ILMU FARAID DALAM PENGURUSAN HARTA KELUARGA

Transcription

1 ILMU FARAID DALAM PENGURUSAN HARTA KELUARGA Oleh: ZAHARI BIN MAHAD MUSA Pensyarah Kanan Fakulti Syariah & Undang-undang

2 Objektif Perbincangan i. Mengetahui pengurusan harta dalam Islam melalui hukum faraid. ii. Memahami komponen teori dan amali yang ditetapkan tentang hukum faraid.

3 Kandungan Perbincangan Objektif Pendahuluan Pengurusan Harta Si Mati Faraid: Definisi, Konsep Asas, Waris dan Kaedah Agihan Kesimpulan

4 Pendahuluan الفقو العقيدة األخالق Islam merupakan satu cara hidup yang mengatur pelbagai aspek kehidupan. Pengurusan faraid adalah sebahagian peraturan yang digariskan dalam Islam berkaitan kehartaan.

5

6 perihal menguruskan harta termasuk mengelola, menjaga, mengendali, mengawal dan merancang untuk mengembangkan harta pada masa akan datang mengikut peraturan yang ditetapkan. Pengurusan Kewangan/Harta Semasa hidup Selepas kematian

7 و اب ت غ ف يم ا آت اك الل و الد ار اآلخ ر ة و ال ت ن س ن ص يب ك م ن الد ن ي ا و أ ح س ن ك م ا أ ح س ن الل و إ ل ي ك و ال ت ب غ ال ف س اد ف ي األر ض إ ن الل و ال ي ح ب ال م ف س د ين Maksudnya: "Dan tuntutlah dengan harta kekayaan yang telah dikurniakan Allah kepadamu akan pahala dan kebahagiaan hari akhirat dan janganlah engkau melupakan bahagianmu (keperluan dan bekalanmu) dari dunia; dan berbuat baiklah (kepada hamba-hamba Allah) sebagaimana Allah berbuat baik kepadamu (dengan pemberian nikmatnya yang melimpah-limpah); dan janganlah engkau melakukan kerosakan di muka bumi; Sesungguhnya Allah tidak suka kepada orang-orang yang berbuat kerosakan ". Al-Quran, Surah al-qasas (28): 77

8 Harta alat menuju akhirat Harta menjadi keperluan dunia Ihsan dalam urusan harta Jauhi kerosakan (5B) - Bazir Boros Bakhil Berlagak Buta Hati

9 ق ال ر س ول الل ص ل ى الل و ع ل ي و و س ل م : ال ت ز ول ق د م ا ع ب د ي و م الق ي ام ة ح ت ى ي س أ ل ع ن ع م ر ه ف يم ا أ ف ن اه و ع ن ع ل م و ف يم ف ع ل و ع ن م ال و م ن أ ي ن اك ت س ب و و ف يم أ ن ف ق و و ع ن ج س م و ف يم أ ب ال ه. Maksudnya: Tidak berganjak kedua kaki seorang hamba di hari kiamat sehingga dipersoalkan tentang umurnya pada apa yang dia lakukan, tentang ilmunya pada apa yang diamalkan, tentang hartanya pada apa yang diperolehi dan dibelanjakan serta tentang anggota badannya pada apa yang digunakannya. (Sunan al-tirmizi, bab fi al-qiyamah, no: 2417)

10 Pendapatan Perbelanjaan Wajib Sukarela D & A Sumber Proses Hasil Piawaian Syarak

11 Pengurusan Harta Pusaka KEHIDUPAN KEMATIAN Makanan? Persekitaran Bila? Dimana? Tekanan Senaman Bagaimana?

12 disiplin ilmu yang membincangkan hukumhukum agihan harta pusaka mengikut lunas-lunas syarak. Pengurusan Harta Pusaka

13 Sikap dan kejahilan waris Kurang kefahaman tentang konsep sebenar pewarisan harta secara faraid Pelbagai bidang kuasa dalam pentadbiran harta pusaka di Malaysia Kelewatan proses dalam pengurusan harta pusaka Kelemahan sistem pentadbiran harta pusaka

14 Kepentingan Pengurusan Harta Pusaka Dalam Islam Mekanisme Agihan Harta Keluarga Pentadbiran Keadilan Dan Perdamaian Perlindungan Ikatan Kekeluargaan

15 Menyelesaikan Hutang Menyelesaikan Wasiat Membahagikan harta pusaka secara faraid Perbelanjaan Mengurus Jenazah Hak-hak harta si mati Harta Sepencarian

16 Wasiat dan Faraid mempunyai persamaan dari sudut keduaduanya berkaitan dengan harta seseorang yang berkuatkuasa selepas kematian.

