NG Gemeente Nigel-Suid

Transcription

1 1 NG Gemeente Nigel-Suid n Paar gedagtes omtrent die sakrament van die doop Die skynbare kontroversie omtrent die lering en praktyk van die doop is n eeue oue stryd as gevolg van verskillende aksente wat deur verskillende kerkgroeperinge geplaas word. In hierdie dokument word die doop vanuit hierdie aksente belig om u te help om n gebalanseerde opinie oor die sakrament te vorm. 1. Die doop van Johannes die Doper Die eerste verwysing in die Bybel na n dooppraktyk is dié van Johannes die Doper (bv Matt 3:1-6; Luk 3:2-3). Die doop wat Johannes bedien het, nog voor Jesus met sy openbare bediening begin het, was egter nie iets nuuts nie en hou verband met bekende Joodse praktyke van sy tyd. Die Joodse reinigingspraktyke van destyds: Daar was vier soorte Levitiese reinigingsrites (mikvah) wat op gereelde grondslag uitgevoer moes word: - die was van hande (bv Lev 15:11-15). Oor hierdie reinigingsrite was Jesus en sy dissipels talle kere in die moeilikheid (bv Matt 15:2; Luk 11:37-38); - die was van hande en voete (Eks 30:17-21); - die was van die hele liggaam (Num 19:19; Lev 22:4 6); - die besprinkeling met spesiale reinigingswater (Num 19 [sien :13]). Hierdie rites was in die tyd van Johannes en Jesus se bedieninge steeds deel van die godsdienstige opset van die Jode. Die betekenis van hierdie rites was ook duidelik: dit het die betekenis van reiniging gehad, deurdat n persoon se onreinheid simbolies afgewas word en hy of sy as reine weer mag deel in die normale daaglikse gemeenskap met ander. Johannes sou ook deeglik hierin onderlê gewees het. Hy was immers van Levitiese afkoms aangesien sy pa n priester was wat in die orde van Abia gedien het (Luk 1:5). Dat Johannes se doop verband gehou het met die reinigingsrites van die Jode blyk ook uit Joh 3: Hierdie tipe reinigingspraktyke was (onder meer) prominent in die Joodse gemeenskap van die Esseners by Koemraan in die omgewing van die Dooie See. Teorieë bestaan dat Johannes deur hierdie groep beïnvloed is, aangesien hy nie ver van Koemraan af nie, begin het om mense in die Jordaanrivier te doop (Matt 3:5-6; Mark 1:5). Hoewel die doop wat Johannes bedien het, moontlik kon verband hou met die bekende rite om die hele liggaam te was, is n nuwe betekenis hieraan toegevoeg dit is bedien as n simbool van vergifnis van sondes. En die gronde vir die vergifnis is die mense se terugkeer tot God dieselfde oproep wat deur byna elke profeet van Israel tot die volk gekom het (Hand 19:4). So vind die doop van Johannes aansluiting by die prediking van die Ou Testamentiese profete (vergelyk oa. Jes 1:16-18; Eseg 36:25-27, 33; Eseg 37:23). Johannes wou dus deur sy doop n gereinigde volk daarstel wat ontvanklik sal wees vir die komende koninkryk van God (Matt 3:2; Mark 1:2-3; Luk 3:3-6; Joh 1:19-31). Hy het Jode gedoop wat steeds Jode gebly het hulle het hulle slegs van hulle verkeerde weë bekeer.

2 2 Hoe Johannes die doop presies bedien het, is nie duidelik nie. Of dit verband gehou het met n ander Joodse rite, die proseliete-doop, is ook nie seker nie. Die proseliete-doop Onder die Jode het ook die praktyk bestaan dat as iemand van n ander geloof die Joodse geloof wou aanneem ( n proseliet wou word), moes die persoon besny word (as dit n manspersoon was), in lewende water gedoop word om ritueel gereinig te word en n offer bring. Hierdie lewende water verwys na helder, vloeiende water. Die Joodse proseliete-doop is nie deur iemand bedien nie, maar was n rite waarin die persoon homself in die water ritueel gewas het. Ook die kinders van proseliete is so gedoop, nadat die seuns eers besny is. So n kind kon met sy mondigwording besluit of hy by n sinagoge wou aansluit of nie. Dat Johannes se doop ooreenkomste met die proseliete-doop getoon het, is onseker. Jode wat hulle bekeer het, volgens die oproep van Johannes, sou waarskynlik ook nie sondermeer n praktyk vir hulleself aanvaar het wat veral verband gehou het met proseliete se deelwording van die Joodse geloof nie. Dat Johannes se doop dus eerder verband gehou het met die reinigingsrites van die OT blyk die waarskynlikste te wees. 2. Jesus se doop In die lig van die voorafgaande is Jesus se besoek aan Johannes die Doper, met die versoek om deur hom gedoop te word, dus baie vreemd. Vir Johannes is dit ook vreemd. Hoe kan hy aan Jesus, die sondelose, die simbool van sondevergifnis en bekering bedien? Waarvan moet Jesus dan gereinig word? Daarom sê Matteus probeer Johannes hierdie doop verhinder (Matt 3:14). Tog dring Jesus daarop aan om gedoop te word. Sy doop kry egter n unieke betekenis waardeur Jesus as die Seun van God geïdentifiseer word en vir sy besondere diens bemagtig word (Matt 3:16-17; Joh 1:32-34). Hier waar die teken bedien word wat normaalweg getuig van sondevergifnis en reiniging, identifiseer Jesus Homself volledig met sondaars wat vergifnis ontvang asook met die koms van die koninkryk van God. Dit is die rede hoekom Jesus se bediening beskryf word in die taal en terme wat verband hou met sondevergifnis en reiniging van mense waardeur hulle in die regte verhouding met God geplaas word (oa Hand 5:30; Ef 5:26; 2 Pet 1:5-10; 1 Joh 1:9; 1 Joh 2:12). As Jesus sy bediening na sy doop voortsit, preek Hy oor die koninkryk van God wat naby gekom het (Matt 4:17; Mark 1:15). Die dooppraktyk van Johannes word ook deel van Jesus se bediening. (Sien Joh 3:26, 4:1-2 - Dit is egter die enigste plek waar ons lees dat die bediening van hierdie doop deel was van Jesus se bediening.) 