeel mag word volgens[omdat] hulle volgens mens[- like 'criteria] na die vlees [geleef het], en sodat die wat lewe kan lewe volgens God[-delike kriteria] na die gees." Hierdie vertaling pas in by die skrywer se argument dat die wat nou volgens hulle liggaamlike drifte leef, ewig veroordeel word, en dit gelowiges moet aanspoor om nou volgens geestelike beginsels te leef. Dit het dus niks te doen met 'n tweede kans wat aan afgestorwenes gegee word nie, of te doen met die evangelie wat aan die siele verkondig is wat voor die koms van Jesus geleef het nie. Volgens 1 Henog 7 is die sonde van die gevalle engele juis gewees dat hulle volgens liggaamlike drifte geleef het. Vervolgens is daar in hierdie sinsdeel drie stelle parallelle met kontrasterende begrippe waarvan die verklarings nie so voor die hand liggend is nie. Eerstens word gedui op die KpL063at (Cm parallel. In die Nuwe Testament kan die woord KpI.vw die betekenis van veroordeel he (bv. in Joh. 3:17 en 5:24). Andersins kan dit ook die "liver" betekenis he van "oordeel" (bv. Hand. 10:42 en 17:31) soos wat dit ook in die brief by 1:17; 2:23 en 4:5 aangetref word. Of icpl063al dus hier na die finale oordeel verwys, moet bevraagteken word omdat, soos Achtemeier (1996:287, 288) dit stel: "it would be peculiar to describe God's final judgement as taking place 'in the flesh' ((rapid) and in some way related to human standards (Kat& civ0p6trouc)." Hier is sprake van 'n paradoks: die ongehoorsame dooies wat Noag bespot het, word veroordeel omdat hulle as mense in die vlees geleef het; die gehoorsame lewendes lewe, volgens God (se wil) in die gees (m.a.w. na hul hoere deel). 1 Henog 10:10-12 stel in elk geval dat die geeste in die gevangenis bewaar word, tot 'n finale oordeel. Hierdie oordeel is deur Christus tydens sy hellevaart uitgevoer. Volgens die interpretasie waarvoor gekies is, kan die kontrasterende parallel {war net verwys na die lewe hier en nou volgens God se beginsels. Die tweede parallel is die begrippe Kai& OEOV en KUTCC exv0pdrroug. Terwyl Kat& OEOV baie keer in die Nuwe Testament voorkom (bv. Rom. 8:27 en Efes. 4:24) met die betekenis "volgens God se wil", kom Kath do OpcsiTrouc slegs in hierdie vers voor. Die begrip Kat& iiv8porrrov kan egter die betekenis he van "op 'n menslike vlak" (Rom. 3:5 en Gal. 3:15) of "volgens / gebaseer op menslike standaarde" (1 Kor. 3:3 en Gal. 1:11). Die parallelisme tussen die twee begrippe vereis dat hulle vergelykbare betekenisse sal he en daarom doen Achtemeier (1996:288) enkele voorstelle aan die hand: volgens menslike standaarde / volgens God se standaarde; in die oe van mense / in die oe van God.

143 139 Die derde parallel aapici en tnie6p.art moet volgens Best (1971:158) as datiewe van sfeer verklaar word aangesien daar iets in hulle gebeur. So byvoorbeeld vind die oordeel binne die sfeer van menslike bestaan plaas, en lewe binne die sfeer van die goddelike. Laasgenoemde is die finale resultaat van 'n lewe wat in gehoorsaamheid aan God geleef is. Die derde probleem wat in 4:6 aangetref word, raak die identifisering van die dooies aan wie Christus verkondig is. Goppelt (1978:276) reken die mees voor die hand liggende antwoord blyk te wees dat die skrywer hier dieselfde "dooies" bedoel as waarvan by in 4:5 gepraat het. Met ander woorde: 4:6 wil iets meer vertel van 4:5 se dooies. Meer nog sou hierdie vers dan ook 'n uitbreiding wees op 3:19 (waar Christus aan die geeste 'n boodskap gebring het) om nou ook aan al die dooies die evangelieboodskap te bring. So 'n verklaring kan ook die oplossing bied vir God se regverdige oordeel en 'n antwoord op Matteus 24:13-14 waar dit staan dat die evangelie eers aan die hele wereld verkondig sal word voor die einde kom. Almal (lewendes en dooies) sal dan 'n gelyke kans op God se redding kon he. Die probleme wat egter met so 'n vertolking ondervind word is eerstens dat met so 'n verklaring geimpliseer dat daar 'n moontlikheid van bekering is na die dood 'n gedagte wat nie in die Nuwe Testament na yore kom nie (Luk. 16:26; Heb. 9:27), en deur 1 Henog 12:5-6 uitdruklik afgewys word. Erickson (1995:144) noem hierdie verkondiging 'n "postmortem evangelism" en stel voor dat, vanwee die onduidelikheid waarin hierdie en die vorige perikoop gehul is, daar nie teen die ervaring van die Nuwe Testamentiese boodskap gekies sal word nie. Tweedens sou dit teen die argument van die skrywer indruis dat gelowiges juis in hierdie lewe God se wil moet uitleef, omdat daar in die hiemamaals 'n oordeel gaan plaasvind. Achtemeier is van mening dat baie van hierdie probleme opgelos kon word as die dooies in hierdie vers eerder op die "geestelik" dooies en nie "liggaamlik" dooies toegepas kon word. Dit is ever nie moontlik nie aangesien dit sou beteken dat die konteks geheel buite rekening gelaat sou moes word 'n konteks wat duidelik daarop wys dat hier sprake is van "liggaamlik dooies." Gevolglik word aanvaar dat die dooies hier verwys na dieselfde geeste in die gevangenis van 3:19, naamlik die gevalle engele en hulle bose nageslag. Die vierde probleem wat in hierdie vers na yore kom, is dat "die verkondiging aan die dooies" sommige navorsers 'n intratekstuele verband met 3:19 ontken. Dit lyk logies om die vecpoic (vers 6) met die truesitata (3:19) te identifiseer, en E6riyyEALcreri (vers 6) met die ictipi.4ev van 3:19. Hoewel die woordeskat verskil, is dit tipies van die outeur se styl om nie dieselfde woorde te herhaal nie. (sien o.a. Achtemeier [1996:3-9] en Bigg [1961:2-7]). Die evangelie wat aan die dooies deur Jesus verkondig is, het as inhoud, Hyself: die siele van die afgestorwe ongelowiges hoor die evangelie, maar kan nie daardeur verlos word nie; vir hulle is dit 'n finale oordeelswoord.

144 Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van die gedeelte is: Dit is noodsaaklik dat die lesers nie volgens liggaamlike drifte leef nie (4:1). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Indien Christus liggaamlik gely (d.w.s. gesterf) het (4:1), en die heidene in die tyd voor die doop sonde gedoen het (4:2), en sonde volgens liggaamlike drifte is: Losbandigheid, begeertes, dronkenskap, orgies, drinkpartye en ontoelaatbare afgoderye (4:3), en heidene dit as vreemd beskou dat Christene nie aan liggaamlike drifte meedoen nie, terwyl die heidene God laster (4:4), en God gereed staan om mense wat reeds dood is, en die wat nog lewe te oordeel of hulle volgens hul liggaamlike drifte lewe (4:5), en Premis 6: Christene nie soos hulle heidense mede-burgers moet leef nie (4:1), dan is dit noodsaaklik dat die lesers nie volgens liggaamlike drifte leef nie. Bewyse: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Die gedeelde Christelike tradisie (reeds voorheen bewys) Algemene waarhede. Algemene waarhede (vino!) Christene is "vreemdelinge" en "bywoners" (reeds voorheen bewys) Verwysing na, en herinterpretasie van die Noag-verhaal; uitbreiding daarop deur na Jesus se hellevaart te verwys. Analogie met wedloop: die idee van "saamhardloop" word gepropageer. Analogie met oorlog.

145 Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die wyse waarop die skrywer met sy lesers kommunikeer, kan veral volgens die materiaal in 4:2-5 as paraneties beskryf word. Hy vermaan hulle nie bloot om byvoorbeeld die sonde te vermy en die heidense leefwyse nie te begeer nie, maar hy bemoedig hulle ook deur te se dat elkeen voor God sal rekenskap gee van sy dade. Hiermee wil by sy lesers modaliseer van 'n negatiewe houding (dis nie die moeite en lyding werd nie) teenoor die Christendom na 'n positiewe (God sal regverdig oordeel oor elke mens). Onderliggend aan sy strategie le die Christelike tradisie, 'n metafoor uit die militere wereld (4:1 "bewapen julleself met dieselfde gedagte") en kontrasterende gedragsreels (4:2 dev0puitrcav EnL9uµiaLs ["menslike begeerlikhede"] teenoor ethipxcr t. 0E00 [die wil van God]). Hierdie kontras vorm ook die basis vir 'n antitetiese parallelisme. Dit, tesame met die idiomatiese uitdrukking in 4:5, us) holp.oc '&xovci, '<pima ("die een wat gereed is om te oordeel"), word deur die skrywer gebruik om die aandag van sy lesers te behou. Terselfdertyd wil hy ook iets van sy taalvaardigheid aan die lesers deurgee. In 4:5 wend die outeur horn tot forensiese taalgebmik (ecrrobusaouo iv Ahoy "sal rekenskap gee") om sy lesers te oortuig van die ems en sekerheid waarmee God sal oordeel oor elkeen se dade Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die leemte wat die outeur aanvoel in 4:1-6 is tweerlei van aard, naamlik eerstens het die Christene dit oorweeg om (gedeeltelik) weer aan die Romeinse kulturele feeste en bedrywighede te begin deelneem, en tweedens het die Christene hul lyding as een stuk futiliteit beskou wat in elk geval op die dood uitloop. Hulle redenasie was dat die heidene wat so uittartend teen hulk optree ook gaan sterf sonder dat hulle hul verdiende loon kry. In die werklike tekswereld verkeer die Christene in 'n moeilike posisie. Die kultuur waarbinne hulle geleef het, was deurweef met godsdienstige voorskrifte en vierings. Feeste, die politiek, die landbou en burgerlike aangeleenthede was intrinsiek verbind aan die godsdiens (Lohse [1979: ]). Dit is as 'n verwagting gestel dat alle mense wat binne die Romeinse ryk gewoon het, moes deelneem aan hierdie aktiwiteite. Hiermee saam was daar toenemende druk dat almal binne die Romeinse ryk aan die keiserverering moes deelneem. Tenney (1971:115) beweer dat Gajus Caligula in 40 n.c. alreeds aanbidding vir homself by sy onderdane gesoek het. Na hom het keisers sons Claudius, Nero en Vespasianus op dieselfde voetspore gevolg. Mense wat nie hieraan wou deelneem nie, is as dislojaal, en in der mate as verraaiers van die keiser en die Romeinse ryk

146 142 gekategoriseer. Dit is ook moontlik dat deelname aan die aanloklikhede van die heidense en almeer ontaardende Grieks-Romeinse kultuur 'n groot versoeking vir die Christene geword het. Hulle het immers aan hierdie dinge deelgeneem voordat hulle tot bekering gekom het. Die altematiewe tekswereld waartoe die skrywer sy lesers wil beweeg, is 'n wereld waar die Christene afgereken het met die sonde. Hulle hunker nie eens meer daama nie, want die een saak wat vir hulle die belangrikste geword het, is om te lewe soos God dit wil. Hulle is bereid om te ly vir hulle geloof, omdat hulle Here ook vir hulle gely het. Die lewe en selfs hulle lyding aan die hand van heidene is nie futiel nie. Hulle vertrou God om aan die einde van alles oor elke mens die regte oordeel te vel. Selfs die dood is nie 'n ontsnappingsroete om van die rekenskap van jou dade voor God te ontkom nie. Die "aanbeveling" van die skrywer en die gesindheid wat hy aanwakker onder sy lesers, is nie goed te rym met die seenwens waartoe hy hulle in 3:9 oproep nie. Dit klink eerder na 'n gesindheid van weerwraak of vergelding in die vorm van God se oordeel wat geregverdig word onder die Christene. 'n Gesindheid wat moontlik by die skrywer self aanwesig was. Die boodskap is egter duidelik: in die hiernamaals word die rolle omgeruil Transuniversele Relasies Die skrywer van die brief maak gebruik van die volgende om sy lesers te beweeg van die werklike na die altematiewe tekswereld: Rasionele appelle: hy trek die implikasie van Jesus se lyding deur na die lesers toe, en hy herinterpreteer die Noag-tradisie. Gedeelde teologiese premisse: die tyd voor jou doop is anders as die tyd daama. Algemene Timm: sondelyste. Analogiese argumente: oorlog en wedloop. Emosionele appel: eskatologiese straf en beloning.

