WSU101 KELESTARIAN: ISU, CABARAN DAN PROSPEK SIDANG AKADEMIK 2016/2017

Transcription

1 WSU101 KELESTARIAN: ISU, CABARAN DAN PROSPEK SIDANG AKADEMIK 2016/2017 TAJUK TUGASAN: DERMA ORGAN SATU IKRAR SEJUTA HARAPAN NAMA KUMPULAN: HUI 30 NAMA AHLI KUMPULAN NO. MATRIK 1. SITI AISHAH BINTI AZMAN SHAHRUL AZUAN BIN MUHAMAD SYAZWAN SYUWARI BIN SAHIDAN NUR SHAFIZA RUZAIMA BINTI BAHARU SITI AISYAH BINTI MOHD TUPAR NURUL FATIHAH BINTI RAMLI NUR ANATI AMIRAH BT MOHD KAMAL MOHAMAD AMIRUL BIN ABDULLAH SITI NURUL ILYANI BINTI ISMAIL PANG ZE WEI TARIKH SERAHAN: 08 DISEMBER 2016 PENSYARAH: DR. MOHD SAYUTI HASSAN 1 P a g e

2 PENGHARGAAN Bersyukur ke hadrat Ilahi kerana dengan izin kurnianya dapat juga kami menyempurnakan tugasan bagi subjek Kelestarian Isu,Cabaran dan Prospek (WSU 101) ini. Sepanjang menjalankan kerja kursus ini, kami telah memperoleh pelbagai pengalaman baik pahit mahupun manis yang amat berharga dan bermakna dalam hidup kami sebagai seorang pelajar. Pengalaman yang kami perolehi sepanjang menjalankan tugasan ini mungkin hanya akan datang sekali sahaja dalam hidup kami. Justeru itu, kami juga telah memperolehi pelbagai maklumat dan pengetahuan dengan lebih terperinci lagi berkaitan projek kami ini iaitu DERMA ORGAN. Di kesempatan ini, kami ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada semua pihak yang terlibat sepanjang menjayakan tugasan ini. Terutamanya kepada pensyarah kami iaitu, Dr. Mohd Sayuti Hassan kerana beliau telah banyak memberikan tunjuk ajar kepada kami sepanjang menjalankan projek ini. Tunjuk ajar beliau amat membantu kami dalam usaha menyempurnakan tugasan yang telah diamanahkan ini. Selain itu, kami juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada ahli-ahli kumpulan kami yang sanggup meluangkan masa dalam menyelesaikan tugasan ini secara bersama-sama. Bak kata pepatah, bulat air kerana pembetung, bulat manusia kerana muafakat. Kerjasama dalam ahli-ahli kumpulan sentiasa mendorong kami untuk menyiapkan tugasan ini dengan cepat dan berefektif. Masa yang kami lalui secara bersama-sama amat dihargai. Selain itu, kami juga ingin mengucapkan jutaan terima kasih kepada Tan Hooi Ye, dari Hospital Pulau Pinang kerana banyak menolong kami menyiapkan projek ini dengan memberi data dan maklumat tentang tajuk tugasan ini. Selain itu, kami turut berterima kasih kepada rakan-rakan seperjuangan kami kerana telah banyak menghulurkan bantuan dan kerjasama bagi merealisasikan usaha menyempurnakan tugasan ini dengan jayanya. Ucapan terima kasih juga kami tujukan kepada semua pihak yang telah terlibat dalam menjayakan tugasan ini sama ada secara langsung atau tidak langsung. Segala bantuan yang telah anda hulurkan amatlah kami hargai kerana tanpa bantuan dan sokongan anda semua, tugasan ini tidak dapat dilaksanakan dengan jayanya. 2 P a g e

3 ISI KANDUNGAN NO TAJUK MUKA SURAT MUKA DEPAN PENGHARGAAN I. ISI KANDUNGAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH II - V VI VII-VIII BAB 1 PENGENALAN 1-0 Latar Belakang CGSS USM 1-1 Pengenalan Asas Derma Organ Apakah Itu Derma Organ? Siapa Layak untuk Menjadi Penderma? Proses Pendermaan Organ Dijalankan Mati Otak Jenis Jenis Pendermaan Organ Pendermaan Tisu Transplan 1-2 Pengenalan Kajian 1-3 Pernyataan Masalah P a g e

4 1-4 Objektif Kajian 1-5 Persoalan Kajian 1-6 Skop Kajian 1-7 Kepentingan Kajian BAB 2 KAJIAN LITERATUR BAB 3 METIDOLOGI KAJIAN 3-1 Pengenalan 3-2 Reka Bentuk Kajian 3-3 Instrumen Kajian Pemerhatian Soal Selidik Temu Bual 3-4 Cara Analisis Data 3-5 Subjek Kajian 3-6 Kumpulan Sasaran 3-7 Tugasan Ahli Kumpulan 3-8 Carta Aliran Tugasan WSU P a g e

5 3-9 Carta Gantt BAB 4 DAPATAN DAN ANALISA PROJEK 4-1 Analisa Soal Selidik Latar Belakang Responden Responden Mengikut Jantina Responden Mengikut Lingkungan Umur Taburan Responden Mengikut Tahap Pendidikan Taburan Responden Mengikut Kaum Taburan Responden Mengikut Agama Sumber Pengetahuan Kempen Derma Organ Bahagian Organ yang Boleh Didermakan Dapatan Kajian Mengenai Penderma Organ Melalui Borang Pengikrar Responden Mengikut Jantina Responden Mengikut Bangsa Organ Yang Dipersetujui untuk Didermakan Analisis Bahagian Dapatan Kajian ( Bahagian B,C,D,E ) Analisis Bahagian B : Persepsi Analisis Bahagian C : Tingkah Laku Analisis Bahagian D : Pengetahuan P a g e

6 4.3.4 Analisis Bahagian E : Kesedaran Kempen BAB 5 PERBINCANGAN DAN MASALAH 5-1 Perbincangan Kajian 5-2 Masalah BAB 6 KESIMPULAN DAN CADANGAN 6-1 Kesimpulan 6-2 Cadangan RUJUKAN LAMPIRAN IX A B C D E F Slide Pembentangan Gambar Sepanjang Menjalankan Tugasan Borang Soal Selidik Peratusan Analisis Borang Soal Selidik Borang Pengikrar Derma Organ Broshur Derma Organ semasa Hari Pameran 6 P a g e

7 SENARAI JADUAL Tajuk Jadual Jadual 1 : Skala Yang Digunakan Dalam Soal Selidik Jadual 2 : Pembahagian Tugas Dalam Kumpulan Jadual 3 : Carta Gantt Atau Perancangan Sepanjang Kajian Jadual 4 : Taburan Respondan Mengikut Jantina Jadual 5 : Taburan Responden Mengikut Lingkungan Umur Jadual 6 : Taburan Responden Mengikut Tahap Pendidikan Jadual 7 : Taburan Responden Mengikut Kaum Jadual 8 : Taburan Responden Mengikut Agama Jadual 9 : Sumber Pengetahuan Mengenai Kempen Derma Organ Jadual 10: Bahagian Organ Yang Boleh Didermakan Jadual 11: Responden Mengikut Jantina Jadual 12: Responden Mengikut Bangsa Jadual 13: Organ Yang Dipersetujui Untuk Didermakan Jadual 14: Persepsi (Tanggapan) Mahasiswa Tentang Derma Organ Jadual 15: Tingkah Laku (Respon) Mahasiswa Terhadap Derma Organ Jadual 16: Pengetahuan Mahasiswa Terhadap Derma Organ Jadual 17: Kesedaran Mahasiswa Terhadap Kempen Derma Organ Muka Surat P a g e

8 SENARAI RAJAH Tajuk Rajah Muka Surat Rajah 1 : Makna Kelestarian Rajah 2 : Jenis-Jenis Organ Yang Boleh Didermakan Rajah 3 : Proses Pendermaan Organ Rajah 4 : Sumbangan Seorang Penderma Rajah 5 : Keserasian Kumpulan Darah dan Tisu Rajah 6 : Kad Pendermaan Organ Kementerian Kesihatan Rajah 7 : Data Penderma Mengikut Kaum di Malaysia Rajah 8 : Penurunan Derma Organ pada Tahun 2010 Rajah 9 : Peratusan Derma Organ Mengikut Bangsa Tahun 2015 di Malaysia Rajah 10 : Carta Aliran Pelaksanaan Projek Menggunakan Kaedah Kajian Rajah 11 : Responden mengisi boring soal selidik yang telah disediakan Rajah 12 : Sesi penerangan sedang diberi oleh salah seorang ahli kumpulan Rajah 13 : Sesi Penjagaan Booth pada Hari Pembukaan Pameran Rajah 14 : Gambar Ahli Kumpulan 30 Rajah 15 : Carta Aliran Tugasan WSU 101 Rajah 16 : Taburan Responden Mengikut Jantina Rajah 17 : Taburan Responden Mengikut Lingkungan Umur Rajah 18 : Taburan Responden Mengikut Tahap Pendidikan Rajah 19 : Taburan Responden Mengikut Kaum P a g e