3. Die Christelike doop in Handelinge en die NT-briewe Met Jesus se hemelvaart gee Hy opdrag aan die dissipels om die evangelie aan die nasies te gaan verkondig. Die doop in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees word deel van die dissipels se bediening (Matt 28:19). Hierdie doop word beskou as die Christelike doop en word so onderskei van die doop van Johannes. Die verwysings na die doop hierna in Handelinge en die briewe van die Nuwe Testament is dus die Christelike doop: - Die eerste verwysing is die doopgeleentheid wat plaasvind op die Pinksterdag toe Jode wat die evangelie aangaande Christus aanvaar het, gedoop is (Hand 2:41). Petrus se oproep tot die skare klink soortgelyk aan

3 dié van Johannes die Doper en Jesus (:38). Petrus praat hier van die doop slegs in die Naam van Jesus Christus. Omtrent die wyse waarop hulle gedoop is en waar hulle gedoop is, is daar geen aanduiding nie. - Ons lees van nie-jode, die Samaritane, wat deur Filippus slegs in die Naam van Jesus gedoop is (Hand 8:4 25). Weer eens is daar geen aanduiding van hoe en waar die doop bedien is nie. Dit is opmerklik dat die apostels in Jerusalem hierna vir Petrus en Johannes stuur om die Samaritaanse gelowiges ook in die Naam van die Heilige Gees te doop. - Filippus doop ook n reisende Etiopiër (Hand 8:38). Of Filippus die doop weer net in die Naam van Jesus bedien het, weet ons nie. Oor die doopmetode word min gesê. Hier word net vertel dat hulle in die water ingegaan het en uit die water gekom het. - Die apostel Paulus is kort na sy bekering deur Ananias in die huis van Judas in Reguitstraat, Damaskus, besoek. Tydens die besoek is Paulus ook gedoop. Was dit sommer in die huis? (Hand 9:18-19). - Nog n nie-jood, die Romeinse kaptein Kornelius, sy familie en vriende word deur Petrus gedoop. In die verhaal is Kornelius se rol prominent as hoof van sy huishouding. Hy bring almal bymekaar - huismense en vriende - om te hoor wat die Here aan Petrus opgedra het (Hand 10). Wat ook opvallend is, is dat die Heilige Gees op almal wat na Petrus geluister het gekom het, sonder dat daar enige persoonlike belydenis van hulle kant was. Ook eers hierna is hulle gedoop. Die doop het nie die ontvangs van die Heilige Gees voorafgegaan soos dit die geval in Samaria was nie. Ook hier het die doop net in die Naam van Jesus Christus geskied. Oor die metode weet ons niks nie. Het die doop ook by die huis van Kornelius plaasgevind? - Die eerste bekeerling op die Europese vasteland, Lidia van Filippi, was n proseliet en daarom deel van n groepie Joodse vroue met wie Paulus gepraat het oor die Here Jesus (Hand 16:11-15). Sy was ontvanklik vir die prediking van Paulus en word daarom deur Paulus gedoop. Die interessante is dat dit egter nie net sy was wat gedoop is nie, maar haar hele huishouding. As proseliet sou Lidia ook die proseliete-doop vroeër in haar lewe beleef het. By daardie geleentheid sou haar huisgesin ook die proseliete-doop ontvang het. Daarom was dit vir haar nou ook met die ontvangs van die Christelike doop vanselfsprekend dat haar huisgesin ook hierdie doop saam met haar ontvang. Weliswaar kan gevra word of almal wat gedoop is dieselfde geloof geopenbaar het as Lidia? Dis egter nie die kwessie nie. Wat belangrik is, is dat haar geloof as gesinshoof n bepalende rol gespeel het in die gebeure hier. Hier is ook geen aanduiding van hoe en waar die doop bedien is nie moontlik in die rivier. - Dieselfde sien ons gebeur in die huis van die tronkbewaarder van Filippi. In die chaos van die middernagtelike ure kom die man tot geloof in Jesus Christus (Hand 16:16-40). Hy hoor hoe hierdie geloof wat hy bely ook n direkte invloed op sy huisgesin het (:31). Sommer in daardie nagtelike ure is die tronkbewaarder en al sy mense gedoop (:33). Hier is ook geen aanduiding van hoe en waar die doop in die nagtelike ure bedien is nie. - In die Griekse stad, Korinte, kom Krispus, die hoof van die Joodse sinagoge, en sy hele huisgesin tot geloof in die Here. Die doop is bedien aan almal wat die leringe van Paulus aangaande Jesus aanvaar het (Hand 18:8). In 1 Kor 1:14-16 vermeld Paulus slegs Krispus as dopeling. Het hy 3