147 143 HOOFSTUK 4 Afdeling VIII: Broederliefde (4:7-11) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 150

148 144 Broederliefde (4:7-11) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Die presiese afgrensing van hierdie eenheid is nie so duidelik nie. Terwyl die meeste navorsers, waarvan Achtemeier (1996:292), Goppelt (1978:278) en Kelly (1969:176) die belangrikste is, wel 4:7-11 as 'n eenheid beskou, is daar 'n saak uit te maak vir Martin (1992:236) se beskouing dat 4:7a eerder as 'n slotgedagte by 4:1-6 tuishoort. Hy baseer hierdie voorstel daarop dat die skrywer eerder gebruik maak van die voegwoord oi5v as van o4 om 'n nuwe subafdeling aan te kondig. Dit sou wel 'n geldige argument uitmaak, maar dan slegs teenoor navorsers soos Achtemeier en Goppelt wat be buite rekening laat in hulle verklarings. Kelly (1969:176) en Bigg (1961:172) reken dat M 'n belangrike funksie het indien dit as "maar" verklaar word. In so 'n geval dui dit op die verbintenis van hierdie deel met die voorafgaande 4:1-6, en lei dit die nuwe gedagtegang en perikoop in. Waar die skrywer in die vorige perikope gefokus het op die gedrag wat Christene teenoor die vyandiggesinde ongelowiges moes openbaar, beslcryf by in hierdie deel hoe Christene hulle teenoor mekaar moes gedra. Woorde en begrippe wat hierdie boodskap bevestig, is byvoorbeeld Etc kutobc eryaimv ("liefde vir mekaar" 4:8), cktaaevot Etc ecillp.ouc ("gasvry teenoor mekaar" 4:9) en Etc kurobc auto StakovolivrEc ("tot diens vir mekaar" 4:10). Die perikoop word afgesluit met 'n doksologie wat op 'n Joodse liturgiese formule geskoei is (sien ook Schrage [1980:113]) en soos byvoorbeeld in Filippense en 2 Tessalonisense op 'n gereelde basis voorkom!id paranetiese gedeeltes Sintaktiese en Semantiese Analise > Vers 7 het 'n tweeledige doel: dit koppel hierdie gedeelte aan dit wat in 4:4-5 gese is met betrekking tot die eindtyd, en dit bevat ook 'n aankondiging oor die sake wat in 4:7-11 bespreek word. Die gebruik van die perfektum ijyyuccv ("het naby gekom" ook in Jak. 5:8b) is 'n implikasie dat ircivccov TO -raiz ("die einde

149 145 van alles") nie bloot op pad is nie, maar reeds teenwoordig is in die dinge wat die lesers ervaar. Goppelt (1978:281) en Kelly (1969:177) wys daarop dat die verwysing na die eindtyd dikwels gebruik word as 'n basis vir paranese (soos wat dit hier ook die geval is). Die rede hiervoor is omdat die wete dat daar 'n einde en 'n oordeel is, dit aan die huidige sy ems en betekenis gee (Achtemeier [1996:294]). Die gebruik van die twee aoristus imperatiewe auxppovipate ("behou 'n nugter oordeel" Louw en Nida [1989:352]) en Sam ("wees nugter") vorm 'n hendiadis en het ten doel om die lesers te wys op 'n gedissiplineerde lewe wat nodig is vir gebed, sowel as vir die gemeenskaplike lewe wat van Chistene verwag word. Die begrip infaxa het die teenoorgestelde betekenis van "om dronk te wees." Achtemeier (1996:294) reken dat dit hier metafories gebruik word om wakker en by jou voile bewussyn te wees (veral in die lig van die immanente eskatologiese gebeure). Die boodskap herinner ook sterk aan die oproep van Jesus in sy gelykenis oor die tien meisies, naamlik dat sy dissipeis moet waak omdat hulle nie die uur van God se oordeel ken nie (Matt. 25:13 en Mark. 14:38 waar die oproep kom om te waak en te bid). Met TrpocrEuxecc word bedoel "om God aan te roep." Vers 8 begin met trpe TrliVTWV ("bo alles"), 'n hiperbool, wat volgens Achtemeier (1996:294) sinspeel op die openingswoord van 4:7 (rt&vrcov). Die doel hiervolgens is retories van aard. Die skrywer wil vir sy lesers se: aangesien die einde "van alles" op hande is, moet julle "bo alles" liefde onder mekaar najaag. Die Etc kutok wat hierop volg dui op 'n enger gerigtheid van die liefde wat hulle moet toepas, naamlik die mede-christene (soos ook in 1:22; 2:17 en 5:14). Liefde vir mense buite die Christelike gemeenskap (soos wat dit Jesus se opdrag in Matt. 5:43-48 was), val volgens Achtemeier (1996:295) buite die skopus van hierdie brief. Die rede hiervoor kan eenvoudig wees vanwee die vervolging wat die Christene aan die hand van die ongelowiges moes ervaar. Die frase Ceyetun lac1urrra TrA.fieoc Ceuupn.63v ("liefde bedek 'n menigte van sondes") is feitlik identies met Jakobus 5:20 waar die enigste verskil gelee is daarin dat Jakobus die futurum iccaute. eerder as die praesens soos hier in 4:8 gebruik. Die vraag wat vervolgens ontstaan is wie se sondes bedek word deur die liefde? Twee moontlike oplossings word aan die hand gedoen. Eerstens, die sondes van die een wat liefhet is die sondes wat bedek word. Voorstanders hiervan (byvoorbeeld Kelly [1969:178]) is van mening dat die spreuk te kenne gee dat die een wat liefhet ook bydra tot die vergifnis van sy / haar eie sondes. Brox (1979:205) en Bigg (1961:173) sien 'n soortgelyke betekenis in Lukas 7:47 waar dit gaan rondom die vrou wat Jesus se voete met reukolie gesalf het. Jesus se woorde aan Simon was uiteindelik: " omdat haar sondes wat baie is, vergewe is, daarom bewys sy baie liefde." Hierdie betekenis kom ook na yore in 2 Clemens Dit is egter duidelik dat Lukas 7:47 nie met die spreuk van 4:8 ooreenstem nie, aangesien die daad van die vrou 'n liefdesdaad was uit dankbaarheid vir die

150 146 vergifnis. Bigg (1961:173) interpreteer hierdie spreuk as 'n "secondary atonement." Tweedens kan hierdie spreuk die betekenis he dat die een wat liefhet, die sondes en oortredinge van die ander persoon OOrsien, al word dit ook teen die een gedoen wat liefhet, of teen die gemeenskap. Op so 'n wyse word die sonde bedek van die persoon wat liefgehe word. Ander tekste in die Ou Testament (Spr. 10:12), die Nuwe Testament (Matt. 18:21-22 en 1 Kor.13:4-7) en I Clemens 49.5 ondersteun hierdie interpretasie van die spreuk onder bespreking. 'n Gemeenskap wat sterk en eensgesind wil wees, moet ook 'n gemeenskap wees waarbinne die lede mekaar liefhet en bereid is om mekaar te vergewe. Sodoende kan hulle voortbestaan en tot verheerliking van God en Christus lewe. 'n Saak wat egter nog in berekening gebring moet word, is die sterk eskatologiese boodskap wat regdeur die brief na yore kom. Indien dit ook in hierdie perikoop die rol speel wat dit in die res van die brief speel, dan sou dit die skrywer se bedoeling wees dat dit die sondes is van die een wat liefde betoon, wat bedek word tydens die oordeel. Hierdie sondes word bedek wanneer die Christen sulke dade van liefde bewys soos byvoorbeeld om gasvry te wees en mekaar te dien. Die oproep om mekaar as sodanig lief te he en hierdie dade van liefde te bewys het 'n eskatologiese motief: God kanselleer hulle sondes uit in die mate wat hulle liefde teenoor andere betoon (Jak. 5:20). In die lig van die konteks van die brief, lyk die eerste verklaring dus die beter een te wees. > Die byvoeglike naamwoord 4LA6E vot ("[wees] gasvry") in vers 9 kan volgens Achtemeier (1996:296) met 'n imperatiewe, of in hierdie geval 'n participiele betekenis vertolk word (hierdie is 'n spesifieke voorbeeld van wat wedersydse liefde is). Hy reken dat die skrywer nie sy lesers wou beveel om gasvry te wees nie, maar eerder dat hy erkenning wou gee dat daar reeds gasvryheid onder hulk bestaan het, en dat hulle so moes volhou. Gasvryheid is hoog aangeskryf as 'n deug in die geheel van die destydse wereld. Toe Jesus sy twaalf dissipels uitgestuur het (Matt.10:11, 40) was dit as't ware 'n oproep tot gasvryheid aan die Jode. Met E Lc dakolouc ("teenoor mekaar") word verwys na gasvryheid wat binne die gemeenskap van Christene uitgeoefen moet word. Die byvoeging van alleu yoyriap.o0 ("sonder murmurering") is miskien nodig geag omdat daar die moontlikheid van wrywing kon wees waar Christene in huise byeen gekom het. Brox (1978:206) beklemtoon gasvryheid as 'n uitdrukking van die liefde wat gevra word in 4:8 wanneer hy se: "Sie war eben nicht weniger als eine Konkretion der im V 8 verlangten gegenseitigen Liebe." 'n Ander vorm van gasvryheid wat ten tye van die vroet kerk baie belangrik geag is, is die verskaffing van verblyf aan reisende predikers (Didache )CI). Dit het moontlik weersin onder die Christen wat die onderdak moes verskaf, gewek. Om

151 147 hierdie rede moes hulle weer daarop gewys word dat hulle hierdie mense goedgesind moes wees. Met tekactoc ("elke een") in 4:10 dui die skrywer daarop dat elke indiwiduele Christen 'n kiplc:elsa ("gawe") ontvang het. Hy maak van dieselfde woord as Paulus gebruik om die gawes aan te dui. Goppelt (1978:286) is van mening dat die skrywer oortuig was daarvan dat die Christelike gemeenskap saamgestel is uit sulke genadegawes. Hiersonder sou die gemeenskap net nie kon bestaan nie. Die gebruik van Ek eautok ( "vir mekaar") het soos in 1 Korintiers 12:4-7 die dubbele klem, naamlik eerstens as aanduiding dat die gawes bedoel is om tot diens te wees in die Christelike gemeenskap, en tweedens as aanduiding van die verskeidenheid wat bestaan. Soos reeds genoem, bestaan sulke lyste van genadegawes ook in 1 Korintiers 12:4-10 en Romeine 12:6-8 waarvan nie een werklik wat volgorde en inhoud presies met 4:10-11 ooreenkom nie. Paulus beskryf enersyds in 1 Korintiers 12:3 dat die gawes van die Gees gegee is en andersyds in Romeine 12:6 se hy (soos hier in 4:10) dat dit volgens die genade van God aan elkeen gegee is. Dat dit waar is dat die skrywer van 1 Petrus sy gegewens met betrekking tot die genadegawes van Paulus gekopieer het, kan nie met sekerheid gese word nie. Wat moontliker is, is dat die outeur van 1 Petrus sy inligting vanuit bestaande bron van die vroed Christelike tradisie kon verkry (Achtemeier [1996:297]). Soos wat dit geblyk het uit die skrywer se oproep tot gasvryheid onder die Christene, so wil dit ook hier voorkom dat hy nie die lesers wil beveel om byvoorbeeld eitalcovorw -ce4 cbc Kctiot obcovouot te wees nie. Achtemeier (1996:298) stel voor dat hierdie imperatief eerder verbind word aan die in 4:7 om sodoende die eienskappe te beskryf van hulle wat die genoemde bevele gehoorsaam. OLKovouoc het aanvanklik die betekenis gehad van iemand wat die huishouding waarneem (Louw en Nida [1989:521]) soos byvoorbeeld in Lukas 16:1 waar dit gaan oor die gelykenis van die oneerlike bestuurder. Later (in Rom. 16:23) word dit beskryf as iemand wat die pligte van 'n stadstesourier gehad het. Dis duidelik dat die betekenis in 4:10 in 'n figuurlike sin verklaar moet word en dan wel met eersgenoemde betekenis in gedagte. Dit hou dan in dat 'n otkov6p.oc sy gawe aanwend tot voordeel van die geloofsgemeenskap en nie tot voordeel van homself nie. Die voorbeelde van genadegawes wat die skrywer in vers 11 vermeld, word beperk tot twee: ActA.Ei. en 5LaKOVEI. Best (1971:160) en Bolkestein (1972:164) beskou hierdie twee as die twee kategoriee waaronder al die genadegawes gegroepeer kan word: spraak en dade. Die werkwoord AccA.Eiv dui hier, soos in die meerderheid gevalle in die Nuwe Testament, op Christelike aktiwiteite soos prediking en onderrig (Kelly [1969:180]). Die frase thc A.Oytte 0E0i3 ("as uitsprake van God") dui daarop dat hulle wat die genadegawe(-s) van spraak het, dit moet

152 148 gebruik asof dit God self is wat aan die woord is. Vir Bigg (1961:174) beteken dit dat so iemand moet se wat die Skrif se. As kritiek hierop sou gese kon word dat die lesers nie die Slcrif geken het soos wat ons dit vandag het nie. Hierdie frase sou hoogstens kon beteken dat hulle die evangelie (soos dit aan hulle oorgelewer was) moes verkondig. So 'n siening stem ooreen met Selwyn (1946:219) wat reken dat dit daarop dui dat 'n mens se spraak die karakter van God se woorde sal dra en nie die spreker se eie bedoelings nie. Wat die volgende begripolcckovei ("bedien") aanbetref, is woorde wat van die wortel &tom- afgelei is, algemeen in die Nuwe Testament. Enersyds kan dit die totaalsom van Christelike bedieninge aandui, of andersyds die administrasie en omsien na die behoeftes binne die gemeenskap. Die enger (laasgenoemde) betekenis kan as die meer toepaslike aanvaar word. Dit dui die kontras met die spraak-gawes beter aan en wys op die gawes (anders as die van spraak) wat gedoen word tot voordeel van die Christelike gemeenskap (Achtemeier [1996:299]). Met die tva-frase word die doel van die beoefening van die genadegawes aangedui. Dit is naamlik 6) TrEcaw 5oZci(rtraL 6 0 6c auk 'Incrob XpLaro0 ("sodat in alles God verheerlik mag word deur Jesus Christus"). AL& 'Inca Xp Lora beteken hier nie dat Hy vir God verheerlik nie, maar dat Hy dit moontlik maak vir Christene om God te verheerlik deur hulle genadegawes. Die vers (en eenheid) word afgesluit met 'n doksologie wat begin met c ti. Dit kan as antesedent he vir Jesus of vir God, wat die vraag laat ontstaan aan wie hierdie doksologie eintlik gerig is? Die beter keuse blyk te wees dat hierdie doksologie aan God gerig is aangesien die konteks (2:12 en 5:11), sowel as die meerderheid doksologiee in die Nuwe Testament tot God gerig is Proposisie en Bewysvoering Die proposisie van hierdie perikoop kan soos volg saamgevat word: Dit is noodsaaklik dat die lesers aan mekaar liefde sal betoon (4:8), deur gasvryheid te betoon sonder om te Ida (4:9), en genadegawes soos Woordbediening en goeie dade tot mekaar se voordeel te doen, asook tot eer van God (4:11). Argument: Premis 1: Indien die einde van alle dinge naby is (4:7), en

153 149 Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: dit nodig is om selfbeheersing aan die dag te le, nugter te wees en te bid (4:7), en die liefde jou sondes bedek (4:8), en elke gelowige 'n genadegawe ontvang het (4:10), en sulke verskillende genadegawes uit God se oorkoepelende genade aan mense toevertrou word (4:10), en sulke dienste uit God se!crag voortspruit (4:10), en God deur die uitleef van sulke genadegawes en dienste verheerlik word dew Jesus Christus (4:11), dan is dit noodsaaklik dal die lesers aan mekaar liefde sal betoon, deur gasvryheid te betoon sonder om te kla, en genadegawes soos woordbediening en goeie dade tot mekaar se voordeel te doen, asook tot eer van God. Bewyse: Premisse 1 en 2: Premis 3: Premis 4-7: Die gedeelde Christelike tradisie Die Rabbynse tradisie waarvolgens die kosmos 'n morele orde vorm; positiewe dade kanselleer hiervolgens die negatiewe dade. Die gedeelde Christelike tradisie. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die outeur kommunikeer met sy lesers 'n baie basiese vorm van Jesus se woorde en Pauliniese opvattings, met as basis die immanente eindtyd. Hulle word opgeroep, en selfs beveel (4:7) om gereed te maak daarvoor. Deur sy aanwending van die hendiadis in 4:7 wil by die Christene wys op die gedissiplineerde lewe wat nodig is sodat hulle kan bid en sodat dit goed kan gaan binne die gemeenskap van gelowiges.