9 Rajah 20 : Taburan Responden Mengikut Agama Rajah 21 : Sumber Pengetahuan Mengenai Kempen Derma Organ Rajah 22 : Bahagian Organ Yang Boleh Didermakan Rajah 23 : Responden Mengikut Jantina Rajah 24 : Responden Mengikut Bangsa Rajah 25: Organ Yang Dipersetujui Untuk Didermakan Rajah 26: Persepsi (Tanggapan) Mahasiswa Tentang Derma Organ Rajah 27: Tingkah Laku (Respon) Mahasiswa Terhadap Derma Organ Rajah 28: Pengetahuan Mahasiswa Terhadap Derma Organ Rajah 29: Kesedaran Mahasiswa Terhadap Kempen Derma Organ LAMPIRAN A B C D E F Slide Pembentangan Gambar Sepanjang Menjalankan Tugasan Borang Soal Selidik Peratusan Analisis Borang Soal Selidik Borang Pengikrar Derma Organ Broshur Derma Organ semasa Hari Pameran 9 P a g e

10 BAB 1 : PENDAHULUAN 1.0 LATAR BELAKANG CGSS Merujuk laman Our Common Future, CGSS, Pembangunan Oxford University Press, Kelestarian atau Sustainable 1987 Development bermaksud Pusat Kajian Kelestarian Global atau Centre for Global Sustainable Studies, CGSS adalah pusat yang menekankan tentang pembangunan kelestarian. "Development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own need." - World Commission on Environment and Development s report Rajah 1 : Makna Kelestarian Sumber : Laman Web Centre For Global Sustainability Studies USM CGSS ditubuhkan untuk10 meningkatkan tahap kesedaran terhadap cabaran global yang dihadapi oleh semua - dari mencegah konflik, untuk pruduksi makan penduduk yang berkembang, membantu golongan miskin, memupuk kesihatan dan melindungi alam sekitar dari pemanasan global tertentu dan kemusnahan ekosistem. Cabaran-cabaran ini di dalam pembangunan mampan - memenuhi keperluan masa kini tanpa menjejaskan keupayaan generasi akan datang untuk memenuhi keperluan mereka sendiri. Salah satu inisiatif yang diadaptasi oleh CGSS adalah dengan memperkenalkan KELESTARIAN: ISU, CABARAN AND PROSPEK atau SUSTAINABILITY: ISSUES, CHALLENGES AND PROSPECTS (WSU 101) sebagai salah satu kursus di USM atas bimbingan daripada Dr Mohd Sayuti Hassan sebagai pensyarah kursus ini. 10 P a g e

11 1.1 LATAR BELAKANG DERMA ORGAN Apakah Itu Derma Organ? Pendermaan organ adalah proses memindahkan organ dan tisu daripada penderma yang masih hidup atau telah meninggal dunia kepada pesakit yang mengalami kegagalan organ tahap akhir. Pemindahan organ (transplan) merupakan kaedah rawatan yang terbukti berkesan dan dapat menyelamatkan nyawa. Pemindahan organ tidak akan berlaku sekiranya tiada penderma. Di Malaysia, hanya penderma yang meninggal dunia secara mati otak sahaja yang boleh mendermakan organ dan tisu. Manakala penderma yang meninggal dunia secara biasa (jantung terhenti) hanya boleh mendermakan tisu. Proses perolehan organ melibatkan pembedahan yang dijalankan oleh pasukan pakar bedah secara steril (sucihama). Proses ini tidak akan menyebabkan sebarang kecacatan kepada tubuh badan penderma. Selepas pendermaan dijalankan, luka pembedahan akan dijahit dengan sempurna. Pendermaan organ dan tisu boleh dijalankan di kebanyakan hospital kerajaan dan swasta. Bagi individu yang meninggal di rumah, hanya pendermaan mata boleh dijalankan. Antara organ dan tisu yang boleh didermakan ialah, 11 P a g e

12 Rajah 2 : Jenis-jenis Organ yang boleh Didermakan Sumber : Laman Web Rasmi Unit Perkhidmatan Transplan dan Pusat Sumber Transplan Nasional Siapa Layak untuk Menjadi Penderma Organ Kini, sesiapa pun layak untuk menjadi penderma organ. Hal ini dibuktikan apabila penderma termuda di Malaysia hanya berusia 25 hari dan penderma tertua di Malaysia berusia 82 tahun. Di Malaysia, kanak-kanak dan individu kurang upaya mental tidak dibenarkan untuk menderma organ semasa mereka masih hidup. Banduan juga tidak dibenarkan untuk menderma organ melainkan di dalam keadaan tertentu bagi menyelamatkan nyawa ahli keluarga terdekat. Pendermaan dapat dijalankan bergantung kepada di mana dan bagaimana seseorang penderma itu meninggal dunia. Anggota kesihatan yang terlatih akan menilai kesesuaian organ yang ingin didermakan. Individu yang menghidap penyakit berjangkit seperti HIV, Hepatitis B atau C, Syphilis tidak dibenarkan untuk menderma organ. 12 P a g e

13 1.1.3 Proses Pendermaan Organ Dijalankan Rajah 3 : Proses Pendermaan Organ Sumber : Laman Web Rasmi Unit Perkhidmatan Transplan & Pusat Sumber Transplan Nasional 13 P a g e

14 1.1.4 Mati Otak2 Mati otak berlaku apabila tiada aliran darah yang membawa oksigen ke dalam otak termasuk pangkal otak yang mengawal sistem pernafasan dan denyutan jantung. Hal ini terjadi akibat daripada kecederaan ataupun pendarahan dalam kepala yang teruk yang menyebabkan otak menjadi bengkak. Oleh kerana otak berada di dalam rangka kepala yang keras, apabila otak bengkak atau pendarahan dalam kepala yang teruk berlaku, tekanan di dalam kepala akan meningkat dengan mendadak. Ini boleh menjejaskan lagi pengaliran darah yang membawa oksigen ke otak. Tanpa oksigen, otak akan bertambah rosak dan bengkak sehingga akhirnya otak akan mati. Pesakit yang mati otak tidak mempunyai tindak balas dan tidak bernafas tetapi oleh kerana bantuan pernafasan diberi dengan mesin (ventilator) jantungnya masih berfungsi buat seketika. Kematian otak menyebabkan organorgan yang lain akan turut mengalami kerosakan dan akhirnya jantung akan berhenti. Oleh yang demikian, apabila pesakit disahkan mati otak oleh dua orang doktor pakar yang bertauliah melalui dua ujian yang berasingan. Hal ini bermakna pesakit tersebut telah pun meninggal dunia dan mesin pernafasan akan diberhentikan. Ujian pengesahan yang dijalankan adalah mengikut protokol yang diguna pakai di seluruh dunia dan doktor pakar yang mengesahkan kematian otak tidak mempunyai kaitan dengan bidang transplan. 14 P a g e

15 1.1.5 Jenis Jenis Pendermaan Organ 1) Pendermaan Selepas Kematian Pendermaan selepas kematian amat digalakkan kerana ia tidak melibatkan sebarang risiko kepada penderma berbanding pendermaan semasa hidup. Di samping itu, pelbagai jenis organ dan tisu dapat didermakan kepada ramai pesakit yang memerlukan pemindahan organ. Malaysia mempunyai kadar kematian akibat kemalangan jalan raya yang sangat tinggi. Kebanyakan mangsa terdiri daripada golongan muda yang mempunyai tahap kesihatan yang baik. Sekiranya waris kepada mangsa kemalangan ini bersetuju untuk mendermakan organ dan tisu, lebih ramai pesakit yang memerlukan pemindahan organ akan dapat diselamatkan tanpa menunggu masa yang lama. Sehingga kini, lebih daripada 17,000 orang pesakit yang berada dalam senarai menunggu organ terutamanya buah pinggang. Rajah 4 : Sumbangan Seorang Penderma Sumber : Laman Web Rasmi Unit Perkhidmatan Transplan & Pusat Sumber Transplan Nasional 15 P a g e