4 4 vergeet van Krispus se huisgesin omdat hy hulle nie as dopelinge vermeld nie? Nee, om Krispus as gesinshoof te vermeld, word sy huis indirek ook vermeld, want hulle ís immers deur Paulus gedoop. - Nog n huishouding van Korinte, dié van Stefanas, is deur Paulus gedoop (1 Kor. 1:16). Dit is nog n voorbeeld van hoe hele huisgesinne in die vroeë kerk gedoop is. - In Hand 18:24 28 lees ons van die Aleksandrynse Jood, Apollos, wat in die leer van die Here (sien Hand 9:2) onderrig is en in die Joodse sinagoge van Efese met groot vrymoedigheid hieroor gepraat het. Hoewel hy dus bekend was met die leringe van Jesus se volgelinge het hy skynbaar nie geweet van die Christelike doop nie. Hy het net geweet van die doop van Johannes. Daarom het die Christen-egpaar Priscilla en Akwila hom na hulle huis geneem om die leer van God vir hom duideliker te maak. Die opmerking omtrent die doop laat die klem val op die duidelike onderskeid wat in die kerk van Jesus Christus ontwikkel het tussen die doop van Johannes en die Christelike doop. - Ook met Paulus se aankoms in Efese vind hy n groepie gelowiges wat net van die doop van Johannes geweet het (Hand 19:1-10). Moontlik was hulle deur Apollos beïnvloed (Hand 18:24) voor hy self van die Christelike doop geweet het of dalk het hulle kontak gehad met volgelinge van Johannes (Hand 19:4). Ook hier val die klem op die duidelike onderskeid wat ontwikkel het tussen die doop van Johannes en die Christelike doop. Die gevolgtrekking uit hierdie gegewens is dat daar nie n simplistiese patroon of metode omtrent die doop geld nie. Wat ook in gedagte gehou moet word, is dat die hele Handelinge handel oor n evangelisasie-situasie: oor die uitbreiding van die Christelike kerk in n heidense wêreld. Hier word vertel oor hoe die eerste geslag Christene tot geloof gekom het en gedoop is. Maar hoe die kerk van die tweede geslag en hoe die dooppraktyk toe daar uitgesien het, word nie vertel nie. Daarom is dit belangriker om te fokus op die bedoeling van die Christelike doop. 4. Kollektiewe geloof Uit die voorafgaande kom n baie belangrike aspek van mense se geloofspraktyk van destyds na vore. Dit word beskryf met die term kollektiewe geloof en behoort ook in gedagte gehou te word as daar oor die doop nagedink word. Op talle plekke in die OT en NT waar die beloftes of genadewerk van God aan iemand bevestig word, kom die uitdrukking julle en julle kinders voor (Gen 13:15; Gen 17:7-10; Gen 26:3; Gen 28:4; Eks 12:24; Num 18:19; Deut 28:46; Deut 30:2; Deut 30:19; Jos 14:9; Luk 23:28; Hand 2:39, Hand 16:31). Die implikasie van die kollektiewe geloof is dat persoonlike geloof deel van n groter geheel is. Daarom was dit ook so belangrik dat die individu as lid van die groep (gesinsopset of selfs die volk) die eer van daardie groep sou bewaar deur die terme van die geloof na te kom. Om persoonlike geloof (en godsdiensbeoefening) as n individualistiese saak te verstaan, is n moderne ontwikkeling met sy wortels in die Westerse individualisme. Wat die teks in Hand 2:39 betref, word die seën van die doop uitgebrei tot die dopeling se hele familie en hulle nageslag op dieselfde wyse as baie van die OT beloftes en seëninge. As Petrus die kinders by die seëninge van die doop uitgesluit het, sou baie Jode wat na hom geluister het, beswaar gemaak het of selfs nie eens belanggestel het nie. Hoekom? Die seëninge van die evangelie sou vir hulle minder

5 5 gebied het as die kollektiewe seëninge van die OT. Daarom is dit nie vreemd dat Petrus op die patroon van die OT kollektiewe geloof, die seëninge van die evangelie aan die orde stel nie vir julle en vir julle kinders. Daarom sien ons dan hoe die kollektiewe geloof in die geloofspraktyk van die kerk funksioneer bv: die Romeinse kaptein Kornelius en sy familie (en vriende) (Hand 10); Lidia en haar huishouding; die tronkbewaarder en sy huisgesin (Hand 16). Wat vir die gesinshoof (as individu) geld, geld ook vir dié wat aan hom verbonde is en van hom afhanklik is. En as dit gaan oor die wonderlike seëninge van die evangelie waarvan die doop getuig, is dit begryplik dat niemand sy kind daarvan wil uitsluit nie! 5. Die betekenis van die Christelike doop Omtrent die betekenis van die Christelike doop word veral die volgende duidelik uit skrifgegewens: i. Die doop wys heen na die vergifnis van sonde (Hand 2:38, Hand 22:16); ii. Die doop identifiseer die dopeling met Jesus en met sy verlossingswerk (Rom. 6:3 8; Gal. 3:26 27; Kol. 2:11 12). 