154 150 In dieselfde vers, en ter ondersteuning van sy bevel, maak die skrywer op metaforiese wyse gebruik van "nugter" (teenoor "dronk") as aanduiding van wakker wees met die oog op die eskatologiese gebeure. Met die hiperbool in 3:8 wil die outeur sy lesers op die allerbelangrike plek wys wat onderlinge liefde in die Christelike gemeenskap moet inneem. Gedeelde Christelike tradisies word aangewend om die lesers te onderrig in die basiese eienskappe vir 'n eensgesinde gemeenskap Werklike en Alternatiewe Tekswereld Die simboliese leemte wat deur die skrywer aangevoel word, is dat daar nog nie genoeg van die eenheid (met sy onderskeie elemente) van die Christelike gemeenskap sigbaar is nie. In die werklike tekswereld vaar die gelowiges nie so goed wanneer dit gaan oor sake soos liefde (by name gasvryheid en diensbaarheid) onder mekaar nie. Die oorsaak hiervoor was moontlik gedeeltelik te wyte aan hul vorige leefwyse, maar veral omdat hulle nie die immanensie van die eskatologiese gebeure ernstig genoeg opgeneem het nie. In die altematiewe tekswereld leef die Christene met biddende verwagting op die aanbreek van die eindtye. Die wyse waarop hulle hulle instem en gereedmaak hiervoor, is te sien in die liefde wat hulle onder mekaar openbaar. Die liefde is egter nie 'n bloot onsigbare emosie nie, maar word bewys in gesindhede soos diensbaarheid aan mekaar en gasvryheid. Elkeen wend sy genadegawe aan in diens van God en mekaar, want per slot van rekening gaan dit vir hulle daarom dat God in alles verheerlik sal word deur Jesus Christus. Die gelowiges word verder ook gemotiveer om hierin te volhard omdat hulle weet dat die liefde (wat hulle teenoor andere bewys) baie van hulle sondes bedek (uitkanselleer) Transuniversele Relasies Die wyse waarop die skrywer sy lesers wil beweeg vanaf die werklike na die altematiewe tekswereld, word eerstens gesien in die dringendheid waarmee by hulle herinner aan die nabyheid van, en die gereed wees vir die eindtyd (hendiadis in 4:7). Hierdie herinnering het ook 'n onderliggende emosionele appal in die sin dat die gelowiges oproep om the terug te keer na hul vorige leefwyse en dus te vrees vir die dag van God se oordeel nie. Tesame hiermee is daar ook 'n rasionele appal wat hulle motiveer om goed te doen aangesien dit baie van hulle sondes sal bedek. Die skrywer maak hoofsaaklik gebruik van implikasies van gedeelde ideologiese premisse, sowel as van 'n analogie, naamlik dat hulle nugter moet wees.

155 151 HOOFSTUK 4 Afdeling IX: Deelgenote in die Lyding van Christus (4:12-19) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Tekswereld Transuniversele Relasies 160

156 152 Deelgenote in die Lyding van Christus (4:12-19) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Die vokatief ecyarnyrot begin die sluiting van die "lyf" van die brief soos wat dit die "lyf' geopen het in 2:11. Dit dui ook op die eenheid van die brief (Achtemeier [1996:305]). Hy wys ook verder daarop dat die inclusio van Christelike lyding wat bestaan uit die deelhe aan Christus se lyding (4:13) en lyding volgens God se wil (4:19) 'n aanduiding van die eenheid van hierdie gedeelte is. Die skrywer maak in 4:12-19 gebruik van 'n wisselwerking tussen dit wat sy lesers ervaar, en die gepaste gedrag wat hulle moet openbaar of die gevolge wat lyding as Christene inhou. Dit kan soos volg voorgestel word: lvdinq en aanverwante ervarin s TIE i p aa 116 v (4:12) trathip.aaw (4:13) 6va6(4EcreE (4:14) Traaxso.) (4:15) nicaxovrec (4:19) die Qevaste reaksie / evol Iiii Ecit(Eac ("moenie verbaas wees nie" 4:12) Xalp TE ("wees bly" 4:13) lictacpi.ot. ("geseend" 4:14) So&ccerca ("verheerlik" 4:16) arzoottoilott ("goed doen" 4:19) Wat hierdie gedeelte egter afsonder van die voorafgaande, is dat hier sprake is van ander vorme van lyding (wat meer intens kon wees) soos byvoorbeeld tronkstraf of selfs die dood kon inhou. Hierdie toedrag van sake word aangedui met die praesens participia ytvolifro ("[dit] gebeur" 4:12) en aunpaivovtoc ("[dit] vind plaas" 4:12). Best (1971:24) reken dat hierdie waarneming dit baie moontlik maak dat daar 'n emstige breuk in die brief ontstaan het. Hiervolgens kan dit wees dat 1:1-4:11 geskryf is toe die Christene nog nie intense vervolging en lyding ervaar het nie. Op 'n later stadium, toe hulle wel moes ly vanwee hulle geloof, het

157 153 die skrywer die gedeelte 4:12-5:14 bygevoeg. Daar bestaan egter nie voldoende bewyse vir so 'n verklaring nie Sintaktiese en Semantiese Analise > Die &yearn -rot ("geliefdes") waarmee die skrywer hierdie deel in 4:12 begin, is 'n algemene aanspreekvorm wat in die Nuwe Testament gebruik is vir mede- Christene. Die gebruik van µi1 EEVL(EGOE ("moenie verbaas wees nie") tesame met ywop.evrj en ouispatuovroc (almal in die praesens) dui daarop dat die probleem wat die Christene ervaar het van voortgaande aard was. Om te ly as volgelinge van Christus, is 'n onvermydelike saak. So word dit ook in byvoorbeeld 1 Johannes 3:13, Handelinge 20:19 en 1 Tessalonisense 3:3 beslcryl Om hierdie rede moet hulle nie verbaas wees nie. Die metafoor Tropcaciic ("vuurproef") is reeds in 1:7 aangewend en word dikwels.in die Skrif in 'n eskatologiese sin aangewend (byvoorbeeld Spr. 17:3, Matt. 3:3 en 1 Kor. 3:13). Met die frase Trixic napaap.bit op.i.v word die doel van die vuurproef aangedui, naamlik om hulle te toets. kan volgens Louw en Nida (1989:332) enersyds die betekenis he dat iemand aan 'n deeglike, selfs uitgebreide toets onderwerp word om die aard van sy karakter vas te stel. In 4:17 meld die skrywer egter uitdruklik dat dit 'n oordeel is wat kom Caro rot) o'ckou rob 0E0ii ("vanaf die huis van God"). Die verklaring hier is dat God eers vir hulle toets (en dit gebeur nou alreeds) en dan, by die terugkoms van Christus sal die wat die toets nie slaag nie, geoordeel word. Met die aid waarmee 4:13 begin, word gewys op die gepaste reaksie van die Christene wanneer hulle die beproewings (soos in 4:12) ervaar, naamlik hulle moet xaiperc ("bly wees"). Die vraag kan vervolgens gevra word waarom hulle moet bly wees as hulle dan moet ly? Dan word die rede aangegee met die tva frase in die tweede deel van vers 13: hulle moet nou in die "onvermydelike" lyding met Christus in blydskap deel, sodat Kai 6v tfi ecrrokaasel rill 66Elic CCOTO0 xapirirc liyaa.a.l6spkvoi ("sodat julle ook by die openbaring van sy heerlikheid mag verheug wees [en] juig"). Hulle wat nie bereid is om nou te deel in die lyding van Christus nie, sal ook nie deel in sy heerlikheid in die toekoms nie. Achtemeier (1996:307) maak die opmerking dat daar 'n skeiding is tussen die blydskap waarmee Christene hulle lyding moet aanvaar, en die blydskap wat hulle eendag sal ervaar. Die blydskap wat eendag ervaar sal word is xapfre ecyauicsiievoi ("oorvloedige blydskap" NAV:1983), want dit sal wees as gevolg van die heerlikheid van Christus wat geopenbaar sal word. Die blydskap waarvan hier sprake is, is gebaseer op spesifieke gebeure (Christus het ook gely) en spesifieke verwagtinge ('n geopenbaarde heerlikheid). Dit is 'n blydskap omdat hulle die toets deurstaan het.

158 154 Die betekenis van die EL waarmee die eerste frase van vers 14 begin, moet in samehang met die daaropvolgende werkwoord (indikatief) 8va8CCEGOE verklaar word. Volgens Selwyn (1946:191) en Achtemeier (1996:307) wil die skrywer met EL in hierdie sin eerder dui op die "wanneer" as die "as". Die smaad wat die Christene gely het, was reeds 'n realiteit en nie 'n blote moontlikheid nie. Die frase Ev 6v6p.ccuL Xp Lora) ("in [die] naam van Christus") kom slegs hier in die Nuwe Testament voor. Dit behels dat die Christene sal seker maak dat hulle om die regte rede ly. Die regte rede is omdat hulle Christene is, en nie omdat hulle diewe of moordenaars of wat ookal is nie. Alleen wanneer hulle ly vanwed hulle Christenskap, sal hulle geseend wees. 'n Soortgelyke gedagte word deur Jesus in Matteus 5:3-10 en Lukas 6:20-21 as seenspreuke beskryf. Die volgende frase word ingelei met otl en beskryf die rede waarom Christene wat ly ook seen kan verwag. Dit is 'n bewys dat die seen van God se Gees op hulle rus. Hierdie frase kom egter baie lomp voor en die voorstel is gemaak dat 'n oorskrywer moontlik Kai T6 tussen TIN beeric en tau 0E6 kon geplaas het. Die vraag is dan net: hoekom sou iemand 'n duidelik verstaanbare sin in 'n onduidelike een verander? 'n Ander moontlikheid wat deur Achtemeier (1996:309) genoem word is om die frase ro rfic boric (substantief), afsonderlik to neem van die verwysing na die Gees. So beskou, verwys hierdie frase dan na die heerlikheid wat in die vorige vers genoem is en wat in die toekoms geopenbaar sal word. Dit hou 'n dubbele seen in vir die Christene: die uitsien na hierdie heerlikheid, en die wete dat die Gees van God op hulle rus terwyl hulle ly. Die belofte van die Gees wat met hulle sal wees in hulle lyding, is deur Jesus self gemaak (by. Matt. 10:19-20, 12:11-12, Luk. 21:13-15, Joh. 14:26 en 16:7-11). Dit moet egter nie geneem word as sou dit beteken dat die Gees net (sporadies) wanneer hulle ly by hulle sal wees nie. Dit is immers deur die Gees wat hulle genadegawes (4:10-11) ontvang het, en dus ook die versekering kry dat Hy onder alle omstandighede "in" hulle teenwoordig is. Vers 15 word ingelei met die woorde µi1 yap en dien volgens Achtemeier (1996:309) en Goppelt (1978:306) as 'n basis vir die vorige vers: die Gees van God rus op lydende Christene "mits" hulle nie ly vir iets anders as die feit dat hulle Christene is nie (soos by. moord, diefstal of kwaaddoenery). Die lys van ondeugde wat in hierdie vers aangedui word, kom ook op 'n indiwiduele basis elders in die Nuwe Testament (by. Matt. 5:21, Rom. 13:9 en Jak. 2:11) voor. Die derde ondeug KaKorouic ("kwaaddoener") is uniek aan 1 Petrus in die Nuwe Testament. Die werkwoordvorm hiervan, '<moron, word wel in die Nuwe

159 155 Testament (Mark. 3:4 en Luk. 6:9) gebruik met die interessante betekenis dat dit iemand is wat kwaad doen aan 'n ander persoon wat goed doen (ook in 2:14 en 3:17 kom hierdie kontras na yore). Die vierde ondeug waarop vers 15 wys, is CoU.arpterrtaKarroc 'n woord wat volgens Achtemeier (1996:310) "remains a -puzzle". Goppelt (1978:308) is oortuig dat die skrywer hierdie woord "versin" het. Dit kom in geen ander lys van ondeugde in die Nuwe Testament voor nie. Dit verskyn nie in die Griekse Bybel of in nie-christelike literatuur nie. Wanneer die woord opgebreek word in twee komponente, naamlik ETTLOKOTTOc ("toesighouer") en e016-up Lac ("iemand anders se sake"), dan kan dit volgens Achtemeier (1996:310) enigiets beteken van 'n moreel / sosiaal bemoeisieke tot 'n rewolusioner of een wat toesig hou oor iemand anders se goed en dit steel. Louw en Nida (1989:768) verklaar die begrip soos volg: "one who busies himself in the affairs of others in an unwarranted manner 'busybody, meddler'." Hierdie verklaring, met in agneming van die twee komponente waaruit die woord bestaan, blyk 'n aanvaarbare antwoord op die "raaisel" te gee. Achtemeier (1996:311) kom tot die gevolgtrekking dat mens nie die vroee kerk moet romantiseer en clink dat hierdie sake maar net op 'n simboliese wyse (bv. dat hulle as moordenaars beskuldig is omdat hulle mensebloed in die nagmaal sou gebruik) onder hulle kon voorkom nie. Veral die teenwoordigheid van die imperatief traax&a wat beveel dat die Christene dit moet vermy om te ly as gevolg van hierdie sake, is 'n aanduiding dat die skrywer hier van werklike dade praat. Dit kon wees dat daar slawe was wat van hulle base gesteel het, of hulle selfs vermoor het. Soos in 4:14 wil die skrywer deur gebruik van die EL (protasis) in vers 16 'n toestand veronderstel wat in werklikheid reeds bestaan (met ander woorde: "wanneer" in plaas van "as"). Die afwesigheid van 'n werkwoord bring onduidelikheid ten opsigte daarvan of hier "lyding" (vers 15) of "smaad" (vers 14) bedoel word. Ooreenstemmende strukturering van verse 14 en 16 kan daartoe aanleiding gee dat die verswee werkwoord iets van OvELEgav ("smaad" vers 14) moet vertoon. Die nadere konteks van vers 15, sowel as die kontras wat tussen vers 15 (nie dit nie...) met vers 16 (maar dit) aangedui word, laat "lyding" na die beter keuse lyk. Die benaming Xptanavec is aanduidend van die algemene praktyk om die volgelinge te beslcryf deur die naam van hul leier te inkorporeer. Hoewel dit volgens Achtemeier (1996:313) aanvanklik die buitestaanders was wat die volgelinge van Christus Christene genoem het, was dit ook you die benaming wat die vroee kerk vir homself aangeneem het (Did 12.4). Die opdrag aan Christene om hulle nie te skaam nie ai.axuv&reco) hou volgens Achtemeier (1996:314) meer in as 'n blote gevoel. Die werkwoord alaxiwca kan