16 Penderma yang mati otak boleh mendermakan organ iaitu jantung, paruparu, hati, buah pinggang manakala tisu iaitu kornea, injap jantung, tulang dan kulit. Ianya mampu menyelamatkan banyak nyawa dan memberi kehidupan baharu kepada ramai pesakit yang memerlukan. Penderma yang mendermakan dua buah pinggang boleh membantu empat orang pesakit: dua orang yang menerima pemindahan buah pinggang tersebut dan dua orang lagi yang akan mendapat tempat di dalam program dialisis yang dikosongkan. Pendermaan jantung, paruparu dan hati dapat memberi harapan kepada sekurang-kurangnya tiga atau empat pesakit. Pendermaan mata akan memberi penglihatan kepada sekurang-kurangnya dua orang yang buta kerana kerosakan kornea. Manakala tulang yang didermakan boleh dimanfaatkan oleh seramai tiga puluh pesakit yang memerlukan graf tulang untuk menggantikan bahagian tulang yang perlu dibuang kerana barah atau kemalangan dan sekali gus dapat menyelamatkan anggota badan tersebut. Pendermaan kulit digunakan dalam kes kebakaran atau kelecuran bagi mempercepatkan proses penyembuhan serta mengurangkan risiko jangkitan kuman yang boleh mengancam nyawa. 2) Pendermaan Semasa Hidup Penderma organ yang masih hidup hanya boleh mendermakan sebahagian daripada hatinya atau salah satu buah pinggang sahaja. Di Malaysia pendermaan ini terhad kepada ahli keluarga yang terdekat iaitu pasangan kembar seiras, ahli keluarga darjah pertama (first degree relative) dan ahli keluarga darjah kedua (second degree relative), serta pasangan suami isteri. Proses pembedahan ini 16 P a g e

17 mempunyai risiko walaupun rendah dan bakal penderma mesti menjalani pemeriksaan kesihatan yang terperinci terlebih dahulu bagi memastikan tahap kesihatan beliau berada di tahap paling optimum bagi mengurangkan sebarang komplikasi yang mungkin timbul. Selain itu, bakal penderma dan penerima perlu mempunyai keserasian kumpulan darah dan tisu. Rajah 5 : Keserasian Kumpulan Darah dan Tisu Sumber : Laman Web Rasmi Unit Perkhidmatan Transplan & Pusat Sumber Transplan Nasional Bakal penderma perlu menghadiri sesi kaunseling bagi memastikan beliau benar-benar faham tentang risiko pendermaan dan beliau juga akan dinilai dari aspek sosio-ekonomi. Pendermaan perlu dilakukan dengan ikhlas tanpa paksaan atau melibatkan sebarang bayaran. Penderma diberi peluang untuk menarik balik keputusannya untuk menderma sekiranya bertukar fikiran. Pendermaan semasa hidup tidak dibenarkan dari kalangan kanak -kanak di bawah umur atau daripada individu kurang upaya mental melainkan untuk pendermaan sum-sum tulang. 17 P a g e

18 2A Pendermaan Hidup Dari Penderma Yang Tidak Ada Kaitan Keluarga Pendermaan hidup dari penderma yang tidak mempunyai kaitan keluarga tidak dibenarkan kecuali bagi kes-kes tertentu, di mana pesakit tersebut gagal mendapatkan penderma hidup dari kalangan ahli keluarga dan tiada rawatan alternatif dapat diberi untuk menyelamatkan nyawa. Kebiasaannya, kes sebegini hanya melibatkan pendermaan hati. 2B "Unrelated Transplant Approval Committee" (UTAC) Sekiranya anda mahu menderma organ kepada ahli keluarga yang jauh (darjah ketiga ke atas) atau tidak mempunyai pertalian darah, doktor yang bertanggungjawab terhadap anda atau bakal penerima perlu mendapatkan kelulusan daripada Jawatankuasa Meluluskan Transplantasi Tiada Kaitan Kekeluargaan (UTAC) yang dilantik oleh Kementerian Kesihatan Malaysia. Anda akan menjalani sesi penilaian oleh satu jawatankuasa bebas yang dibentuk di bawah jawatankuasa UTAC tersebut dan kelulusan akan diberi berdasarkan penilaian yang dijalankan Pendermaan Tisu Seorang penderma tisu boleh memberi manfaat kepada lebih daripada 35 orang. Mata boleh memulihkan penglihatan pesakit yang mempunyai masalah kornea akibat penyakit mata atau kecederaan pada mata serta kecacatan sejak lahir. Bahagian sklera boleh digunakan untuk pembedahan rekonstruksi mata. Injap jantung boleh dipindahkan untuk menyelamatkan nyawa kanak-kanak yang dilahirkan dengan kecacatan injap jantung dan orang dewasa yang menghadapi masalah kerosakan injap. Kulit boleh 18 P a g e

19 digunakan untuk merawat pesakit yang mengalami masalah kelecuran akibat kebakaran. Ini boleh menggalakkan proses penyembuhan di samping mengurangkan risiko jangkitan yang boleh mengancam nyawa. Tulang diperlukan untuk membentuk graf tulang bagi menggantikan bahagian tulang yang perlu dibuang kerana barah dan kemalangan serta dapat menyelamatkan anggota tubuh badan yang terlibat daripada dipotong Transplan World Health Organization mengistilahkan transplantasi atau transplan sebagai pemindahan sel, tisu atau organ manusia daripada penderma kepada penerima dengan tujuan mengembalikan fungsi-fungsi penting badan. Secara mudahnya, transplan adalah proses memindahkan dan menggantikan organ atau tisu yang tidak berfungsi dengan organ atau tisu yang sihat dan masih berfungsi daripada orang lain. Penyelidikan transplan di peringkat antarabangsa bermula sejak kurun ke-18. Ketika ini, ia merupakan rawatan perubatan rutin untuk kegagalan organ penting seperti jantung, paru-paru, hati dan buah pinggang. Peningkatan pemahaman terhadap kumpulan darah dan kesepadanan tisu antara penderma dan penerima, penggunaan rawatan anti-penolakan serta teknik pembedahan dan penjagaan selepas pembedahan yang lebih baik, kesemuanya menyumbang kepada outcome lebih baik dan pengurangan risiko penolakan, di mana terdapat kemungkinan sistem pertahanan penerima menolak organ yang telah ditransplankan. Perkembangan teknologi perubatan dan peningkatan kesedaran telah menyebabkan masyarakat tidak lagi menganggapnya sebagai taboo, dan semakin ramai berpeluang menjalani hidup yang lebih panjang. 19 P a g e

20 1 ) Pengagihan dan Senarai Menunggu Transplan 1A Senarai Menunggu Organ dan tisu daripada penderma selepas kematian akan dipindahkan kepada pesakit yang sesuai menurut senarai menunggu organ kebangsaan. Terdapat senarai menunggu yang berlainan untuk setiap organ yang boleh didermakan di Malaysia. Mana-mana pesakit yang mengalami kegagalan organ tahap akhir akan dimasukkan ke dalam senarai menunggu sekiranya mereka didapati sesuai untuk menjalani transplantasi organ. Malangnya, pada masa kini terdapat lebih daripada 17,ooo pesakit yang sedang menunggu untuk menjalani pemindahan organ dan jumlah ini semakin meningkat saban tahun. Kesemua organ dan tisu yang didermakan akan diagihkan secara adil dan telus berdasarkan kriteria yang ditetapkan. Antara kriteria tersebut ialah kesesuaian penderma dan penerima melalui kumpulan darah dan saiz tubuh badan keutamaan berdasarkan status klinikal semasa (clinical urgency & status) tempoh dalam senarai menunggu keskes khusus seperti keadaan pesakit yang mempunyai antibodi darah yang tinggi dan faktor lojistik, kewujudan penyakit comorbid yang lain. Seseorang pesakit yang sedang menunggu organ mempunyak hak untuk menolak organ atau tisu yang diagihkan melalui sistem agihan organ kebangsaa. Walaubagaimanapun, beliau akan dikeluarkan daripada senarai menunggu tersebut kecuali dalam keadaan tertentu. Pesakit perlu memohon untuk dimasukkan kembali ke dalam senarai tersebut. 20 P a g e