17 Wasiat berbentuk pilihan (ikhtiyariyyah) oleh pembuat wasiat dan penerima wasiat, sedangkan faraid berbentuk ketetapan (ijbariyyah). Wasiat hanya untuk penerima yang bukan ahli waris dalam faraid, sedangkan penerima faraid adalah waris tertentu seperti waris ashab al-furud dan asabah.

18 Wasiat boleh dibuat kepada orang yang berlainan agama, sebaliknya faraid tidak dibenarkan. Wasiat diutamakan daripada pusaka dalam hierarki pembahagian harta si mati. Pemilikan dalam faraid adalah sempurna, sedangkan wasiat tertakluk kepada penerimaan dan penolakan penerima wasiat.

19 Undang-undang Sivil Hukum Syarak WA S I AT

20 WASIAT : Undang-undang Sivil Merujuk kepada perlantikan wasi (pentadbir) dan tanggungjawab wasi. Wasiat dibicarakan di bawah akta probet & pentadbiran 1959 di Mahkamah Tinggi Sivil. Hanya tertakluk ke atas rakyat Malaysia (islam/ bukan islam) yang mempunyai nilai harta pusaka > 2juta (harta alih + tak alih atau salah satu darinya).

21 Definisi Faraid Dari sudut bahasa: ketentuan, sesuatu yang dibenarkan, keterangan dan kewajipan. Definisi faraid menurut istilah: bahagian-bahagian pusaka yang telah ditetapkan melalui nas untuk diagihkan kepada waris yang berhak.

22 ت ع ل م وا ال ف ر ائ ض و ع ل م وى ا ف إ ن و ن ص ف ال ع ل م و ى و ي ن س ى و ى و أ و ل ش ي ء ي ن ز ع م ن أ م ت ي Maksudnya: Pelajarilah ilmu faraid dan ajarkanlah (kepada manusia). Sesungguhnya ia merupakan sebahagian ilmu dan ianya akan dilupakan serta ilmu yang pertama yang akan diangkat daripada umatku. (Ibn Mājah. Al-Sunan. Kitab al-farā id)

23 ت ع ل م وا ال ف ر ائ ض و ع ل م وه الن اس ف إ ن ي ام ر ؤ م ق ب وض و أ ن الع ل م س ي ق ب ض ح ت ى ي خ ت ل ف االث ن ان ف ي الف ر يض ة ال ي ج د ان أ ح د ا ي ف ص ل ب ي ن ه م ا Maksudnya: Belajarlah ilmu faraid dan ajarkanlah kepada manusia kerana sesungguhnya aku ini manusia biasa yang pasti mati. Ilmu faraid juga akan diangkat (hilang) sehingga menjadikan dua orang akan berselisih dalam membahagikan harta pusaka, dan kedua-dua mereka itu tidak akan mendapat seorangpun untuk menyelesaikannya antara mereka berdua. (Al-Hākim. Al-Mustadrak c Ala al-sahīhayn. Kitab al-fara id.)

24 Pensyariatan Faraid Ikatan sumpah setia - Surah al-nisa (4): 33 Hubungan hijrah - Surah al-anfal (8): 72 Hubungan kerabat / perkahwinan (wasiat) Ayat-ayat Pusaka - Surah al- Nisa (4): 11, 12, Surah al-baqarah (2): Surah al-ahzab (33): 6 - Surah al-anfal (8): 75 - Surah al-nisa (4): 7, 8, 19

25 Pembahagian Sumber Faraid المجمل (Nas Umum) المفص ل (Nas Terperinci) Menghuraikan pensyariatan faraid secara berperingkatperingkat. Tiada perincian khusus tentang waris dan bahagian pusaka. Perincian khusus tentang waris dan bahagian pusaka. Ayat-ayat Pusaka; Surah al-nisa (4) - ayat 11, 12 & 176

26 Mujmal (Nas Umum) Al-Quran م م ا ت ر ك ال و ال د ان و األ ق ر ب ون و ال ذ ين و ل ك ل ج ع ل ن ا م و ال ي ع ق د ت أ ي م ان ك م ف آت وى م ن ص يب ه م إ ن الل و ك ان ع ل ى ك ل ش ي ء ش ه يد ا Maksudnya: Dan bagi tiap-tiap (lelaki dan perempuan yang telah mati), Kami telah tetapkan orang-orang yang berhak mewarisi peninggalannya iaitu ibu bapa dan kerabat yang dekat, dan mana-mana orang yang kamu telah membuat ikatan setia dengan mereka (untuk bantu-membantu dalam masa kecemasan dan kesusahan) maka berikanlah kepada mereka bahagiannya. Sesungguhnya Allah sentiasa menyaksikan tiap-tiap sesuatu. (al-quran, al-nisa 4:33).

