PERANAN AMALAN PENGURUSAN RISIKO TERHADAP PERKEMBANGAN AKTIVITI SUKAN DAN REKREASI DALAM MENINGKATKAN KESEJAHTERAAN HIDUP MASYARAKAT

PERANAN AMALAN PENGURUSAN RISIKO TERHADAP PERKEMBANGAN AKTIVITI SUKAN DAN REKREASI DALAM MENINGKATKAN KESEJAHTERAAN HIDUP MASYARAKAT Jaffry Zakaria 1, Mohd Taib Harun 2, Norlena Salamuddin 3 1,2,3 Fakulti Pendidikan Universiti Kebangsaan Malaysia, MALAYSIA 1 E-mail: jaffry@fsskj.upsi.edu.my ABSTRAK Aktiviti sukan dan rekreasi sememangnya tidak dapat lari dari terdedah kepada pelbagai isu keselamatan sama ada sebelum, semasa dan juga selepas aktiviti. Penerapan amalan yang positif dapat menghindarkan dari berlakunya kejadian kemalangan yang boleh mengakibatkan kecederaan kepada peserta. Amalan pengurusan risiko merupakan elemen yang amat penting dalam penganjuran mahupun pengurusan aktiviti sukan dan rekreasi. Elemen ini amat signifikan dalam meningkatkan kesejahteraan hidup masyarakat dalam melahirkan warga masyarakat yang selamat di samping sihat dan cergas. Setiap aktiviti yang dianjurkan dan juga kemudahan yang disediakan seharusnya bebas dan selamat daripada sebarang insiden kemalangan yang boleh mengakibatkan kecederaan sama ada secara langsung atau tidak. Perkembangan dalam aktiviti sukan dan rekreasi memerlukan tenaga kerja yang berilmu, berkemahiran dan berkelayakan dalam menawarkan pelbagai produk serta perkhidmatan dalam aktiviti sukan dan rekreasi. Penawaran pelbagai produk dan perkhidmatan dapat membantu perkembangan ekonomi yang jitu dan daya saing di dalam negara. Aktiviti sukan dan rekreasi serta pelbagai aktiviti lain yang seiringan dengannya dapat menjana peluang perniagaan yang baharu, penawaran perkhidmatan dan juga produk-produk yang terkini. Objektif artikel ini adalah untuk melihat dan menjelaskan bagaimana amalan pengurusan risiko melalui aktiviti sukan dan rekreasi dapat membantu menjamin kualiti dan kesejahteraan hidup masyarakat. Kata Kunci: Pengurusan Risiko, sukan, rekreasi ABSTRACT Sports and recreation activities are always exposed to various safety issues before, during and after activities. Positive practices could avoid the occurrence of accidents that causes injuries to the participants. Risk management practices are the most important element in the organization or management of sports and recreation activities. This element is significant in increasing the wellbeing of a society where a safe and healthy population could be developed. Each activity that are about to be organized and the facilities provided must be free and safe from incidents that could cause injuries either direct or indirectly. The development in sports and recreation activities need the involvement of knowledgeable, skilled and qualified personnel in order to offer various products and services to the society. The products and services offered could develop a competitive and precise economy to the nation. Sports and recreation activities as well as others could offer new business prospects, services and latest products. The objective of this article is to look into and explain on how risk management practices through sports and recreation activities could help assure and secure the quality and wellbeing of a society. Keywords: Risk management, sport, recreation

PENGENALAN Pengurusan risiko telah dibangunkan sebagai konsep dari tahun 1950-an dan telah dimulakan dalam aktiviti berkaitan dengan program-program angkasa, kewangan dan tenaga nuklear (Eriksson 2010). Satu lagi perkembangan awal pengurusan risiko adalah di dalam industri insurans dan ia kemudiannya digunakan untuk disiplin lain seperti projek pembinaan, klinikal, perubatan, tenaga dan pengurusan risiko operasi (Hopkin 2010). Pengurusan risiko juga telah dimasukkan dalam bidang sukan dan rekreasi dan hari ini sebahagian elemen penting secara keseluruhan termasuk belanjawan, penjadualan, perlindungan insurans, kelayakan, peralatan dan pengurusan kemudahan, kontrak dan tugas-tugas lain (Appenzeller 2005). Pengurusan risiko merupakan faktor utama yang mempengaruhi dan memberi implikasi terhadap status keselamatan dan sememangnya boleh mengundang kepada kecederaan. Kadar kemalangan dalam persekitaran sukan dan rekreasi yang semakin meningkat boleh memberi kesan yang buruk kepada industri. Trend peningkatan yang berlaku ini telah memberikan kesan kepada industri yang mana boleh menyebabkan industri ini suram disebabkan oleh tiada permintaan dalam aktiviti-aktiviti yang dianjurkan (Paul 2012). Masalah yang timbul berkaitan isu keselamatan dan kecederaan ini disebabkan oleh pelbagai faktor dalam amalan pengurusan risiko seperti tiada pemantauan daripada aspek alatan, kemudahan terlalu uzur, jurulatih yang kurang bertauliah, jurulatih bukan bidang serta tidak menyediakan kemudahan perubatan yang sempurna (Richard 2005). Senario di Malaysia, masalah berkaitan amalan pengurusan risiko telah menjadi satu kebimbangan dan kes berkaitan kecederaan semakin mendapat liputan pihak media. Memandangkan kekerapan kemalangan yang tinggi dalam program sukan ianya telah menimbulkan pelbagai komplikasi yang negatif. Komplikasi yang negatif ini adalah kebimbangan penjaga dan ibu bapa untuk membenarkan anak-anak mereka terlibat dalam aktiviti sukan dan rekreasi kerana dikhuatiri akan mendatangkan risiko kecederaan (Mawarni, Mohd Sofian, Lee, Zarina & Rosli 2006) LATARBELAKANG Perkhidmatan sukan dan rekreasi yang terurus dan terancang dapat membantu meminimumkan risiko berkaitan keselamatan kepada individu dan peserta yang terlibat. Terdapat banyak kajian yang telah dijalankan dalam bidang pengurusan risiko menjelaskan kepentingan amalan pengurusan risiko yang baik dapat mengelakkan peserta dan individu daripada risiko kecederaan. Kebiasaannya, senario yang