21 1B Pusat-Pusat Transplan Pemindahan organ, tisu dan sel hanya dapat dijalankan di pusat-pusat transplantasi yang diiktiraf dan menepati piawaian yang ditetapkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia. Semua pembedahan pemindahan organ perlu dijalankan oleh anggota yang terlatih dan rawatan susulan kepada penerima organ akan diberikan dengan sewajarnya. Antara Pusat Transplan di Malaysia ialah, 1. Hospital Kuala Lumpur; 2. Hospital Selayang; 3. Institut Jantung Negara (IJN); 4. Institut Perubatan Respiratori (IPR); 5. Pusat Perubatan Universiti Malaya (PPUM); 6. Hospital Sungai Buloh; 7. Hospital Ampang. 21 P a g e

22 1C Cara Mendaftar Pengikrar Derma Organ Pusat Sumber Transplan Nasional merupakan satu-satunya agensi kerajaan yang mengendalikan rekod data pengikrar pendermaan organ di seluruh Malaysia semenjak tahun Melalui pelbagai proses penaiktarafan, kini agensi ini menjalankan dan mengendalikan proses pendaftaran secara atas talian (online registration). Data pengikrar pendermaan organ dikumpul dan disimpan di dalam satu pangkalan data yang dilindungi di Pusat Data MyLoca, Cyberjaya. Pendaftaran ini bertujuan bagi membolehkan anggota kesihatan memeriksa pendaftaran pengikrar pendermaan organ sekiranya berlaku kematian yang berpotensi untuk pendermaan organ. Ia mungkin dapat membantu di dalam proses mendapatkan kebenaran bertulis daripada pihak keluarga terdekat di dalam membuat apa jua keputusan. Keputusan ahli keluarga dan kebenaran bertulis amat diperlukan di dalam proses pendermaan organ. Anda perlu memberitahu keluarga tentang pendaftaran anda sebagai pengikrar pendermaan organ supaya niat murni anda akan tercapai kelak. 22 P a g e

23 Anda boleh mendaftar sebagai pengikrar melalui kaedah berikut: 1. Mendaftar secara online (klik di sini) 2. Muat turun borang dan cetak (klik di sini) 3. Hubungi talian bebas tol : Lawati atau hubungi Pusat Sumber Transplan yang berdekatan anda: Alamat : Kuala Lumpur - Pusat Sumber Transplan Nasional Unit B-5-1, Wisma Sejarah, Kuala Lumpur. Emel : ntrc@moh.gov.my Tel : / Faks : Rajah 6 : Kad Pengikrar Derma Organ dari Kementerian Kesihatan Sumber : Kajian Lpangan P a g e

24 1.2 PENGENALAN PROJEK Pendermaan organ merupakan satu amalan yang mulia. Ia bukanlah suatu yang baru di Malaysia kerana ia adalah satu kaedah rawatan yang telah diterima ramai di negara kita. Bilangan pesakit yang memerlukan pemindahan organ semakin meningkat dari tahun ke tahun, namun bilangan pengikrar yang ingin menderma setelah kematian masih rendah. Pendermaan organ adalah proses memindahkan organ dan tisu daripada penderma yang masih hidup atau telah meninggal dunia kepada pesakit yang mengalami kegagalan organ tahap akhir. Pemindahan organ (transplan) merupakan kaedah rawatan yang terbukti berkesan dan dapat menyelamatkan nyawa. Pemindahan organ tidak akan berlaku sekiranya tiada penderma. Di Malaysia, hanya penderma yang meninggal dunia secara mati otak sahaja yang boleh mendermakan organ dan tisu. Manakala penderma yang meninggal dunia secara biasa (jantung terhenti) hanya boleh mendermakan tisu. Proses perolehan organ melibatkan pembedahan yang dijalankan oleh pasukan pakar bedah secara steril. Proses ini tidak akan menyebabkan sebarang kecacatan kepada tubuh badan penderma. Selepas pendermaan dijalankan, luka pembedahan akan dijahit dengan sempurna. Pendermaan organ dan tisu boleh dijalankan di kebanyakan hospital kerajaan dan swasta. Bagi individu yang meninggal di rumah, hanya pendermaan mata boleh dijalankan. Dalam konteks Islam, hukum mengenai pemindahan dan pendermaan organ tidak dibincangkan secara khusus dalam sumber utama hukum iaitu al-quran dan al-sunnah. Hal ini kerana pemindahan dan pendermaan organ merupakan perkembangan perubatan yang bermula pada abad ke-18. Walaupun demikian, para ulama Islam sudah membincangkan perkara ini semenjak tahun 1950-an lagi. Di Malaysia, isu pemindahan organ mula dibincangkan pada tahun 1960-an apabila mufti negeri Perlis mengeluarkan fatwa berhubung isu ini pada tahun Pandangan-pandangan yang dikeluarkan oleh ulama islam berkaitan pemindahan organ bersifat ijtihad iaitu ijtihad yang dilakukan berdasarkan pendekatan-pendekatan fikah. Tambahan pula, ia bersangkutan dengan hukum masalah baharu yang tidak tercatat pendapat ulama -ulama terdahulu. 24 P a g e

25 Secara asasnya, hukum pemindahan dan pendermaan organ ialah HARUS. Hal ini kerana pemindahan dan pendermaan organ memenuhi tuntutan memelihara nyawa manusia yang merupakan salah satu daripada maqasid al-syar iyyah (objektif syariah). Terdapat 3 peringkat fatwa iaitu Fatwa Kebangsaan, Fatwa Negeri dan Fatwa Antarabangsa Di Malaysia, isu pemindahan organ telah dibincangkan sejak 1960-an. Hasilnya, fatwa mengenai pemindahan organ telah dikeluarkan pada tahun 1970 oleh Majlis Fatwa Kebangsaan (pada 23 dan 24 Jun 1970) yang menyatakan mata dan pemindahan jantung daripada penderma mati kepada penerima hidup adalah dibenarkan dalam Islam di bawah perkara berikut:- 1) Ia dijalankan dalam keadaan kritikal dan penting di mana kehidupan penerima bergantung kepada pemindahan organ, dan pemindahan yang mempunyai peluang yang tinggi untuk berjaya. 2) Dalam pemindahan jantung, kematian penderma mestilah dipastikan. 3) Tindakan yang perlu hendaklah diambil supaya tidak ada pembunuhan manusia dan perdagangan organ yang terlibat. Kebenaran hendaklah diperolehi daripada penderma sebelum transplantasi (dalam kes-kes kematian biasa) atau dari ahli keluarga (dalam kes-kes kematian akibat kemalangan). Keharusan menderma organ juga terikat kepada syarat-syarat berikut yang bertujuan untuk melindungi semua kepentingan selaras dengan undang-undang Islam seperti tidak memudaratkan penderma yang masih hidup seperti menyebabkan kematian atau hilang upaya (kehilangan pendengaran, penglihatan dan morbility). Selain itu, pemindahan dilakukan dengan kebenaran daripada penderma. Seterusnya, kebenaran diperoleh daripada penderma yang mengikut undangundang dan mampu untuk berbuat demikian. Oleh itu, kebenaran tidak boleh diberikan oleh kanakkanak, pesakit mental yang tidak boleh membuat keputusan rasional, di bawah tekanan atau dipaksa untuk menderma. Seterusnya, pendermaan organ tidak dijalankan dengan cara yang boleh melanggar martabat manusia seperti perdagangan organ. Ia perlu dilakukan atas sebab-sebab altruistic. 25 P a g e

26 Pendermaan organ juga mestilah tidak mendatangkan mudarat yang lebih besar kepada penderma dan penerima organ. Kemungkinan tranplan untuk berjaya perlulah dipastikan terlebih dahulu. Selain itu, pendermaan organ hendaklah dilakukan dengan ikhlas dengan niat untuk membantu kerana Allah SWT dan bukanlah dengan niat yang tersembunyi. Syarat yang mengharuskan menjalani pemindahan organ ialah tidak ada alternatif lain yang boleh menyelamatkan nyawa pesakit. Ini sebagaimana firman Allah SWT yang bermaksud: maka sesiapa terpaksa (kerana darurat) sedang ia tidak mengingininya dan tidak pula ia melampaui batas,maka tidaklah ia berdosa.sesungguhnya Allah maha pengampun,lagi maha mengasihani. (Al-Baqarah:173) Hal ini kerana, hanya dengan satu organ mahupun tisu yang didermakan dan dapat dimanfaatkan oleh penerima, ia boleh mengubah hidupnya seratus peratus; daripada seorang yang bergantung kepada ubat-ubatan ataupun alat-alatan perubatan tertentu untuk hidup kepada seorang yang boleh hidup seperti manusia biasa yang sihat. Pusat Sumber Transplan Negara yang menggunakan slogan A Gift of Life ataupun Anugerah Kehidupan untuk menggalakkan lebih ramai tampil ke hadapan dan mengisi borang untuk menjadi pengikrar penderma organ. Oleh itu, kumpulan kami telah ditugaskan untuk mengkaji sejauh mana tahap pengetahuan atau kesanggupan mahasiswa Universiti Sains Malaysia (USM), Pulau Pinang, untuk menderma organ. Mahasiswa USM kebanyakan berasa takut apabila menyebut perkataan derma organ, mungkin pengetahuan atau kesedaran yang sedikit dalam diri mahasiswa menyebabkan mahasiswa berasa takut dengan pendermaan organ. 26 P a g e