160 156 volgens die Christelike tradisie die betekenis he van "om beskaamd te wees en jou geloof te verloen." Dat dit die klaarblyklike verklaring is, word bevestig deur die kontrasterende 6c4a no SE Tim/ 0E6V ("maar laat horn God verheerlik") wat kan beteken: God se magtige dade moet geprys word (Luk. 2:20), of die geloof in God moet bely word (2 Kor. 9:13). Laasgenoemde blyk in hierdie geval die meeste van toepassing te wees. Die boodskap wat die skrywer met hierdie deel wou deurgee is dat Christene nie moes probeer om hulle lyding te "omseil" dew hulle geloof te verloen nie. Hulle moes eerder nog vaster in die geloof bly staan. In die laaste frase van hierdie vers Ev T() Ovop.an -wow ("in hierdie naam") word as gevolg van die ev as ietwat dubbelsinnig ervaar. Enersyds kan dit as instrumenteel beskou word om dan te beteken dat die blote dra van die naam God sou verheerlik (Brox [1979:222]). Andersyds (en wat na die beter verklaring lyk) kan die ev as 'n datief van sfeer beskou word om daarvolgens te dui op die sfeer / ruimte waarbinne God verheerlik moet word, naamlik die Christelike geloof (Selwyn [1946:225]). In situasies waar normale mense sou ingee omdat hulle verwerp word, moet Christene juis die situasie benut om God te verheerlik. Die On waarmee vers 17 begin, is redegewend van aard. Dit dui op die rede waarom dit moontlik en nodig is om God te verheerlik te midde van lyding (Kelly [1969:192]). Om te moet ly vanwee jou Christenskap is 'n teken daarvan dat dit die begin van God se oordeel (carp64) oor alle mense is. TO xpip.a moet soos in 1:17, 2:23 en 4:5 beskou word as die finale oordeel (soos dit alreeds in 4:12 aangedui is as die eindtydelike beproewing en vervolging). Onsekerheid bestaan ten opsigte van die vertolking van die frase lipeacroar TO xptipx chro zoo ozkou too 0E00 ("vir die oordeel om te begin by die huis van God"). Volgens die Ou en Nuwe Testamentiese getuienis is dit so dat die finale oordeel ook God se yolk sal insluit. Wat wel vir Achtemeier (1996:315) nie so seker is nie, is dat hierdie finale oordeel den oor die "huis van God" sal kom nie. Daar bestaan wel getuienis dat God sy oordeel by sy eie mense begin (bv. Eseg. 9:6 en Jer. 32:29), maar dan soms bloot om daarop te dui hoe die oordeel sal begin, of ter voorbereiding van die gelowiges vir die latere finale oordeel. Die metafoor "huis van God" verwys hier (soos wat die tempel metafoor in 2:5 dit gedoen het) na die Christelike gemeenskap onder / in wie God gewoon het. Met die laaste frase van 4:17 (wat in die vorm van 'n vraag is), word die ongelowiges wat weier om God se goeie nuus (too 0Ec3 dayy0.(6?) te aanvaar, se uiteindelike lyding as erger beskryf as dit wat die Christene nou ervaar. Hierdie vers weerspieel weereens die eskatologiese verwagting wat daar in Klein Asie was teen die einde van die eerste eeu (Achtemeier [1996:316]). Die hoofsaak wat egter hiermee aan die orde gestel word, is die waarskuwing aan Christene

161 157 warmer hulle in 'n lydingsituasie mag kom. Dit mag aanloklik wees om jou geloof prys te gee sodat jy verligting van jou lyding kan verkry. So 'n keuse sal verseker dat jou uiteinde 'n lyding sal bring wat baie erger is as dit wat jy nou mag ly. Vers 18 is feitlik 'n presiese kopie van Spreuke 11:31 in die LXX. Vir Achtemeier (1996:317) is at die verskillende aanhalings 'n duidelike bewys van die wyse waarop die skrywer die geskiedenis, die Skrifte, en die taal van Israel toepaslik gemaak het op die Christelike gemeenskap. Die punt wat die skrywer in hierdie vers wil maak is dat dit at klaar moeilik is (polls) vir God om 'n regverdige mens te red (vanwee die feit dat Hy heilig is 1:16). So beskou, is dit 'n voldonge saak dat hulle wat God se goeie nuus verwerp, nie gered sal word nie. Vir die Christen wat volhard in die geloof te midde van lyding en 'n bose wereld nou, wag daar 'n beter toekoms van redding en lewe by God. Die inleidende woorde van 4:19, dio:re Kai ("so dan"), dui daarop dat die skrywer 'n gevolgtreldcing vanuit die voorafgaande verse wil maak (die Kai word in hierdie geval met diatc verbind). Die woord waarvan die imperatief iraparteeoewoav afgelei is (TrapatiOrpi) het die betekenis om iets waardevols aan 'n betroubare persoon toe te vertrou vir bewaring (Goppelt [1978:316] en Best [1971:166]). Dit is die woord wat Jesus aan die lcruis gebruik het toe Hy sy gees aan die Vader oorgegee het (Luk. 23:46). Deur gebruik te maak van die praesens imperatief word die lesers aangemoedig om te volhard in 'n saak wat hulle alreeds ondemeem het, naamlik om hulle lewens (r&c gruxecc) aan God toe te vertrou. Die naamwoord Kriatic ("skepper") kom slegs hier in die Nuwe Testament voor. Tog is die oortuiging dat God die Skepper is van alle dinge 'n gedagte wat die hele Christelike geloof deurdrenk (Hand. 4:24 en Heb. 2:10). Dit dien as bevestiging daarvan dat dit een en dieselfde God is wat in die skepping werk, wat ook aan't werk is met hulle redding (Achtemeier [1996:318]). Die laaste frase van hierdie perikoop ev ayaborrolta word vanwee sy posisie sterk beklemtoon. 'Ayaeorroita is 'n woord wat net hier in bybelse Grieks aangewend word. Die betekenis kan tweeledig wees: dit kan beteken om goed te doen of in die Christelike gemeenskap, Of in die sekulere wereld. Gegee die besondere konteks, is eersgenoemde die beter betekenis. Indien die frase as instrumenteel verklaar word, blyk die implikasie te wees dat 'n mens jou lewe aan God toevertrou deur goed te doen (dit naamlik om God se wil te doen).

162 Proposisie en Bewysvoering Die proposisie wat hier na yore kom, is: Dit is noodsaaklik dat die lesers bly moet wees as hulle lyding ervaar (4:12-13). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Indien lyding soos die toetsing van 'n metaal is (4:12), en lyding deelname is aan Christus se lyding (4:13), en lyding met Christus se terugkoms in uitbundige blydskap sal verander (4:13), omdat die lesers die ewige lewe sal verkry, en lyding beteken om ter wille van die naam van Christus beledig to word (4:14), en die verduur van sulke lyding impliseer dat God se Gees hulle lei tot 'n eskatologiese verheerliking (4:14), en lyding nie is as gevolg van moord, diefstal, kwaad doen of bemoeisiekheid nie (4:15), en lyding as Christen God verheerlik (4:16), en lyding onder Christene die begin is van God se oordeel oor alle mense (4:17), en Premis 9: ongehoorsames 'n verskriklike eskatologiese straf sal ervaar (4:17), en Premis 10: gelowiges wat ly aanhou volhard met goeie dade (4:19) dan is dit noodsaaklik dat die lesers bly moet wees wanneer hulle lyding ervaar. Bewyse: Premis 1: Analogies met metaal-metafoor (vgl. 1:7) Premis 2: Reeds bewys (vgl. 2:21) Premis 3: Die gedeelde Christelike tradisie

163 159 Premis 4: Premis 5: Premis 6: Premis 7: Premis 8: Premis 9: Premis 10: Die ervaringswereld van die lesers Die gedeelde Christelike tradisie Reeds bewys (vgl. 3:17) Reeds bewys (vgl. 2:19) Die gedeelde Christelike tradisie (nl. dat die terugkoms van Christus voorafgegaan word deur lyding [vgl. Matt. 24 en 25]). Skrifaanhaling (Spr. 11:31) Algemene Christelike waarheid (vgl. 2:20) 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die strategie waarmee die outeur sy lesers benader, bestaan hoofsaaklik uit temas wat algemeen bekend was in die Christelike tradisie. Hy gee in hierdie perikoop die implikasies van sake wat hy alreeds voorheen beredeneer het. Sodoende haal hy ook sake aan wat noue verbintenis met die woorde van Jesus (bv. in Matt. 5:11-12 wat handel oor die seenspreuke en Matt. 10:17-18 as waarskuwing teen die vervolging van mense). Deur sy lesers aan te spreek as dcycarritot ("geliefdes") wil by hulle verseker van sy solidariteit met hulle en hul omstandighede. Hy wil terselfdertyd ook hulle welwillendheid en aandag he sodat hulle met ems en aandag kan luister na die belangrike sake waarmee hy sy brief afsluit. Die (gewysigde) herhaling van die vuur-metafoor dien om sy lesers die belangrilcheid van 'n positiewe ingesteldheid teenoor hulle lyding in te skerp Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld figureer God, Jesus Christus en die Heilige Gees. Die gelowiges ervaar lyding vanwee die feit dat hulle Christene is. Hulle ervaar ook die lyding as 'n teken van hulle God se onmag. Die gevolg is dat hulle hulle Christelike geloof verloen deur woord en daad. Hulle glo dat verdrukkers nie in hierdie wereld gestraf word nie. In die altematiewe tekswereld figureer God, Jesus Christus en die Heilige Gees ook. Die gelowiges ervaar ook hier verdrukking vanwee die feit dat hulle Christene is. Hulle ervaar egter die lyding as toetsing van die egtheid van hulle geloof, sowel as die begin van die finale oordeel. Om hierdie rede volhard hulle in goeie dade, in die wete dat hulle eskatologies beloon sal word en die verdrukkers verskriklik gestraf sal word. Die gelowiges aanvaar die leiding en krag van die Heilige Gees

164 Transuniversele Relasies In sy poging om sy lesers to beweeg van moedeloosheid tot blydskap oor lyding, maak die skrywer gebruik van : 'n rasionele analogie (uit die metallurgiese wereld); implikasie van reeds bewese premisse (rasionele afleidings); premisse uit gedeelde Christelike tradisies, en 'n gesagsargument (skrifaanhaling uit Spr. 11:31).

165 161 HOOFSTUK 4 Afdeling X: Deelgenote in die Heerlikheid van Christus (5:1-5) STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering 168 PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 171

166 162 Deelgenote in die Heerlikheid van Christus (5:1-5) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Volgens Achtemeier (1996:321) word hierdie perikoop begrens deur die oiiv van 5:1 en die oily van 5:6. Wat die inhoud aanbetref, is dit duidelik dat die skrywer in hierdie gedeelte sy fokus verskuif vanaf: die Christene in die algemeen (4:12-19) na die 1rixaPut4pouc ("ouderlinge") in 5:1, VEGSTEpOL ("jongeres") in 5:5a en TrcivrEc be ecllijioic ("almal teenoor mekaar") in 5:5b. eksterne sake soos TrawlsOv ("swaarkry"), Ovoi:Cu& ("beledig"), rnicrxovrec ("lyding") wat "van buite a?' deur Christene ervaar is in 4:12-19, na interne aangeleenthede byvoorbeeld TroiptivaTE ("versorg"), imonlyrrcc ("onderwerp julleself') en twriavocppocoviv Eyrcop43oSaaa6E ("met nederigheid aangord") wat binne die gemeenskap van gelowiges sigbaar moet wees. Die gedeelte word afgesluit met otl wat, soos in 2:21; 3:18 en 4:8, die teologiese begronding gee vir dit wat die skrywer sopas aan sy lesers voorgehou het. Dit is verder ook tipies van die outeur om 'n perikoop of te sluit met 'n slcrifaanhaling (in hierdie geval Spr. 3:34) Sintaktiese en Semantiese Analise > Die aansluiting wat deur oily ("so dan / daarom") in 5:1 veronderstel word, koppel die bespreking oor die eksterne probleme (in die voorafgaande gedeelte) wat die Christene ervaar het, met 'n bespreking van interne organisasie indien hulle die aanslag van buite suksesvol wil oorleef. Die groep wat in hierdie vers geidentifiseer word, is die npcogrrepoc 'n begrip wat volgens Louw en Nida (1989:108, 542) kan dui op 'n "volwasse man wat gevorderd is in jare" (Luk. 1:18 en Hand. 2:17) of 'n "raadgewer" iemand wat verantwoordelik en met gesag opgetree het. Vanwee die feit dat daar in 5:2-3 melding gemaak word van die rrpea136-repoc se taak, blyk dit beter te wees om hulle in hierdie geval te identifiseer