6. Die gebruik van die term doop Dit is ook belangrik om te kyk na die vertaalde term doop. Die Grieks waarin die Nuwe Testament geskryf is, was bekend as die Koine-Grieks en was die alledaagse Grieks wat gebruik is. In die Grieks van die Nuwe Testament en dié van die Septuagint ( n Griekse vertaling van die Ou Testament) is daar egter n aantal uitsonderlike woorde, aangesien hierdie woorde nie algemene woorde in ander Griekse tekse was nie. Byvoorbeeld: ακροβυστια (onbesnedenheid - Hand 11:3); αντιχριστος (antichris 1 Joh 2:18); βαπτισµα (verwysend na die doop as gebruik). Ander woorde weer kry in n Christelike konteks nuwe betekenis. Byvoorbeeld: διαβολος (in NT duiwel, maar beteken buite die Nuwe Testament lasteraar ); δικαιοω ( om regverdig te verklaar buite die NT te doen met die juridiese term vryspraak, maar in die NT word dit in n nuwe sin gebruik om die resultaat van die verlossingswerk van Jesus aan die kruis te beskryf). Net so is dit die geval met βαπτω en βαπτιζω. Buite die NT word die woord βαπτω veral gebruik in die sin van om te kleur deur in te dompel, nat te maak of selfs te verguld. In die NT kom die woord voor in Luk 16:24 (in water steek), Joh 13:26 (in die sous ingesteek het), Open 19:13 (deurweek). Die Griekse woord βαπτιζω is n verbuiging van βαπτω en is die woord wat in die NT gebruik word om na die aksie van doop te verwys. Maar dit word ook gebruik in die konteks van die rituele wasgebruike / reinigingsgebruike (bv. Luk 11:38, Mark 7:4). Hier word βαπτιζω doodeenvoudig as was vertaal. Nog n woord βαπτισµος verwys na die rituele reinigingspraktyke en word so vertaal in Heb 9:10, hoewel dit in Heb 6:2 met doop vertaal word. Eintlik staan hier die meervoud dope. Kon dit wees dat daar op hierdie tydstip verskillende vorme van dope in die kerk was wat nog oorblyfsels van die rituele praktyke was? Daar is nie duidelikheid hieroor nie. Wat word met hierdie paragraaf aangedui? Dit behoort by die bediening van die doop nie oor die hoeveelheid water te gaan nie. Dis tegniese kwessies waaroor mense stry en wat bittere onmin veroorsaak. Destyds was tegniese kwessies (Heb 6:2) skynbaar die probleem en vandag bestaan die gevaar ook. Die fokus behoort te wees op die

6 6 betekenis en bedoeling van die doop, waar water slegs as simbool gebruik word. Oor die betekenis van die doop is reeds gehandel. 7. Doop in die vroeë kerk en daarna In die boek Handelinge is die doop veral verstaan as n bevestiging van geloof die aanvaarding van die evangelie van Jesus Christus. Ons sien dan hoe die doop bedien word aan die eerste geslag Christene (en in baie gevalle aan hele huisgesinne). Wat die doopmetodes betref, is daar nie genoegsame inligting in die Bybel nie, maar dat bekeerlinge sonder veel vertraging of uitstel gedoop is, is duidelik. Die Christelike dooppraktyk het deur die eeue ook n eie geskiedenis ontwikkel. Kerkvaders van die antieke Christelike kerk het ook oor die betekenis van die doop nagedink. Tertullianus (gebore ong 160 nc) was die eerste wat gepraat het van die sakramente van die doop en die nagmaal. Die doop in die Naam van die Drie-enige God was beskou as die inlywing van die dopeling in die Christelike kerk. Dit was die geleentheid waarby vergifnis van sonde ontvang is en (later) ook die geleentheid waar die Heilige Gees ontvang word met die oog op hernuwing in die lewe van die gelowige. Origenes (gebore ong 185 nc) het van die doop gepraat as die wyse waarop vergifnis van sonde verkry word. Die doop is die geleentheid waar die gelowige met Christus verenig word en waar hy deel kry aan die Heilige Gees. Ook kinders van gelowige ouers, wat ook die smet van die sonde dra, moes om hierdie rede gedoop word volgens Origenes. Teen die einde van die tweede eeu nc was die Christelike kerk se gebruike redelik goed gevestig. Die doop het ook n meer eenvormige gestalte verkry. So lees ons in die Didache (ook bekend as die Leringe van die twaalf apostels) van die 2de eeu nc die volgende: Die doop is bedien in die Naam van die Vader en van die Seun en van die Heilige Gees. Die doop is bedien in lewende water (sien proseliete-doop), maar as lewende water nie beskikbaar was nie, kon ander water gebruik word. Dit moes verkieslik koue water wees. As nie een van die opsies moontlik was nie, kon water drie keer oor die kop van die dopeling gegiet word (ook vertaal met besprinkel ). Voor n doopplegtigheid het die dopeling, die bedienaar van die doop en andere (as hulle wou) vir een tot twee dae gevas. Daar was soms ook ander gebruike rondom die doop: die dopeling is ook gesalf (as simbool van die ontvangs van die Heilige Gees), die duiwel is afgesweer en die doopskleed is gesalf. Dit is ook in hierdie tyd dat simboliese handelinge algaande bygevoeg is, soos die maak van die kruisteken op die voorkop en bors. Teen die 3de eeu het die doop gepaardgegaan met n uitgebreide belydenis terwyl die dopeling drie keer in die water gedompel is. Hippolitus verskaf inligting uit hierdie tyd oor hoe bekeerlinge eers in die geloof onderrig is voor hulle gedoop is. Daar is fyn gekyk na n bekeerling se lewe en daarna het die dooponderrig gevolg selfs tot drie jaar lank. Hierdie sistematiese onderrig van nuwe bekeerlinge het geblom in die tyd van groot uitbreiding van die kerk in die 3de en 4de eeu. Namate die doop van kinders van gelowige ouers al meer veld gewen het, het die gebruik agteruitgegaan.

