20TH LATIN SUMMER SCHOOL

Transcription

1 20TH LATIN SUMMER SCHOOL JANUARY 20-24, 2014 Education Building, University of Sydney LEVEL 1B Instructors: BARBARA TWOMEY THOMAS WILSON

2 TtHhEe EeAaRrLlYy KkIiıNnGgSs OoFf RrOoMmEe Selections from Eutropius Eutropius was a Roman historian who lived in the 4th century A.D. He wrote a summary of Livy s famous history of Rome (Ab urbe condita), condensing Livy s 142 volume work into a mere ten books. These passages deal with some of the early kings of Rome. Romulus Romanum imperium a Romulo exordium habet, qui Reae Silviae, Vestalis virginis, filius et Martis cum Remo fratre editus est. is urbem exiguam in Palatino monte constituit XI Kal. Maias, Olympiadis sextae anno tertio, post Troiae excidium. condita civitate, quam ex nomine suo Romam vocavit, haec egit. multitudinem finitimorum in civitatem recepit, centum ex senioribus legit, quos senatores nominavit propter senectutem. tum, cum uxores ipse et populus suus non haberent, invitavit ad spectaculum ludorum vicinas urbi Romae nationes atque earum virgines rapuit. commotis bellis propter raptarum iniuriam Caeninenses vicit, Antemnates, Crustuminos, Sabinos, Fidenates, Veientes. haec omnia oppida urbem cingunt. et cum orta subito tempestate non comparuisset, anno regni tricesimo septimo ad deos transisse creditus est et consecratus. exordium, -i: beginning edo edidi: produce, give birth to exiguus, -a, -um: small constituo, constitui: establish XI Kal.Maias: April 21 excidium, -i: destruction, fall condo,condidi: to establish, found civitas,-is: state ago, egi: do, achieve, accomplish multitudo, -inis: crowd finitimus, -i: neighbour recipio, recepi: receive, welcome lego, legi: to choose propter (prep): because of senectus, -tutis: old age spectaculum, -i: show, spectacle ludus, i: game vicinus, -a, um: nearby, local commotis bellis: with war stirred up raptarum iniuriam: the hurtful abduction cingo, cinxi: surround orta tempestate: with a storm having sprung up compareo, comparui: to be visible tricesimo septimo: thirty-seventh transeo, transii: go over, cross consecro, consecravi: to make holy, deify

3 Numa Pompilius postea Numa Pompilius rex creatus est, qui bellum quidem nullum gessit, sed non minus civitati quam Romulus profuit. nam et leges Romanis moresque constituit, et annum descripsit in decem menses, et infinita Romae sacra ac templa constituit. morbo decessit quadragesimo et tertio imperii anno. civitas,-is: state prosum, profui: to help constituo, constitui: establish describo, descripsi: prescribed infinitus,-a,-um: timeless decedo, decessi: depart, die Servius Tullius post hunc Servius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili femina, captiva tamen et ancilla. hic quoque Sabinos subegit, montes tres, Quirinalem, Viminalem, Esquilinum, urbi adiunxit, fossas circum murum duxit, primus omnium censum ordinavit, qui adhuc per orbem terrarum incognitus erat. sub eo Roma habuit capita LXXXIII milia civium Romanorum cum his, qui in agris erant. suscipio, suscepi: take over genitus (p cple gigno): born subigo, subegi: subdue fossa,-ae: ditch ordino, ordinavi: organise adhuc (adv): til then incognitus,-a,-um: unknown Priscus Tarquinius deinde regnum Priscus Tarquinius accepit. hic numerum senatorum duplicavit, ludos Romanos instituit, qui ad nostram memoriam permanent. vicit idem etiam Sabinos et non parum agrorum urbis Romae territorio iunxit, primusque triumphans urbem intravit. muros fecit et cloacas, Capitolium inchoavit. tricesimo octavo imperii anno per Anci filios occisus est. duplico, duplicavi: double parum (adv): a small amount cloaca,-ae: drain ludus,-i: game iungo, iunxi: join inchoo, inchoavi: begin.

4 MARTIAL Marcus Valerius Martialis (known to us as Martial) was a Roman poet of the first century A.D., the Silver Age of Roman literature. He wrote twelve books of epigrams- generally short poems, often humorous and often addressed to his friends and acquaintances. His poems tend to be quite simple, but they give us an interesting insight into everyday life in ancient Rome. cur non mitto meos tibi, Pontiliane, libellos? ne mihi tu mittas, Pontiliane, tuos! Martial VII.3 cur: why mitto misi (3): send mihi: to me (dative) libellus: a little book ne: so that you don t exigis ut nostros donem tibi, Tucca, libellos. non faciam: nam vis vendere, non legere. Martial VII. 77 quid recitaturus circum das vellera collo? conveniunt nostris auribus magis. Martial IV.41 Cum tua non edas, carpis mea carmina, Laeli. Carpere vel noli nostra vel ede tua. Martial I.91 exigo: demand nostros: our dono: to present (-em is 1 st person) vendo: sell quid: why circum: around collum: neck auris: ear cum: while carpo: to criticize vel vel: either or ut: that tibi: to you (dative) faciam: future tense lego: read recitaturus: about to recite vellus: scarf convenit: suits magis: more edo: publish carmen: poem languebam: sed tu comitatus protinus ad me venisti centum, Symmache, discipulis. centum me tetigere manus Aquilone gelatae: non habui febrem, Symmache, nunc habeo. Martial VI.53 langueo: be sick protinus: straight away tango (tetigi): touch Aquilo: the north wind febris: fever comitatus: accompanied by centum: one hundred manus: hand gelatus: frozen

5 Selections from Hyginus (very slightly adapted) GREEK AND ROMAN MYTH Hyginus Fabulae or Genealogiae are short summaries of myths from earlier sources. These stories were part of every Roman s basic knowledge. They were possibly, but probably not, written by Augustus freedman Gaius Iulius Hyginus (c. 64 BC AD 17). Although some modern editors mock them for their (relatively) simple language and mistakes (Hyginus Greek wasn t very good!) they are still useful in summarising material which is otherwise completely lost. THESEUS APUD MINOTAURUM Theseus posteaquam Cretam venit, ab Ariadne Minois filia est adamatus adeo, ut fratrem proderet et hospitem servaret; ea enim Theseo monstravit labyrinthi exitum, quo Theseus cum introisset et Minotaurum interfecisset, Ariadnes monitu licium revolvendo foras est egressus eamque, quod fidem ei dederat, in coniugio secum habiturus avexit. posteaquam = postquam Minois genitive of Minos, king of Crete adamatus = amatus adeo ut so much that prodo prodere prodidi (3) betray servo -are (1) servio, -ire (4) Ariadnes Greek genitive of Ariadne monitus ūs (4 m) warning licium -i (2 n) thread revolvendo by rolling up foras outside aveho avehere avexi (3) carry away ARIADNE Theseus in insula Dia tempestate retentus cogitans, si Ariadnen in patriam portasset, sibi opprobrium futurum, itaque in insula retentus held back Ariadnen Greek accusative of Ariadne futurum understand esse thinking that shame would fall on him(self), if