167 163 as gemeenskapsleiers. Hulle hoef nie noodwendig "ou manne" te wees nie, maar omdat sulke leiers gewoonlik uit die ouer manne gekies is, kon dit wees dat die ouer manne die groot meerderheid uitgemaak het. In Markus 7:3 en Lukas 7:3 byvoorbeeld word hierdie term gebruik om 'n leier in die Joodse sinagoge te beslcryt Dit lyk dus nie te vergesog om te se dat dit sy oorsprong in die Joodse tradisies gelcry en deur die Joodse Christene oorgeneem is nie. Om egter aan hierdie gemeenskapsleiers te clink as 'n vaste groep wat binne 'n georganiseerde samelewing gefunksioneer het, blyk nie die ware situasie te weergee nie. Hulle kan eerder as enigeen binne die Christelike gemeenskap beskou word wat in die hoedanigheid van 'n leier opgetree het (Achtemeier [1996:323]). Dis interessant om op te merk dat waar die outeur in 3:1-7 eers gepraat het oor die verantwoordelilcheid van die ondergeskikte teenoor die meerdere, en dan slegs kortliks verwys het na die wedersydse verpligtinge wat die man teenoor sy vrou moet openbaar, vind die omgekeerde in hierdie perikoop plaas. Die meerdere word eerste en uitgebreid aangespreek (5:1-4), terwyl die mindere se verpligtinge slegs in 5:5a aangedui word. In hierdie vers is die skrywer ook besig om homself op 'n spesifieke wyse te projekteer. Eerstens identifiseer hy homself as die mede "ouderling / leier" (aup.rrpeo(iutepoc) 'n begrip wat eers deur later Christenskrywers gebruik is en dus die indruk laat dat dit 'n woord is wat die skrywer self geskep het. Die veronderstelling wat hier gemaak word (wanneer 1:1 in aanmerking geneem word), is dat daar lets van die gesag van die apostels ook in die ouderling se taak gesetel is. Hiennee saam dien die frase die doel om Petrus voor te stel as een van die eerste apostelleiers wat horn gerig het op een van die vroegste Christelike gemeenskappe wat onder vervolging gely het (Achtemeier [1996:323]). Tweedens, kan die volgende frase gapnic -n3y rob Xpurof) iraehip.kwy ("getuie van die lyding van Christus") vertolk word om te beteken "ooggetuie van Christus se kruisiging" (Reicke [1964:129]). Die feit van die saak is egter dat Petrus volgens die Christelike tradisie glad nie by die kruisgebeure teenwoordig was nie. Hierdie frase dui eerder daarop dat Petrus gesien het hoe Christus ly, en dat dit vir homself 'n lyding was wat hy met Christus meegemaak het. So beskou, sou die leiers ook kennis neem daarvan dat hy, soos hulle, ook geroep is om te ly as deel van sy Christelike lewe en getuienis (Achtemeier [1996:324]) en sou sy boodskap ook groter aanklank by hulle vind. Derdens wys die skrywer daarop dat hy 'n dorokalirrrtareat. 66Eric Km.ywy6c ("deelgenoot aan die heerlikheid wat geopenbaar sal word") is. Hierdie verwysing moet nie beskou word as sou dit dui op 'n gebeurtenis wat alreeds plaasgevind het nie (soos by. dat Petrus die eerste was wat die opgestane Jesus gesien het, of op die berg van verheerliking saam met Horn was nie). Die skrywer wil egter vooruit

168 164 wys (as 'n teken van sy solidariteit met die lesers) na die eskatologiese heerlikheid waarin almal wat aan Christus getrou gebly het, sal deel. Deur middel van hierdie projeksie wil die skrywer (a) homself as voorbeeld van dienende / lydende leierskap aanbied, (b) getuig van die hoop / verwagting wat horn dra, en (c) gesag verleen aan sy geskrif. In vers 2 word die inhoud van die oproep (rapaka.a.c)) in vers 1 gegee. Die ouderlinge moet omsien na die kudde van God wat aan hulle toevertrou is. Hierdie metafoor is geneem uit 'n Ou Testamentiese tradisie waar God as die Herder van sy yolk Israel beskryf word (bv. in Ps. 23, Ps. 28:9, Jes. 40:11 en Jer. 13:17). In sy mees oorspronklike vorm blyk dit dat God beskou is as die Herder wat sy yolk uit slawemy gelei het soos 'n herder sy skape lei (Ps. 78:52). Die leiers van Israel is hiema ook die herders van die yolk genoem (Jes. 63:11). Kwaadwillige herders het egter gekom en die skape uitmekaar gejaag. In die Christelike tradisie is die herder-kudde metafoor weer opgeneem waar Jesus gekom het om die skape bymekaar te maak (Matt. 10:6; 15:24). Hierdie tradisie is voortgesit in die Nuwe Testamentiese (Hand. 20:28) en na-nuwe Testamentiese tyd (1 Clem. 16.1). Die boodskap wat hiermee gegee word, is dat dit nie 'n outoritere leierskapstyl nie (soos dit die geval in die samelewing is), maar wel 'n dienende een veronderstel. Die frase Ev bp.iv (`tinder julle") maak nie veel sin nie en moet heel moontlik as 'n datief van sfeer vertolk word om te lees "onder julle sorg / bevel" (Achtemeier [1996:325]). Die participium ETTLGKOTTOOVTEc is ' n aanduiding (bywoordelik) van die wyse waarop die herderskap uitgeoefen moet word, naamlik deur toesig ("om op te pas" soos 'n mens skape oppas) oor hulle te hou. Die skrywer volg dit op in 5:2b-3 met drie pare kontrasterende frases ter beskrywing van die wyse waarop die toesighouding moet geskied. Die eerste kontras / antitese is µi1 civaykacru63c &XX& 6couatrac ("nie deur verpligting nie, maar vrywillig"). Hierdie frase verwys na die leierskapstyl wat nie op 'n outoritere of dwangbasis mag geskied nie, maar dit moet 'n styl wees wat mense vrywillig laat saamwerk. Die tweede kontras is KA ataxpokepseac DA& rpoersiscoc ("nie uit eie gewin nie, maar uit toewyding"). Die genegativeerde begrip, as waarskuwing teen die soeke na finansiele gewin, kom ook in ander Nuwe Testamentiese gedeeltes voor (bv. 1 Tim. 6:5 en Tit. 1:11). Goppelt (1978:326), Bigg (1961:188) en Selwyn (1946:231) reken dat die ouderlinge teen hierdie tyd vergoed is vir hulle dienste en dat dit die rede was wat aanleiding gegee het tot hierdie oproep. Paulus skryf ook in 1 Timoteus 5:17 dat die ouderlinge wat hard werk, dubbele erkenning (dit wil se 'n dubbele honorarium) behoort te kry. Die gevaar sou dan bestaan dat mense hierdie "posisie" sou soek bloot om die geldelike vergoeding en nie om diensbaar te wees nie. 'n Ander aspek wat ook in berekening gehou moet word, is die feit dat Christenleiers ook verantwoordelikheid geneem het vir die gemeenskapfondse

169 165 (Hand. 5:1-5 en 2 Kor. 8:20). Die versoeking kon horn altyd voordoen dat 'n ouderling homself kon verryk met ander mense se geld. Daarenteen moet daar by die ouderlinge eerder sprake wees van gretigheid om hulk werk te doen. Die begrip irpo0owc is volgens Achtemeier (1996:327) dikwels gebruik in die lofprysing aan weldoeners van stede, met ander woorde, mense wat goed gedoen het sonder om daaraan te dink wat hulle wins daaruit mag wees. Met dieselfde onbaatsugtigheid moet 'n ouderling ook sy taak verrig. > Die antitese wat in vers 3 voorkom wil enersyds aansluit by die vorige twee in die sin dat dit soortgelyk beskrywend is van hoe 'n ouderling toesig oor die kudde moet uitoefen, maar andersyds ook hoe hierdie taak voortgesit moet word. Die thc wat in die eeste frase van die sin voorkom, kan 'n verskeidenheid betekenisse aanneem soos wat dit in hierdie brief alleen al gebeur het (1:19, 24; 2:2, 5, 11; 1:14; 2:12, 13, 14, 16). Die beste verklaring wat aan Gic in hierdie vers gegee kan word, is "soos," aangesien dit in samehang net die twee participia (kataxuptesovrec ["om heerskappy uit te oefen", of om soos 'n baas te wees] en TISTTOL yt.v6p.evot ["voorbeelde te wees"]) 'n beskrywing wil gee van 'n groep mense na aanleiding van hulle dade. Met ander woorde: die ouderlinge moet hulle taak uitvoer "nie soos hulle wat heerskappy / baasskap uitoefen nie, maar deur op te tree soos hulle wat 'n voorbeeld stel" (Achtemeier [1996:327]). Die bedoeling hier is dat die ouderlinge nie dieselfde outoritere bestuurstyl as die heidene (waar hulk die onderdane as hulle eiendom hanteer het) sal reflekteer nie. Hulle moet besef die gelowiges is Christus se eiendom. Hulle is bloot die herders wat die kudde van die groot Herder (Jesus Christus) oppas. 'n Volgende probleem wat in 5:3 na yore kom, is hoe die begrip KXiipov verstaan moet word? Die woord KA.fipoc kan 'n verskeidenheid betekenisvorme aanneem. Dit kan (soos in Matt. 27:35) beteken om die lot te werp om te bepaal wie wafter deel kry. Dit kan ook (soos in Hand. 1:17) dui op 'n deel of aandeel in 'n saak. Die meer aanvaarbare betekenis, gesien in die lig van die konteks, is dit waarmee Louw en Nida (1989:464) die frase verklaar: "do not lord it over those who are your responsibility to care for." )=. Die rede waarom ouderlinge hulle taak met liefde en 'n goeie voorbeeld moet verrig, word in vers 4 soos volg beskryf: dan sal hulle wanneer die Opperherder kom, die onverwelklike kroon van heerlikheid ontvang. Achtemeier (1996:329) merk op dat die Kai waarmee hierdie vers begin, in opvolging van die imperatief in vers 2, 'n voorwaardesin impliseer. Verse 2-3 vorm dan die protasis en vers 4 die apodosis met die betekenis: as die ouderlinge goed omsien na God se kudde, dan sal hulle hul beloning ontvang. Die begrip apxyroipkvoc ("Opperherder") kom net hier in die Bybel voor. Die enigste ander vergelykbare begrip word gevind in Hebreers 13:20: "rev not.ova tov [rem)" ("die groot herder"). Dit is dieselfde

170 166 boodskap wat die skrywer verkondig het aan die slawe in 2:25. HuIle moes besef dat hulle eintlike baas is Jesus Christus. Hy is die Herder en Bewaker van hulle siele. Dat Christus dus bier beskryf word as die Opperherder, hou die implikasie in dat die ouderlinge sy werk voortsit. Dit bring ook mee dat hulle voor Horn sal staan om rekenskap te gee van hoe hulle na sy kudde omgesien het. Twee betekenisse kan aan die 66Cric athixtvov ("boon van heerlikheid") geheg word, naamlik 'n boon as embleem van koninklikheid of as die simbool van erkenning wat by die terugkoms van Christus aan sy getroue volgelinge gegee sal word (bv. 1 Kor. 9:25 en Jak. 1:12). Hierdie "kroon" kan ook eskatologies vertolk word as die ewige lewe. Laasgenoemde betekenis blyk volgens die konteks die meer aanvaarbare te wees. Die boon wat aan die ouderlinge gegee sal word, word met twee terme beskryf: dit sal nie verwelk nie, en dis 'n boon van heerlikheid. Wat die cip.apcivr Lvov ("onverwelklik") aanbetref, is dit afgelei van die naam van 'n donkerrooi blom wat verwelking kon weerstaan (Achtemeier [1996:330]). Gewoonlik was dit so dat groot staatsmanne en weldoeners bone van goud ontvang het van die gemeenskap uit erkenning vir die bydraes wat hulle gelewer het. Dit is duidelik dat die geimpliseerde kontras in vers 4 nie na sulke bone wys nie, maar wel na bone wat kan verwelk. 'n Ander tipe boon het bestaan uit blare en plante en is gewoonlik gegee aan die oorwinnaars in oorloe en atletielcnommers. Dit lyk na die groter moontlike punt van vergelyking wat die skrywer met die boon wat nie sal verwelk nie, wil maak. Dat die boon een van heerlikheid is, en boonop uit God se hand kom, is 'n aanduiding daarvan dat die een wat dit ontvang ook God se goedkeuring en aanprysing ontvang vir 'n lewe wat aan Horn toegewy was. Die beeld van 'n wedloop wat in 4:4 (cluvrpexca) gebruik is, word hier weer opgeneem. Met die bywoord Oisoi.G4 ("net so") wil die skrywer in vers 5 daarop wys dat ander Christene in die gemeenskap (net soos die ouderlinge) ook verantwoordelikhede het. In hierdie geval word die valrepoi. ("die res" van die gelowige gemeenskap) aangespreek om onderdanig te wees. Brox (1979:234) en Kelly (1969:204) is van mening dat die inhoud van hierdie vers oorgeneem is van 'n pligtestaat soortgelyk aan die een wat in 2:11-3:7 aangetref word. 'n Paar faktore wat hiertoe aanleiding gegee het, is die volgende: Die aanwending van die bywoord Op.oiac hoef nie noodwendig as teruggrypend op die voorgenoemde "huistafel" beskou te word nie. Dit wys egter daarop dat die ander gemeentelede, net soos die ouderlinge ook verantwoordelikhede in die gemeenskap het (net soos wat dit in 3:7 gebruik word om vir die man te wys op sy verpligting teenoor die vrou). Teen die hierargiese sisteem in, wil die skrywer hiermee kom se dat verpligtinge wedersyds is: Die in magsposisies teenoor die in onderdanige posisies (en omgekeerd).