7 7 Daar is argeologiese bewyse (bv Christelike kuns uit so vroeg as die 3de nc) waarin die uitgieting van water oor die dopeling as die algemene dooppraktyk uitgebeeld word. (Vb hiernaas uit die katakombes van San Callisto buite Rome). In die werke van latere kerkvaders, soos Augustinus (oorlede in 430 nc), kom interessanthede na vore oor hoe daar oor die doop gedink is om en by die einde van die 4de eeu nc. Omtrent die betekenis van die sondeval van die mensdom en die implikasies vir die mensdom as geheel, word daar geredeneer dat die mensdom se herstel slegs kan geskied as daar genade betoon word. Dan redeneer hy dat hierdie genade begin by die doop waardeur God n verhouding skep tussen Hom en die een wat genade nodig het. Die effek van die doop is dat die skuld van die sonde verwyder word en die nuwe lewe deur die gawe van die Gees bewerk word. Die doop behoort ook aan kinders van gelowige ouers bedien te word, redeneer Augustinus, omdat hulle as gedooptes in n geloofsgemeenskap bewus word van die gawe van vergifnis en die Gees wat ook vir hulle bedoel is. Hierin sien ons weer iets van die begrip van die kollektiewe geloof na vore kom. Daarom het hy ook geredeneer dat kinders wat bewus word van die betekenis van die doop nie weer gedoop moet word nie. Hy het self as volwassene die doop ontvang na sy bekering tot die Christendom, maar uit die voorafgaande word dit duidelik dat die bediening van die doop ook uitgebrei is tot kinders binne die Christelike geloofsgemeenskap op daardie stadium. Regdeur die Middeleeue is die doop as sakrament bedien as n drie-dubbele indompeling of besprinkeling met die woorde: Ek doop jou in die Naam van die Vader, en van die Seun, en van die Heilige Gees. 8. Die Hervorming en die doop Die Hervorming en die gevolglike opkoms van die Protestantisme in die Westerse Christendom bring nuwe ontwikkelinge in die dooppraktyke wat selfs tot in ons moderne tyd sy effek het. Die eerste om van kennis te neem is die mening van Luther self, as vader van die Hervorming. Vir hom is die doop die werk van God. Die doop beteken twee dinge: Dit wys heen na ons regverdigmaking in Christus en dit maak jou deel van die kerk van Jesus Christus. Vir Luther geskied die doop nie sonder geloof in Christus nie, want hiersonder kan niemand gered word nie. Die vraag wat ontstaan het, is hoe kinders (babatjies) dan kan glo by die bediening van die doop aan hulle? Vir Luther word die kind deur sy doop, as werk van God, in n nuwe verhouding met God geplaas n verhouding waarin God vergifnis van sonde en redding aanbied. Die doop van kinders van gelowige ouers is egter nie n plaasvervanging vir bekering nie. Soos die kind egter opgroei moet hy leer om met sondebesef, vertroue en

8 8 gehoorsaamheid op die beloftes van God te reageer. Iets van die Bybelse kollektiewe geloof kom ook in hierdie beskouing na vore. Calvyn se verstaan van die doop handel eerstens ook oor die inlywing van die dopeling in die kerk van Jesus Christus. Verder is dit n teken en waarborg dat ons sonde in Christus vergewe word. Hy beskou die voortsetting van die kleindoop / doop van kinders van gelowige ouers ook as belangrik aangesien die doopbeloftes ook op hulle van toepassing is, op dieselfde wyse as wat die verbondsbeloftes destyds in die OT op kinders van toepassing was. Hier kom die gedagte van die kollektiewe geloof weer eens ter sprake. Dit gaan vir Calvyn oor die belofte van genade en die versekering dat God getrou is aan dié wat aan Hom verbonde is. Die handeling van die doop het slegs die funksie om hierdie belofte simbolies te verteenwoordig en te bevestig. Daarom speel die doopmetodes nie n essensiële rol in die nadenke omtrent die sakrament nie. Net soos Luther meen Calvyn moet die gedoopte kind opgroei en leer om met sondebesef, vertroue en gehoorsaamheid op die beloftes van God te reageer. In die kerke van die Hervorming se belydenisskrifte word die volgende omtrent die doop bely: - In die Westminster Confession of faith (1643) van Engeland word omtrent die doop die volgende gesê: Not only those that do actually profess faith and obedience unto Christ, but also the infants of one or both believing parents, are to be baptized In die Nederlandse Geloofsbelydenis (Artikel 34): Deur die doop word ons in die kerk van God opgeneem en van alle ongelowiges en vreemde godsdienste afgesonder om heeltemaal sy eiendom te wees en sy merkteken en vaandel te dra...daarom het Hy beveel om almal wat sy eiendom is, net met gewone water in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees te doop. Hy toon ons daarmee dat, soos water die vuilheid van ons liggaam afwas