6 Dia dormientem reliquit; quam Liber amans inde sibi in coniugium abduxit. Theseus autem cum navigaret, oblitus est vela atra mutare, itaque Aegeus pater eius credens Theseum a Minotauro esse consumptum in mare se praecipitavit, ex quo Aegeum pelagus est dictum. Ariadnes autem sororem Phaedram Theseus duxit in coniugium. (ab)duco in coniugium to take (away) in marriage navigo -are (1) sail obliviscor oblivisci (3 dep) forget; oblitus est he forgot vela -orum (2 n pl) sails ater tra trum black praecipito -are (1) throw headlong pelagus -i (1 m) sea MEDEA Aeetae Medea et Idyiae filia cum ex Iasone iam filios Mermerum et Pheretem procreasset summaque concordia viverent, obiciebatur ei hominem tam fortem ac formosum ac nobilem uxorem advenam atque veneficam habere. Huic Creon Menoeci filius rex Corinthius filiam suam minorem Glaucen dedit uxorem. Medea cum vidit se erga Iasonem bene merentem tanta contumelia esse affectam, coronam procreo -are (1) bear children obicio obicere obieci reproach someone with something formosus a um beautiful advena -ae (1 m or f) foreign veneficus a um poison-making (used as a noun here) Menoeci genitive of Menoiceus Glaucen Greek accusative of Glauce erga + acc. towards mereo -ere (2) deserve contumelia ae (1 f) insult, abuse corona ae (1 f) crown

7 ex venenis fecit auream eamque muneri filios suos iussit novercae dare. Creusa munere accepto cum Iasone et Creonte conflagravit. Medea ubi regiam ardere vidit, natos suos ex Iasone Mermerum et Pheretem interfecit et profugit a Corintho. venenum i (1 f) poison muneri predicative dative as a gift noverca ae (1 f) step-mother conflagro are (1) to burn up regia = domus regia palace ACHILLES Thetis Nereis cum sciret Achillem filium suum, quem ex Peleo habebat, si ad Troiam expugnandam isset, periturum, commendavit eum in insulam Scyron ad Lycomedem regem, quem ille inter virgines filias habitu femineo servabat nomine mutato; nam virgines Pyrrham nominarunt, quoniam capillis flavis fuit et Graece rufum "pyrrhon" dicitur. Achivi autem cum rescissent ibi eum occultari, ad regem scio scire scivi (4) know ad Troiam expugnandam to fight at Troy periturum understand esse knew that he would die commendo -are (1) entrust habitu femineo in woman s clothing capillis flavis fuit he had tawny hair Graece in Greek rufus a um redhead rescisco -sciscere scivi (3) learn, find out occult -are (1) hide, conceal

8 Lycomeden oratores miserunt, qui rogarent, ut eum adiutorem Danais mitteret. Rex cum negaret apud se esse, potestatem eis fecit, ut in regia quaererent. Qui cum intellegere non possent, quis esset eorum, Ulixes in regio vestibulo munera feminea posuit, in quibus clipeum et hastam, et subito tubicinem iussit canere armorumque crepitum et clamorem fieri iussit. Achilles hostem arbitrans adesse vestem muliebrem dilaniavit atque clipeum et hastam arripuit. Ex hoc est cognitus suasque operas Argivis promisit et milites Myrmidones. orator oris (3 m) speaker, spokesman potestatem eis fecit he gave them permission intellego intellegere intellexi (3) understand, figure out regium vestibulum courtyard of the palace clipeum i (2 n) shield hasta ae (1 f) spear tubicen tubicinis (3 m) trumpeter cano canere cecini (3) sing, play instrument crepitus ūs clatter fieri iussit ordered that be made arbitror -ari (1 dep.) think, suppose, believe dilanio dilaniare (1) tear to pieces arripio arripere arripui (3) seize, take hold of est cognitus he was recognised CLYTAEMNESTRA paelex icis (3 f) concubine Clytaemnestra, Tyndarei filia, Agamemnonis uxor, cum audisset ab Oeace Palamedis fratre Cassandram sibi paelicem

9 adduci, quod ementitus est, ut fratris iniurias exsequeretur, tunc Clytaemnestra cum Aegistho filio Thyestis cepit consilium, ut Agamemnonem et Cassandram interficeret, quem sacrificantem securi cum Cassandra interfecerunt. At Electra Agamemnonis filia Orestem fratrem infantem sustulit, quem demandavit in Phocide Strophio, cui fuit Astyochea Agamemnonis soror nupta. ORESTES Orestes Agamemnonis et Clytaemnestrae filius postquam in puberem aetatem venit, studebat patris sui mortem exsequi; itaque consilium capit cum Pylade et Mycenas venit ad matrem Clytaemnestram, dicitque se Aeolium hospitem esse nuntiatque Orestem esse mortuum, quem Aegisthus populo necandum demandaverat. Nec multo post Pylades Strophii filius ad Clytaemnestram venit urnamque secum quod ementitus est a lie which he told exsequor exsequi (3 dep.) avenge consilium i (2 n) plan, plot securis is (3 f) battle-axe, headsman s axe tollo tollere sustuli (3) take away, steal demand -are (1) entrust, send away for protection puberem aetatem age of adulthood studeo ere (2) desire, be eager Mycenas to Myceneae nuntio -are (1) announce, proclaim necandum demandaverat had handed over to be killed nec multo post not long afterwards

10 affert dicitque ossa Orestis condita esse; quos Aegisthus laetus hospitio recepit. Qua occasione capta Orestes cum Pylade noctu Clytaemnestram matrem et Aegisthum interficiunt. Quem Tyndareus cum accusaret, Oresti a Mycenensibus fuga data est propter patrem; quem postea furiae matris exagitarunt. affero afferre attuli (irreg.) bring, bring to os ossis (3 n) bone conditus a um contained (in the urn) hospitium i (2 n) hospitality qua occasione capta seizing this opportunity fuga ae (1 f) flight, escape, exile propter + acc. because of exagito are (1) harass, torment EQUUS TROIANUS Achivi cum per decem annos Troiam capere non possent, Epeus monitu Minervae equum mirae magnitudinis ligneum fecit eoque sunt collecti Menelaus Ulixes Diomedes Thessander Sthenelus Acamas Thoas Machaon Neoptolemus; et in equo scripserunt DANAI MINERVAE DONO DANT, castraque transtulerunt Tenedo. Id Troiani cum viderunt arbitrati sunt hostes abisse; Priamus equum in arcem Minervae monitus ūs (4 m) warning, suggestion ligneus a um wooden collectus a um gathered Danai orum (2 m pl) the Danai, the Greeks dono predicative dative, as a gift castra orum (2 n pl) camp transfero transferre transtuli (irreg.) transfer, move across Tenedo to Tenedos arx arcis (3 f) citadel

11 duci imperavit et, ut magno opere feriarentur, edixit; id vates Cassandra cum vociferaretur inesse hostes, fides ei habita non est. Quem in arcem cum statuissent et ipsi noctu lusu atque vino lassi obdormissent, Achivi ex equo aperto a Sinone exierunt et portarum custodes occiderunt sociosque signo dato receperunt et Troia sunt potiti. ferior feriari (1 dep.) celebrate edico edicere edixi (3) proclaim, decree vates vatis (3 m or f) prophet, prophetess vociferor vociferari (1 dep.) shout out loudly statuo statuere statui (3) set up lusu by playing lassus a um tired, worn out obdormio -ire (4) fall asleep aperio (4) open apertus a um having been opened Troia sunt potiti they took possession of Troy