dapat dilihat di Malaysia sendiri ialah tindakan pemantauan, penyelenggaraan dan perancangan pengurusan yang di buat dibuat bagi mengelakkan kemalangan dan kecederaan (Jamliah Abdullah 2014). Manakala, kajian yang berkaitan pengurusan risiko dalam aktiviti sukan dan rekreasi masih lagi berkurangan di negara ini (Mawarni, Mohd Sofian, Soon, Zarina & Rosli 2006). Kebanyakan kajian yang dijalankan telah membuktikan bahawa amalan pengurusan risiko yang baik dapat mengelakkan daripada risiko kecederaan. Melalui kajian yang telah dijalankan lokasi sukan dan rekreasi merupakan antara tempat yang kerap berlakunya kemalangan dan kecederaan (Mawarni, Mohd Sofian, Soon, Zarina & Rosli 2006). Masalah berkaitan amalan pengurusan risiko ini sememangnya secara tidak langsung mempengaruhi penglibatan individu dan masyarakat dalam aktiviti sukan dan rekreasi. Jika perkara ini dibiarkan berlarutan, kelak di khuatir bahawa kempen kerajaan dalam menggalakkan penglibatan masyarakat melalui aktiviti sukan dan rekreasi akan tergendala dan sekali gus menyumbang kepada pelbagai masalah sosial yang lain. Merasakan diri dan anggota fizikal badan yang lain selamat juga merupakan antara faktor yang mempengaruhi masyarakat untuk menyertai aktiviti sukan dan rekreasi. Tahap keselamatan individu adalah berbeza-beza antara satu sama lain dan bergantung mengikut situasi dan persekitaran semasa. Keselamatan selalunya dapat didefinisikan sebagai satu keadaan yang bebas daripada bahaya yang terdapat di persekitaran individu. Keselamatan merupakan satu keadaan di mana situasi tersebut tidak akan mendatangkan apa-apa risiko sama ada kemalangan, kecederaan ataupun kematian (Mohd Asrul Rafiin 2005). Jika aspek keselamatan tidak diambil berat maka ianya akan mendatangkan masalah dan musibah kepada individu dan masyarakat secara keseluruhannya dalam aktiviti yang dijalankan. Masalah berkaitan amalan pengurusan risiko dan juga prosedur keselamatan sama ada dalam perkhidmatan sukan, rekreasi serta industri merupakan masalah bersama demi kepentingan masyarakat umumnya. Perkara ini terjadi adalah disebabkan oleh kurangnya kesedaran dari pihak pengurusan dan juga dipengaruhi oleh sikap segelintir individu dalam masyarakat yang kurang mementingkan elemen keselamatan yang boleh mengundang kecederaan. Beberapa badan kerajaan di bawah Kementerian Sumber Manusia seperti National Institutes of Occupational Safety and Health (NIOSH) dan Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO) sentiasa menganjurkan kempen-kempen, kursus-kursus, panduan dan nasihat berkaitan kepentingan keselamatan. Perkara ini secara tidak

langsung bertindak sebagai salah satu proses jangka panjang dalam membentuk sikap individu untuk lebih menitikberatkan soal keselamatan dalam setiap aktiviti yang di anjurkan. Bidang dan industri sukan dan rekreasi di Malaysia sememangnya memerlukan pengurusan yang beretika dan mengamalkan prinsip-prinsip dan amalan pengurusan risiko yang positif. Perkembangan elemen yang positif ini akan membantu melonjakkan prestasi ekonomi negara dalam bidang sukan dan rekreasi sekali gus secara tidak langsung memberi impak yang kuat kepada industri pelancongan sukan negara. Menurut Sharp, Moorman & Claussen (2010), keselamatan merupakan core value organisasi dalam memberi kemudahan dan perkhidmatan kepada pengguna. Kecederaan dan kemalangan dalam persekitaran sukan dan rekreasi sememangnya tidak dapat dielakkan jika tidak ditangani dengan baik. Hal ini jelas menuntut pihak yang berwajib untuk membina, mengaplikasikan dan membuat penilaian terhadap polisi pengurusan risiko yang sesuai. Amalan pengurusan risiko yang baik sememangnya bukanlah suatu platform yang dapat menghapuskan jumlah kemalangan tetapi hanya berfungsi sebagai pencegahan dalam mengurangkan jumlah kemalangan yang berlaku. Sesetengah kemalangan yang terjadi dan berlaku adalah sesuatu perkara yang di luar jangkaan. Walau apa sahaja pendekatan yang diambil, namun pengguna tetap terdedah kepada risiko yang terjadi. Kaedah yang dapat mengurangkan pendedahan kepada risiko ialah mengurangkan jumlah kecederaan yang boleh dielakkan. Menurut Sharp, Moorman dan Claussen (2010) pengurus-pengurus kemudahan melihat amalan pengurusan risiko kemudahan sebagai sesuatu yang amat penting dan sememangnya boleh memberi implikasi yang besar kepada perkhidmatan. Perkara ini seiring dalam industri yang sememangnya bergantung kepada perkhidmatan perlulah menyediakan kualiti perkhidmatan yang baik bagi menjamin kepuasan pelanggan Shemwell, Yavas & Bilgin (1998). Pertalian yang baik antara kualiti perkhidmatan dan customer satisfaction telah mendapat liputan yang besar dalam komuniti penyelidik yang berkaitan dengan perkhidmatan (Sureshchandar, Rajendran & Anantharam 2002). Namun, adalah terlalu sukar untuk menetapkan terlalu banyak polisi dalam amalan pengurusan risiko kerana kekangan yang melibatkan pengguna dan masyarakat itu sendiri. Kesukaran yang amat ketara adalah merangkumi kemudahan sukan dan rekreasi yang telah uzur dan usang, kurangnya perancangan pengurusan risiko, kurang ilmu pengetahuan dan kekurangan kakitangan yang berpengalaman dan berpengetahuan dalam pengurusan kemudahan. Justeru itu, kertas kerja ini akan mengupas dengan lebih lanjut berkaitan perkembangan amalan pengurusan risiko, teori-teori pengurusan risiko yang seringkali menjadi rujukan dan juga amalan pengurusan risiko dalam aktiviti sukan dan rekreasi.

PERKEMBANGAN AMALAN PENGURUSAN RISIKO DI MALAYSIA Perkembangan aktiviti sukan dan rekreasi telah lama bermula iaitu sejak bermulanya era Tanah Melayu lagi. Masyarakat pada masa tersebut telah mula kreatif membina dan mencipta permainan bagi mengisi ruang pada masa lapang. Antaranya seperti permainan tradisional iaitu bermain gasing, sepak raga, permainan galah panjang dan juga bermain layang-layang (Ikmalhisham & Chia 2012). Hal ini adalah jelas menunjukkan bahawa aktiviti sukan dan rekreasi telah mula bertapak pada ketika itu dan ianya berkembangan mengikut situasi pada masa tersebut. Ini mungkin kerana lokasi penduduk dan komuniti pada masa tersebut berhampiran dengan sungai, laut, persisiran pantai dan berhampiran bukit serta gunung. Pada masa tersebut para remaja akan bermain dan mendapat pengalaman sukan dan rekreasi dalam persekitaran yang sebenar dan pengalaman tersebut dapat diterjemahkan dalam kehidupan mereka seharian. Era bidang rekreasi moden telah mula berkembang dengan bermulanya penjajahan kerajaan British pada masa itu. Dengan pembukaan dan pembinaan bangunan di kawasan tanah tinggi telah merancakkan lagi aktiviti rekreasi berasaskan cabaran seperti di Bukit larut) Perak), Tanah Tinggi Cameron (Pahang), Bukit Fraser (Selangor) dan juga Bukit Bendera (Pulau Pinang). Kerancakan aktiviti rekreasi ini telah tertubuhnya Taman Negara Malaysia di Kuala Tahan, Pahang yang dahulunya dikenali sebagai King George V National park sebelum negara mencapai kemerdekaan. Aktiviti di kawasan ini memfokuskan kepada aktiviti rekreasi berasaskan cabaran seperti mendaki gunung, menyusuri sungai dan gua serta aktiviti air. Kepesatan dan pengaruh aktiviti sukan dan rekreasi yang kuat telah membantu memperkembangkan lagi perkhidmatan sukan dan rekreasi ini ke seluruh pelosok tanah air. Rentetan daripada perkembangan tersebut dan pada tahun 1983 mantan Perdana Menteri Tun Dr. Mahathir Mohamad telah melancarkan program Malaysia Cergas. Program ini memfokuskan kepada konsep gaya hidup sihat dalam kalangan rakyat Malaysia. Dengan pengenalan program ini ianya telah membantu dari aspek perkembangan dan pembinaan kemudahan sukan dan rekreasi di Malaysia dan sekali gus merancakkan lagi perkhidmatan berasaskan sukan dan rekreasi. Dana yang besar telah disalurkan melalui Kementerian Belia dan Sukan bagi membina pelbagai kemudahan sukan dan rekreasi (Md Amin Md Taff 2012). Kesan daripada program Malaysia Cergas ini pelbagai prasarana dan kemudahan telah di bina dan di naik taraf mengikut keperluan setempat. Antaranya seperti kemudahan sukan dan rekreasi