27 1.3 PENYATAAN MASALAH/ISU Pendermaan organ bukanlah perkara yang baharu dalam dunia perubatan di Malaysia. Namun kesedaran dalam kalangan masyarakat Islam mengenai kepentingan melalui kempen menderma organ masih pada peringkat rendah. Hal ini di mana masyarakat khususnya mahasiswa USM masih berada dalam keadaan yang was-was tentang isu pendermaan organ, apatah lagi akan membuat pendaftaran sebagai penderma. Seperti yang diketahui, maklumat memainkan peranan yang sangat penting dalam mempengaruhi keberkesanan sesuatu kempen. Hal ini adalah kerana kejelasan dan ketepatan menyalurkan maklumat kepada masyarakat adalah asas kepada pembinaan dasar yang baik dalam memastikan penerimaan masyarakat. Secara khususnya, dalam kempen derma organ maklumat yang diberikan perlulah memenuhi tiga tujuan utama iaitu memberikan maklumat kepada masyarakat tentang fakta-fakta yang berkaitan dengan pendermaan organ, menunjukkan komitmen kementerian kesihatan dan badan pertubuhan bukan kerajaan untuk mengatasi masalah kekurangan pendermaan organ terutamanya dalam kalangan masyarakat Islam serta untuk memberikan saranan dan maklumat kepada golongan individu tertentu. Oleh itu, bagi memastikan keberkesanan pelan sesuatu kempen, penilaian berterusan haruslah dilaksanakan manakala di peringkat perancangan, penggunaan kaedah kuantitatif akan membantu dalam memahami kumpulan sasaran, membentuk hala tuju sesuatu program, menilai sikap, pengetahuan dan kelakuan pengguna (Kotler & Roberto, 1989). Walaupun masyarakat Islam mengakui bahawa pemindahan organ adalah halal dalam Islam, namun masih ramai antara mereka yang enggan menjadi sebahagian daripada penderma organ. Mahasiswa USM hari ini kurang mendapat pendedahan tentang pendermaan organ dan menyebabkan kurangnya pengetahuan tentang pendermaan organ. Mahasiswa USM terlalu takut apabila mendengar istilah derma organ. Kajian ini dilakukan untuk mencari jumlah mahasiswa yang sangguh untuk menderma organ dengan hati terbuka dan penerimaan mahasiswa tentang pendermaan organ. 27 P a g e

28 1.4 OBJEKTIF KAJIAN 1. Mengenal pasti jumlah mahasiswa yang sanggup menjadi penderma organ. 2. Menganalisis faktor persepsi, tingkah laku, pengetahuan, respon dan kesedaran berkempen yang diberikan oleh mahasiswa. 3. Menilai kesanggupan pelajar dalam pendermaan organ. 1.5 PERSOALAN KAJIAN Terdapat beberapa persoalan yang timbul dalam mengkaji mengenai Pendermaan Organ ini. Antaranya ialah : 1. Berapakah jumlah mahasiswa yang sanggup menjadi penderma organ? 2. Apakah faktor-faktor persepsi, tingkah laku, reaksi serta kesedaran berkempen mempengaruhi mahasiswa dalam pendermaan organ? 3. Adakah pelajar sanggup mendermakan organ mereka? 28 P a g e

29 1.6 SKOP KAJIAN Dewasa ini, mahasiswa nampaknya kurang cakna tentang kelestarian yang melibatkan kemanusian iaitu pendermaan organ yang perlu dilakukan. Oleh itu, kajian ini dijalankan untuk mengetahuan sejauh mana mahasiswa peka terhadap aspek kelestarian manusia iaitu pendermaan organ. Skop kajian ini adalah melibatkan mahasiswa USM yang berlainan bangsa, agama, umur dan lain-lain. Kajian ini dibuat melalui boring soal selidik yang meliputi dari sedi umur, jantina, agama, dan bangsa. Kajian ini berfokuskan tentang tingkah laku, pengetahuan dan kesedaran tentang pendermaan organ, sebagai mahasiswa USM yang berstatus Apex nampaknya masih kurang kesedaran untuk pendermaan organ. 1.7 KEPENTINGAN KAJIAN Kajian pendermaan organ adalah penting supaya dapat memberi sumbangan kepada pihak yang sepatutnya dan masyarakat dalam memperluaskan lagi penyebaran maklumat berkaitan dengan pendermaan organ terutamanya dari aspek agama. Selain itu, kajian ini penting untuk menerangkan dengan lebih jelas tentang kepentingan menderma organ kepada masyarakat melalui kempen yang giat dijalankan. Hal ini adalah supaya ia mampu mengubah sikap serta persepsi masyarakat Islam mahupun bukan Islam terhadap pendermaan organ dan meletakkan niat untuk terus saling membantu sesama manusia serta mengetepikan sentimen agama, bangsa dan keturunan kerana hakikatnya semua manusia diciptakan daripada tanah dan kepada tanah juga manusia akan dikembalikan. 29 P a g e

30 Kajian ini juga penting untuk menyedarkan masyarakat bahawa mereka boleh menyumbang sama ada ketika masih hidup atau sudah meninggal. Ini adalah bertujuan untuk menggunakan organ yang masih boleh berfungsi untuk membantu golongan yang memerlukan dan memastikan bahawa organ itu tidak terbiar begitu sahaja. Di samping itu, kajian tentang pendermaan organ ini penting untuk menjelaskan kepada masyarakat bahawa menderma organ adalah tidak memudaratkan dan tidak mendatangkan keburukan jika masyarakat tahu cara untuk menderma dan bahagian organ yang manakah yang boleh didermakan. Masyarakat juga perlu tahu organisasi yang bertanggungjawab terhadap pendermaan organ dan prosedur untuk melaksanakan 30 P a g e

31 BAB 2 : KAJIAN LITERATUR Menurut Kamus Dewan edisi keempat (2008), derma membawa maksud pemberian wang kepada perkumpulan dan lain-lain. Ia juga membawa maksud pemberian ikhlas dan sedekah kepada orang miskin dan yang memerlukan. Apabila dikaitkan dengan pendermaan organ, pendermaan bermaksud pemberian organ tertentu secara sukarela dan ikhlas daripada penderma kepada pesakit atau penerima yang memerlukannya mengikut syarat-syarat tertentu. Organ bermaksud alat yang mempunyai tugas-tugas tertentu di dalam tubuh manusia (binatang dan sebagainya) dan organ tumbuh-tumbuhan yang berfungsi sebagai alat pembiakan. Pendermaan organ membawa maksud pemberian secara sukarela ataupun pemberian organ secara sukarela dan ikhlas daripada penderma kepada pesakit yang sangat memerlukan organ untuk menjalankan rutin harian dengan sempurna seperti orang lain dengan syarat-syarat tertentu yang mana pemberian ini tidak berlandaskan keuntungan dan ganjaran tertentu. Pendermaan organ dan pemindahan organ melibatkan pertukaran tisu atau organ yang tidak berfungsi. Organ yang masih berfungsi akan dipindahkan daripada orang yang telah disahkan mati secara klinikal ataupun dikenali dengan nama mati otak. (Noorziela Binti Arifin, 2011) 31 P a g e