27 Mujmal (Nas Umum) Al-Quran إ ن ال ذ ين آم ن وا و ى اج ر وا و ج اى د وا ب أ م و ال ه م و أ نف س ه م ف ي س ب يل الل و و ال ذ ين آو وا و ن ص ر وا أ ول ئ ك ب ع ض ه م أ و ل ي اء ب ع ض Maksudnya: Sesungguhnya orang-orang yang beriman dan berhijrah serta berjihad dengan harta benda dan jiwa mereka pada jalan Allah, dan orangorang (Ansar) yang memberi tempat kediaman dan pertolongan (kepada orang-orang Islam yang berhijrah itu), mereka semuanya menjadi penyokong dan pembela antara satu dengan yang lain. (al-quran, al-nisa 4:33).

28 Mujmal (Nas Umum) Al-Quran و ال ذ ين آم ن وا م ن ب ع د و ى اج ر وا و ج اى د وا م ع ك م ف أ ول ئ ك م ن ك م و أ ول و األر ح ام ب ع ض ه م أ و ل ى ب ب ع ض ف ي ك ت اب الل و إ ن الل و ب ك ل ش ي ء ع ل يم Maksudnya: Dan orang-orang yang beriman sesudah itu, kemudian mereka berhijrah dan berjihad bersama-sama kamu, maka adalah mereka daripada golongan kamu. Dalam pada itu, orang-orang yang mempunyai pertalian kerabat, setengahnya lebih berhak atas setengahnya yang lain menurut (hukum) Kitab Allah; Sesungguhnya Allah Maha mengetahui akan tiap-tiap sesuatu. (al-quran, al-anfal 8:75).

29 ل لر ج ال ن ص يب م م ا ت ر ك ال و ال د ان و األق ر ب ون و ل لن س اء ن ص يب م م ا ت ر ك ال و ال د ان و األق ر ب ون م م ا ق ل م ن و أ و Mujmal (Nas Umum) Al-Quran Maksudnya: ك ث ر ن ص يب ا م ف ر وض ا Orang-orang lelaki ada bahagian pusaka daripada peninggalan ibu bapa dan kerabat, dan orang-orang perempuan pula ada bahagian pusaka dari peninggalan ibu bapa dan kerabat, sama ada sedikit atau banyak daripada harta yang ditinggalkan itu, iaitu bahagian yang telah diwajibkan (dan ditentukan oleh Allah). (Al-Quran. al-nisā 4: 7)

30 Mujmal (Nas Umum) Hadis ف ه و أل و ل ى أ ل ح ق وا ال ف ر ائ ض ب أ ى ل ه ا ف م ا ب ق ي ر ج ل ذ ك ر Maksudnya: Berikanlah harta pusaka kepada orang-orang yang berhak, sesudah itu bakinya adalah untuk waris lelaki yang lebih utama. (Al-Bukhari. Al-Sahih. Kitab al-farā id. Bab: man taraka malan faliahlihi. No: 6351).

31 Ayat-ayat Pusaka (i) ي وص يك م الل و ف ي أ و الد ك م ل لذ ك ر م ث ل ح ظ األن ث ي ي ن ف إ ن ك ن ن س اء ف و ق اث ن ت ي ن ف ل ه ن ث ل ث ا م ا ت ر ك و إ ن ك ان ت و اح د ة ف ل ه ا الن ص ف و ألب و ي و ل ك ل و اح د م ن ه م ا الس د س م م ا ت ر ك إ ن ك ان ل و و ل د ف إ ن ل م ي ك ن ل و و ل د و و ر ث و أ ب و اه ف ألم و الث ل ث ف إ ن ك ان ل و إ خ و ة ف ألم و الس د س م ن ب ع د و ص ي ة ي وص ي ب ه ا أ و د ي ن آب اؤ ك م و أ ب ن اؤ ك م ال ت د ر ون أ ي ه م أ ق ر ب ل ك م ن ف ع ا ف ر يض ة م ن الل و إ ن الل و ك ان ع ل يم ا ح ك يم ا Mufassal (Nas Terperinci)