berkonsepkan terbuka seperti tembok mendaki tiruan, gelanggang bola tampar, gelanggang papan luncur roda, gelanggang aksi BMX dan lain-lain lagi. Manakala kemudahan yang bercirikan tertutup pula seperti gimnasium, gelanggang badminton dan lain-lain. Semua kos untuk membina dan menyediakan kemudahan ini menelan belanja yang tinggi dan memerlukan ciri-ciri keselamatan yang berkualiti terutamanya aktiviti elemen tinggi seperti aktiviti mendaki tembok tiruan. Kelemahan dan kecuaian ketika menjalankan aktiviti akan menyebabkan berlakunya kemalangan yang tidak sepatutnya berlaku. Berdasarkan dana yang besar ini juga, pihak kementerian melalui jabatannya di seluruh negara telah menjalankan pelbagai inisiatif dalam membantu perkembangan aktiviti sukan dan rekreasi. Melalui pelbagai program yang telah dijalankan maka terhasil juga produk-produk yang dimuatkan dalam program Malaysia Cergas antaranya program-program rakan muda dan penganjuran kursus-kursus berkaitan aktiviti sukan dan rekreasi yang lain. Sumbangan dan penglibatan Kementerian Belia dan Sukan tidak dapat dinafikan lagi dalam membantu perkembangan aktiviti berasaskan sukan dan rekreasi. Dengan perkembangan ini maka beberapa persatuan yang berorientasikan aktiviti sukan dan rekreasi telah ditubuhkan. Antaranya ialah, Persatuan Bola Sepak Malaysia, Persatuan Badminton Malaysia, Persatuan Kanu Malaysia, Persatuan Mendaki Malaysia, Persatuan Jurulatih Rekreasi Malaysia, Persatuan Orienteering Malaysia dan lainlain lagi. Kesemua persatuan ini berfungsi dalam memperkembangkan bidang sukan dan rekreasi masing-masing secara spesifik dengan bantuan dana daripada pihak kementerian. Namun begitu, pergerakan persatuan hanya terhad dengan dana yang di berikan oleh pihak kementerian sahaja bagi menjalankan aktiviti-aktiviti sukan dan rekreasi. Walau bagaimanapun dengan penawaran yang agak terbatas oleh pihak NGO di Malaysia, pihak kerajaan mengambil inisiatif untuk membina komplekskompleks kemudahan sukan dan rekreasi untuk masyarakat dan komuniti setempat. Antaranya seperti kompleks jabatan belia dan sukan negeri, kompleks rakan muda, gimnasium rakyat, gelanggang futsal 1Malaysia dan taman-taman cabaran yang mengendalikan aktiviti-aktiviti sukan yang ekstrem. Namun begitu, impak daripada perkembangan perhidmatan sukan dan rekreasi yang meluas ini dan juga dengan penglibatan serta penyertaan peserta yang ramai sedikit sebanyak telah menimbulkan beberapa masalah seperti dari aspek pengawalan, keselamatan alatan dan sebagainya. Ini adalah kerana penawaran perkhidmatan sukan dan rekreasi sememangnya senantiasa berkait rapat dengan sentimen kecederaan dan kemalangan. Manusia dan persekitaran adalah merupakan isu global yang acap kali didebatkan oleh pelbagai golongan masyarakat (Erten 2008). Perkara ini telah menampakkan

satu perkaitan dan saling bergantungan yang jelas di antara kedua elemen ini atas kapasiti aktiviti dan perkhidmatan sukan dan rekreasi. Walau bagaimanapun, jika setiap aktiviti yang dijalankan penganjur seringkali mengambil mudah dari aspek pengurusan risiko. Maka, persekitaran kemudahan juga boleh menjadi punca kepada kes-kes kemalangan dan kecederaan apabila digandingkan lagi dengan elemenelemen yang lain seperti kecuaian dan sebagainya. Kecederaan dan kemalangan secara umumnya dapat dijelaskan sebagai satu peristiwa yang tidak diingini yang mana boleh menyebabkan kecederaan, kerosakan atau gangguan dalam proses pengajaran dan pembelajaran (Hollnagel & Goteman 2004). Jika dilihat dalam aspek penawaran perkhidmatan sukan dan rekreasi persekitaran adalah sebagai satu elemen yang biasa dan berkemungkinan tidak mendatangkan bahaya kepada peserta. Walau bagaimanapun amalan pengurusan risiko merupakan tunjang yang penting dalam menjalankan aktiviti di kemudahankemudahan sukan dan rekreasi agar persekitaran masyarakat lebih sejahtera dan harmoni dan bebas dari ancaman kecederaan dan kemalangan. TEORI PENGURUSAN RISIKO Amalan pengurusan risiko merupakan amalan yang penting dalam proses pengurusan aktiviti sukan dan rekreasi. Perkara ini telah menjadi perhatian khusus oleh para penyelidik, ahli akademik, organisasi dan juga pihak kerajaan. Beberapa teori pengukuran yang seringkali digunakan telah di perkenalkan oleh pengkaji-pengkaji terdahulu dalam menjalankan pengukuran amalan pengurusan risiko. Antara teori yang seringkali dibincangkan ialah seperti Teori Penyebab Kemalangan Domino, Teori Faktor Manusia Ferrel dan juga Teori Kemalangan Petersen. TEORI PENGURUSAN RISIKO Teori merupakan ilmu pengetahuan asas yang membenarkan manusia mendalami dan mengetahui sesuatu fenomena dengan lebih jelas dan mendalam, membina strategi pelaksanaan dan secara tidak langsung mengutarakan panduan-panduan proaktif yang boleh diambil bagi menyelesaikan sesuatu masalah atau fenomena. Di samping itu juga, kefahaman yang jelas tentang konsep dan peranan sesuatu teori itu membantu individu membuat ramalan terkini tentang sesuatu perkara yang kebarangkalian nya mungkin berlaku. Kefahaman yang jelas dari aspek teori sememangnya penting bagi mereka yang berfungsi secara langsung dalam dunia akademik. Para sarjana menjelaskan bahawa kefahaman secara jelas tentang teori sememangnya membezakan di antara penyelidik dan juga penyelidik yang lebih bercirikan akademik.