12 CcAaTtUuLlLlUuSs Gaius Valerius Catullus is one of Ancient Rome s most accessible poets. He lived in the first century B.C. and was strongly influenced by Greek lyric poets, such as Sappho. He had a relationship with a woman whom he nicknamed Lesbia (after Sappho s birth place), and many of his poems reflect the ups and downs of their relationship- from passionate love, to bitterness and despair. To Lesbia, about kisses carmen 5 Vivamus mea Lesbia, atque amemus, rumoresque senum severiorum omnes unius aestimemus assis! soles occidere et redire possunt: nobis cum semel occidit brevis lux, 5 nox est perpetua una dormienda. da mi basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum, deinde usque altera mille, deinde centum. dein, cum milia multa fecerimus, 10 conturbabimus illa, ne sciamus, aut ne quis malus invidere possit, cum tantum sciat esse basiorum. l.1 vivamus, amemus and aestimemus are all present subjunctive. Translate as let us.... severis: strict, severe l.3 unius... assis; gen.case. trans as worth one as (an as was one of the smallest coins the Romans had) aestimare (-avi): to estimate, to reckon l.4 occidere usually means to die; here, referring to the sun it means to set. l.5 Catullus is here using lux (light) as a metaphor for life. semel: once l.6 dormienda: trans which must be slept through perpetuus, -a, -um:everlasting l.7 da: the imperative from do, dare: to give basium (nt, 2): a kiss l.9 usque: still l.11 conturbare (-avi): to throw into confusion ne sciamus is a negative purpose clause. Trans so that we do not know [how many there are] l.12 quis malus; literally someone who [is] malicious or some malicious person invidere (invidi): to be jealous l.13 tantum; usually means so many; here how many (understand there are )

13 Odi et amo carmen 85 Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris. nescio, sed fieri sentio et excrucior. An Invitation to Dinner Carmen 13 cenabis bene, mi Fabulle, apud me paucis, si tibi di favent, diebus- si tecum attuleris bonam atque magnam cenam, non sine candida puella et vino et sale et omnibus cachinnis; 5 haec si, inquam, attuleris, venuste noster, cenabis bene; nam tui Catulli plenus sacculus est aranearum. sed contra accipies meros amores, 10 seu quid suavius elegantiusve est: nam unguentum dabo, quod meae puellae donarunt Veneres Cupidinesque; quod tu cum olfacies, deos rogabis, totum ut te faciant, Fabulle, nasum. 15 l.1 odi: I hate (the perfect odi is translated as present) quare = cur fortasse: perhaps l.2 fieri sentio means something like I feel it happening excrucior: to be tortured (-or is 1 st person) l.1 cenabis: much of this poem is in the future tense. apud me: at my place l.2 paucis diebus: in a few days di= dei- the gods l.3 si tecum attuleris: if you bring with you l.4 non sine: not without (i.e. with) candidus, a, um: pretty l.5 sal, is (m): wit omnibus cachinnis: all sorts of laughter l.6 inquam venuste noster: I tell you my charming friend l.9 plenus, a, um: full sacculus, i (m): purse aranea, ae (f): cobwebs l.10 contra accipies: in return you will receive merus, a, um: pure, undiluted l.11 seu (conj): or quid suavius elegantiusve: or something sweeter or more refined l.12 unguentum, i (n): perfume l.13 donarunt=donaverunt: gave l.14 olfacio, ere: smell

14 cr) CAPITVLVM PRIMVM.zz/; CAP. I u \t P-, 0 r[s!t ; t P i"o IMPERIVM ROMANVM - R6ma in Italid est. Italia in Europa est. Graecia in Eur6pd est. Italia et Graecia in Europd sunt. Hispania quoque in Europd est. Hispania et Italia et Graecia in Eur6pd sunt. Aegyptus in Europl non est, Aegyptus in Africa est. Gallia n6n in Africa est, Gallia est in Europa. Syria non est in Europa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est. -a -a: Italic.. inltalia est sunt: Italia in Eurdpa esr; Italia et Graecia in Europa sunt (a Syria et Arabia in Asia sunt. Germania non in Asia, sed rr'l 5.--> ) O in Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germania et Britannia sunt in Eur6pd. ' Estne Gallia in Europd? Gallia in Europa est. Estne Rdma in Gallie? Rdma in Gallia non est. Ubi est Roma? est-ne.? -ne =..? ROma est in Italia. Ubi est ltalia? Italia in Europa est. Ubi sunt Gallia et Hispania? Gallia et Hispania in Eurdpd sunt. Estne Nilus in Europa? Nilus in Europa n6n est. Ubi est Nilus? Nilus in Africa est. Rhenus ubi est? Rhenus est in Germdnid. Nilus fluvius est. Rhenus fluvius

15 CAP I Nilus fluvir.rs est; Nilus et Rhenus fluvii sunt parvus e magnus fluvizs magnas/parvas fluvii magn//parv7 -a -ae: Corsica insula est; Corsica et Sardinia insulae sunt insulc magnay'parva insulae magnae/parvae -um -a: Brund.isium oppidum est, Brundisium et T[sculum oppida sunt oppidummagnum/ pafvum oppidd magnd/parvd Graecus -a-um Rdmanus -a-um < Rdma Nilus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluvius est. Rh nus et Denuvius sunr fluvii in Germdnia. Tiberis fluvius in Italia est. Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluvius magnus) Tiberis fluvius parvus est. Rh6nus non est fluvius parvus, sed fluvius magnus. Nilus et Rhenus ndn fluvii parvi, sed fluvii magni sunt. Danuvius quoque fluvius magnus est. Corsica rnsula est. Corsica et Sardinia et Sicilia insulae sunt. Britannia quoque insula est. Italia insula non est. Sicilia insula magna est. Melita est lnsula parva. Britannia non insula parva, sed rnsula magna est. Sicilia et Sardinia non rnsulae parvae, sed insulae magnae sunt. Brundisium oppidum est. Brundisium et Tlsculum oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium est oppidum magnum. Tirsculum oppidum parvum est. Delphi quoque oppidum parvum est. Tlrsculum et Delphi non oppida magna, sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta est in Graecia. Sparta est oppidum Graecum. Sparta et Delphi oppida Graeca sunt. T[lsculum non oppidum Graecum, sed oppidum Rdmanum est. T[lsculum et Brundisium sunt oppida Romana. Sardinia insula Romana est. Creta, Rhodus, Naxus, Samos, Chios, Lesbos, Lemnos, Euboea sunt 20 II z )) 60 III insulae Graecae. In Graecia multae insulae sunt. In Italia et in GraeciA sunt multa oppida. In Gallia et in Germania multr sunt fluvii. Suntne multr fluvii et multa oppida in Arabia? In Arabia non multi, sed pauci fluvii sunt et pauca oppida. Num Creta oppidum est? CrEta oppidum non estl Quid est Creta? Creta insula est. Num Sparta insula est? Sparta non est insula! Quid est Sparta? Sparta oppidum est. Rhenus quid est? Rhenus est magnus fluvius. Num oceanus Atlanticus parvus est? Non parvus, sed magnus est oceanus. Ubi est imperium Romanum? Imperium Romanum est in Europa, in Asia, in Africa. Hispania et Syria et Aegyptus pr6vinciae Romanae sunt. Germenia non est provincia Romana: Germania in imperio Romdno non est. Sed Gallia et Britannia sunt provinciae Romanae. In imperio Romano multae sunt provinciae. Magnum est imperium Romanum! LITTERAE ET NVMERI I et II numerr sunt. III quoque numerus est. I, II, III numeri Romani sunt. I et II sunt parvr numeri. cif, 65 magnus numerus est. A et B litterae sunt. c quoque littera est. A) B, c sunt tr s litterae. A est littera prima (r), n littera secunda (rr), sunt-ne? paucr -ae-a e multr -ae -a: multi/paucl fluvii, multae/paucae rnsulae, multay'pauca oppida numcreia..est?: est-ne Cr ta..? num..?.. ndn...:num Roma in Graecia est? R6ma in Graecia zrin est rmperium Romanaz ln imperio Rdmano r = lnus (l) II : duo (2) rrr : tr s (3) clc (M) = mille (1000) A:'d' s = 'be' C : 'ce' tres : rrr (3)