32 Maksudnya: Allah perintahkan kamu mengenai (pembahagian pusaka untuk) anakanak kamu, iaitu bahagian seorang anak lelaki menyamai bahagian dua orang anak perempuan. Tetapi jika anak-anak perempuan lebih dari dua maka bahagian mereka ialah dua pertiga daripada harta yang ditinggalkan, oleh si mati dan jika anak perempuan itu seorang sahaja, maka bahagiannya ialah seperdua (separuh) harta itu. Dan bagi ibu bapa si mati, tiap-tiap seorang daripada keduanya seperenam daripada harta yang ditinggalkan oleh si mati, jika si mati itu mempunyai anak. Tetapi kalau si mati tidak mempunyai anak, sedang yang mewarisinya hanyalah kedua ibu bapanya, maka bahagian ibunya ialah sepertiga. Kalau si mati itu mempunyai beberapa orang saudara (adik-beradik), maka bahagian ibunya ialah seperenam. (Pembahagian itu) ialah sesudah diselesaikan wasiat yang telah diwasiatkan oleh si mati, dan sesudah dibayarkan hutangnya. Ibu bapa kamu dan anak-anak kamu, kamu tidak mengetahui sesiapa antara mereka yang lebih dekat serta banyak manfaatnya kepada kamu. (Pembahagian harta pusaka dan penentuan bahagian masing-masing seperti yang diterangkan itu ialah) ketetapan daripada Allah. Sesungguhnya Allah adalah maha mengetahui lagi amat bijaksana. (Al-Quran. al-nisā 4: 11).

33 Ayat-ayat Pusaka (ii) و ل ك م ن ص ف م ا ت ر ك أ ز و اج ك م إ ن ل م ي ك ن ل ه ن و ل د ف إ ن ك ان ل ه ن و ل د ف ل ك م الر ب ع م م ا ت ر ك ن م ن ب ع د و ص ي ة ي وص ين ب ه ا أ و د ي ن و ل ه ن الر ب ع م م ا ت ر ك ت م إ ن ل م ي ك ن ل ك م و ل د ف إ ن ك ان ل ك م و ل د ف ل ه ن الث م ن م م ا ت ر ك ت م م ن ب ع د و ص ي ة ت وص ون ب ه ا أ و د ي ن و إ ن ك ان ر ج ل ي ور ث ك الل ة أ و ام ر أ ة و ل و أ خ أ و أ خ ت ف ل ك ل و اح د م ن ه م ا الس د س ف إ ن ك ان وا أ ك ث ر م ن ذ ل ك ف ه م ش ر ك اء ف ي الث ل ث م ن ب ع د و ص ي ة ي وص ى ب ه ا أ و د ي ن غ ي ر م ض ار و ص ي ة م ن الل و و الل و ع ل يم ح ل يم Mufassal (Nas Terperinci)

34 Maksudnya: Dan bagimu seperdua daripada harta yang ditinggalkan oleh isteri-isteri kamu, jika mereka tidak mempunyai anak. Tetapi jika mereka ada mempunyai anak, maka kamu beroleh seperempat daripada harta yang mereka tinggalkan, sesudah ditunaikan wasiat yang mereka wasiatkan dan sesudah dibayarkan hutangnya. Dan bagi mereka (isteri-isteri) pula seperempat daripada harta yang kamu tinggalkan jika kamu tidak mempunyai anak. Tetapi kalau kamu ada mempunyai anak, maka bahagian mereka (isteri-isteri kamu) ialah seperlapan daripada harta yang kamu tinggalkan sesudah ditunaikan wasiat yang kamu wasiatkan dan sesudah dibayarkan hutang kamu. Dan jika si mati yang diwarisi itu, lelaki ataupun perempuan yang tidak meninggalkan anak atau bapa, dan meninggalkan seorang saudara lelaki (seibu) atau seorang saudara perempuan (seibu), maka bagi tiap-tiap seorang daripada keduanya ialah seperenam. Kalau pula mereka (saudarasaudara yang seibu itu) lebih daripada seorang, maka mereka bersekutu pada sepertiga (dengan mendapat sama banyak lelaki dengan perempuan), sesudah ditunaikan wasiat yang diwasiatkan (oleh si mati) dan sesudah dibayarkan hutangnya, wasiat-wasiat yang tersebut hendaknya tidak mendatangkan mudarat (kepada waris-waris). (Tiap-tiap satu hukum itu) ialah ketetapan daripada Allah. Dan (ingatlah) Allah amat mengetahui lagi amat penyabar. (Al-Quran. al-nisā 4: 12).