171 In 5:5 is sprake van 'n kontrasterende paar, naamlik die res (nie so bekwaam om leiding te neem nie) en ouer (soos in 3:1-7 waar die kontras vrou:man aangetref word). Ook hierdie waarneming hoef nie tot die gevolgtrekking te kom dat tiler in 5:5 weer van "huistafel"-materiaal sprake is nie. Die feit dat die struktuur van 3:1-7 en 5:1-5 redelik ooreenstem ('n langer bespreking oor die vrou / ouderling, wat opgevolg word met 'n korter bespreking oor die kontrasterende man / res) kan bloot deel van die skrywer se aanslag wees om al sy lesers in te sluit. Die verwysing na trpcaputtpot ("ouer marine") in vers 5, terwyl daar in vers 1 se trpcopirrepoc op ouderlinge gedui word. Teenoor hulle word die valyrepot ("die res") beskryf met vervolgens die vraag na wie hulle nou eintlik was. In die eerste plek is daar die moontlikheid dat hulle diegene kan wees wat nog jonk in die geloof is. So 'n beskouing is egter nie aanvaarbaar nie aangesien die ircivrec in vers 5b uiteindelik die hele gemeenskap op die oog het en nie net die ouderlinge / oueres en mense wat jonk in die geloof is nie. In die tweede plek kon vedirepot dui op 'n georganiseerde groep jongmense wat in die kerk bestaan het (soos wat die moontlikheid in Tit. 2:6-8 wel genoem word). Schelkle (1970:130) beskou die bestaan van so 'n groep as problematies omdat daar geen werklike bewyse voor bestaan nie. In die derde plek blyk die beste verklaring vir veuisepoi te wees dat dit verwys na die res van die gemeenskap. Soos die ouderlinge van vers 1 beide 'n aanduiding van ouderdom en posisie was, so ook die jongeres. Dit kan verwys na 'n spesifieke groep, maar ook posisie binne die Christelike gemeenskap. Hier staan vcostepot in kontras met irpccif36tepot en verwys dit na die kudde (ongeag van die geslag of ouderdom). Die werkwoord &Fret:icy-FE het hier dieselfde betekenis as vroeer, naamlik "om ondergeskik te wees" / "om te luister na." Dit hou in dat 'n mens jou ware plek in die Christelike gemeenskap sal vind en daarvolgens sal gedra. Aan die een kant kom die boodskap aan die ouderlinge om nie baasspelerig oor die kudde te wees nie. Hulle moet alles in Iiefde laat geskied. Aan die ander kant mag die gemeente ook nou weer nie vir hulle Hering ag en ignoreer wat hulle se nie. Daar kan gevra word na die plek en betekenis van die woord Treeing in hierdie verband. Indien daar weer na 3:1-12 gekyk word, dan is dit opvallend dat daar 'n patroon bestaan wat ook hier in 5:1-5 na yore kom. Die skrywer gee eers 'n uitgebreide lys van vermanings aan die vroue / ouderling. Daarna verwys by na die mans / res om te se dat hulle nie misbruik moet maak van die vermanings wat aan die eerste groep gegee is nie. Daarna gee die skrywer vermanings vir gesamentlike medemenslikheid en word die gedeelte afgesluit met 'n aanhaling uit die Slcrif (Achtemeier [1996:332]). ThicirrEc dui dus hier op die gemeenskaplike nederigheid wat 167

172 168 daar onder die Christene teenoor mekaar moes wees. Die beeld wat gebruik word om hierdie gemeenskaplikheid te beskryf, is Eyicoj.t(36ScraceE 'n woord wat afgelei is van irc61.113cop.ce en dui op 'n soort voorskoot wat 'n slaaf oor sy ander klere aangetrek het om sekere minderwaardige take te verrig. Die Christen moet so ook die kleed van nederigheid aantrek. Goppelt (1978:333) beskryf dit as 'n gesindheid wat van slawe verwag is, maar onwaardig was vir vry mense. Hierdie gesindheid moet deur Christene teenoor mekaar (COATIA.cmc) uitgeleef word. Die skrifaanhaling waarmee die gedeelte afgesluit word, kom uit Spreuke 3:34 en kom ooreen met die aanhaling wat in Jakobus 4:6 voorkom Proposisie en Bewysvoering Die Eerste proposisie van hierdie perikoop is: Dit is noodsaaklik dat ouderlinge die Christelike gemeenskap bestuur (5:1, 2) deur hulk nie te dwing nie maar vrywillige samewerking te verkry (5:2); nie deur winsbejag gemotiveer moet word nie, maar deur toewyding en pligsbesef (5:2); nie oor mense baas te sped nie, maar 'n voorbeeld te stel (5:3). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Premis 5: Indien die skrywer 'n gesaghebbende ouderling in die Christelike kerk is (5:1), en die skrywer 'n getuie was van Christus se lyding (5:1), en die skrywer glo en hoop dat by sal deel in die ewige lewe wanneer Jesus terugkom (5:1), en die verhouding tussen leiers en gemeentelede soos die verhouding tussen 'n herder en 'n kudde behoort te funksioneer (5:2), en die gemeente nie die eiendom van leiers is nie (5:2), en

173 169 Premis 6: leiers wat soos herders funksioneer die ewige lewe met Jesus se terugkoms sal verkry (5:4), dan is noodsaaklik dat ouderlinge die Christelike gemeenskap bestuur deur Bewyse: hulle nie te dwing nie maar vrywillige samewerking te verkry; nie deur winsbejag gemotiveer moet word nie, maar deur toewyding en pligsbesef; nie oor mense Baas te speel nie, maar 'n voorbeeld te stet Premisse 1 tot 3: Premis 4: Premis 5: Premis 6: Die wyse waarop die skrywer homself projekteer. Die gedeelde Christelike tradisie en 'n analogie. Reeds bewys in 2:9. Die gemeente is God se eiendom; analogie met die kudde (die herders pas die skape namens iemand anders op). Die gedeelde Christelike tradisie waar Jesus as Herder beskou word. Die skrywer brei hierdie tradisie verder uit en redeneer dat Jesus die herderlike funksie na die ouderlinge delegeer. 'n Analogie met 'n atletiese wedloop word ook gebruik: die goeie ouderlinge sal 'n krans ontvang. Die Tweede proposisie is: Dit is noodsaaklik dat die gemeentelede aan hulle leiers (ouderlinge) onderdanig sal wees (5:5). Argument: Premis 1: Indien die leiers meerdere geloofskennis en ervaring het as die gemeentelede (5:5), en Premis'2: leierskap 'n ordereel is wat van Jesus Christus kom (5:3-4), dan is dit noodsaaklik dat die gemeentelede aan hulle leiers (ouderlinge) onderdanig sal wees. Bewyse: Premis 1: t)egstepol. Gebruikmaking van semantiese kontras tussen TrpEapirrEpot. en

174 170 Premis 2: Verwysing na Christus as icpxyrroi.p.evoc en die hierargiese strukture wat reeds in die huistafel bewys is. Die Derde proposisie is: Dit is noodsaaklik dat leiers en gemeentelede mekaar dien (5:5). Argument: Premis 1: Indien God hoogmoedige mense eskatologies sal oordeel, en aan mense wat nederig is en ander dien, die ewige lewe sal gee (5:5), dan is dit noodsaaklik dat leiers en gemeentelede mekaar dien. Bewys: Premis 1: Skrifaanhaling uit Spreuke 3:34 en Christologies uitge Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategie Die skrywer projekteer homself as die apostel Petrus, wat self 'n leier / oudste in die kerk is. Hy was 'n ooggetuie van Jesus Christus se lyding, en hy identifiseer homself met sy lesers aangesien hy ook 'n "vreemdeling en bywoner" is wat die toekomstige lewe verwag. Vir horn is die leierskap binne die Christelike gemeenskap een van dienslewering. Met dit in gedagte rig die skrywer hom in hierdie perikoop hoofsaaklik tot diegene wat as ouderling (lrpecipicepoc) diens verrig het in die Christelike gemeenskap. Daar is sprake dat hierdie woord uit die Joodse sinagogale tradisie afkomstig en later deur die Christene aangewend is. Hiermee herinner hy die ouderlinge aan die verantwoordelike leierskapsposisies wat hulle beklee het. In solidariteit met hulle, noem die outeur homself: die mede-ouderling (cuirtrpecri36repoc 'n begrip wat moontlik deur die skrywer self ontwerp is aangesien dit volgens Achtemeier [1996:323] eers voorkom onder latere Christenskrywers). 'n getuie van die lyding van Christus. Met hierdie verwysing wil hy sy lesers onder die indruk bring van die feit dat hy weet waarvan hy praat,

175 171 veral ten opsigte van die voorbeeld wat Christus in sy lyding gestel het. Dit is 'n ware historiese gebeurtenis wat voor sy oe afgespeel het. c) 'n deelgenoot aan die heerlikheid wat geopenbaar sal word. Weereens wil die skrywer sy solidariteit met sy lesers betoon in die sin dat hy saam met hulle sal deel in die eskatologiese heerlikheid. Deur gebruikmaking en toepassing van verskillende tradisies uit die Ou Testament, vestig die skrywer hom by sy mede-christene as 'n leraar met besondere insigte en gesag. Sy indiwidualiteit en taalvaardigheid kom ook na yore in die vermoens wat by openbaar om byvoorbeeld metafore uit die Ou Testament (die herder en kudde beeld) en die oorlog- / atletiekwereld (die onverwelklike!croon) toepaslik te maak op sy lesers se situasie. Hy wil onder andere daarmee vir hulle oproep tot gemeenskaplike sorg, en bemoedig met 'n beloning wat vir hulle wag by die eindtyd. Hiermee saam maak hy van 'n begrip, ecpxowitievoc ("Opperherder"), gebruik wat as hapax legomenon net hier in die Bybel voorkom Werldike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld figureer God, Jesus Christus (wat die delegeerder van dominerende gesag is), die leiers en gemeentelede. Die leiers beskou die gemeentelede as hul eie huishouding en eiendom. Hulle leierskapstyl is hoofsaaklik dominerend van aard en hulleself word gemotiveer deur geldelike gewin. Hierbenewens stel die leiers ook nie die regte voorbeeld nie. Die gevolg is dat die gemeentelede nie luister na hulle leiers nie. Onder hulle is daar 'n kompetisie-gees en die gesindheid van hoogmoed wat veroorsaak dat hulle jaag na posisie binne die Christelike gemeenskap. In die altematiewe teksw'ereld wat die skrywer aan sy lesers voorhou, figureer God en Jesus Christus eweneens. Jesus is hier die delegeerder van herderlike gesag en Hy het eiendomsreg oor die kudde. Die leiers van die Christelike gemeenskap beskou die gemeente as iets om namens God en Jesus Christus op te pas. Hulle leierskapstyl is dus dienend van aard omdat hulle dit vry, willig doen en vanwee die feit dat hulle deur toewyding en pligsbesef gemotiveer is. Hierdeur stel hulle 'n besondere voorbeeld wat die gemeente lei tot vrywillige gehoorsaamheid en om self 'n dienende, medelydende gemeenskap daar te stel Transuniversele Relasies Deur homself as mede-ouderling en getuie van Christus se lyding aan sy lesers voor te stel, maak die outeur 'n gesagsappel op hulle. Dat hy 'n mede-ouderling is, asook deelgenoot in die heerlikheid, dien dit as teken van sy solidariteit met hulle en hul omstandighede. Sodoende wil die skrywer sy lesers beleerbaar maak sodat

176 hulle oop kan weer vir die oortuigings waarmee hy hulle wil oorhaal tot die lewe van die altematiewe telcswereld. 'n Emosionele appal word ook tot hulle gerig in 5:5 waar die lesers gewys word op die feit dat God hoogmoedige mense weerstaan (sal wegwys op die oordeelsdag), maar aan nederiges genade sal bewys (die ewige lewe). Hy maak verder van analogiee gebruik, naamlik die herder-kudde model, sowel as die wedloop (met as beloning die onverwelklike }croon van heerlikheid). Met behulp van 'n rasionele appal, waar hy die heersende outoritere samelewingstrukture herinterpreteer na 'n meer demokratiese herder-kudde model, wil hy sy lesers oortuig van die geldigheid van sy argumente. 172

177 173 HOOFSTUK 4 Afdeling XI: Staan Vas Onder Verdrukking (5:6-11) 1. STRUKTURELE ANALISE Afgrensing van Analitiese Eenheid Sintaktiese en Semantiese Analise Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE Kommunikatiewe Strategie Werklike en Alternatiewe Telcswereld Transuniversele Relasies 181

178 174 Staan Vas Onder Verdrukking (5:6-11) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Met hierdie deel vind daar weereens 'n fokusverskuiwing plaas. In die voorafgaande verse het die klem geval op "nederigheid binne die gemeenskap van gelowiges." In 5:6-11 word die gelowiges opgeroep tot aanvaarding van die verdrukking wat deur ongelowiges op hulle geforseer is. Kelly (1969:172) is nie so seker of die nuwe eenheid by 5:5b alreeds 'n aanvang geneem het nie, aangesien die skrywer toe reeds die Christelike gemeenskap as geheel begin aanspreek het. 'n Oorweging wat volgens horn egter swaarder weeg in die afgrensing van hierdie eenheid, is die nuwe tema wat in hierdie gedeelte bespreek word, naamlik "standvastigheid onder lyding". Woorde en begrippe wat deur die skrywer gebruik word om sy boodskap van standvastigheid te midde van lyding by die lesers tuis te bring, is onder andere: ev Kcapc;) (5:6 "op die regte tyd" met ander woorde: hulle moet volhard totdat God se tyd aanbreek waarop Hy hulle sal verhoog); Owriarrire atepcol Tri TILOTEL (5:9 "bly standvastig in die geloof'); tatravusertrc (5:6 "onderwerp julle"); vinlare, yprryormjaare (5:8 "wees nugter, wees wakker"); ilepwvav (5:7 "bekommernisse"); ncerpecrwv (5:9 "lyding"); Tra0ovrac (5:10 "[wat] gely het"). Daar is verder ook sprake van twee inclusiones in hierdie perikoop. Die eerste is waar die begrip Kpcitoc (5:11 "mag / krag") saam met Kparath. xdp (5:6 "lcragtige hand") 'n inclusio vorm. Die tweede een het te make met kontras tussen die huidige lyding (5:6) en die toekomstige verlossing (5:10) wat die volhardende Christene te wagte kan wees. Die gedeelte word (soos in 4:11) afgesluit met 'n doksologie in 5:11.