Teori merupakan satu cabang ilmu yang mempunyai saling kaitan di antara pemboleh ubah yang ada dalam sesuatu fenomena yang diselidiki. Wujudnya setiap pemboleh ubah ini adalah akibat daripada proses penyelidikan-penyelidikan yang berpanjangan dan teratur. Pemboleh ubah yang telah dikenal pasti dalam sesuatu teori seringkali digunakan sebagai hipotesis untuk menyelidiki sesuatu fenomena yang mungkin akan terjadi. Dapatan penyelidikan terhadap hipotesis tersebut akan diaplikasikan sama ada menyanggah, menyokong atau membuat penambahbaikan berdasarkan teori yang sedia ada. Implikasi daripada itu juga, maka terhasil satu cabang ilmu yang terkini dan boleh diaplikasikan dalam proses kehidupan bagi mempertingkatkan lagi kualiti hidup masyarakat. Terdapat berbagai-bagai teori yang dapat dikaitkan dengan pengurusan risiko yang boleh dibincangkan bersama dalam menjalankan sesuatu penilaian. Sesuatu teori yang digunakan boleh di umpamakan sebagai jalan yang membantu seorang pemandu agar tidak sesat ataupun memandu ke jalan yang salah (McKenzie 2000). Teori juga merupakan lambang ataupun simbol yang mencerminkan keadaan ataupun situasi yang sebenar (Hill 2012). Bagi beliau, teori ini akan menjelaskan situasi sebenar dalam bentuk yang ringkas dan padat tetapi amat komprehensif. Antara pakar-pakar yang mengkaji kesan undang-undang mengenai rekreasi ialah Kaiser (1986), Van Der Smissen (2003), sukan dan pendidikan fizikal (Clement 2004), (Head & Horn 1991), pengurusan acara (Berlonghi 1990), (Fried 1999) dan kemudahan sukan (Mulrooney 1998) telah membangunkan sebuah badan yang bertindak sebagai memberi garis panduan bagi menjalankan program dan aktiviti yang lebih bebas dari risiko. Dalam kajian ini terdapat tiga teori pengurusan risiko yang akan digunakan bagi mendasari kajian ini. Teori Penyebab Kemalangan Domino Teori ini telah diperkenalkan oleh Herbert W. Heinrich yang pada masa itu bertugas di salah sebuah firma insurans. Pada tahun 1920, adalah dianggarkan beliau telah mula mengkaji 75,000 laporan kes kemalangan industri dan beliau membuat beberapa kesimpulan iaitu (i) sebanyak 88 peratus kemalangan disebabkan oleh tindakan tidak selamat yang dilakukan oleh pekerja, (ii) 10 peratus kemalangan adalah disebabkan oleh keadaan yang tidak selamat dan (iii) 2 peratus kemalangan disebabkan oleh punca-punca yang tidak dapat dielakkan. Berdasarkan kepada dapatan kajian yang dijalankan, beliau mendefinisikan kemalangan sebagai sesuatu yang tidak dirancang dan tidak boleh dikawal walaupun semasa reaksi dengan kemalangan, objek, individu, bahan ataupun kebarangkalian kemungkinan berlaku. Heinrich menyatakan bahawa, teori penyebab kemalangan adalah hubungan antara manusia dan kemudahan, frekuensi dan

hubungan yang teruk, sebab akta yang tidak selamat, peranan pengurusan dalam mencegah kemalangan, kos kemalangan dan kesan keselamatan terhadap kecekapan. Heinrich telah mengembangkan teori kemalangan domino yang berpandukan kepada lima faktor yang berurutan iaitu; i. Pematuhan dan persekitaran sosial: iaitu merupakan proses mengetahui adat dan budaya serta kemahiran di persekitaran kerja. Kekurangan ilmu pengetahuan dan kemahiran yang lemah semasa menjalankan tugasan, pergaulan sosial yang lemah dan kondisi persekitaran akan menyebabkan individu melakukan kesalahan. ii. Kecuaian individu: kecuaian dan kesalahan yang dilakukan oleh individu memberi ciri-ciri personaliti yang negatif kepada individu, walau bagaimanapun ciri-ciri yang tidak diperlukan ini kemungkinan berlaku dan keputusan daripada kecuaian tersebut merupakan akta atau kondisi yang tidak selamat. iii. Akta atau kemudahan fizikal yang tidak selamat: faktor ini termasuklah kesilapan dan kelemahan teknikal yang menyebabkan berlakunya kemalangan. iv. Kemalangan: kemalangan berlaku adalah disebabkan oleh akta atau kondisi yang tidak selamat yang membawa kepada kecederaan. v. Kecederaan: merupakan akibat daripada kemalangan yang berlaku. Pematuhan dan Persekitaran Sosial Kesalahan atau Kecuaian Individu Akta atau kemudahan fizikal yang tidak selamat Kemalangan Kecederaan Rajah 1: Model teori penyebab kemalangan domino Teori Faktor Manusia Ferrel (1997) Teori ini telah diperkenalkan oleh Doktor Russel Ferrel pada tahun 1997. Belia mempercayai bahawa kesalahan manusia merupakan sebab yang paling utama kemalangan yang berlaku. Kemalangan yang berlaku adalah disebabkan beberapa faktor iaitu bebanan berlebihan, tindak balas yang tidak bersesuaian dan aktiviti yang tidak sesuai. Faktor kapasiti berlebihan bertindak balas terhadap

ketidakserasian di antara bebanan dan kemampuan manusia. Keputusan yang diperoleh hasil daripada faktor ini ialah kebimbangan, tekanan, keletihan dan emosi. Faktor tindak balas yang salah pula adalah melibatkan individu yang berada dalam situasi dan persekitaran yang kurang sesuai. Manakala faktor aktiviti yang kurang sesuai pula adalah di mana individu menjalankan aktiviti dengan cara yang salah berkemungkinan disebabkan oleh kurangnya pengetahuan tentang aktiviti ataupun sememangnya berkeinginan untuk mengambil risiko. Persekitaran Fizikal Keupayaan Mental Ketidakserasian atau Tidak Sepadan (Persekitaran Fizikal Keupayaan Mental) Bebanan berlebihan (kebimbangan tekanan - keletihan emosi) Tindakbalas yang tidak bersesuaian Aktiviti yang tidak sesuai oleh individu Kemalangan Rajah Error! No text of specified style in document.: Teori Faktor Manusia Ferrel Teori Kemalangan Petersen Teori kemalangan Petersen merupakan salah satu teori yang dibina berasaskan sistem pengurusan bukan hanya disandarkan pada individu semata-mata. Pendekatan ini merujuk kepada kelemahan dalam pengurusan sesebuah organisasi sehingga menyebabkan kemalangan berlaku. Petersen telah

menyenaraikan tiga elemen yang penting dalam teorinya iaitu elemen perangkap ergonomik, keputusan yang mendorong kesilapan dan juga kegagalan sistem. Beliau telah memberi keutamaan bahawa kegagalan sistem merupakan penyumbang utama di dalam teori ini. Sistem ini adalah merujuk kepada sistem pengurusan yang dilaksanakan dalam aspek keselamatan di dalam sesebuah organisasi. Sistem sememangnya akan melibatkan pihak pengurusan organisasi yakni merupakan tanggungjawab organisasi dalam memastikan semua peraturan dan panduan dilaksanakan adalah bersesuaian dan sentiasa dipatuhi. Di dalam teori ini, Petersen telah menjelaskan beberapa kegagalan berkaitan sistem iaitu; i. Tidak ada penyertaan secara serius daripada majikan dan juga pihak pengurusan dalam aspek pengurusan risiko keselamatan. ii. Pihak pengurusan tidak menyediakan prosedur risiko dan keselamatan yang lengkap di organisasi. iii. Pihak pengurusan tidak menjelaskan secara jelas tentang tanggungjawab dan penguatkuasaan berkaitan risiko dan keselamatan. iv. Prosedur pengurusan risiko dan keselamatan di dalam organisasi tidak dipatuhi sama ada dari aspek pemantauan, pelaksanaan dan penyelenggaraan tidak dilaksanakan dengan betul. v. Program latihan teknikal tidak disediakan dengan secukupnya. Petersen telah menjelaskan bahawa faktor organisasi adalah penyumbang kepada kemalangan. Perkara ini merangkumi aspek polisi serta prosedur keselamatan yang longgar, tiada latihan yang secukupnya, sistem pemantauan dan tidak mengikut garis panduan yang telah ditetapkan. Faktorfaktor tersebut berpotensi mendatangkan kemalangan dan kecederaan kepada individu. Beliau menekankan bahawa, kesedaran dan tindakan perlu sentiasa di ambil berat oleh pihak pengurusan di dalam organisasi.