16 CAP. I Latrnus -a-um : Romanus o : 'd ' r : 'delta' vocabulum: in vocabuli capitulffin primum(cap I): ln capitulo primri mille = cic/t'l (1000) sex = vr (6) unus -a-um: t (l) (numerus) singularis: t; pllrdlis: II, ru fluvias magnzs fluviimagni -us -l exemplum exempla rnsula magna rnsulae magnae -a -4e c littera tertia (III). r littera Graeca esr. c esr littera Latina. C et D litterae Latinae sunt. r et a sunt litterae Graecae. Fluoius et oppidum vocabula Latina sunt. Ubi quoque vocebulum Latinum est. In vocebulo ubi sunt tres litterae. In capitulo primo mille vocabula sunt. In vocabulo lnsula sex litterae er tres syllabae sunt: syllaba prlma ln-, secunda -su-, tertia -la. In vocabulo 75 non sunl tr s Iitterae et llna syllaba. Quid est III? III numerus Rdmanus est. I quid est? littera Graeca est. Num c littera Graeca est? Non littera Graeca, sed littera Latina est c. Estne s littera prima? B non littera pnma, sed secunda est. Quid e{ non? Non est vocabulum Latinum. Non, sed, magnus, numeras vocabula Latina sunt. VocAbulum quoqu,e vocabulum Latinum estl GRAMMATICA LATINA Singulais et pluralis [A] Nilus fluvizs magnzs esr. Nilus et RhEnus fluvii magnl sunt. 'Fluvizs' singularis est. 'FluviT' pluralis est. Singuleris: -zs. Plurdlis: -r. Exemplum: numerus, numeri. I parvus numerus est. I et ti parvi numeri sunt. [B] Corsica insula magna esr Corsica et Sardinia rnsulae magnde sunt. 'Insula' singularis est.'lnsulae' pllralis est. Singularis: -a. Pl0ralis: -ae Exempla: littera, litterae; provincia, provincrae. R littera Latina est. A et n linerae Latlnae sunt. Gallia est provincia Romanc. Gallia et Hispania provinciae R6manae sunt. [C] Brundisium opptdum magnum esl. Brundisium et Sparta oppida magnd sunt. 'Opprdum' singularis est. 'Oppida' plurdlis est. Singularis: -um. Pluralis: -a. Exempla: vocabulum, vocabula; exemplum, exempla. Litterq est vocabulzm LatTnum, non Graeczrn. Littera et numerus ndn vocabula Graeca, sed Latina sunt. PENSVM A Nilus fluvi- est. Nilus et Rhenus fluvi- -. Creta insul- -. Creta et Rhodus insul- sunt. Brundisium oppid- -. Brundisium et Thsculum oppid- -. Rhenus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rhenus et Denuvius non fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardinia insul- magn- est. Melita rnsul- parv- est. Sardinia et Sicilia ndn insul- parv-, sed insul- magn- sunt. Brundisium non oppid- parv-, sed oppid- magn- est. Tlsculum et Delphi non oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt. Creta insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus sunt insul- Graec-. In Graecia mult- insul- sunt. In Gallid sunt mult- fluvi-. In Italia mult- oppid- sunt. In Arabia sunt pauc- fluvi- et pauc- oppid-. R et s litter- Latin- sunt. c quoque litter- Latin- est. Multi et pauci vocabul- Latin- sunt. Ubi quoque vocabul- Latlnest. I et II numer- Rdman- sunt. III quoque numer- Romanest. PENSVM B Sicilia - est. Italia rnsula - est. RhEnus - esr. Brundisium - est. Sicilia et Sardinia - magnae sunt. Melira insula - est. Britannia ndn - parva, sed - - est. Brundisium non - oppidumm Bnum oppida magna -um -a pensum pensa Vocabul.a: fluvius insula oppidum oceanus rmperrum prdvlncla numerus littera vocdbulum l0 ll

17 CAPITVLVM SECVNDVM CAP. II capirulum syllaba exemplum pensum magnus parvus Graecus Romanus Larinus multi paucl unus duo tres sex mille pnmus secundus teruus est sunt ln et sed non quoque -ne? ubi? num? quid? grammatrca singularis pllralis -, sed - magnum est. Esr- Brundisium in Graecia? Brundisium - est in Graecia, - in Italia. - esr Sparta? Sparta est in Graecia: Sparta oppidum - esr. Delphi - oppidum Graecum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios - Graecae sunt. In Graecia sunt - insulae. Quid est rrr? rrr - est. - esr A? R littera est. A, B, c - Latinae sunt. - r littera Latrna est? r - littera -, sed littera - est. Insula - Latlnum est. PENSVM C Ubi est Roma? Estne Sparta in Italia? Ubi est ltalia? Ubi sunt Syria et Arabia? Estne Aegyptus in AsiS? Ubi sunt Sparta et Delphi? Ubi est Brundisium? Quid est Brundisium? Num Creta oppidum est? Estne Britannia insula parva? Quid est Tiberis? Quid est o? Num a littera Latina est? Estne II magnus numerus? FAMILIA ROMANA r Illius vir Romdnus est. Aemilia femina Rdmana Marcus est puer Romanus. Quintus quoque puer manus est. Illia est Duella Romana. Marcus et Quintus non viri, sed pueri sunt. Vin sunt Iulius et Medus et Davus. Aemilia et Delia et Syra sunt feminae. Estne femina lulia? NOn femina, sed parva puella est Iulia. Iulius, Aemilia, Marcus, Quintus, Illia, Syra, Da- unus (I) vlr duo (II) viri unus puer duo pueri DAWS MEDVS ^ l0 vus, Delia Medusque sunt familia Romana. Illius pater est. Aemilia est mater. IDlius pater Marci er Quinri est. I0lius pater Iuliae quoque esr. Aemilia est mater Marci -quc : cl -: M dus-qze : et M dus Iulius o Dater I 'l Aemilia nulter et Quinti et Illiae. Marcus filius Illii est. Marcus filius est. Quintus quoque filius Illii et Aemiliae M[rcus Quintus Iulia J-tlius frlius filta l5 est. Iulia est filia Illii et Aemiliae. Quis est Marcus? Marcus puer Romanus est. Quis pater Marci est? Iuhus pater Merci est. Quae esr marer quis? quae? qzrs est Marcus? qzae est Iulia? qars est pater Marci? quae e{ mater Merci? I2 t3