179 Sintaktiese en Semantiese Analise > Die gebruik van 6uv ("daarom") aan die begin van 5:6, tesame met die herhaling van die begrip nederigheid in 5:5, dui op die aaneensluiting wat daar tussen die twee eenhede bestaan en dat 'n gevolgtrekking hieruit of te lei is (Achtemeier [1996:338]). Die woord tatrav6sontc (aoristus passief imperatief) kom, behalwe hier, net in Jakobus 4:10 in die Nuwe Testament voor. In die LXX word dit aangetref in Genesis 16:9 (betekenis: om te aanvaar dat jy onder 'n ander persoon se wil staan) en in Jeremia 13:18 (betekenis: om 'n situasie van vernedering te aanvaar). Die implikasie is dat die Christene hul verdrukking moet aanvaar omdat dit God se wil of God se toelating is. Uiteindelik sal dit uitloop op hulle verheerliking (nl. vryspraak en die ewige lewe) soos wat dit in 5:6b ( tva Otteic otift.son) beskryf word. Dit hou terselfdertyd in dat Christene nie 'n keuse het of hulle hulleself wil onderwerp nie. Die skrywer vermaan sy lesers vervolgens dat hulle hul nederigheid (verdrukking) moet aanvaar inth thy tcpccraacy xdpa TOD 0E00 ("onder God se kragtige hand"). Alhoewel dit 'n frase is wat net hier in die Nuwe Testament voorkom, word dit gereeld in die Ou Testament gebruik om byvoorbeeld God se mag (Eks. 6:1, 13:3 en Deut. 3:24), God se beskerming (Ps. 9:33) en God se dissipline (Job 30:12) aan te dui. In die konteks waarin dit in 5:6 aangewend word, het dit ook betekenis vir die Christen se eskatologiese verheerliking (Achtemeier [1996:339]). Die lesers wat verdrukking ervaar moet dus nie dink dat God magteloos is nie. Die frase Ev min() word in Matteus 24:45 verklaar met "op tyd / die regte tyd". Die NAV (1983) gee die betekenis as "op die tyd wat Hy bestem het". Wanneer 1:5 egter in ag geneem word (dieselfde frase met die toevoeging axect6?), dan is dit duidelik dat die outeur hier verwys na die toekoms wanneer God alles sal herstel. > In vers 7 het die participium btpialiccv -tec in sy werkwoordvorm net een ander voorkoms in die Nuwe Testament, naamlik Lukas 19:35 waar die dissipels hul klere oor die donkie gegooi het sodat Jesus daarop Jerusalem kon binnery. So beskou, kan dit in hierdie sin 'n metaforiese betekenis he daarvoor dat 'n mens jou sorge op God kan "goof" sodat Hy dit vir jou kan wegneem. Kelly (1969:208) meen dat 'n mens hierdie participium nie as 'n imperatief ("julle moet gooi") moet vertolk nie. Dit moet eerder saam met die imperatief van vers 6 tcritetwisericc ("verneder julleself") yerklaar word. Sodoende word die werp van bekommemisse op God die =tiler waarop 'n Christen sy nederige en vemederende situasie in die wereld aanvaar. So 'n verklaring sou egter die konteks ignoreer aangesien die outeur op 'n gereelde basis participia gebruik om as imperatiewe te funksioneer (sien by. 1:22 en 2:1-3). Die punt wat die outeur wil maak is in dieselfde lyn as wat Jesus in Matteus 6:25-34 gemaak het, naamlik dat bekommernisse oor aardse dinge onnodig is wanneer God vir jou sorg. Dit gaan in hierdie vers egter net meer

180 176 oor die eksistensiele kommer van die Christene terwyl hulle verdruk word. Hulle moes glo dat die dag waarop God uitkoms sal gee, naby is. Hulle kon Horn vertrou daarvoor. Die samestelling van hierdie vers is eintlik opsommend van die hele brief. In die eerste frase word die etiese aan die orde gestel; in die tweede word die vertroosting aangebied. Vers 8 se eerste frase bestaan uit twee aoristus imperatiewe, naamlik Sate ("wees nugter") en ypnyogrjaate ("bly wakker"). In 1 Tessalonisense 5:6, waar albei ook voorkom, word hulle in 'n eskatologiese sin aangewend. Achtemeier (1996:340) is van mening dat dit ook die geval in 5:8 is (moontlike kategetiese verwysing na die keer toe Jesus vir Petrus gese het om wakker te bly [Matt. 26:41]). In 4:7 is vntliccre ook gebruik, en wel as oproep aan die gelowiges om nie aan die vleeslike begeertes toe te gee nie. In die volgende frase word die rede waarom die Christene nugter en wakker moet bly met twee begrippe beskryf: die eerste een is tivri5lkoc ("iemand wat beskuldiginge teen jou inbring", of "iemand wat aktief en voortdurend vyandiggesind teenoor jou is" Louw en Nida [1989:553, 493]). In die LXX (Spr. 18:7) het dit die addissionele betekenis van "hulle wat God se uitverkorenes opponeer." Hieruit kan die betekenis binne die konteks van die brief saamgestel word om die duiwel te beskryf as die een wat God se plan teestaan. Sy doel is om die Christendom te vernietig deur middel van verdrukking. Die tweede begrip is 6Lcipaoc ("[die] lasteraar / beskuldiger"). In die Nuwe Testament het dit verteenwoordigend geword van die duiwel as die opstandige prins van boosheid (Matt. 4:1 en Op. 12:7-9). Hy word ook in Matteus 13:39 beskryf as die een wat God se doel wil verongeluk. Hy is die vader van die leuen en van die begin of 'n moordenaar (Joh. 8:44). Die skrywer beskryf die duiwel verder cbc thav opu6nevoc ("soos 'n brullende leeu"). Dit is die enigste plek in die Bybel waar by so beskryf word. Tog is daar in die Ou Testament gevalle waar die vyande van Israel met 'n leeu vergelyk word (Jer. 27:17). Sy doel is Kcaccradv ("om te verslind"). Die werkwoordvorm Karcartvw het die betekenis "om iets of te sluk / te vernietig / te beeindig" (Louw en Nida [1989:255]), asook Achtemeier (1996:341 [verwysing 73 na Belial in die Hebreeus'732 4,3 God se opponent afgelei van die stamwoord Ihz wat beteken: "om te sluk"]). Hierdie metafoor sou geen verdere verduideliking nodig he by die lesers nie aangesien almal goed geweet het met water doelgerigtheid 'n leeu sy prooi kan yang, verskeur en "afsluk." Dit is ook moontlik dat die lesers hiermee herinner is aan die mense wat in die Colosseum teen ongediertes moes veg om oorlewing. Die betekenis hiervan is dat die duiwel in sy doel slaag as die gelowiges gedood sou word, of as hulle hulle geloof sou afsweer. Die u) ("wie") waarmee die skrywer vers 9 begin, verwys na die voorafgaande vers se theepoxoc. Dit dien ook as voorwerp van die imperatief eatriatiyc ("weerstaan"). Tesame met skrifgedeeltes soos Jakobus 4:7 en Efesiers 6:11-13

181 177 word hierin aanduiding gevind van die feit dat die Christen horn in 'n situasie van geestelike oorlogvoering teen die Bose magte bevind. Die manier waarop die Christen die duiwel moet teestaan, word beskryf met otcpcol. tit Tanta en beteken hier om 'n persoonlike of gemeenskaplike belofte van trou of te le. In hierdie sin moet Christene hulle lewens aan God toevertrou. Hy alleen kan hulle bewaar. Die outeur interpreteer die toenemende verdrukking wat die Christene ervaar, as komende van die duiwel. Weerstand teen die duiwel het beteken om nie voor die versoeking te swig om afvallig te raak nie, met ander woorde, om nie weer met die heidene te integreer nie. In die volgende frase van hierdie vers duik 'n aantal vrae op. Eerstens: hoe moet die participium &acing ("wetende") verstaan word? Die afwesigheid van die voegwoord ("dat") wat sou aandui "wat geweet word", laat Bigg (1961:194) hier dink dat "hoe" in die konstruksie ingelees moet word. Achtemeier (1996:342) wys egter daarop dat so 'n redenasie buite rekening laat dat h.berce4 met die infinitief ErntEA.Etoeat. ("om te volbring") verbind is en dat so 'n konstruksie in die Nuwe Testament (soos in Luk. 4:41) op 'n indirekte gesprek dui. Dit is in hierdie lig dat ho6rec dan ook vertolk moet word. Tweedens: wat is die betekenis van die infinitief4vvrokicreal? Best (1971:175) is van mening dat die teks hier verklaar moet word met "wetende hoe om te volbring." Achtemeier (1996:343) wys daarop dat so 'n verklaring op 'n verkeerde betekenis van die werkwoord err LTEXho hems en dat die enigste ander moontlikheid ook die makliker een is, naamlik die passiewe vorm wat die frase as volg verklaar: "wetende dat dieselfde taste / lyding volbring / gedra word." Derdens: hoe moet die frase 151.).Cm) eco 46 -rrtrt vertolk word? Dit kan onder andere as 'n datief van nadeel ("teen julle medegelowiges") soos Kelly (1969:211) voorstel, vertolk word. Aangesien dit hierbo vasgestel is dat die infinitief in die passiewe vorm gelees behoort te word, pas dit die beste om hierdie frase met die datief van bemiddeling te verklaar, met ander woorde: "dieselfde verdrukking word 'deur' julle mede-gelowiges gedra." Vierdens: wat is die regte interpretasie van die begrip -EC) KOotto?? Hier is sprake van twee moontlikhede: in die eerste plek kan dit 'n geografiese aanduiding van die hele bewoonde wereld wees (soos wat dit algemeen in die Nuwe Testament gebruik word), en in die tweede plek kan dit verwys na die wereld as die plek wat vyandiggesind is teenoor God (soos wat dit in die Johannese literatuur voorkom). Wanneer in gedagte gehou word dat die skrywer op 'n ander plek ("Babilon" 5:13) is, dat by homself in 5:1 identifiseer as die mede-ouderling (d.w.s. 'n bekende een op 'n ander plek), en dat die bewoonde wereld beskou is as die sfeer van die duiwel se aksie (Matt. 4:8, 9), dan blyk die tweede moontlikheid die beter keuse te wees aangesien dit die gedagte van bemoediging onderstreep wanneer die Christene weet dat daar mede-gelowiges oor die hele wereld is wat net soos hulle besig is om verdrukking aan die hand van die duiwel te ly. Holmer (1976:175) verklaar dit soos volg:

182 178 "Sie dtirfen erstens wissen, dass sie in einer weltweiten Bruderschaft stehen, mit der sie gemeinsam am Heil and auch an den Leiden Anteil haben, denn wenn ein Glied leidet, dann leiden alle mit." Achtemeier (1996:343) stem hiermee saam wanneer by se dat dit die skrywer se doel was om met hierdie woorde die ervaring van sy lesers in die perspektief van die wereldwye geloofsgemeenskap te plaas. Hy wou hulle troos met die wete dat hulle nie die enigste Christene is wat lyding en verdrukking ervaar nie. > Die begrip 6 E 0E6c ircianc xciptroc ("en die God van alle genade") in vers 10 dui op al (trcioric) die verskillende vorme van genade coos wat die skrywer dit in sy brief uitgespel het (o.a.: 1:2 [genade van uitverkiesing]; 5:5 [nederigheid as 'n deug waarin God Horn verbly en waaroor Hy sy genade gebied]; 3:7 [genade van die eskatologiese redding]). In 5:10 word 'n verdere aktiwiteit van God as die genadige uitgespel: Hy het die lesers geroep om te deel in die ewige heerlikheid van Christus. Die woord aidiviov ("ewige") dui op die groot kontras met 6XCyov traelevrac ("kort tydjie van lyding"). Dit beteken dat enige hoeveelheid of intensiteit lyding wat die Christene in hierdie lewe mag ervaar gering is in vergelyking met die ewige heerlikheid wat op hulle wag. Die genade waarvan hier sprake is, is dus dat God die verdrukking nie vir altyd sal laat duur nie; Hy plaas 'n perk daaraan. Hulle kan 'n spoedige terugkoms van Jesus Christus te wagte wees. 'n Volgende frase wat toeligting nodig het, is iv Xp tom). Dit kan op die volgende verskillende wyses met die omringende teks verbind word: met 6 kaleaac ("die een wat geroep het"). In so 'n geval sou dit daarop wys dat Christus die instrument was waardeur hierdie "roep" van God gekom het. met El6ccv ("heerlikheid"). Sodoende sou die outeur daarop wou wys dat 'n mens deel kan lay aan die heerlikheid van God deur Christus. met die hele sin. Dit sou dan die betekenis he dat 'n Christen se hele lewe in Christus is. Alhoewel aldrie tot 'n mindere of meerdere mate by die teks sou inpas, lyk dit tog of die beter keuse 6 KcaLrac, is. Daarmee sluit die outeur aan by twee vorige gedeeltes waar Christus die instrument van God se redding was (1:18-21); die voorbeeld vir menslike lewe (2:21-23) en nou hier waar Christus God se roepstem aan mense was om te deel in sy heerlikheid (Achtemeier [1996:345]). Die doel van die vier werkwoorde (in die futurum) waarmee 5:10 afgesluit word, is om die Christene te herinner aan die beloftes van God. Dit lyk na iets wat na die lyding en verdrukking kom. Die futurum dui op 'n eskatologiese werklikheid. Intussen verseker die skrywer sy lesers dat God hulle sal gee wat hulle nodig het in hulle tyd van lyding: moed, krag en 'n onwankelbare vertroue in Hom.

183 179 > In 5:11 word hierdie deel afgesluit met 'n doksologie. In die afwesigheid van Zany (soos wat dit in die doksologie van 4:11 voorkom), en met die datief aura in gedagte, word voorgestel dat hierdie Erase as 'n datief van besitting verklaar word. (Achtemeier [1996:346]). Dit moet dan vertaal word met "heerskappy / krag behoort aan Hom." Goppelt (1978:345) maak melding daarvan dat dit die enigste doksologie in die Nuwe Testament is waar Kpdaoc alleen voorkom. Die rede vir hierdie besondere inhoud van die doksologie beskryf by as: "Dadurch wird die vorhergehende Zusicherung bestarkt." Christene kan vertroue he in hulle heerlike toekoms. Die God aan wie hulle behoort is inimers die een aan wie ewige krag behoort. God wil en is in staat om hulle te midde van lyding staande te hou en te laat deel in sy ewige heerlikheid Proposisie en Bewysvoering Die proposisie is: Dit is noodsaaklik dat die lesers aan hulle Christelike geloof getrou bly, terwyl hulle verdruk word (5:9). Argument: Premis 1: Premis 2: Premis 3: Premis 4: Indien die lesers God vertrou terwyl hulle verdruk word (5:6), en God die lesers op die regte tyd eskatologies sal verlos (5:6), en die lesers God met hul sorge kan vertrou (5:7), en die lesers se verdrukking die gevolg is van 'n eind-tydelike aanslag van die duiwel (5:8), en Premis 5: die verdrukking oor die hele wereld onder Christene voorkom (5:9), en Premis 6: God binnekort hierdie verdrukking sal beeindig omdat Hy genadig is en by Jesus se terugkoms die verdruktes sal verheerlik (5:10), en Premis 7: God almagtig is (5:6, 11), dan is dit noodsaaklik dat die lesers aan hulle Christelike geloof getrou bly, terwyl hulle verdruk word.