32 Pengambilan sesuatu organ bukanlah semudah yang disangkakan. Organ yang diambil ialah apabila syarat-syarat yang ditetapkan mencukupi. Antaranya yang paling besar isunya ialah apabila seseorang pesakit mengalami isu mati otak atau juga dipanggil brain death kebiasaan pesakit kematian otak akan dipasangkan dengan alat life support system. Alat yang dimaksudkan di sini ialah alat ventilator darah ke seluruh tubuh badan melainkan otak. Ini bermaksud apabila alat ventilator dimatikan, hal ini pasti akan menyebabkan kematian pesakit yang hanya bergantung harapan kepada mesin tersebut. Menurut (Mohd Fauzi Bin Mustaffa dan Abdul Monir Bin Yaacob, 1998) mengikut pandangan perubatan pesakit tersebut tidak mempunyai apa-apa harapan kerana otak sudah mati dan seterusnya menyebabkan otak tidak dapat mengarahkan perjalanan jantung dan pernafasan. Alat pernafasan ini dapat mengambil peranan otak dalam meneruskan proses pernafasan dan perjalanan darah yang normal dan pesakit hanya hanya bergantung kepada mesin ini untuk terus hidup sehingga otaknya dapat pulih kembali yang merupakan satu perkara yang mustahil berlaku kerana otak adalah merupakan organ yang tidak dapat dibaik pulih apabila berlaku kemalangan dan kecacatan yang teruk yang memusnahkan bahagian yang mengawal pernafasan dan perjalanan darah. Dalam erti kata lain, tanpa alat ventilator pesakit ini akan mati pada bila-bila masa sahaja kerana jantung dan pernafasan akan berhenti sebaik sahaja alat tersebut dimatikan. 32 P a g e

33 Marcer (2013), berpendapat bahawa pendermaan organ adalah sesuatu yang kompleks dan sensitif. Hal ini adalah disebabkan oleh etika, perundangan dan faktor sosial selain daripada perbezaan pandangan mengenai pendermaan organ oleh kelompok masyarakat tertentu. Beliau juga berpendapat bahawa walaupun kadar pendermaan organ telah meningkat, namun masih terdapat jurang yang ketara terhadap permintaan dan bekalan organ. Pesakit yang terdiri daripada pelbagai kategori bangsa, umur dan jantina menderita sementara menunggu organ daripada penderma. Walaubagimanapun, bukanlah mudah untuk mendapatkan penderma yang sesuai jika dibandingkan untuk menderma wang daripada organ mereka sendiri. Selepas pemindahan organ, seseorang individu dapat meneruskan kehidupan yang lebih baik. Organ donation is a complex and sensitive area. It is complicated by ethical, legal and social factors, as well as differing views about consent. Although organ donation rates have risen, there continues to be a significant gap between organ supply and demand. Despite previous calls for a change to the opt-in consent system used in England, and the move towards presumed or opt-out consent in Wales, the Organ Donation Taskforce rejected any such policy change in England, in favour of improving the infrastructure and systems surrounding organ donation. This article examines the various systems of consent for organ donation and strategies for improving organ donation rates. 33 P a g e

34 Rekod oleh Pusat Sumber Transplan Nasional (PTSN) menyatakan bahawa lebih 6500 pesakit di seluruh negara yang masih menunggu organ untuk didermakan terutama kumpulan kritikal yang amat memerlukan buah pinggang, jantung, hati dan paru-paru. Pada masa yang sama, ramai juga yang nekad ke luar negar untuk mendapatkan sendiri organ yang dikehendaki walaupun terdapat pelbagai risiko seperti penipuan oleh sindiket penjualan organ antarabangsa. Sumber daripada Berita Harian pada 27 Mei 2006 dilaporkan oleh Ketua Penyelaras Transplan PTSN, Dr Lela Yasmin Mansor berkata hal ini kerana ada yang terpaksa menunggu terlalu lama untuk mendapatkan organ sumbangan rakyat tempatan. Beliau berkata PTSN menerima laporan ada pesakit mencari sendiri bekalan organ di luar negara terutama China dan India selepas terlalu menunggu terlalu lama sumbangan penderma tempatan. Objektif kajian ini adalah untuk mengkaji sikap dan tahap penerimaan mahasiswa terhadap isu pendermaan organ. Kekurangan penderma organ dalam kalangan masyarakat merupakan antara masalah yang telah lama membelenggu Malysia. Pelbagai inisiatif telah dijalankan oleh pihak kerajaan mahupun bukan kerajaan untuk menangani masalah ini namun hal ini masih belum boleh diatasi sepenuhnya. Situasi semasa ini merupakan fenomena yang serius di mana bilangan pesakit yang memerlukan organ semakin meningkat manakala bilangan penderma organ adalah jauh lebih rendah sekaligus tidak dapat memenuhi keperluan permintan organ yang dikehendaki oleh pesakit. 34 P a g e

35 Rajah 7 : Data Penderma Mengikut Kaum di Malaysia Sumber : Laman Web Rasmi : Unit Perkhidmatan Transplan & Pusat Sumber Transplan Nasional Sehingga 31 Julai 2010 terdapat pengikrar pendrma organ dan tisu yang telah mendaftar (laporan Pusat Sumber Transplan Nasional). Daripada jumlah ini seramai (58%) ialah pengikrar berbangsa Cina diikuti pula dengan bangsa India iaitu (23.7%), Melayu seramai (15.4%), bangsa-bangsa lain iaitu (2.8%) dan selebihnya tidak diketahui bangsanya. Jumlah penderma organ dari kalangan bangsa Melayu masih lagi rendah walaupun aliran semasa menunjukkan peningkatan dari tahun ke tahun. Selain itu, jika dibandingkan dengan negara-negara lain, Malaysia masih lagi jauh ketinggalan dalam mendapatkan bilangan penderma organ sebenar. 35 P a g e

36 Rajah 8 : Penurunan Derma Organ pada Tahun 2010 Sumber : Laman Web Rasmi : Unit Perkhidmatan Transplan & Pusat Sumber Transplan Nasional Sebagaimana yang dinyatakan oleh Datuk Dr. Zaki Morad Mohd Zaher, Presiden Persatuan Transplantasi Kebangsaan (Utusan Malaysia, 12 Disember 2005:12) purata penderma hanyalah seorang penderma bagi setiap sejuta rakyat. Perkara ini merupakan purata yang sangat minimum berbanding dengan kadar Eropah yang sesetengah negaranya mencatat sehingga 30 hingga 35 penderma bagi setiap juta rakyat seperti Sepanyol yang mencatat 34 orang penderma bagi sejuta rakyatnya. Bagi negara-negara lain, misalnya Belgium, 28 orang bagi setiap juta penduduk Perancis, 25 orang bagi setiap juta, Amarika Syarikat, 25 orang bagi setiap juta rakyat, Austria dan Itali mencatat 21 orang bagi setiap juta rakyat (Sanz, 2007). 36 P a g e

37 Rajah 9 : Peratusan Derma Organ Mengikut Bangsa Tahun 2015 di Malaysia Sumber : Laman Web Pusat Sumber Transplan Nasional Umumnya,rakyat Malaysia yang rata-ratnya beragama Islam kurang menerima konsep pendermaan organ iaitu didapati bahawa hasil dapatan daripada 200 responden menunjukkan bahawa seramai 3 orang ataupun 1.5% sahaja yang telah berikrar menjadi pengikrar penderma organ manakala seramai 197 orang bersamaan dengan 98.5% belum lagi mendaftar sebagai pengikrar penderma organ. Di samping itu,seramai 119 orang responden (59.5%) berbangsa Melayu dan beragama Islam tidak berniat untuk menjadi pengikrar penderma organ. 81 orang daripada 200 responden pula didapati tidak berniat untuk menjadi penderma organ ataupun berperasaan dengan 40.5%.(Hasfazila Lisa,2015) 37 P a g e

38 Organ manusia merupakan anugerah yang sangat bernilai dalam kehidupan. Sehingga hari ini, beribu-ribu nyawa telah berjaya diselamatkan melalui pemindahan organ dengan harapa mereka dapat menikmati kualiti hidup yang lebih baik. Walaubagaimanapun, perkembangan pesat dalam pemindahan teknologi akan menjadi sia-sia jika bekalan organ yang diperlukan masih terhad dan prosedur pemindahan organ tidak dapat mengambil tempat sewajarya. Masalah kekurangan organ yang juga merupakan masalah global turut dihadapi oleh Malaysia. Walaupun pelbagai kempen dan usaha telah diperkenalkan oleh pihak berkuasa Malaysia, masalah ini masih tidak dapat diselesaikan dan masih menemui jalan buntu (Farah Salwani Muda, 2012) Seperti yang diketahui, maklumat memainkan peranan yang sangat penting dalam mempengaruhi keberkesanan sesuatu kempen. Hal ini adalah kerana ketepatan menyalurkan maklumat kepada masyarakat adalah asas kepada pembinaan dasar yang baik dalam memastikan penerimaan. Secara khususnya, dalam kempen derma organ,maklumat yang diberikan perlulah memenuhi tiga tujuan utama iaitu memberiakan maklumat kepada masyarakat tentang fakta-fakta yang berkaitan dengan pendermaan organ, menunjukkan komitmen kementerian kesihatan dan badan pertubuhan bukan kerajaan untuk mengatasi asalah kekurangan pendermaan organ terutamanya dalam kalangan masyarakat Islam serta untuk memberikan saranan dan maklumat kepada golongan individu tertentu. Oleh itu, bagi memastikankeberkesanan perjalanan sesuatu kempen, penilaian berterusan haruslah dilakukan manakala di peringkat perancangan, penggunaan kaedah kuantitif akan membantu dalam memahami kumpulan sasaran, membentuk halatuju sesuatu program,menilai sikap,pengetahuan dan kelakuan pengguna.(kotler&roberto,1989). 38 P a g e