as dit oor ons gegiet word, en soos die water op die liggaam van die dopeling gesien word wanneer dit daarop gesprinkel word, so bewerkstellig die bloed van Christus deur die werking van die Heilige Gees dieselfde inwendig in die siel...die bedienaars gee ons van hulle kant dus met die sakrament dit wat sigbaar is, maar ons Here gee wat deur die sakrament aangedui word, naamlik die onsigbare genadegawes: Hy was ons siel, suiwer en reinig dit van alle vuilheid en ongeregtigheid; Hy maak ons hart nuut en vul dit met alle vertroosting; Hy gee ons egte sekerheid van sy Vaderlike goedheid; Hy beklee ons met die nuwe mens en ontklee ons van die ou mens en al sy werke...ons glo...dat ons kindertjies behoort te doop en met die teken van die verbond te beseël...christus het sy bloed nie minder vir die reiniging van die gelowiges se kindertjies as vir die volwassenes vergiet nie. In die tyd van die Hervorming was daar n groep Protestante wat n radikale poging aangewend het om die kerk te vernuwe. Hulle was die Anabaptiste of Wederdopers. Hulle het die kinderdoop verwerp en die volwasse doop na die belydenis van geloof bedien. Hulle het beswaar gemaak teen hulle eie besprinkelingsdoop wat hulle as kinders ontvang het. Hierdie beweging het aanvanklik in Duitsland en ander Duitssprekende gebiede die vinnigste versprei, maar het ook na ander wêrelddele uitgebrei. Met verloop van tyd is verskillende kerke gestig wat Anabaptistiese kenmerke gehad het. Die oudste kerke in Suid-Afrika wat hierdie kenmerke het, is die Engelse en Afrikaanse Baptiste Kerke wat onderskeidelik in 1820 en 1867 hier

9 9 gevestig is. In die Baptist Confession wat in 1646 deur sewe gemeentes in London opgestel is, word die volgende dooppraktyk aan die orde gestel: Baptism is an ordinance of the New Testament, given by Christ, to be dispensed upon persons professing faith, or that are made disciples; who upon profession of faith, ought to be baptized and after to partake of the Lord s Supper.The way and manner of dispensing this ordinance, is dipping or plunging the body under water. It, being a sign, must answer the things signified; which is, that interest the saints have in the death, burial, and resurrection of Christ; and that as certainly as the body is buried under water, and risen again, so certainly shall the bodies of the saints be raised by the power of Christ, in the day of resurrection, to reign with Christ. Ander kerke wat nie die kleindoop aanvaar nie, deel in die erfenis van hierdie Protestantse beweging. Hierdie verstaan van die doop word vervat in die geloofsverklarings van bv die Volle Evangelie Kerk (as voorbeeld van plaaslike Pinksterkerke) en die IFCC (as samebindende internasionale federasie vir Charismatiese kerke). 9. Die dooppraktyke vandag Tot dusver, word dit duidelik dat die dooppraktyke wat vandag deur kerke bedien word, n eiesoortige ontwikkeling en verstaan het. Om sondermeer die aanname te maak dat n hedendaagse dooppraktyk nougeset die outentieke dooppraktyk van die antieke kerk navolg, is ietwat simplisties. Die argumente waarop die drie hedendaagse beskouings van die doop berus, is kortliks die volgende: Die bekeringsdoop deur onderdompeling i. Die gebruik van die Griekse woorde βαπτω en βαπτιζω. Die argument is dat hierdie woorde meestal in die sin van onderdompeling gebruik word. (Sien ook paragraaf 6.) ii. Die voorbeeld van die bediening van Johannes die Doper. Die argument is dat persone wat by magte was om te glo, opgeroep is tot bekering (en die gepaardgaande doop). Verder was die oproep tot bekering ook deur Jesus en sy dissipels gerig aan dié wat oud genoeg was om te glo. Daarom is die doop n sakrament wat slegs bedien behoort te word aan diegene wat in staat is om te glo. (Sien ook paragrawe 1,2,3,7,8.) Hiervolgens, word gemeen, is dit dus betekenisloos om babas te doop wat geen begrip vir die doop kan toon nie. Andersins, is dit meer betekenisvol om die doop te ontvang wanneer iemand reeds in Christus glo. Persoonlike geloof word dus beklemtoon en beseël deur die doop. iii. Die betekenis van die doop volgens Rom 6:3-5 vind die beste uitdrukking in die onderdompeling van n dopeling (Sien paragraaf 5). Die persoonlike geestelike seën van Jesus se liggaamlike dood en opstanding word op hierdie wyse bewerk. Die uitgieting Die uitgieting as dooppraktyk is in Suid-Afrika nie so bekend nie. Dit word as afwisselende vorm gebruik in bv die Anglikaanse Kerk, Metodiste Kerk, Lutherse Kerk, Kongregasionaliste en Gereformeerde Kerke wêreldwyd. i. Wanneer skoon water oor n dopeling uitgegiet word, word die ontvangs van die Heilige Gees gesimboliseer.