184 180 Bewyse: Premisse 1 en 7: Premisse 2, 4 en 6: Premis 3: Premis 5: God is almagtig (gedeelde Christelike tradisie). Die verwagting van 'n spoedige terugkoms van Jesus Christus (soos gesien in die fig van die eind-tydelike verdrukking). gemeenskaplike Christelike tradisies (vgl. by. 4:6 en Matt. 24). Jesus-logion (Matt. 6:25) wat uitgebrei word na die eindtydelike verdrukking. Gesagsuitspraak van die skrywer wat 'n geheelsperspektief oor die hele Christendom het. 2. Pragmatiese Analise 2.1. Kommunikatiewe Strategic Die skrywer plaas in hierdie perikoop die verdrukking wat sy lesers ervaar in 'n eind-tydelike en kosmiese perspektief. Hy projekteer homself as iemand wat meerdere insig het, rowel as dat by 'n gesagsfiguur binne die universele Christelike gemeenskap is Werklike en Alternatiewe Tekswereld In die werklike tekswereld ervaar die Christene verdrukking. Hulle is besorg oor hulle veiligheid, hulle lewensonderhoud, en selfs hul eie lewens. Hulle twyfel aan die almag van God. Hulle twyfel ook aan die terugkoms van Jesus Christus en die verlossing uit verdrukking wat Hy sal bring. Hierdie twyfel lei daartoe dat die Christene hulle geloof laat vaar. In die altematiewe tekswereld ervaar die Christene ook verdrukking en is hulle ook besorg oor hulle veiligheid, lewensonderhoud en eie lewens. Hier vertrou hulle egter op God se almag en genade om 'n einde to maak aan die verdrukking wat hulle ervaar. Die Christene hoop op, en verwag die terugkoms van Jesus Christus omdat verdrukking tipies is van die eindtyd. Die duiwel probeer vir oulaas om mense deur middel van onderdrukking van hulle geloof of to rokkel. Om hierdie rede moet hulle in die geloof volhard.

185 Transuniversele Relasies Ten einde sy lesers to beweeg van die werklike na die altematiewe tekswereld, maak die skrywer gebruik van: rasionele argumente: die gedeelde Christelike tradisies oor God se almag, en die eindtydelike verdrukking; analogiese argumente: die duiwel is soos 'n leeu wat soek wie by kan verslind. gesagsargumente: Jesus-logia oor God se sorg, sowel as die skrywer wat homself projelcteer as iemand wat die breere prentjie van die wereld kan sien.

186 182 HOOFSTUK 5 Briefslot (5:12-14) STRUKTURELE ANALISE 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid 1.2. Sintaktiese en Semantiese Analise 1.3. Proposisie en Bewysvoering PRAGMATIESE ANALISE 2.1. Kommunikatiewe Strategie 2.2. Werklike en Alternatiewe Telcswereld 2.3. Transuniversele Relasies

187 183 Briefslot (5:12-14) 1. Strukturele Analise 1.1. Afgrensing van Analitiese Eenheid Hierdie gedeelte vorm die slot van die 1 Petrusbrief en stem, soos die inscriptio, wat vorm en inhoud aanbetref baie ooreen met die van die Nuwe Testamentiese briewe (veral in die Pauliniese tradisie). Soos by Paulus (bv. Rom. 16:1 en Kol. 4:7) word die afleweraar van die brief ook in 5:12 aangedui as Silvanus. Vervolgens gee die outeur ook in 5:12 'n opsomming van die bedoeling wat hy met sy geskrif het, naamlik om die lesers te vermaan en daarvan te getuig dat sy brief se inhoud die ware genade van God is (so ook Gal. 6:11-17 en 1 Tim. 6:20-21). Soos by die Paulinies briewe (Gal. 6:11 en Kol. 4:18) dra die skrywer van 1 Petrus ook groete oor aan die lesers (5:13), en sluit hy die brief of met 'n (liturgiese) ckalipzett &year% ("soen van liefde") en 'n vredewens (5:14) Sintaktiese en Semantiese Analise > Die frase bia ELAouavoU waarmee vers 12 begin, lewer 'n aantal vrae op. Eerstens, is dit so dat die outeur hiermee wou se dat Silvanus 'n aandeel in die opstel of samestelling van die brief gehad het, of het hy bloot bedoel dat Silvanus die brief sou aflewer? Goppelt (1978:347) wys daarop dat daar byvoorbeeld deur Dionysius van Korinte getuig word oor wie die skrywer van die 1 Clemensbrief is en dan dui hy Clemens aan met bra K,l4icvtoc ypa4etaav ("deur Clemens geskryf"). Windisch (1951:80) is ook daarvan oortuig dat bra ELiouavo0 dus wys op Silvanus as die skrywer van die brief. Slegs die Iaaste drie verse sou dan deur Pens self geskryf wees 'n gebruik wat ook in Paulus se briewe na yore kom (1 Kor. 16:21, Gal. 6:11 en Kol. 4:18). Bigg (1961:6) is daarvan oortuig dat Petrus nie so vaardig met die Griekse taal was soos wat dit in die brief weerspieel word nie. Hy stel voor dat Pens wel verantwoordelik beskou word vir die inhoud van die brief, maar dat die werklike neerskryf van die teks 8Let Eaouavo0 ("deur Silvanus") plaasgevind het.

188 184 Hierteenoor word die vraag deur Brox (1979:242) geopper of Silvanus (indien hy die skrywer was) so "voorbarig" sou wees om homself te beskryf as tou TTLCITO0 et6ex4ob ("die getroue broer"). Best (1971:58) merk op dat dit vreemd is dat Silvanus (indien hy die skrywer was) se naam nie in die inscriptio genoem is nie. Daar sou tog immers die een of ander vorm van erkenning aan horn verleen moes word. Van Silvanus se taalvaardigheid is daar niks bekend nie. Die een plek in die Nuwe Testament waar daar wel melding gemaak word van 'n sekretaris (Rom. 16:22) is daar 'n groot verskil in die taalgebruik van die brief en die van die slot 'n verskynsel wat nie in 1 Petrus gesien word nie. In die vroeg-christelike literatuur het die begrip ypc4av Ea& twos ("om te skryf by wyse van iemand") nie die skrywer van die brief aangedui nie, maar wel die draer daarvan (Achtemeier [1996:350]). So is dit ook in Handelinge 15:23 aangewend om Silas te beskryf as een van die groep wat die besluite van die apostels (rondom die eet van vleis) afgelewer het aan die gelowiges in Antiogie, Skid en Silisie. Die &Lei kan dus in hierdie geval juis beteken dat Silvanus die persoon is wat die brief aan sy lesers sou gaan aflewer. 'n Tweede vraag is wie die Silvanus is na wie daar in hierdie vers verwys word? Verskillende rnoontlikhede word voorgestel soos byvoorbeeld dat hy dieselfde Silvanus is waarvan melding gemaak word in die Pauliniese briewe (2 Kor. 1:19, 1 Tess. 1:1 en 2 Tess. 1:1). Holmer (1976:178) beskou dit as 'n sterk moontlikheid dat hy met Silas in die Nuwe Testamentiese geskrifte geidentifiseer kan word. Schelkle (1970:133) en Brox (1979:241) reken dat Silvanus bloot 'n pseudepigrafiese instrument was waarmee die skrywer geloofwaardigheid aan sy brief wou verleen aangesien sy naam die lesers sou herinner aan die groot rol wat hy in die beginjare van die Christelike geloof gespeel het. Dit is ook duidelik vanuit die inhoud van die eerste Petrusbrief dat die inhoud van die Pauliniese geskrifte veronderstel word. Om die Nuwe Testamentiese Silvanus as 'n fiktiewe persoon in hierdie slotverse te beskou, sou volgens Achtemeier (1996:351) beteken om nie met die werklikheid rekening te hou nie. Die Silvanus van die Handelinge era sou al te oud wees (indien hy nog geleef het!) om so 'n uitgebreide reis te onderneem soos wat in die inscriptio beskryf word. Daar blyk dus dat hier in 5:12 sprake is van 'n ander Silvanus as die een waarvan in die Bybel melding gemaak word. Die bedoeling van hierdie frase is om die lesers te verseker dat die Silvanus wat die brief aflewer dit doen met die voile goedkeuring van die apostels en dat hulle horn met die nodige respek moet behandel. Die begrip rob nowt) ex5ea.4kob ("die getroue broer"- waar die rob bekendheid veronderstel) herinner aan 'n gebruik wat taamlik algemeen in briewe van die

189 185 vroee Christelike kerk (o.a. Rom. 16:1; Efes. 6:21) voorgekom het. Destyds is dtt as deel van die afleweraar se taak beskou om die geadresseerdes met meer uitgebreide inligting aangaande die brief te bedien. Dit was dus van belang dat hy met die nodige respek behandel sou word ten einde die gewenste reaksie by die lesers te verkry. Met die frase 6A.Cycov Zypatlia ("ek het min / kort geskryf") word daar nie as sodanig verwys na die lengte van die brief nie (soos wat Bigg [1961:196] reken). Dis ook nie 'n manier waarop die skrywer sy beskeidenheid wou uitdruk nie (soos Schelkle [1970:134] beweer). Hierdie gedeelte stem eerder ooreen met die konvensies van die antieke briefvorme waarin dit as onvanpas beskou is om lang briewe te skryf. Om aan hierdie stukkie etiek te beantwoord, is die skrywer genoop om sy brief "kort" te noem. In vergelyking met die Pauliniese briewe, kan hierdie een as relatief kort beskryf word. Vers 13 is in hoofsaak saamgestel uit dieselfde elemente as wat slotformules van ander Nuwe Testamentiese briewe behels. Hierin word die mense wat groete stuur, sowel as hulle woonplek aangedui. Die mense wat groete stuur word met it OUVEKA.EKTTI ("die mede-uitverkorene") beskryf. Aangesien die vroulike vorm hier gebruik word, is daar gereken dat hierdie 'n verwysing na Petrus se vrou is (soos wat Matt. 8:14 suggereer dat hy getroud was). Best (1971:177) is egter vanmening dat dit 'n vreemde manier is om na 'n mens se vrou te verwys gesien in die lig van die direkte verwysing wat na Meipicoc o chic uou gemaak word. Applegate (1992:604) maak 'n saak daarvoor uit dat dit nie so ondenkbaar is om hierin die groete van 'n spesifieke vrou te lees nie. Sy stel die hipotese voor dat vroue aktiewe leiers in die vroee kerk was, en dat 5:13 verwys na so 'n persoon wat met Petrus en sy "skool" geassosieer kon wees. Die doel waarom daar dan in hierdie slotverse na "haar" verwys sou word, is om outoriteit aan die huistafels (veral 3:1-7) te verleen. Alhoewel dit alles waar kon wees, bly dit net 'n hipotese. Daar is geen rede waarom die vrou se naam dan nie vermeld sou kon word nie. Die beter verklaring vir hierdie frase is dat dit 'n verwysing is na die gemeenskap van gelowiges van wie die groete kom. Soos wat die skrywer die geadresseerdes in 1:1 aangedui het as EF(XEKT014 so sluit hy die brief of deur te se dat dit kom van 'n gemeenskap wat net soos hulle ook uitverkore is. Die feit dat mede-uitverkorenes as vroulik aangedui word, vind 'n parallel in 2 Johannes 13 waar daar na die kerk verwys word as TI1 TEKVa TIN deba.4)11c GOO tilt EKA.EKtfic ("die kinders van jou uitverkore suster") - Kelly (1969:217). Vervolgens is daar ook onduidelikheid ten opsigte van die woonplek van die "afsenders" wat hier aangedui word as Baf3thon. Die eerste gedagte wat ontstaan is dat dit die bekende stad in MesopotamiE moes wees, maar volgens historiese gegewens (Josefus Antiquitates Judaicae ) was die stad gedurende die

190 186 brief se skrywe net mines. Dit tesame met die feit dat daar geen gegewens bestaan wat Petrus met hierdie gebied in Mesopotamia verbind nie, maak dit haas onmoontlik dat hierdie Babilon die oorsprong van die brief kon wees. Wat wel 'n meer aanvaarbare oplossing bied is dat BakA.Civi as 'n geheime naam (of: "Symbolname" volgens Goppelt [1978:351]) vir Rome gebruik is. Die rede waarom Babilon bier voorgehou word, is vanwee die vernietiging van Jerusalem deur die Romeinse leer in 70 n.c. en die herinnering aan die ooreenkomstige gebeurtenis toe die Babiloniers dieselfde stad sowat 650 jaar vantevore verwoes het. Achtemeier (1996:354) verklaar hierdie verwysing as 'n analogie met die Christene wat in die diaspora leef: vreemdelinge en bywoners binne die Grieks- Romeinse kultuur (1:1 en 2:11). Op hierdie wyse vorm 5:13 'n inclusio met die begin van die brief. Sodoende kom daar 'n identifikasie tot stand tussen die skrywer en die Christelike gemeenskap waarbinne hy geleef het, en die lesers met hulle omstandighede. 'n Verklaring wat eintlik nog meer relevant is, is dat die staat 'n al hoe groter bedreiging vir die Christene ingehou het (vgl. by. Op. 14:8, 17:5 en 18:24) waar Babilon as 'n allusie op die staat gebruik word. Wat die identiteit van M&pKoc aanbetref, is dit nie so duidelik wie hy presies was nie. Brox (1979:114) reken dat hierdie verwysing na Markus 'n tipies pseudepigrafiese verskynsel is wat dui op 'n bekende persoon wat met die skrywer geassosieer is. Die (Johannes) Markus wat egter in Nuwe Testamentiese geskrifte bekend is, het meer in Pauliniese geskrifte gefigureer as wat hy aan Petrus verbind is. Die verdere uitbreiding op sy naam, naamlik 6 ut6c nou ("my seun") maak ook die moontlikheid oop dat Petrus bier letterlik verwys na sy seun. Schelkle (1970:135) se hierop: "Unbestritten ist, dass Markus nicht Sohn des Petrus im liebliche Sinn, sondem im geistigen Sinn ist und dass er der aus dem NT bekannte Johannes Markus aus Jerusalem ist (Apg 12, 12), in dessen Familie Petrus verkehrte und der Paulus und Bamabas auf deren Reise begleitete." Achtemeier (1996:355) is geneig om saam te stem dat hierdie frase in 'n figuurlike sin verstaan moet word, maar voeg dan by dat dit heenwys na "'n persoon" vir wie Petrus in die Christelike geloof ingelyf het. Vanwee die onsekerheid wat bestaan oor die identiteit van die outeur, is dit ook nie moontlik om met oortuiging die identiteit van MIcpxoc 6 ul6c 'sou vas te stel nie, behalwe om te se dat die skrywer na Johannes Markus, 'n bekende in ander briewe, verwys. Vers 14 herinner sterk aan die slotformule wat in sommige van die Pauliniese briewe aangewend word (bv. Rom. 16:16, 1 Kor. 16:20, 2 Kor. 13:12 en 1 Tess. 5:26). Die feit dat die skrywer van 1 Petrus nie die presiese woordgebruik van Paulus kopieer nie, is 'n teken van die vryheid waarmee hy die Christelike formules aanpas om sy eie doel te bereik (Achtemeier [1996:355]). Een so 'n voorbeeld is dat by eerder van 'n cliia4ccri ecyeamc ("soen van Iiefde") praat as die Pauliniese0.rip.a ifyiov ("heilige soen"). Die gebruik van so 'n soen binne die