Teori Faktor Manusia Manusia Teori Kemalangan Domino Peralatan Teori Kemalangan Petersen Persekitaran Rajah 3: Teori-Teori Pengurusan Risiko Berdasarkan kepada perbincangan ketiga-tiga teori ini, amatlah jelas bahawa elemen faktor manusia, persekitaran dan alatan sememangnya memainkan peranan yang penting dalam amalan pengurusan risiko. Ketiga-tiga faktor ini mempunyai saling kaitan dalam persekitaran aktiviti sukan dan rekreasi. AMALAN PENGURUSAN RISIKO DALAM AKTIVITI SUKAN DAN REKREASI Setiap pendekatan memerlukan satu proses yang jelas dan yang boleh memberi implikasi yang baik dalam pengurusan organisasi. Tanpa proses yang baik ini, secara tidak langsung akan menjejaskan matlamat sesuatu organisasi. Berasaskan kepada kaedah yang di amalkan dalam pengurusan risiko ini, terdapat tiga proses pengurusan risiko yang diambil sebagai sumber yang utama dalam menguruskan risiko iaitu (i) mengenal pasti risiko, (ii) menilai risiko dan (iii) pengawalan risiko. Proses mengenal pasti risiko membawa maksud memeriksa dari mana datangnya sumber risiko tersebut. Dalam proses ini juga jenis risiko tersebut perlulah juga ditentukan bagi memudahkan pengurus dalam mengenal pasti risiko yang wujud. Kaedah yang seringkali digunakan adalah membuat tinjauan awal di kawasan persekitaran kemudahan yang terlibat dan komunikasi dua hala bersama pengguna kemudahan. Terdapat lima kategori yang berkemungkinan mempunyai kebarangkalian berisiko iaitu yang pertamanya kemudahan sukan dan rekreasi seperti gelanggang permainan, gimnasium, kemudahan aktiviti tali aras tinggi dan kolam renang sememangnya boleh mendatangkan risiko kemalangan. Contohnya seperti lantai gelanggang yang tidak rata dan berlubang boleh mengakibatkan pengguna berisiko untuk jatuh dan secara tidak langsung mengakibatkan kecederaan. Kedua, peralatan yang telah tamat tempoh atau telah tidak boleh digunakan lagi semestinya boleh memudaratkan dan mendatangkan risiko kecederaan dan kemalangan kepada pengguna. Aktiviti elemen tinggi seperti mendaki tembok tiruan, tali yang telah digunakan dan melebihi jangka masa penggunaan sudah tidak boleh digunakan dan perlu ditukar yang baharu kerana tali jenis kernmantel ini mempunyai jangka hayat yang tertentu (DiMartino & Sandwith 2009). Begitu juga dengan peralatan

lain seperti mesin alatan bebanan di gimnasium jika sudah rosak dan masih lagi dibiarkan akan mengundang kecelakaan kepada pengguna akhirnya. Kategori yang ketiga adalah berkaitan dengan pegawai atau petugas yang tidak berkelayakan dan mempunyai kemahiran. Kebanyakan kompleks-kompleks kemudahan tempat sememangnya tidak menempatkan mereka-mereka yang berkelayakan dalam menguruskan kemudahan sukan dan rekreasi ini. Kebanyakan kes-kes kemalangan terjadi akibat daripada kurangnya pengawasan, komunikasi yang tidak jelas dan juga tidak mempunyai perancangan yang lengkap dalam mengendalikan situasi kemalangan dan kecemasan. Seterusnya, maklumat tentang peserta yang menyertai aktiviti haruslah di kenal pasti. Sebagai contohnya, kegagalan peserta menyerahkan maklumat berkaitan rekod kesihatan atau biodata diri akan menyebabkan maklumat mengenai risiko yang mungkin terjadi tidak dapat dikenal pasti. Sudah semestinya pihak pengurusan kemudahan tidak dapat mengetahui tahap persediaan fizikal pengguna kemudahan sebelum menjalankan aktiviti ataupun menggunakan kemudahan yang ada. Manakala yang terakhir ialah berkaitan program atau aktiviti yang dianjurkan. Sebagai contohnya, sememangnya jika aktiviti bercorak ataupun berasaskan cabaran seperti berkayak di arus deras ataupun aktiviti white water rafting merupakan risiko yang boleh diramalkan seperti kejadian lemas dan kayak terbalik atau capsize. Kesemua kategori yang dibincangkan ini merupakan rangkuman kesemua prosedur untuk pengurusan sesebuah organisasi yang menguruskan sesuatu kemudahan atau menyediakan aktiviti sukan dan rekreasi. Sememangnya, jika pihak pengurusan mempunyai kemahiran mengenal pasti risiko yang wujud dalam setiap kategori tersebut sekali gus dapat memberi panduan yang jelas dalam meramalkan kemungkinan yang akan berlaku. Perkara ini secara tidak langsung boleh mencacatkan pengurusan organisasi dan sekali gus mengundang kerugian sama ada kepada pengguna kemudahan mahupun pihak pengurusan. Manakala, penilaian risiko pula sememangnya mudah jika pihak pengurusan mempunyai maklumatmaklumat berkaitan pengguna yang serba lengkap. Namun, jika pihak pengurusan tidak mempunyai kesemua data dan maklumat berkaitan pengguna seharusnya pihak pengurusan perlulah menggunakan segala pengalaman yang ada dan dipelajari dalam membuat penilaian terhadap risiko yang telah dikenal pasti. Pengalaman yang ada dapat membantu pihak pengurusan dalam menguruskan sesuatu situasi dengan lebih sistematik dan berkesan.