18 lr- CAP I] CAP II qui? qrzr sunt filii? IIlia-que filiae que duo : rr (2) duo duae duo: dun servr duae ancillae duo oppida cuiusi' Ir-rlii, Aemiliae quor/ I, II, III quor {iliii, quot filiae? quot oppida?' cenrum : c (100) Marci? Mater Mdrci est Aemilia. Quae est Illia? Illia est puella Romana. Quae mater Illiae est? Aemilia mdter Illiae est. Pater Iuliae est Iulius. Illia filia h]lii est. Qui sunt filii I[lii? Filii Illii sunt Mercus et Quintus. Marcus, Quintus Iuliaque sunt tres liberi. Liberi sunt filii filiaeque. Marcus et Quinrus et Iulia sunt liberi Iulii et Aemiliae. In familia Illii sunt rres liberi: duo filii et una filia. Estne Medus filius Iulii? Medus filius Iulii non est, II Medus est servus Iiilii. Illius dominus Medi est. Itlius dominus servi est. Ddvus quoque servus est. Medus et Davus duo servi sunt. hilius est dominus Medi et Davi. Iulius dominus servorum est et pater liberorum. Estne Delia filia Aemiliae? Delia non est filia Aemiliae, Delia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Deliae est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla est. Delia et Syra duae ancillae sunr. Aemilia domina ancillarum est. Cuius servus est Devus? Davus servus Illii est. Cuius ancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae. Quot liberi sunt in familia? In familia Illii sunt tr s liberi. Quot filii et quot filiae? Duo filii et una filia. Quot servr sunt in familia? In familia sunt centum servr. In familia ldlii sunt multi servi, pauci liberi. h-rlius est III dominus multdrum servorum. 'Duo'et 'tres' numeri sunt. 'Centum'quoque numerus est. Numerus servdrum est centum. Numerus liberorum est tres. Centum est magnus numerus. Ties par- 45 vus numerus est. Numerus servorum est magnus. Numerus liberorum parvus est. In familia hllii magnus numerus servorum, parvus numerus liberorum est. Medus servus Graecus est. Delia est ancilla Graeca. In familia IDlii sunt multi servi Graeci multaeque ancillae Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia non est femina Graeca, sed Romana. Iulius non vir Graecus, sed Romanus est. Sparta oppidum Graecum est. Sparta, Delphi Thsculumque tria oppida sunt: duo oppida Graeca et lnum oppidum Romanum. In Graecia et in Italia magnus numerus oppidorum est. In Gallia est magnus numerus fluviorum. Fluvii Galliae magni sunt. Magnine sunt fluvii Africae? In Africa lnus fluvius magnus est: Nilus; ceteri fluvii Africae parvr sunt. Suntne magnae insulae Graecae? Creta et Euboea duae insulae magnae sunt; ceterae insulae Graecae sunt parvae. - Quis est Corn lius? Cornelius dominus Romanus est. Itlius et-cornelius duo domini RomAni sunt. Medus non est servus Cornelii. M dus servus htlii est. Cornelius: "Cuius servus est Medus?" Iulius: "Medus servus meus est." Corn lius: "Estne Davus servus tuus?" Illius: "Dlvus quoque servus meus est. sunt MCdus et Davus et c teri multr..." 70 Cornelius: "Estne Delia ancilla tua?" magnus numerus servorum = multi servi parvus numerus liberolurn = pauciliberi multae-que Ires trla: tres liberi tr s lltter4e tria oppida magnus numerus oppldorum : multa oppida magnus numerus fluviorum : multi fluvii magnl-ne ceten -ae-a (irrnel ius meus -a -um tuus -a um T4 l5

19 CAP II CAP II Itlius: "D lia est ancilla mea, et Syra quoque ancilla mea est. Ancillae meae sunt Delia et Syra et ceterae multae. Familia mea magna est." Cornelius: "Quot servt sunt in familia tua?" I[lius: "In familia mea sunt centum servl" Cornelius: "Quid?" Illius: "Numerus servdrum meorum est centum." Cornelius: "Centum servi! Magnus est numerus servorum tuorum!" GRAMMATICA LATINA M ascullnum, famintnum, neutrum [A] 'Servzs' est vocabulum masculinum. [B] 'Ancilla' est vocabulum femininum. [C] 'Oppidzrz' est vocabulum neutrum. Exempla: [A] Vocdbula masculina: filius, dominus, puer, vir; fluvius, 100dceanus, numerus, liber, titulus. Masculinum: -us t_d. [B] Vocabula feminina: femina, puella, filia, domina; rnsula, prdvincia, littera, familia, pagina. Femininum: -a. [C] Vocdbula neutra: oppidum, imperium, vocabulum, capitulum, exemplum, p nsum. Neutrum: -aru. masculrnum (m) < mascalus = vir femininum (f < femina neutrum (n) = ndnm, ndn/ -als -a -um ecce duo libri lnus liber duo libri novus -a -um e antlquus -a-um pagtna LIBER TWS LATINVS 80 Ecce duo libri Latini: liber antiquus et liber novus. LINGVA LATINA est primus liber tuus Latinus. Titulus libri tui est 'LTNGVA LATINA'. Liber tuus non antlquus, sed novus est. In t-incvr LATINA sunt multae paginae et multa capi- 85 tula: capitulum primum, secundum, tertium, cetera. 'IMrERIVM RoMANvM'est titulus capituli primi. Titulus capituli secundr est 'FAMILIA RoMANA'. In capitulo secundo sunt sex peginae. In pagina prima capituli secundi multa vocdbula nova sunt: oir, femina, puer, pu- 90 ella, familia, cetera. Numerus vocabuldrum Latrnorum masnus estl 105 Genettztus 110 ll5 t20 [A] Masculinum: Iulius dominus servr (Davi) est. Illius dominus serv1rum (Davi et M df est. 'Servi' genetlvus est. 'Serv1rum, quoque genetivus est. 'Servr' genetivu singularis est.,servorum' est genetrvus pluralis. Genetivus: singularis -1, plurelis -orum [B] F mininum: Aemilia domina ancillae (Syroe) est. Aemilia domina anclllarum (Syrae et D lice) est. 'Ancillae' genetivus singuleris est.,ancillaruz; est geneti_ vus pluralis. Genetivus: singuleris -ae, pluralis -arum. [C] Neutrum: D est prima littera vocabull,dominus, Numerus vocabul1rum masnus esr. 'Vocabuli' genetivus singularis est.,vocabulorum, est ge_ netivus pltralis. Genetivus: singularis -1, plirelis lrum. PENSVM A Mdrcus fili- Iulii esr. Iulia fili- I[lii esr. I[lius est vir Roman-. Aemilia femin- Roman- est. I0lius domin-, Aemilia domin- est. M dus serv- Graec- est, Delia est ancill_ genetivus fu,en) ancillae ancilldrum -ae -arum vocabulr vocabu,lorum l6 t7