10 10 ii. Die argument: Johannes die Doper het diegene wat hulle van hulle sondes bekeer het, slegs met water gedoop, maar Jesus Christus sou doop met die Heilige Gees en met vuur (Matt 3:11). iii. Met die hemelvaart van Jesus het Hy dan ook aan sy dissipels die belofte gegee dat hoewel Johannes met water gedoop het, die dissipels met die Heilige Gees gedoop sou word (Hand 1:5). Die uitgietingsdoop vind dus n verdere argument in Hand 2: iv. Hierdie praktyk beklemtoon die belangrikheid van n Christen se Geesvervulde lewe. iv. Dit is duidelik dat die verstaan van die doop volgens Rom 6:3-5 in hierdie praktyk nie dieselfde inslag vind as in die bekeringsdoop nie. Die besprinkelingsdoop i. Die doop by wyse van besprinkeling wys heen na die dopeling se reiniging van sonde deur die bloed van Jesus Christus (Sien paragraaf 1). Hierdie betekenis van die doop vervat dus die evangelie aangaande Jesus Christus, net soos dit die geval is met die onderdompeling (Sien paragraaf 5). Daarom het kerke (ook NG Kerk) wat die doop by wyse besprinkeling bedien nog nooit die doop by wyse van onderdompeling verwerp nie. Dit is onsinnig om onderdompeling of besprinkeling as metodes teenoor mekaar te stel want gereformeerde kerke aanvaar albei. Dit gaan oor die simboliek van die water, nie die hoeveelheid nie. Vir praktiese redes word besprinkeling egter verkies. ii. Die besprinkelingsdoop simboliseer ook die dopeling se verbintenis aan Jesus (Sien paragraaf 5). Die doop by wyse van besprinkeling, net soos in die geval met onderdompeling, word dus bedien aan diegene wat hulle geloof in Christus bely, soos met belydenisaflegging. iii. Die doop van kinders by wyse van besprinkeling: Baie Christene ervaar n probleem met die bediening van die doop aan kinders wat nog nie hulle persoonlike geloof kan bely of die betekenis van die doop verstaan nie. Die voorafgaande paragrawe waarin die verstaan van die kollektiewe aard van God se redding bespreek is, belig hierdie oënskynlike probleem. Die redding van die gesin of familie was n realiteit vir gelowige ouers van die OT sowel as die NT. Die belangrikheid van kinders, hulle opvoeding in die geloof en hulle toevertroue aan Christus word beklemtoon in die kollektiewe geloof (Sien paragraaf 1,3,4,7,8). Daarom is daar volgens hierdie beskouing n kontinuering van die verbond van genade. In die OT is dit bekragtig deur die besnydenis. Die betekenis van die besnydenis het te doen gehad met die insluiting van die individu in die groepslewe van Israel (Eks 12:47-48), maar het ook gedien as die verpligte teken van die verbond (Gen 17:9-14, Rom 4:17). Dit is opvallend dat in die vroeë kerk die voortsetting van die besnydenis gehandhaaf is (Hand 15:5vv, 16:3vv, Hand 21:21, Gal 2:3vv) inteendeel, dit was nogal n gewigtige teologiese saak. Hoekom? Die meeste bekeerlinge tot die geloof in Jesus Christus was aanvanklik Jode. Hulle aanvaarding van Jesus as die Christus, die Messias, het van hulle die ware Israel gemaak. Die besnydenis, wat steeds gehandhaaf is as die teken van die verbond, moes dus logies uitgevoer word op nuwe bekeerlinge uit die heidendom, sodat daarmee getuig kon word dat hulle nou verbonde is aan die gemeenskap van ware gelowiges, soos dit voorheen met proseliete die geval was. Paulus het in sy lering die afskaffing van die besnydenis gepredik en daardeur in die moeilikheid gekom, want die

11 11 teken van verbondenheid en inlywing in die geloofsgemeenskap het vir die voorstaanders daarvan in gedrang gekom. Ons leer egter ook uit die OT dat ware besnydenis nie gaan oor die uiterlike teken nie, maar oor n innerlike saak (Jer 9:25-26). Hierdie innerlike besnydenis vind sy vervulling in Jesus Christus. Dít is wat Paulus aan die orde stel. Jesus se besnydenis van die hart bring die seën waarvan die fisiese besnydenis getuig het. Daarom was die fisiese besnydenis volgens Paulus nie meer nodig nie. In Christus word die gelowige lid van die nuwe Israel. En hoe word die genadeverbond in die NT bekragtig? Deur die doop. Hierdie saak word baie duidelik aan die orde gestel in Kol 2: Die doop as teken van die kerk, getuig dieselfde as die besnydenis. Soos die jong Israeliet / Jood of n proseliet deur die besnydenis ingelyf word, so word die gelowige by Christus ingelyf deur die besnydenis van Christus n innerlike besnydenis waardeur geestelike verandering bewerk word. So word die doop die inlywing by en vereenselwiging met Christus en sy verlossingswerk. Die opheffing van die besnydenis het aanvanklik met sterk reaksie gepaard gegaan, omdat dit sou beteken dat die belangrike teken van inlywing verlore sou gaan. Die byeentrekking van die betekenis van die besnydenis in die doop het waarskynlik die gemoedere gestil want nêrens word aangetoon dat met die doop daar weg beweeg word van n verbondsverhouding nie. Dit word eerder deur teksgedeeltes