35 Ayat-ayat Pusaka (iii) ي س ت ف ت ون ك ق ل الل و ي ف ت يك م ف ي ال ك الل ة إ ن ام ر ؤ ى ل ك ل ي س ل و و ل د و ل و أ خ ت ف ل ه ا ن ص ف م ا ت ر ك و ى و ي ر ث ه ا إ ن ل م ي ك ن ل ه ا و ل د ف إ ن ك ان ت ا اث ن ت ي ن ف ل ه م ا الث ل ث ان م م ا ت ر ك و إ ن ك ان وا إ خ و ة ر ج اال و ن س اء ف ل لذ ك ر م ث ل ح ظ األن ث ي ي ن ي ب ي ن الل و ل ك م أ ن ت ض ل وا و الل و ب ك ل ش ي ء ع ل يم Mufassal (Nas Terperinci)

36 Maksudnya: Mereka (orang-orang Islam umatmu) meminta fatwa daripadamu (wahai Muhammad) mengenai masalah kalalah. Katakanlah: Allah memberi fatwa kepada kamu dalam perkara kalalah itu, iaitu jika seseorang mati tidak mempunyai anak dan dia mempunyai seorang saudara perempuan, maka bagi saudara perempuan itu seperdua daripada harta yang ditinggalkan (oleh si mati), dan dia pula (saudara lelaki itu) mewarisi (semua harta) saudara perempuannya jika saudara perempuannya tidak mempunyai anak. Kalau pula (saudara perempuannya itu) dua orang, maka keduanya mendapat dua pertiga daripada harta yang ditinggalkan (oleh si mati). Dan jika sekiranya mereka (saudara-saudaranya itu) ramai, lelaki dan perempuan, maka bahagian seorang lelaki menyamai bahagian dua orang perempuan. Allah menerangkan (hukum ini) kepada kamu, supaya kamu tidak sesat. Dan (ingatlah) Allah amat mengetahui akan tiap-tiap sesuatu. (Al-Quran. al-nisā 4: 176).

37 Anak Perempuan Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa Suami Isteri Isteri 1/4 1/8 2/3 1/3 Ibu Saudara Lelaki dan Perempuan Seibu 1/2 Bahagian Pusaka (Fardu) 1/6 Suami Anak Perempuan Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa *Bapa * Ibu *Datuk * Nenek *Saudara Lelaki atau saudara perempuan seibu * Anak Perempuan kpd Anak Lelaki * Saudara Perempuan Sebapa

38 Komponen Faraid Faraid Konsep Asas Rukun Syarat Sebab Penghalang Waris & Bahagian Waris ashāb al-furūd Waris c asabah Waris dhawī al-arhām Kaedah Agihan al-radd al- c Awl al-hajb al-ta sil al-tashih Tidak Lengkap Ya Agihan selesai

39 Rukun Pusaka Sebab Pusaka KOMPONEN I: Konsep Asas Pusaka Syarat Pusaka Halangan Pusaka

40 Pewaris Waris Harta Kematian Pewaris Waris Hidup Hubungan diketahui Tiada Halangan Pusaka RUKUN SEBAB SYARAT HALANGAN Keturunan Perkahwinan Wala Islam (Baitulmal) Pembunuhan Perhambaan Perbezaan Agama

41 KOMPONEN II: Waris Pusaka Kategori Waris Pusaka Waris yang disepakati Waris yang tidak disepakati Ashab al-furud (Qur anic heirs) Asabah (Residuaries) Dhawi al-arham (Distant Kindred Heirs)

42 KOMPONEN II: Waris Pusaka Ashab al- Furud أصحاب الفروض waris yang ditetapkan bahagian pusaka mereka menurut al-quran, al- Sunnah dan ijmak. Waris Pusaka Asabah عصبة Dhawi al- Arham ذوي األرحام waris yang mendapat baki lebihan selepas pembahagian kepada waris Ashab al-furud waris yang mempunyai hubungan kerabat atau darah dengan simati selain daripada Ashab al-furud dan Asabah

43 Contoh: Penentuan Waris (i) AF AF + AS ibu bapa Si Mati isteri suami Anak perempuan Anak lelaki AF AF + AS AS

44 Contoh: Penentuan Waris (ii) ashāb alfurūd + c asabah Si Mati c asabah Anak perempuan Anak lelaki Anak perempuan Anak lelaki Anak perempuan Anak lelaki dhawī al-arhām ashāb al-furūd + c asabah c asabah

45 Datuk fasid Datuk fasid Datuk fasid Datuk sah Bapa Bapa Bapa Bapa Datuk fasid Datuk sah Ibu Bapa Ibu Bapa ibu bapa Si Mati Contoh: Penentuan Waris (iii)

46 Pembahagian Pusaka 1. Pembahagian Melalui Fardu One-half Two-thirds Ketetapan; One-quarter One-third الثمن الربع النصف One-eight One-sixth السدس الثلث الثلثان 2. Pembahagian Melalui Asabah Harta Lebihan; - Mengambil kesemua harta jika mereka waris tunggal, - Mengambil baki lebihan selepas pembahagian fardu. - Tiada baki sekiranya dihabisi oleh waris fardu.