Dalam proses menilai risiko, prinsip yang paling penting ialah menentukan apakah tahap keutamaan setiap risiko yang ada. Secara jelasnya, dalam menentukan tahap risiko yang ada memerlukan gabungan dua entiti iaitu kekerapan berlakunya bahaya dan kemungkinan yang teruk kesan daripada berlakunya bahaya tersebut. Kombinasi dua entiti ini akan menentukan keutamaan sesuatu risiko yang dinilai. Proses yang terakhir ialah pengawalan risiko itu sendiri. Selepas mengenal pasti tahap risiko dan penilaian yang telah dijalankan. Proses yang selanjutnya ialah menentukan apakah kaedah atau caracara dalam merawat dan mengawal risiko tersebut. Kebiasaannya terdapat empat strategi yang telah digariskan dalam teknik mengawal risiko iaitu mengekalkan, mengelakkan, mengurangkan dan memindahkan (Kaiser 1986). Strategi mengekalkan risiko iaitu dengan kaedah menerima risiko itu tanpa berbuat apa-apa. Walau bagaimanapun, strategi seperti ini hanyalah sesuai untuk risiko-risiko yang bersifat tidak memudaratkan atau sangat kecil risikonya. Sebagai contohnya risiko alam semula jadi yang tidak boleh dielakkan dalam aktiviti-aktiviti yang dianjurkan. Strategi seperti ini juga boleh diguna pakai jika pengurusan yang bertanggungjawab bersedia membuat bayaran pampasan di atas kemalangan atau kerugian yang telah dialami oleh pengguna. Proses yang kedua ialah mengelakkan risiko (risk avoidance) iaitu dengan cara mengelakkan secara keseluruhan kemungkinan berlakunya risiko. Ini adalah salah satu cara supaya tidak akan berlakunya kerugian yang pasti. Strategi jenis ini amatlah sesuai digunakan jika risiko yang akan dialami adalah sangat teruk jika ianya terjadi. Sebagai salah satu contoh, pertandingan bola sepak tidak dapat dijalankan disebabkan hujan dan kilat yang kuat. Melalui kaedah ini, kemungkinan risiko seperti pemain di sambar petir dapat dielakkan dari berlaku. Strategi yang seterusnya ialah mengawal risiko iaitu bermotifkan untuk mengurangkan atau merendahkan tahap kekerapan dan impak kemalangan dari berlaku. Strategi ini melihat bahawa apakah keuntungan yang boleh diperoleh dan kekangan yang akan dihadapi jika kemudahan yang berisiko mengakibatkan kemalangan terus digunakan. Walau bagaimanapun, dalam konteks pengurusan dalam menyediakan kemudahan yang terbaik kepada masyarakat setiap kemudahan yang digunakan mempunyai risikonya yang tersendiri. Namun, adalah menjadi satu kelemahan jika kemudahan yang berisiko terus di hentikan penggunaannya disebabkan untuk mengelak dari berlakunya risiko kemalangan. Ini merupakan satu langkah yang kurang tepat dan kurang bijak dari

aspek pengurusan risiko. Dalam mengurangkan risiko kemalangan berkaitan kemudahan, pihak pengurusan boleh menggunakan kaedah seperti; i. Polisi atau garis panduan keselamatan yang jelas perlulah disediakan dan boleh digunakan sebagai bahan rujukan oleh semua pihak yang terlibat sama ada pengguna mahupun pengurusan kemudahan. ii. iii. iv. Pemeriksaan terhadap kemudahan dan peralatan perlulah dijalankan secara berhemah dan terancang agar tidak mengundang masalah pada masa hadapan. Pegawai atau staf yang terlibat secara langsung dengan kemudahan haruslah dilatih dan diberi latihan berkaitan aspek pengurusan risiko agar setiap prosedur risiko diamalkan dan dipatuhi. Pemasangan papan tanda amaran yang jelas di tempat-tempat yang difikirkan kemungkinan berlakunya risiko kemalangan. Strategi yang terakhir ialah, memindahkan risiko iaitu mengalihkan risiko tersebut kepada pihak yang lain. Sememangnya strategi ini meletakkan pihak pengurusan dalam keadaan yang selesa. Ini kerana segala tanggungjawab di atas segala kerugian dan akibat daripada risiko tersebut dialihkan kepada pihak yang lain. Pembelian polisi insurans adalah kemalangan dan penggunaan dokumen seperti (liability waiver form). Strategi ini merupakan antara menjadi pilihan pengurusan dalam merungkaikan isu-isu berkaitan risiko di kemudahan mereka. Secara jelasnya, kesemua organisasi yang menawarkan produk dan perkhidmatan kepada pengguna seharusnya mempunyai tanggungjawab dalam memastikan persekitaran yang selamat dan kondusif kepada pengguna kemudahan. Pihak pengurusan perlu mempunyai pegawai atau staf yang mempunyai pengetahuan yang jelas tentang aspek pengurusan risiko. Mereka perlu mempunyai perlakuan yang senantiasa mempunyai sifat berjaga-jaga dan mengikut prosedur yang telah ditetapkan. Perlakuan yang tidak mencapai dan mengikut standard yang jelas sememangnya akan membawa kepada kecuaian dan akhirnya akan mengundang kepada risiko kemalangan. Justeru, pengurusan risiko merupakan pendekatan terbaik dalam memastikan keselamatan pengguna dan masyarakat terjamin. Perkara ini secara tidak langsung mereka dapat menjalankan aktiviti dalam keadaan yang selamat dan terjamin. Beberapa amalan positif dalam pengurusan risiko di bincangkan dan menjurus kepada perkaitan teori-teori pengurusan risiko. Antara amalan-amalan tersebut ialah proses pemeriksaan, prosedur penyelenggaraan, kakitangan pengurusan, pelan kecemasan, reka bentuk kemudahan, pengurusan program, maklumat pengguna dan juga polisi insuran.

Proses Pemeriksaan Proses pemeriksaan merupakan kunci utama dalam menguruskan dan mengurangkan risiko berlakunya kecederaan dan kemalangan (Sekendiz 2011). Dalam konteks kajian ini, proses pemeriksaan yang bersistematik oleh kakitangan yang bertugas dapat membantu mengelakkan dari berlakunya kecederaan dan kemalangan terhadap pengguna kemudahan sukan dan rekreasi. Pemeriksaan dan penyelenggaraan adalah perlu jika sekiranya ada kerosakan atau sebarang tanda dapat dikesan yang mana akan mendatangkan kerosakan dan kecacatan. Jika proses ini tidak dijalankan atau dilaksanakan akan menyebabkan berlakunya perkara yang tidak diingini seperti kemalangan, kerosakan dan seumpamanya sama ada untuk tempoh jangka masa panjang atau sebaliknya (Shahrul Bazlin 2003). Manakala Miller & Gary (2003) dalam penyelidikan berkaitan amalan pengurusan risiko aktiviti pendidikan jasmani menjelaskan bahawa pengurusan yang sempurna dalam setiap program dapat memberi kesan yang positif kepada diri pengguna tetapi jika sebaliknya akan berisiko mengalami kecederaan. Bagi Bucher & Krotec (2002), alatan dan kemudahan harus di periksa dan dipastikan agar berada dalam keadaan yang baik, jika rosak perlu di baiki atau digantikan dengan yang baharu bagi menjaga kualiti perkhidmatan di kemudahan. Menurut Gulhane (2014) kemudahan dan peralatan seharusnya menarik, mudah serta ekonomi dari aspek penyelenggaraannya agar dapat menarik minat pengguna untuk menjalankan aktiviti dengan lebih bermotivasi. Prosedur Penyelenggaraan Penyelenggaraan merupakan aspek yang penting berkaitan pengurusan kemudahan sukan dan rekreasi. Proses kerja ini dilakukan bagi memelihara peralatan dan juga kemudahan dalam keadaan yang baik (Richard Hsio 2005). Dalam konteks kajian ini, penyelenggaraan merujuk kepada kerja-kerja yang dijalankan bagi membaiki dan juga membetulkan kemudahan dan peralatan yang rosak agar dapat digunakan dan berfungsi dengan baik. Proses penyelenggaraan perlu di ketahui dan difahami agar dapat mengenal pasti setiap ciri-ciri dan sifat-sifat kerosakan bagi menentukan sistem penyelenggaraan yang sesuai, pihak yang layak menjalankan penyelenggaraan dan seterusnya menganalisis proses penyelenggaraan tersebut (Shahrul Bazlin 2003). Menurut Brown (1996), dalam menjalankan penyelenggaraan organisasi perlu mempunyai kakitangan yang efektif, latihan yang berkesan, jadual yang tersusun di rancang, kewangan yang mencukupi dan rekod yang lengkap. Perkara ini perlu diambil kira bagi mencapai matlamat dalam memberi perkhidmatan yang sentiasa menepati masa, penyelenggaraan yang berkualiti dan berupaya memastikan kemudahan kelas pertama dalam semua aspek pada setiap masa. Disokong pula oleh Leong (2004), menjelaskan bahawa bagi memenuhi keperluan penyelenggaraan pihak pengurusan perlu mempunyai pengetahuan yang