bevestig (Sien paragraaf 3,4). En aangesien kinders deel is van die verbondsverhouding in die OT met die besnydenis as teken, behoort kinders ook in die verbondsverhouding van die NT ingesluit te word deur die doop. Die doop het aanvanklik waarskynlik net die betekenis van vergifnis en reiniging gehad, maar het algaande ook die betekenis van inlywing bygekry : in die geloofsgemeenskap, in die dood en opstanding van Jesus. (Vir interessantheid: In die Grieks-Ortodokse Kerk word babas ook gedoop, nie deur besprinkeling nie, maar by wyse van onderdompeling.) In elk van hierdie wyses van doop is daar belangrike Bybelse waarhede vervat. Verstaan dit, asook die onnodige stryery daaromtrent. Dis in elk geval nie die kern van die bediening nie (1 Kor 1:17). 10. Die doop as vereiste vir redding Ten slotte word aandag gegee aan die lering dat die doop n vereiste vir redding is. Soms word verkeerdelik so gedink omtrent die doop van kinders, maar ook so omtrent die bekeringsdoop deur onderdompeling. Hoewel die Bybel daaroor duidelik is dat geloof in Jesus Christus die middel tot ewige redding is, is daar soms leringe wat ander vereistes byvoeg vir die verkryging van redding. Die doop word soms voorgehou as sodanige vereiste. Teksgedeeltes wat hiervoor ingespan word, is Mark 16:16, Hand 2:38, 1 Pet 3:21. Hand 2:38 vorm deel van die toespraak van Petrus om aan Jode die wonder van die Pinksterdag in perspektief te bring. Die antwoord op die vraag aan Petrus oor wat hulle te doen staan, herinner aan die bekende oproep tot bekering van Johannes die Doper en Jesus. Dit is dieselfde wat steeds verwag word: n terugkeer tot God. Die doop soos Johannes dit bedien het, en ook in Jesus se bediening, is ook hier die teken

12 12 van bekering en die reiniging van sonde glad nie n nuwe saak wat hier aan die orde gestel word nie (Mark 1:4). Die enigste verskil is dat die doop moes geskied in die Naam van Jesus en dat dit geassosieer is met die gawe van die Gees. Petrus bedoel nie dat die doop die middel tot vergifnis is nie. Die doop is in hierdie situasie nog steeds die uiterlike getuienis van die innerlike ommekeer wat God van die mens verlang (Hand 5:31, 10:43, 13:38, 26:18). Die vergifnis van sonde is steeds die basis vir die doop en nie die doel van die doop nie. Vergelyk ook Petrus se tweede gesprek en let op Hand 3:19. Op dieselfde wyse moet Mark 16:16 verstaan word geloof is die bepalende faktor vir redding. As 1 Pet 3:21 met die eerste oogopslag ons leer dat die doop n mens red, weerspreek dit die res van die NT waarin geleer word dat geloof die middel tot redding is. Petrus se verwysing na die doop in die geheel van die redevoering waarmee hy besig is, lyk vreemd. Die saak wat hier ter sprake is, is nie die doop nie, maar die swaar wat Christene ter wille van hulle geloof moes verduur. Jesus se lyding word ook hier aan die orde gestel, maar dan word gewys op die heerlike uitkoms van Jesus se lyding. Waar pas die doop dan nou in? Die doop herinner ons aan ons verbondenheid aan Jesus se redding en oorwinning. Daarom kan Petrus sê dat die betekenis van die doop nie maar net gaan oor die afwassing van vuilheid nie, maar hier eintlik oor veel meer die herinnering aan die doop moet wees soos n blywende gebed dat God jou deur sy Gees sal lei om ook uiteindelike oorwinning oor en redding te beleef van die lyding wat die Christene ter wille van hulle geloof moes verduur. Die woord wat hier met gebed vertaal word, kan ook vertaal word met belofte of plegtige onderneming. Dus, die doop getuig van God se reddende genade, maar die doop bring ook n verantwoordelikheid om te leef in gehoorsaamheid aan God (sien Gal 3:27). Dit is ook nie die doophandeling wat die redding bewerkstellig nie, maar die opstanding van Jesus Christus dit gee sin aan die Christelike lewe en die doop. Daarom behoort die doop aan Christene bedien te word (nie opsioneel nie) want dit is die onderskeidende faktor vir die kerk, tesame met die geloof in Jesus Christus. Die doop was die manier waarop jou geloof bely is, sekerlik nie n voorwaarde vir redding nie. As dit wel die geval was, sou Jesus nie aan die misdadiger aan die kruis redding kon verkondig nie. Dat die doop se betekenis in noue verband met redding staan is weliswaar so, maar om te argumenteer dat die doop nodig is om redding te verkry, weerspreek die evangelie. Dit gaan in die evangelie immers oor geloof in Jesus Christus wat die reddende faktor is (Joh 6:29, Hand 13:38-39). Die doop bring die sekerheid dat God ons sondeskuld vergewe. Die doop is nie n magiese of meganiese handeling waardeur die gedoopte vanselfsprekend aan God se omvattende redding deel kry nie. As dit só was, kon ons maar net mense voor die voet gedoop het om hulle sodoende te red. Dan sou dit ook nie eens nodig gewees het om hulle in die geloof te onderrig nie. Die doop red jou nie!