47

48 Senarai Waris Yang Layak Waris Lelaki 1. Anak lelaki 2. Anak lelaki kepada anak lelaki (cucu) 3. Bapa 4. Datuk 5. Saudara lelaki seibu sebapa 6. Saudara lelaki sebapa 7. Saudara lelaki seibu 8. Anak saudara lelaki dari seibu sebapa 9. Anak saudara lelaki dari sebapa 10. Bapa saudara seibu sebapa 11. Bapa saudara sebapa 12. Sepupu dari bapa saudara seibu sebapa 13. Sepupu dari bapa saudara sebapa 14. Suami 15. Tuan yang merdekakan hamba Waris Perempuan 1. Anak perempuan 2. Anak perempuan kepada anak lelaki (cucu) 3. Ibu 4. Nenek sebelah ibu 5. Nenek sebelah bapa 6. Saudara perempuan seibu sebapa 7. Saudara perempuan seibu 8. Saudara perempuan sebapa 9. Isteri 10. Perempuan yang merdekakan hamba

49 Senarai Waris Yang Layak Jika kesemua waris lelaki di atas wujud, maka hanya tiga orang sahaja yang layak: bapa, anak lelaki dan suami Jika kesemua ahli waris perempuan di atas wujud, hanya lima orang sahaja yang layak iaitu: anak perempuan, anak perempuan daripada anak lelaki (cucu), ibu, saudara perempuan seibu sebapa dan isteri. Jika kesemua 25 orang waris masih hidup, maka keutamaan akan diberikan kepada hanya lima orang sahaja: bapa, ibu, anak lelaki, anak perempuan dan suami/isteri.

50 Waris Utama Pusaka Ibu Bapa Suami Si Mati Isteri Anak lelaki Anak perempuan

51 WA R I S A S H A B A L - F U R U D Telah ditetapkan bahagian / pecahan 12 orang waris (8 Perempuan, 4 Lelaki) Waris paling utama & didahulukan dalam pembahagian pusaka berbanding Waris Asabah dan Dhawi al-arham Menerima salah satu bahagian 1/2, 1/4, 1/8, 2/3, 1/3, 1/6 atau 1/3 baki. Dibahagi kepada tiga golongan: Waris Utama, Waris Gantian, Waris Sisi

52 أصحاب الفروض أصحاب الفروض Bapa Datuk Suami Saudara Lelaki seibu Ibu Nenek Isteri Anak Perempuan Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa Saudara Perempuan Seibu

53 6 5 أصحاب الفروض (Qur anic heirs) Nenek (ibu kpd ibu) Nenek (ibu kpd bapa) Datuk (bapa kpd bapa) Ibu Bapa Si mati suami Saudara lelaki seibu 12 Saudara perempuan seibu 11 Saudara perempuan sebapa 10 Saudara perempuan seibu sebapa 9 7 Anak perempuan Anak lelaki isteri 2 8 Anak perempuan kpd anak lelaki

54 WA R I S A S H A B A L - F U R U D Utama Gantian Sisi Suami Isteri Bapa Ibu Anak Perempuan Datuk Nenek Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa Saudara Perempuan Seibu Saudara Lelaki Seibu

55 Anak Perempuan Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa Suami Isteri Isteri 1/4 1/8 2/3 1/3 Ibu Saudara Lelaki dan Perempuan Seibu 1/2 Bahagian Pusaka (Fardu) 1/6 Suami Anak Perempuan Anak Perempuan kpd Anak Lelaki Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Perempuan Sebapa *Bapa * Ibu *Datuk * Nenek *Saudara Lelaki atau saudara perempuan seibu * Anak Perempuan kpd Anak Lelaki * Saudara Perempuan Sebapa

56 Waris Bahagian Butiran keadaan 1. Suami 1/2 tiada anak atau cucu daripada anak lelaki dan ke bawah. 1/4 mempunyai anak atau cucu daripada anak lelaki dan ke bawah. 2. Isteri 1/4 tiada anak atau cucu daripada anak lelaki dan ke bawah. 1/8 wujud anak atau cucu daripada anak lelaki dan ke bawah.