20 lr7 CAPITVLVM TERTIVM CAP.III Vocdbulantna vrr femina puer puella familia pater mater filius filia tlderl SCTWS dominus ancilla domina liber titulus paglna antiquus novus ceterl meus tuus centum duae tna -que quis? quae? qui? cuius? quot? masculinum femininum neutrum genetivtls Graec-. Sparta oppid- Graec- est. Illius pater Marc- est. Mercus est filius Iuli- et Aemili-. Medus servus Iuli- est: Illius est dominus serv-. Ifllius dominus M d- et Dav- est: I[lius dominus serv- est. Numerus serv- magnus est. Delia est ancilla Aemili-: Aemilia domina ancill- est. Aemilia domina D li- et Syr- est: Aemilia domina ancill- est. In familid hlli- est magnus numerus serv- et ancill-. Aemilia mater Marc- et Quint- et Iuli- est. Marcus, Quintus Itliaque sunt liberi llli- et Aemili-. Numerus liber- est tres. Numerus serv- est centum. In pdgind prima capitul- secund- multa vocabula nova sunt. Numerus capitul- non parvus est. PENSVM B Marcus - Rdmanus est. Ifllius - Rdmanus est. Aemilia est - Romana. Iulius est - Marci et Quinti et llliae. In - Iulii sunt tr s -: duo - et una liberorum est Aemilia. - est Devus? Ddvus est - Iulii. Illius - Devr est. - est Syra? Syra - Aemiliae est. Aemilia est - Syrae. Cornelius: "- servl sunt in familia tua?" Itllius: "In familia - sunt - (c) servi." Cornelius: "Familia - magna est!" 'LINGVn LATINA' est titulus - tui Latini. PENSVM C Quis est Quintus? Qui sunt M dus et Ddl'us? Marcusne quoque serlrrs IDlii est? Cuius filia est Ifllia? Quot liberi sunt in familid Illii? Quot servi in familid sunt? Num Syra domina est? Quae est domina ancillarum? Estne Cornelius vir Graecus? Num'puella' vocabulum masculinum est? MARCVS QVINTVS PVER IMPROBVS I SCAEI{APRIMA Iulia, Marcus, Qutntus. Iulia cantat: "Lalla." Iulia laeta est. Marcus: "St!" Mdrcus laetus non est. Illia cantat: "Lalla, lalla." Marcus: "Ssst!" Marcus iratus est. I[lia cantat: "Lalla, lalla, lalla." Marcus Illiam pulsat. Iam Illia ndn cantat, sed "Uhuhu!" l0 Marcus ndet: "Hahahae!" Quintus Marcum videt. Marcus non videt Quintum. Quintus: "Quid? Marcus puellam pulsat - et rrder!" Marcus Illiam pulsar hllia plorat Marcus ridet Quintus Marcaz videt Marcus Quintzz non videt l8 t9

21 CAP III CAP III Quintus rratus est et Marcum pulsat! Iam non ridet Marcus. MArcus iratus pulsat Quintum. Illia: "Ubi est mater?" Illia Aemiliam non videt. l5 35 Quintus: "Iulia puella proba est." Aemilia Quintum interrogat: "Ubi est Itllius? Clr non venit?" Aemilia Iulium non videt. cir lulius non venit? Iulia Aemiliam vocat: "Mater! MArcus Quintum Respondet Marcus: "Pater dormit." Quintus Marcaz pulsat pulsat! " Mdrcus (iratus):"st!" Marcus Iuliam pulsat. Quintus: "Mater non te, sed m interrogat!" Aemilia: "St, pueril Ubi est pater?" mamma: mater IDlia plorat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma! Marcus me pulsat!" 20 Aemilia venit. 40 Quintus: "Pater non hic est, sed Marcus hrc est." Quintus Iulium vocat: "Pater! Pa-ter!" Iulius dormit Marcus Quinterz pulsat Iulia Aemilicm vocat Aemilia venit SCAENA SECVNDA Personae: Aemilia, Iulia, Marcus, Qumtus. II I[lius Quintum non audit neque venit. Cur Illius Quintum non audit? h-rlius eum non audit, quia dormit. Marcus: "Hahae! Pater dormit neque te audit." 45 Aemilia: "F[. Duer!" Aemilia irata est. Mater filium Quintus Illizm vocat ne-que = et non (ne- : n6n) ezrn : Qulntizm IuLius dormrt interrogat * respondel cur? quia Aemilia interrogat: "Quis m vocat?" Quintus respondet: "Illia te vocat." Aemilia Quintum interrogat: "C[r Illia plorat?" 25 verberat: tuxtax, tuxtax... Marcus plorat: "Uhuhl!" Iulius eum audit. Iam non dormit verberat = pulsat et pulsat ('tux-tax') eum: Marcum Iuliam Quintus respondet: "Iulia plorat, quia Mdrcus eam pulsat. " Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Cur Marcus IDliam pulsat?" Quintus: "Quia ldlia cantat." Aemilia: "O Iulia, mea parva filial Marcus puer pro- im-probus -a-um e probus -a-um bus non est; Marcus est puer improbus!" 20 2l

22 tf- CAP.III CAP.III eum-que = et eum (: Quintum) eum'. Marcum SCAENA TERTIA Persdnae: Iulius, Aemilia, Iulia, Marcus, Qulntus. Quintus: "Pater venit." Aemilia Quintum non audit, quia Mdrcus plorat. Illius Quintum videt eumque interrogat: "C[r Mercus plorat?" Quintus respondet: "Marcus plorat, quia meter eum verberat. " III Puer ridet. Puella plorat. Quis est puer qui ridet? 70 Puer qui ridet est Mercus. Quae est puella quae plorat? Puella quae plorat est Itlia. Marcus, qui puellam pulsat, puer improbus est. Puella quam Marcus pulsat est Itlia. hllia Aemiliam vocar. Aemilia, quam hilia vocat, mater hberdrum est. Aemizs lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est Mdrcus. qur Elae puer qai ridet puella qnae pldrat quem quam pver quem Aemilia verberat puella qzcrn Marcus pulsat mater Marcum verberat, quia Marcus puer improbus est IDlius: "Sed clr mater Marcum verberat?" Quintus: "Marcum verberat, quia puer improbus est. Mdrcus parvam puellam pulsat!" Quem vocat Quintus? Quintus Illium vocat. IUlius, quem Quintus vocat, pater liberdrum est. Iulius Quintum non audit. Quem audit I[lius? Itlius Mdrcum quem? lilium Quintaz I[lia: "Mamma! Pater hrc est." Aemilia Ifllium videt audit. Puer quem Illius audit est Mdrcus. Aemilia: "Tirus Mdrcus lilius improbus est!" Puella quae cantat laeta est. Puella quae h-rlius: "Fu, puer! Puer probus n6n pulsat puellam. est laeta. Puer qui puellam pulsat improbus Puer qui parvam puellam pulsat improbus est!" lulia n6n laeta est Iulius iratus puerum improbum verberat: tuxtax. tuxtax... Marcus plorat. Quintus laetus est et ridet. I[lia laeta ndn est neque ridet. Cur non laeta est Iulia? Non laeta est, quia MArcus pldrat. Iulia est puella proba! GRAMMATICA LATINA N 'minatiztus et acaisathns [A] Masculinum. M6rcas ridet. Quintus Marcum pulsat. Marcus Quintam pulsat. Quintas pl6rat. 'Mircars' nominativus est. 'Mercetm' accrlsativus est. 'Quintzzz' est accusetivus,'qulntzs' ndminativus. Nominativus: -us(-r). Accusitivus'. 90 -um. nominativus (nrrn) acctsdtivus (acc) Mdrczs Quintzs Mdrcum Quintrm 95 Exempla: I[lias, Illiaz; filizs, filian; puer, pserum; eum. [B] Femininum. IDlia cantat. Marcus Illiaru pulsat. I[lia Aemiliam vocar. Aemilia venit. 'Iulio, Aemilio' nominativus est. 'hlliam, Aemiliarn 'acc[- sativus est. NominAtivus: -a. Acctlsativus: -az. Exempla: puello, puellam; pala, parvam; eam. Illio lnliam -a -am Aemilia Aemiliom 22 23