39 Literacy campaigns, family planning, and programs to combat teenage pregnancy, drug abuse, and AIDS represent only a fraction of the social campaigns launched by agencies throughout the world in an effort to change public behavior. These agencies hope that social campaigns may be the way to achieve social goals without repressive legislation, costly incarceration, or the resigned acceptance of defeat by society's ills. The process of effectively influencing the beliefs, attitudes, and actions of individuals relies on communicating the right kinds and mix of offers, facilities, information, and promotion to target markets. The authors present new techniques for setting measurable objectives, researching the needs of different target markets, preparing appropriate products, services, and promotions, controlling ongoing performance, and assessing results. However, as Kotler and Roberto caution, social policy managers must also reconcile their proposed campaign features with the capabilities of their own organization and the political realities surrounding them. Hasil kajian oleh Normawati Ahmad, Faridah Ibrahim, Normah Mustaffa dan Chang Peng Kee, 2011 pencarian maklumat pendermaan organ dan tisu dalam pengikrar penderma organ merupakan satu tinjauan awal menunjukkan dalam usaha mencari maklumat,media memainkan peranan yang efektif sebagai alat untuk menyampaikan maklumat kepada masyarakat. Kajian ini mendapati maklumat pendermaan organ dan tisu yang dicari atau diperoleh melalui surat khabar, televisyen, poster dan risalah lebih banyak mendapat perhatian daripada medium lain.maklumat yang disebarkan melalui medium lain seperti billboards dan promosi di pawagam tidak begitu menarik perhatian responden. Hal ini mungkin disebabkan kekerapan kepada pendedahan kepada maklumat yang disebarkan melalui medium tersebut adalah lebih rendah berbanding medium 39 P a g e

40 lain.risalah dan poster yang sering dianggap sebagai media kecil didapati lebih digunakan berbanding internet, radio, majalah dan buku. Oleh itu,jika medium ini digunakan optimum bersesuaian dengan peranan dan fungsinya,besar kemungkinan ia dapat memainkan peranan dengn lebih efisyan lagi.tentang penggunaan saluran peribadi,kajian iini mendapati bahawa anggota kesihatan dan doktor merupakan pilihan pertama dan kedua untuk mendapatkan maklumat diikuti dengan rakanrakan.rakan-rakan boleh dianggap sebagai saluran alternatif dalam menyampaikan maklumat berkaitan pendermaan organ manakala doktor dan anggota kesihatan masih lagi diberikan kepercayaan yang utama oleh responden.sehubungan itu,pengkaji doktor mahupun anggota kesihatan perlu meningkatkan lagi pengetahuan yang mendalam tentang maklumat pendermaan organserta memprertingkatkan kemahiran komunikasi dengan orang ramai untuk menarik lebih ramai lagi anggota masyarakat untuk menjadi pengikrar penderma organ.tumpuan kepada maklumat amat penting. Ukuran tumpuan kepada maklumat memberiakan gambran bahawa seseorang memberikan tumpuan kepada maklumat dan memberi implikasi untuk memproses maklumat berkenaan. 40 P a g e

41 BAB 3 METODOLOGI KAJIAN 3.1 PENGENALAN Menurut Kamus Dewan Edisi keempat, metodologi bermaksud sistem yang merangkumi kaedah dan prinsip yang digunakan di dalam sesuatu kegiatan, disiplin dan sebagainya. Metodologi juga bermaksud sains atau kajian mengenai kaedah, terutama dalam bidang ilmiah. Ia juga boleh bermaksud sebagai suatu ilmu mengenai kajian dalam mentadbir sesuatu bagi mencapai matlamat yang dirancang. Kumpulan kami menjalankan kajian berkaitan dengan pendermaan organ dalam kalangan mahasiswa, mahasiswi dan kakitangan USM. Kaedah yang digunakan oleh kumpulan kami ialah soal selidik dan temu bual. Kumpulan kami juga telah membuat rujukan daripada internet serta membuat sedikit ulasan daripada buku, artikel dan rujukan internet tersebut. METODOLOGI PENGUMPULAN DATA DATA ANALISIS KESIMPULAN Rajah 10 : Carta Aliran Pelaksanaan Projek Menggunakan Kaedah Kajian Sumber : Kajian Lapangan P a g e

42 3.2 REKA BENTUK KAJIAN Penyelidikan kumpulan ini berdasarkan penyelidikan kuantitatif. Hal ini demikian kerana pengumpulan data tentang bilangan mahasiswa, mahasiswi dan kakitangan USM yang ingin menderma organ berbentuk angka. Daripada angka yang diperoleh akan dianalisis lebih lanjut dalam analisis data. Pendekatan kuantitatif ialah penyelidikan yang menekankan fenomenafenomena objektif dan dikawal melalui pengumpulan dan analisis data. 3.3 INSTRUMEN KAJIAN Pemerhatian Bagi mengetahui tingkah laku dan respon mahasiswa terhadap pendermaan organ telah dijalankan secara pemerhatian asas semasa pembukaan pameran yang dijalankan pada 9 November 2016 di hadapan Perpustakaan Hamzah Sendut 1. Untuk mengetahui respon mahasiswa, laungan perkataan derma organ telah dilaungkan semasa pameran apabila setiap kali pelajar lalu di hadapan meja pameran. Melalui pemerhatian yang dibuat, rata-rata takut mendengar perkataan derma organ melalui reaksi muka dan tingkah laku mereka Soal Selidik Bagi mengetahui tahap pengetahuan mahasiswa, mahasiswi dan kakitangan USM tentang kempen derma organ ini, kumpulan kami telah menjalankan satu kajian soal selidik. Kajian ini dijalankan dengan mengedarkan borang soal selidik yang mengandungi 5 kategori soalan sewaktu pembukaan booth WSU 101 yang diadakan di bahagian hadapan Perpustakaan Hamzah Sendut 1 (PHS 1) dan didalam 42 P a g e

43 kelas di 10 pusat pengajian yang berbeza menyebabkan kajian ini tidak bias kepada kelompok tertentu. Berdasarkan jawapan yang telah diberi oleh mahasiswa, mahasiswi dan kakitangan USM, kumpulan kami dapat membuat analisis tentang persepsi, tingkahlaku, nilai kesedaran mahasiswa, mahasiswi dan kakitangan USM tentang kempen derma organ ini. Analisis kami ini dinyatakan dalam data yang ditunjukkan di bab yang seterusnya Temu Bual Temubual bermaksud perbualan dua hala yang bertujuan untuk mengumpul maklumat kajian. Melalui kaedah ini, kami dapat menemu bual ketua bahagian yang menjaga bahagian derma organ di Hopital Pulau Pinang. Daripada beliau, kami memperoleh pengetahuan dalam maklumat pendermaan organ untuk diceritakan kepada mahasiswa di USM semasa pameran berlangsung. Kaedah temubual dijalankan kepada mahasiswa USM bagi melihat kesedaran, persepsi, kefahaman dan faktor-faktor yang berkaitan dengan pendermaan organ. Melalui temu bual yang dijalankan, pengkaji dapat mengenal pasti elemen-elemen tersebut untuk dikaitkan dengan penerimaan pendermaan organ. Reaksi responden dapat memberi input bagi mengukuhkan hasil kajian ini. 43 P a g e

44 Rajah 11 : Responden mengisi boring soal selidik yang telah disediakan. Sumber : Kajian Lapangan 2016 Rajah 12 : Sesi Penerangan Sedang Diberikan Salah Seorang Ahli Kumpulan Sumber : Kajian Lapangan P a g e