57 Waris Bahagian Butiran keadaan 3. Bapa 1/6 wujud anak lelaki atau cucu daripada anak 1/6 dan c asabah lelaki dan ke bawah. wujud anak perempuan atau cucu perempuan daripada anak lelaki dan ke bawah. c asabah tiada anak dan ke bawah. 4. Ibu 1/6 Ada anak atau cucu daripada anak lelaki si mati ATAU ada dua atau lebih saudara lelaki atau perempuan si mati. 1/3 tiada anak atau cucu daripada anak lelaki si mati ATAU tiada dua atau lebih saudara lelaki atau perempuan si mati. 1/3 baki Wujud bapa serta suami atau isteri sahaja.

58 Waris Bahagian Butiran keadaan 5. Datuk sama seperti bapa 6. Nenek hanya mendapat bahagian apabila tiada bapa. 1/6 seorang atau lebih jika semuanya sah iaitu selagi tiada pendinding iaitu dengan adanya ibu atau bapa sekiranya nenek sebelah bapa.

59 Waris Bahagian Butiran keadaan 7. Anak 1/2 seorang anak perempuan sahaja perempuan 2/3 lebih daripada seorang anak perempuan. c asabah bi al-ghayr Ada anak lelaki bersama anak perempuan tersebut. 8. Anak perempuan 1/2 seorang, tiada pendinding dan tidak ada anak lelaki kepada lelaki (cucu lelaki). kepada anak lelaki (cucu) 2/3 melebihi seorang, tiada pendinding dan tiada anak lelaki kepada lelaki (cucu lelaki). 1/6 bersama dengan seorang anak perempuan sahaja. c asabah bi al-ghayr Wujud anak lelaki kepada anak lelaki. Terdinding Wujud anak lelaki atau wujud dua orang atau lebih anak perempuan.

60 Waris Bahagian Butiran keadaan 9. Saudara perempuan seibu sebapa 1/2 hanya seorang dan tiada saudara lelaki seibu sebapa ATAU tidak ada keturunan. 2/3 melebihi seorang dan tiada saudara lelaki seibu sebapa ATAU tidak ada keturunan. c asabah bi al-ghayr c asabah ma c a alghayr Terdinding daripada pusaka Wujud saudara lelaki seibu sebapa. Wujud keturunan perempuan sama ada anak perempuan atau anak perempuan kepada anak lelaki. Wujud keturunan lelaki sama ada anak lelaki atau anak lelaki kepada lelaki dan ke bawah ATAU bapa.

61 Waris Bahagian Butiran keadaan 10. Saudara perempuan sebapa 1/2 seorang sahaja, tiada sesiapa yang mendinding dan tiada saudara lelaki sebapa dan tiada saudara perempuan seibu sebapa. 2/3 lebih daripada seorang, tiada sesiapa yang mendinding dan tiada saudara lelaki sebapa. 1/6 bersama dengan seorang saudara perempuan seibu sebapa. Ketika bersama dengan saudara lelaki sebapa. c asabah bi al-ghayr c asabah Wujud keturunan perempuan sama ada anak ma c a alghayr perempuan atau anak perempuan kepada anak lelaki. Terdinding Wujud dua orang atau lebih saudara perempuan seibu sebapa ATAU ada keturunan lelaki sama ada anak lelaki atau cucu lelaki, bapa, saudara lelaki seibu sebapa, seorang saudara perempuan seibu sebapa yang menjadi c asabah ma c a al-ghayr.

62 Waris Bahagian Butiran keadaan 11. Saudara lelaki seibu 12. Saudara perempuan seibu 1/6 Hanya seorang, tiada bapa, datuk dan tiada anak atau cucu kepada anak lelaki ke bawah. 1/3 Bilangan melebihi seorang, tiada bapa, datuk dan tiada anak atau cucu kepada anak lelaki ke bawah. Terdinding daripada pusaka Wujud bapa, datuk dan anak atau cucu kepada anak lelaki ke bawah.

63 WA R I S ASABAH Asabah عصبة setiap waris yang tiada kadar bahagian tertentu secara jelas dalam al-quran atau al-sunnah. 1. Mengambil seluruh harta jika tiada ahli fardu. 2. Mengambil baki harta setelah ahli fardu mengambil bahagian masing-masing. 3. Tiada bahagian baginya kerana tiada baki harta setelah diambil oleh ahli fardu.