23 CAP III CAP III -ai -ei us a -um -am eum eam me te -at -et -lt Verbum lilia cantat. Marcus nler. IDlius dormtt. 'Cantat' verbum est. 'Cantat','ridet','dormit' tria verba 100 sunt. Exem pla : canrat, pulsat, plor at, vocrztj interro gat, v erber at (-at); rldet, videt, respondel (-et); dormil, venil, audit (-xt'). l,lominatfu.tus; Marcus Quintus Inlia Aemilia "Quis Quintus "IIlia Marcus Aemilia Marcus IIlius Iulius "l)uer probus lulrus rratus PIJNSVM A Accusatlztus: IIliam Marcum Aemiliam Quintum me te eam puerum parvam puellam puerum improbum Verbum: pulsat. videt. vocat lnterrogat: vocat?" respondet: v0cat. pulsat. " verberat. plorat. audit. venli. niln pulsat!" verberat. C[r Merc- Illiam pulsat? Marcus Illi- pulsat, quia Illicantat. I[lia pl<lr-, quia Marcus e- pulsat. Iulia: "Mamma! Marcus - pulsat." Aemilia puell- aud- et ven-. Mlter Quint- videt et e- interrog-: "Quis m voc?" Quint- respond-: "Iulia - vocat " I0lius d<lrm Quintus Illi- voc-: "Pater!" Marcus rid-, quia IDli n<ln venit. Aemilia Marc verber-. Ir.rlius ven-, quia Marc- plorat. Iulius Aemili- et Marc- et Quint- et Iulividet. Illius: "l)uer qui parv- puell- pulsat improbus est." Illius puer- improb- verberat. Quem I[li- verberat/ I)uer qu- IIlius verberat est Marcus. Marcus pl<lr-. Puer qu- pl<lrat laet- na)n est l)uella qu- cantat laet est. 105 Il0 PENSVM B Puella -: "Lalla." Puella - canrat est Iulia. Illia - est. Puer improbus puellam -. Puella -: "Uhuhu!" pssl -' "Hahahae!" Puer - ridet est Marcus. Iulia Aemiliam -: "Mamma!" Aemilia -, et Quintum -: "Cur Illia pl6rat?" Qurntus -: "lulia plorat, - Marcus eam pulsat." Aemilia: "Marcus puer - non est, puer - est! Ubi est pater?" Aemilia Iulium non -. Quintus: "Pater non - ss1." Quintus lllium -: "Pater!" Iulius Quintum non. - Iulius Quintum non audit? Itlius eum ndn audit, quia -. Marcus plorat, - Aemilia eum verberat. Iulius Marcum audit; - Iulius non dormit. - Aemilia verberat? Aemilia Marcum -. Puer - Aemilia verberat improbus est. Iulia laeta ndn est - ridet PENSVM C Quis Illiam pulsat? (,ur lulla nloratl Quintusne quoque llliam pulsat? Quem Quintus pulsat? Cur Aemilia venit? Quis Iulium vocat? (lur Iulius Quintum non audit? Quem audit Illius? Cur Marcus plorar? Ridetne Illia? Num 'Marcus' accusativus est? Num 'luliam' nominativus est: Quid est'dormit'? Vocabula naoa scaena persona mamma laetus lratus produs improbus cantat pulsat plorat ridet videt vocat venlt lnlerrogat respondet dormit auolt verberat me te eum cam neque lam curl qula d! hic qul quae quem quam nomrnauvus accusatlvus vcrbum 24 25

24 Contents 1. Nouns and Cases pp Prepositions p Verbs pp Nouns and Gender pp Adjectives pp Infinitives and Imperatives pp

25 Nouns and Cases The case of a noun indicates its function in a sentence. There are five main cases in Latin. They each have a wide range of uses. In a simple sentence: Nominative: is used for the subject of a sentence, i.e. the person (or thing) doing the verb. Accusative: is used for the object of a sentence, i.e. the person (or thing) to whom the action is being done. Genitive: is used to indicate possession; in English it is usually indicated by of or s. Dative: has several uses, such as the indirect object ; in English it is usually indicated by to or for. Ablative: has a wide range of uses, it can usually be translated as by, with, from, in or because. The other two cases are the vocative which is used to address people, and the locative which is used very rarely to denote place. The case of a Latin noun or pronoun can be determined by its ending (in English this is only evident in the changes which pronouns undergo e.g he, him, she, her.) Latin nouns are grouped into one of five categories, called declensions. Each declension has its own particular endings for cases. The majority of Latin nouns fall into the first 3 declensions Latin nouns also have a gender, either masculine, feminine or neuter. 3

26 sing. 1stDeclension 2ndDeclension 3rdDeclension Nom puella servus rex Acc puellam servum regem Gen puellae servi regis Dat puellae servo regi Abl puell servo rege plural Nom puellae servi reges Acc puellas servos reges Gen puellarum servorum regum Dat puellis servis regibus Abl puellis servis regibus Nouns of 2nd declension singular take endings for the vocative which are different to the nominative (for all other nouns the nominative and vocative endings are the same).in the 2 nd declension words ending in us end in e in the vocative (e.g. servus, serve); words ending in ius end in i (e.g. filius, fili) The dictionary entry for a noun will provide the nominative singular, genitive singular and gender of the noun. This information is sufficient to determine the noun's declension and therefore what endings the noun will take in each case. The genitive is provided so we may remove the termination to create the stem, on which the other ends are placed. Hence in the above table we have regem not rexem e.g we take the genitive regis, remove is, then add our accusative singular 3 rd dec masculine ending em. The nominative of a noun in the 3 rd declension may take a wide range of endings. Here are some examples: urbs, urbis (f), civis, civis (m), mare, maris (n), homo, hominis (m), imperator, imperatoris (m), feles, felis, (f). 4

27 Practice Canyousortthefollowingnounsintothecorrectdeclension?(tickthecorrectbox) Noun 1stDeclension 2ndDeclension 3rdDeclension agricola:farmer amicus:friend aqua:water deus:god dominus:master epistula:letter equus:horse gens:family homo:human imperator:general lex:law miles:soldier mons:mountain urbs:city via:street Canyouidentifythecaseandnumber(sg/pl)ofthefollowingnouns?Wherethereismorethanone possibility,listthemall. dei: equorum: domino: amicum: Agricolam: aquae: epistulas: viis: Changethefollowingnounsintotheformindicatedinbrackets. agricola(genitivesg) amicus(dativepl) aqua(accusativesg) deus(nominativepl) dominus(ablativesg) epistula(genitivepl) equus(dativesg) gens(accusativepl) imperator(ablativepl 5