45 Rajah 13 : Sesi Penjagaan Booth pada Hari Pembukaan Pameran Sumber : Kajian Lapangan CARA ANALISIS DATA Pada peringkat akhir kajian ini telah dijalankan dengan menganalisis data secara deskriptif (menghurai) daripada soal selidik dan penilaian ujian untuk menghasilkan laporan kajian. Data yang diperoleh dianalisis dengan menggunalan 3 skala seperti berikut: SKALA YA TIDAK TIDAK PASTI Jadual 1 : Skala yang Digunakan dalam Soal Selidik Sumber : Kajian Lapangan P a g e

46 3.5 SUBJEK KAJIAN Kajian ini dijalankan dengan bantuan pihak Hospital Kerajaan Pulau Pinang. Kami telah bekerjasama dengan pihak hospital untuk melakukan kajian tentang pendermaan organ di Universiti Sains Malaysia. Umum tidak mengetahui bahawa setiap hari akan ada bilangan penderma organ direkodkan di Hospital Kerajaan Pulau Pinangs sama ada dalam kalangan warga USM mahupun orang luar yang mendapatkan perkhidmatan kesihatan di Hospital Kerajaan Pulau Pinang. Proses pengumpulan data penderma organ akan dibuat pada masa lapang pelajar mengikut waktu pejabat dan di bawah seliaan seorang ketua jururawat di Hospital Kerajaan Pulau Pinang yang akan mematuhi proses tersebut. 3.6 KUMPULAN SASARAN Kumpulan yang kami sasarkan untuk kempen derma organ ini merupakan mahasiswa dan mahasiswi USM tanpa mengira jantina, agama dan umur. Ahli dalam kumpulan kami telah pergi ke Hospital Kerajaan Pulau Pinang untuk mendapatkan kebenaran untuk menjemput jururawat atau doktor untuk berada bersama kami ketika pembukaan booth WSU 101. Mereka datang menjenguk pameran yang telah dibuat untuk mengetahui kekurangan dan menambah informasi yang boleh di edarkan kepada pelajar. Selain itu, kakitangan di Hospital Kerajaan Pulau Pinang juga membantu dengan memberi kebenaran untuk kami menggunakan peralatan milik hospital seperti poster, brochure, borang ikrar derma organ dan sebagainya. Namun begitu, terdapat juga kekangan yang kami hadapi dalam melakukan kajian kami ini. tetapi kami dapat menyelesaikannya kerana kami bekerjasama melakukan tugas. 46 P a g e

47 3.7 TUGASAN AHLI KUMPULAN Bagi menyempurnakan kempen derma organ ini, semua tugasan untuk ahli kumpulan telah dilakukan melalui pembahagian tugas secara persetujuan bersama. Kami telah berbincang dan menerima setiap tugas bagi bahagian-bahagian tertentu semasa menjalankan kajian ini supaya lebih mudah gerak kerja. Sehubungan itu, Siti Aishah binti Azman telah dilantik sebagai ketua kumpulan dan ditugaskan sebagai pemantau bagi memastikan kajian ini berjaya dan berjalan dengan lancar tanpa sebarang masalah. Beliau juga perlu memastikan setiap gerak kerja dilakukan dengan betul dan disiapkan pada masa yang ditetapkan. Ahli kumpulan lain pula menerima dan mendengar arahan ketua kumpulan agar memastikan kejayaan dan kelancaran kajian ini dengan sempurna seterusya mencapai objektif kajian. Akhir sekali, dengan kerjasama semua ahli kumpulan, kajian ini disempurnakan oleh semua ahli yang diberi tugas masing-masing tanpa ada sebarang bantahan. Pembahagian tugas bagi setiap kerja adalah seperti berikut : No Nama Tugas 1. Siti Aishah Binti Azman (127861) Pembinaan objektif dan persoalan Membina soalan boring soal selidik Bahagian A dan B Meminta bantuan daripada GH dalam pemberian poster Mengedar boring soal selidik dan boring pengikrar derma organ Mengira jumlah data soalan selidik 47 P a g e

48 Membentangkan laporan pada 29/11/2016 Mengurus perjumpaan perbincangan ahli kumpulan setiap 2 ke 3 minggu sekali Menyediakan slide untuk pebentangan Mengedit, mencetak, membinding dan hantar pada kali pertama 2. Shahrul Azuan Bin Muhamad (125502) Mengedar boring soal selidik Menganalisis dapatan kajian Bahagian B Membina graf bagi latar belakang demografi responden 3. Syazwan Syuwari Bin Sahidan Menyediakan bahagian perbincangan kajian (118584) 4. Nur Shafiza Ruzaima Binti Baharu (124580) Menganalisis dapatan kajian Bahagian C Menjadi peneman semasa membuat lawatan ke GH 5. Siti Aisyah Binti Mohd Tupar (118905) Menghias meja pemeran Menganalisis bahagian demografi responden Menyenaraikan masalah dan isu kajian Mengedit dan membetulkan peratusan dalam pengiraan 6. Nurul Fatihah Binti Ramli (126551) Menghias meja pemeran Membentangkan laporan pada 29/11/2016 Menganalisis bahagian D dan E 48 P a g e

49 7. Nur Anati Amirah Bt Mohd Kamal (130082) Menghias meja pemeran Menyediakan bahagian sorotan karya Kesimpulan dan cadangan 8. Mohamad Amirul Bin Abdullah (124526) Membuat pengenalan, skop kajian Membina soal selidik Mencetak, membinding laporan dan hantar selepas pembetulan 9. Siti Nurul Ilyani Binti Ismail (124167) Menyediakan bahagian kepentingan kajian Menyediakan kaedah kajian 10. Pang Ze Wei (126403) Menyediakan pembinaan graf bagi setiap bahagian dapatan Buat penghargaan Jadual 2 : Pembahagian Tugas Dalam Kumpulan Sumber : Kajian Lapangan P a g e

50 Rajah 14 : Gambar Ahli Kumpulan 30 Sumber : Kajian Lapangan P a g e

51 3.8 CARTA ALIRAN TUGASAN WSU 101 PERJUMPAAN 1 : MENGAMBIL GAMBAR KUMPULAN DI HADAPAN CGSS MEMINTA KERJASAMA DARI PIHAK HOSPITAL KERAJAAN PULAU PINANG DALAM PAMERAN PERJUMPAAN 2 : MEMBAHAGIKAN TUGASAN REPORT FASA 1 MEMBENTUK SOALAN SOAL SELIDIK BAGI MENJAWAB PERSOALAN BAGI MENCAPAI OBJEKTIF PERJUMPAAN 3 : MEMILIH SOALAN TERBAIK UNTUK DITANYAKAN DALAM BORANG MENYEDIAKAN BAHAN-BAHAN DAN MENGHIAS MEJA PAMERAN PADA MALAM SEBELUM HARI PAMERAN BERLANGSUNG PADA KEESOKANNYA MENJALANKAN KEMPEN, MENARIK PELAJAR UNTUK MENGISI BORANG SOAL SELIDIK, PENGIKRAR DAN MEMBERIKAN PENERANGAN MENJAGA MEJA PAMERAN BERGILIR-GILIR DENGAN 10 ORANG AHLI KUMPULAN MENGEMAS MEJA PAMERAN PADA JAM 4.30 PETANG MENGEDARKAN LEBIHAN BORANG SOAL SELIDIK KE 10 PUSAT PENGAJIAN USM INDUK MENGUMPUL JUMLAH 100 BORANG DARIPADA 103. SEBANYAK 3 BORANG TELAH ROSAK MENGIRA JUMLAH DAN PERATUSAN SETIAP SOALAN DALAM BAHAGIAN A,B,C,D,E PERJUMPAAN 4 : MEMBERIKAN DATA ANALISIS KEPADA AHLI KUMPULAN DAN MELAKUKAN PEMBINAAN GRAF SERTA HURAIAN DAPATAN PERJUMPAAN 5 : MEMBINA SLIDE PEMBENTANGAN DAN SEDIKIT LATIHAN MEMBENTANGKAN HASIL PROJEK DALAM DEWAN SK 3 MENERUSKAN PENAMBAHBAIKAN HASIL KAJIAN, DAN EDIT PERJUMPAAN 6 : MENGUTIP YURAN DARIPADA AHLI DAN MEMINTA PANDANGAN AHLI UNTUK PENAMBAHBAIKAN DALAM HASIL DAPATAN MENGHANTAR HASIL LAPORAN DI PEJABAT CGSS Rajah 15 : Carta Aliran Tugasan WSU 101 Sumber : Kajian Lapangan P a g e