lengkap mengenai aset, terutamanya tentang keadaan aset dan prestasi perkhidmatan yang diberikan agar kualiti penyelenggaraan di tahap yang terbaik. Kakitangan Pengurusan Kakitangan merupakan sumber manusia yang bekerja di sesebuah organisasi dalam pelbagai tingkat pengurusan. Dalam konteks kajian ini, kakitangan merujuk kepada kakitangan yang bekerja di kemudahan kompleks JBS negeri dan Kompleks Rakan Muda di Malaysia. Pekerja yang cekap, dipercayai dan bertanggungjawab tentang skop kerja serta tugasnya akan dapat membantu organisasi meningkatkan prestasinya (Kristin 2005). Kakitangan yang berpengalaman dan mempunyai ilmu pengetahuan yang jelas tentang skop kerjanya dapat membantu organisasi meminimumkan risiko yang ada. Menurut Dave (2006), alatan utama yang paling besar dalam meminimumkan risiko ialah memastikan kakitangan yang ada sentiasa menerima arahan dan maklumat yang terkini dalam menangani risiko. Kakitangan yang telah dilatih dengan baik dapat membantu dan menjaga organisasi daripada masalah dengan membantu memantau kerja-kerja seperti proses pembinaan kemudahan, masalah keselamatan bangunan dan memberi laporan kepada majikan jika terdapat sebarang masalah. Pemantauan awal seperti ini dapat membantu organisasi daripada dikenakan tindakan undang-undang jika berlaku sebarang insiden yang tidak diingini kerana maklumat awal telah diperoleh daripada kakitangan. Pelan Kecemasan Pelan tindakan kecemasan atau pelan kecemasan adalah merupakan satu sistem di mana jika berlaku sesuatu kemalangan atau bencana kakitangan yang bertanggungjawab dapat melaksanakan tindakan mengikut sistem dan prosedur-prosedur yang telah ditetapkan (Alzamani Mohammad 2008). Dalam kajian ini, pelan kecemasan merujuk kepada kaedah atau sistem yang digunakan oleh kakitangan di kemudahan sukan dan rekreasi jika berlaku kemalangan yang melibatkan pengguna. Menurut Anderson, Ronald, Douglas & Todd (2002), pelan kecemasan perlu dibangunkan oleh kakitangan organisasi atau institusi dengan mengambil kira keperluan dari agensi kecemasan setempat. Komponen pelan kecemasan termasuk mengenal pasti kakitangan yang terlibat, spesifikasi peralatan yang diperlukan untuk bertindak balas terhadap kecemasan, dan penubuhan sistem komunikasi bagi menghubungi jika berlaku kecemasan. Pelan kecemasan perlu di semak dan di kemas kini setiap tahun dengan dokumentasi bertulis. Pelan ini harus mengenal pasti tanggungjawab untuk dokumentasi tindakan yang diambil semasa kecemasan, penilaian tindak balas kecemasan, latihan kakitangan institusi dan juga berkaitan alatan serta kemudahan.

Rekabentuk Kemudahan Dalam konteks kajian ini, reka bentuk kemudahan adalah berkaitan dengan kemudahan yang disediakan adakah ianya mempunyai ciri-ciri keselamatan yang telah ditetapkan oleh agensi-agensi yang bertanggungjawab. Ianya juga berkaitan dengan penempatan kemudahan sukan dan rekreasi itu di tempatkan. Menurut Dave (2002), pelbagai undang-undang negeri, definisi mahkamah, dan tafsiran menentukan kecacatan pembinaan dan umumnya kecacatan reka bentuk kemudahan ini dapat di bahagikan kepada empat kategori iaitu kekurangan reka bentuk, kekurangan bahan dalam pembinaan, kelemahan dalam pembinaan dan masalah permukaan lantai. Menurut Fred, Jeffrey, Sonya & Derek (2008), arkitek, jurutera dan perunding telah mula mengamalkan tanggungjawab sosial dengan menggabungkan konsep reka bentuk kemudahan yang baik dan kepentingan teknologi bagi projek-projek pelanggan mereka dan secara tidak langsung sukan dan rekreasi profesional boleh mendapat manfaat dengan mendapat yang sewajarnya. Kesemua aspek ini perlu di beri perhatian oleh pihak pengurusan dalam menyediakan sesuatu kemudahan agar tiada tindakan mahkamah jika berlaku sebarang perkara yang tidak diingini berkaitan keselamatan di kemudahan sukan dan rekreasi. Dalam kes Marshbaum v Loose Fit Pty Ltd and Anor (2011) di South Wales, Australia, pihak plaintif mendakwa bahawa beliau telah turun dari tangga di pusat kecergasan yang dikendalikan oleh Loose Fit Pty Ltd, beliau jatuh dan mengalami kecederaan di bahu kirinya. Butiran ini adalah akibat daripada kecuaian dan perlanggaran tanggungjawab penjagaan yang telah dijalankan oleh pihak Loose Fit kerana tidak menyediakan susur tangan yang dipasang pada anak tangga tersebut. Manakala dalam kes Mannone v Holiday Health Clubs and Fitness Centres, Inc (1992), pihak plaintif telah cedera disebabkan oleh alat latihan bebanan. Pihak plaintif membuat beberapa tuntutan kecuaian seperti tidak menyediakan ruang aktiviti latihan bebanan secukupnya, tidak memberi arahan yang sepatutnya tentang penggunaan alatan dan kakitangan yang membuat penyeliaan tidak mencukupi, kurang kemahiran dan tidak berkelayakan. Kes-kes seperti ini sememangnya berlaku dan pihak pengurusan tidak boleh mengambil mudah tentang keselamatan pengguna. Pengurusan Program Elemen pengurusan program merupakan antara faktor yang mempengaruhi seseorang individu menyertai aktiviti-aktiviti yang di anjurkan. Dalam konteks kajian ini, program membawa maksud apa sahaja program yang di anjurkan di kemudahan sukan akan memberi implikasi positif kepada pengguna dan juga individu. Kelemahan dalam pengurusan program akan memberi pelbagai implikasi yang negatif terhadap program yang dijalankan. Menurut Rozhan Othman (2001), pengurusan