28 6 Readthefollowingsentences.Identifythecaseandnumberoftheunderlinedwords.Thentranslate. i.agricolaepistulamadamicumsuumscripsit. (scripsit:wrote) ii.imperatorequumperviasurbisequitabat. (equitabat:wasriding) iii.militeslegesdeorumnonaudiverunt. (audiverunt:listenedto) iv.equusimperatorisaquamnonbibit. (bibit:drinks) v.agricolamilitibuspecuniamdeditetcumamicissuisexurbediscessit. HerculesetLeo Translatethefollowingstory.magnumleonemHerculesaudit.leoe cavernavenit.herculesnonestperterritus. leosalitetherculempetit.herosestfortis. pestis! inquithercules.herossagittam conicit.leonemsagittapulsat,sedmonstrum nonsecat. eheu! inquithercules,etleonemvituperat. herosfustemtenetetleonemverberat.leo ridet;leoquoqueestfortis.herculesest iratus. pestis!furcifer! clamatetleonem strangulat. Vocabulary venit:comes perterritus:frightened salit:jumps petit:attacks fortis:brave sagittam:arrow conicit:shoots sed:but secat:cuts eheu:ohno,alas vituperat:curses fustem:club tenet:grabs verberat:beats ridet:laughs quoquealso iratus:angry furcifer:scoundrel clamat:shouts

29 GallietRomani Translatethefollowingstory. GalliinGalliahabitant.interGallosBrennus regnat.copiasgallorumparatetadagros Romanorumfestinant.copiaeBrenni Romanosmagnopereterrent.Galligladiiset hastispugnant:tandemromanossuperant. BrennusmurosRomaeoppugnat.Romani cibumnonhabentetgallostiment.tandem pecuniambrennodantetoppidanosromae servant. Vocabulary Galli:theGauls inter:among regnat:rules copias:troops,forces parat:prepares agros:lands,fields festinant:hurry magnopere:greatly terrent:frighten gladiis:swords hastis:spears pugnant:fight tandem:atlast superant:overpower muros:walls oppugnant:attack cibum:food timent:beafraid dant:give oppidanos:villagers servant:save 7

30 Prepositions Prepositionsarewordswhichrefertoplace,timeormovement.InLatin,theychangethecaseofthe nounwhichtheygovern. eg:nosadforumfestinamus. Wearehurryingtotheforum. multiserviinforoerant. Thereweremanyslavesintheforum. Inthesesentencesadandinareprepositions;adisfollowedbytheaccusativecase(forum),inby theablative(foro).belowisalistofcommonprepositionsandtheycasewhichfollowsthem. Prepositionswiththeaccusative adto,at antebefore apudat,near,among circumaround contraagainst extraoutside interbetween,amidst intrawithin perthrough ponebehind postafter,behind praeterbeside propenear propterbecauseof transacross ultrabeyond 8 Prepositionswiththeablative a(b)by,from cumwith dedownfrom,about e(x)outof,from praebefore,infrontof probefore,onbehalfof sinewithout Theprepositionsin,sub,andsuperarefollowedbytheaccusativewhentheyrefertomotion towardssomething,butbytheablativewhentheyrefertoafixedlocation. egcanisinmensamsalit. Thedogjumpsontothetable.(motion) canisinmensastat. Thedogisstandingonthetable.(fixedlocation +accusative +ablative in into,onto in,on sub/subter up(frombeneath) below,beneath super over upon,ontopof

31 RomanCoin(AugustusCaesar) 9

32 VerbsPerson InEnglish,verbschangetheirendingsdependingonwhoisdoingtheaction.Compare,forinstance, thefollowingsentences: IlikelearningLatin. ShelikeslearningLatin. Latinverbsbehaveinthesameway.Forexample: egolinguamlatinamdisco. IamlearningLatin. tulinguamlatinamdiscis? AreyoulearningLatin? matermealinguamlatinamdiscit. MymotherislearningLatin. Youcanseethateachofthesesentenceshasadifferentsubject,andeachverbhasadifferent ending.thedifferentendingsdependonthepersondoingtheaction;1stpersonrefersto I or we (thepersondoingtheactionisspeaking),2ndpersonrefersto you ineitherthesingularorplural (thepersondoingtheactionisbeingspokento)and3rdpersonrefersto she, he, it or they (the persondoingtheactionisathirdparty,beingspokenaboutratherthanto). Agoodwaytothinkaboutthe1 st,2 nd and3 rd personistoimagineyouareinaroom.youwouldrefer toyourselfinthe1 st person,ifsomeonejoinsyou,youwouldrefertotheminthe2 nd person,andif anotherpersonenterstheroom,tothem(inyourconversationwithyourfirstvisitor)inthethird person.fortheplural,consideryourselftobeinagroup,andeachofthevisitor salsotobeina group(henceyouwouldneedwe,you(pl)andthey). Thedifferentpersonalendingscanbeseeninthetablebelow: Number Person Ending 1 st o Singular 2 nd s 3 rd t Plural 1 st mus 2 nd tis 3rd nt InLatin,verbsbelongtooneoffourconjugations.Weaddthepersonalendingsabovetothe particularverbstem.thestemsaremadebysubtracting re fromtheinfinitive.theyareshownin thetablebelow(forthethirdconjugationwesubtract ere ) 10

33 Conjugation Stem 1 st ama 2 nd mone 3 rd reg 4 th audi Forthe3 rd conjugation,aniisaddedforthe2 nd personsingular,3 rd personsingular,1 st personplural, andsecondpersonplural.thethirdpersonpluraladdsa u instead,hencewehave:rego,regis, regit,regimus,regitisregunt. Theverb tobe inlatinisirregular.itisconjugatedasshownbelow: Number Person Verbform 1 st sum Singular 2 nd es 3 rd est Plural 1 st sumus 2 nd estis 3rd sunt Wecanusethedifferenceinstemstodeterminewhatconjugationaverbis. Practice Givetheconjugationforthefollowingverb.Notethesecondconjugationhasalonge(denotedby ) Verb Conjugation Verb clamare:toshout habre:tohave currere:torun manre:tostay dare:togive mittere:tosend dormire:tosleep scire:toknow ducere:tolead sedre:tosit festinare:tohurry venire:tocome Conjugation 11

34 Givetheperson,numberandmeaningofthefollowingverbs PersonandNumber Meaning audit 3 rd,sing He/she/ithears festino manemus currit habeo sciunt clamant trahitis mittimus das Verbsalsochangetheirendingaccordingtotense.Latinhassixtenses;1present,3pastand2 future.wehavealreadymetthepresent. Thethreepasttenseverbsaretheimperfect,perfectandpluperfect.Intheseterms,perfecthasthe literalmeaningcompleted,hencetheimperfectreferstoanactionthatisnotcomplete,theperfect anactionthathasbeencompleted,andthepluperfectanactionsthathasalreadybeencompleted. Wemaytranslatetheminthefollowingway Tense Example Translation Imperfect regebat He/she/itwasruling Perfect rexit He/she/itruled Pluperfect rexerta He/she/ithadruled Wecreatetheimperfectbytakingthesamestemweusedforthepresent,towhichweaddbam, bas,bat,bamus,batis,bant.forthe3 rd and4thweinsertane,betweenthestemandtheending. Hence,amabatis,monebatis,regebatis,audiebatis. Theimperfectoftheverbtobeisalsoirregular.Itisconjugatederam,eras,erat,eramus,eratis, erant. 12