64 Asabah bi al-nafs عصبة بالنفس (residuaries in their own right) KATEGORI ASABAH Asabah bi al-ghayr عصبة بالغير (residuaries in another s right) Asabah ma a al-ghayr عصبة مع الغير (residuaries together with another)

65 Asabah bi al-nafs عصبة بالنفس LELAKI SAHAJA Waris lelaki yang tiada perantaraan perempuan antara mereka dengan si mati. Menurut Keutamaan: 1. Anak Lelaki (ke bawah) 2. Bapa (ke atas) 3. Saudara lelaki seibu sebapa atau saudara lelaki sebapa 4. Bapa saudara kepada bapa

66 Asabah bi al-ghayr عصبة بالغير LELAKI & PEREMPUAN waris perempuan daripada waris ashab al-furud yang menerima baki ketika bersama-sama dengan saudara lelaki setaraf dengan mereka. Anak Perempuan + Anak Lelaki Cucu Lelaki + Cucu Perempuan Saudara Lelaki Seibu Sebapa + Saudara Perempuan Seibu Sebapa Saudara Lelaki Sebapa + Saudara Perempuan Sebapa

67 Asabah ma a al-ghayr عصبة مع الغير PEREMPUAN SAHAJA Waris perempuan menjadi asabah dengan sebab adanya waris perempuan lain Saudara Perempuan Seibu Sebapa; atau Saudara Perempuan Sebapa Akan Mewarisi Bersama Anak Perempuan Sahaja; atau Anak Perempuan daripada Anak Lelaki

68 KOMPONEN III: Kaedah Pembahagian Pusaka Langkah Pengiraan i. Catat struktur/ carta keluarga. ii. Kenalpasti waris yang berhak. iii. Masukkan bahagian secara tetap (fardu). iv. Tentukan penerima / waris secara c asabah. v. Selesaikan pengiraan bermula dengan penentuan asal masalah (al-ta sil). vi. Masukkan penyelesaian akhir ke dalam struktur/ carta.

69 1 Senaraikan/ catatkan semua waris 3 Masukkan bahagian tetap (fardu) 6 Masukkan penyelesaian akhir 2 Saringan waris Waris-waris Penyelesaian Faraid Kadar fardu Saham Ibu 1/6 2/12 Bapa 1/6 2/12 Suami 1/4 3/12 Anak lelaki c asabah 5/12 Saudara lelaki seibu sebapa terdinding Jumlah (Asal masalah) 12/12 4 Tentukan waris asabah 5 Tentukan asal masalah

70 Realiti Pengurusan Faraid di Malaysia Amanah Raya Berhad (Pusaka ringkas) harta alih sahaja < RM 600,000. Unit Pembahagian Pusaka (Pusaka kecil) harta tak alih (tanah) sahaja atau harta tanah beserta dengan harta alih < RM 2 juta, dan tidak meninggalkan wasiat di bawah Akta Wasiat 1959 (bagi bukan Islam). Mahkamah Tinggi (Pusaka besar) harta alih sahaja yang > RM600,000, harta tak alih (tanah) sahaja atau beserta harta alih > RM 2 juta, atau harta berwasiat (bagi bukan Islam) walaupun nilainya kurang daripada RM 2 juta.

71 Penentuan status harta sebagai harta pusaka di Malaysia Wang Simpanan (Akaun bersama) Dari sudut perbankan, sesuatu klausa kemandirian tidak memberikan milikan benefisial secara automatik kepada pemegang akaun bersama yang masih hidup. Harta Penama Wang caruman KWSP yang diterima oleh penama dipegang semata-mata atas amanah untuk waris-waris di bawah faraid (Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam pada 9 Oktober 1973 dan 19 September 2000). Pencen Terbitan Pencen terbitan tidak termasuk sebahagian harta pusaka si mati (Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia pada 12 September 1988) Pembayaran Ex-gratia Pembayaran ex-gratia kepada orang tanggungan si mati sahaja dan ia tidak dikira sebagai harta pusaka si mati.

72 Kesimpulan Prinsip pengurusan harta keluarga melalui wasiat dan faraid dalam Islam ialah memberi hak kepada yang berhak. Memastikan harta terus subur, kekal dan dinamik dalam tangan ahli keluarga memerlukan ilmu. Kegagalan menguruskan harta secara berkesan boleh menyebabkan harta yang dimiliki menjadi sia-sia, terbengkalai atau tidak dapat dimanfaatkan keluarga.

73 البريد اإللكتروني : zahari@usim.edu.my mmirahaz@gmail.com رقم الهاتف : /