program yang baik dapat meningkatkan kualiti organisasi dari aspek pengurusan. Kecekapan pengurusan merupakan satu prasyarat dalam memastikan kejayaan sesuatu program. Maklumat Pengguna Dalam konteks kajian ini, maklumat pengguna adalah merujuk kepada pengisian maklumat peribadi pengguna sebelum menggunakan sebarang kemudahan sukan dan rekreasi yang disediakan. Pihak pengurusan juga menyediakan borang pelepasan tanggungan untuk di isi oleh pengguna sebelum menggunakan kemudahan yang telah disediakan bagi mengelakkan tindakan insurans dan sebagainya. Borang pelepasan tanggungan (Waiver and liability form) ini sememangnya diguna pakai bagi memindahkan liabiliti organisasi kepada pihak insurans. Walau bagaimanapun, pihak pengurusan tidak boleh ambil mudah jika berlaku sesuatu kecederaan kepada pengguna jika diakibatkan oleh kecuaian daripada pihak pengurusan kemudahan. Namun borang maklumat ini digunakan bagi mengurangkan kos kerugian organisasi jika berlaku tuntutan kerugian daripada plaintif. Borang pelepasan tanggungjawab ini perlu jelas dan juga sebelum di gunakan perlu dirujuk kepada peguam yang pakar. Dalam kes Belna Pty Ltd v Irwin (2009), borang pelepasan tanggungjawab yang digunakan adalah tidak lengkap dan pihak mahkamah menolak hujah yang telah dikemukakan oleh pihak Belna Pty Ltd. Menurut Noe (2009), kakitangan yang cekap dan serba boleh seharusnya didedahkan dengan maklumat yang tepat secara berterusan supaya dapat menyempurnakan segala arahan dan kerja yang telah diberikan oleh pengurusan. Polisi Insurans Polisi insurans adalah dokumen yang mengandungi kontrak insurans dan ianya mengandungi rancangan tindakan yang telah dipersetujui secara rasmi sebagai asas untuk membuat sesuatu keputusan atau tindakan. Dalam kajian ini, polisi insurans merujuk kepada amalan pendaftaran polisi insurans sebelum sesuatu aktiviti dijalankan sama ada terhadap kakitangan mahupun pengguna kemudahan sukan dan rekreasi. Polisi insurans amat penting sama ada kepada peserta mahupun pihak pengurusan. Menurut Australian Sport Commission (2002), implementasi rawatan dan pencegahan yang terbaik dalam menangani risiko adalah pembelian polisi insurans yang bersesuaian dengan aktiviti atau program yang dianjurkan. Polisi insurans merupakan salah satu kaedah mengalihkan liabiliti pihak pengurusan kepada pihak insurans. Perkara ini sememangnya dapat membantu pihak pengurusan daripada menanggung kerugian yang besar jika terpaksa membayar kerugian akibat daripada kecuaian yang tidak di jangka.

KESIMPULAN Melalui penerangan ini, amatlah jelas bahawa amalan pengurusan risiko mampu memberi pelbagai kesan yang positif kepada kualiti dan kesejahteraan masyarakat melalui aktiviti sukan dan rekreasi. Keselamatan sememangnya merupakan hak setiap individu untuk berasa selamat tanpa ada rasa waswas ketika menjalankan aktiviti dan juga dalam kehidupan seharian. Aspek keselamatan ini diterjemahkan kepada sesuatu yang lebih sistematik dan terancang melalui amalan pengurusan risiko. Pengurusan risiko sememangnya amat penting dalam kehidupan seharian dan terutamanya dalam menguruskan kemudahan-kemudahan sukan dan rekreasi. Kelemahan daripada aspek pengurusan risiko akan mengakibatkan implikasi yang buruk dan negatif terhadap organisasi. Menurut Ali dan Carl (2002), pengurusan risiko yang sempurna dapat mengurangkan kos organisasi dan pada masa yang sama memberi kelebihan yang positif kepada organisasi dari kaca mata pengguna. Amalan pengurusan risiko yang baik dan berkualiti merupakan nadi utama kepada pihak pengurusan. Pengurusan risiko yang berkesan perlulah mengambil kira kesemua elemen amalan asas yang perlu agar lebih sistematik dan terurus. Persekitaran yang kondusif dapat diwujudkan jika kesemua elemen amalan pengurusan risiko diterapkan dan sekali gus pengguna akan rasa selamat dan selesa sepanjang menjalankan aktiviti. RUJUKAN Ali Fatemi, & Carl Luft. 2002. Corporate risk management costs and benefits. Global Finance Journal Alzamani Mohammad Idrose. 2008. Pelan Tindakan kecemasan dan Bencana HKL 2008 (pp. 1 169). Kuala Lumpur. Anderson, J. C, Ronald, W. C, Douglas, M. K & Todd, A. M. 2002. National Athletics Trainers Association Position Statement: Emergency Planning in Athletics. Journal of Athletics Training 1: 99-104. Appenzeller, H. 2005. Risk Management in Sport Issues and Strategies (2 nd ed). Durham: Carolina Academic Press. Australian Sports Commission. 2002. Risk Management for Directors and Board members of National Sporting Organizations (pp. 1-55), Standards Australia International. Belna Pty Limited v Irwin (2009) NSWCA 46 Berlonghi, Alexander. 1990. The Special Event Risk Management Manual. Dana Point: Alexander Berlonghi.

Brown, D.W. 1996. Facility Maintenance-The Managers Practical Guide and Handbooks. New York: American Management Association. Clement, A. 2004. Law in Sport and Physical Activity. (3rd ed). Dania: Sport and Law Press. Dave Seitter. 2006. Managing risk through employee training. Proquest Education Journal 100(6):74-76. DiMartino, T. J. & Sandwith, C. J. 2009. Proper care, maintenance, and inspection of climbing ropes to reduce degradation and help determine when to retire them. Proceedings OCEANS 2009, MTS/IEEE Biloxi-Marine Technology for Our Future, hlm. 1-8. Eriksson Zetterquist, U. 2010. Risk and Organizing: The Growth of a Research Field. UK: Edward Elgar Publishing Limited. Erten, S. 2008. Insight to Ecocentric, Antrhropocentric and Antipathetic Attitudes Towards Environment in Diverse Cultures. Eurasian Journal of Educational Research. 33: 141-156. Fred Gibson, Jeffrey Lloyd, Sonya Bain & Derek Hottel. 2008. Green Design and Sustainability in Sport and Recreation Facilities. The Smart Journal 4: 26-33. Fried, G. 1999. Safe At First: A Guide to Help Sport Administrators Reduce Their Liability. Durham: Carolina Academic Press. Gulhane, T. F. 2014. Need for advanced facilities and equipment in physical education colleges. Journal of Sport and Physical Education 1(6): 48-49. Head, G. & Horn, S. 1991. Essentials of Risk Management. Malvern: Insurance Institute of America. Hill, A. 2012. Developing approaches to outdoor education that promote sustainability education. Australian Journal of Outdoor Education, 16(1): 15 27. Hopkin, P. 2010. Fundamental of Risk Management. London: Kogan Page Limited. Hollnagel, E. & Goteman, Ö. (2004). The functional resonance accident model. Cognitive Systems Engineering in Process Control, November 4-5, Sendai, Japan. Ikmalhisham Daroji & Chia Chiow Ming. 2012. Pendidikan Luar. Puchong: Penerbitan Multimedia. Jamliah Abdullah. 2014. MBPJ di rayu baiki kemudahan taman permainan. Utusan Malaysia, 20 Ogos: 19 Kaiser, R. A. 1986. Liability and Law in Recreation, Parks, and Sports. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. Kristin, L. S. 2005. The Effect of Supervisor's Trust of Subordinates and Their Organization on Job Satisfaction and Organizational Commitment. International Journal of Leadership Studies 1: 86-101.