Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve

Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve

Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve World Vision Stephanie Delaney Konsulente Ndërkombëtare për Mbrojtjen, Pjesëmarrjen, të Drejtat dhe Mirëqenien e Fëmijëve. Janar 2013

Raport studimor Të gjitha të drejtat e këtij publikimi janë të rezervuara. Asnjë pjesë e këtij publikimi nuk mund të kopjohet në asnjë formë pa lejen paraprake të World Vision. Copyright World Vision Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 2

Mirënjohje Falënderime u takojnë një sërë pjesëtarëve të stafit të World Vision-it, i cili ka kontribuar në këtë studim, duke siguruar mbështetje logjistike, duke ndihmuar për zhvillimin e metodologjisë dhe komentimin e draft-raportit. Këtu përfshihet veçanërisht: Ridiona Stana, Dea Haxhi, Terrence Jantzi, Alfred Nurja dhe Erisa Yzeiraj. Një sërë përfaqësuesish nga agjencitë e tjera i kanë kushtuar gjithashtu bujarisht kohë dhe kanë kontribuar me pikëpamjet dhe ekspertizën e tyre. Kjo është pranuar me mirënjohje ndaj Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve (Shqipëri), UNICEF Shqipëri, Koalicioni BKTF, Partnere për Fëmijët, Save the Children dhe Terre des hommes në Shqipëri. Së fundi, vlerësim u takon atyre, të cilët morën pjesë në studim: punonjësve të mbrojtjes së fëmijëve, anëtarëve të ekipeve multidisiplinore, organizatave dhe OJF-ve vendore, si dhe, sigurisht, prindërve dhe fëmijëve. 3 Janar 2013

AkRoNiMet / ShkuRtiMet e përdorura NJMF - Njësia për Mbrojtjen e Fëmijëve pmf - Punonjës i Mbrojtjes së Fëmijëve NJDF - Njësia për të Drejtat e Fëmijës protokolli - Protokolli i Punës për Punonjësit e Mbrojtjes së Fëmijëve, i zhvilluar nga Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Terre des hommes dhe UNICEF (2010) AS - Administratori Social ShSSh - Shërbimi Social Shtetëror Agjencia shtetërore/shteti - Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave Agjencia për Fëmijë të Fëmijëve Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 4

pasqyra e lëndës Mirënjohje... 3 Akronimet / shkurtimet e përdorura... 4 Përmbledhje ekzekutive... 6 Historiku dhe konteksti i studimit... 8 Qëllimi i studimit... 8 Metodologjia dhe periudha e shqyrtimit... 10 Mbledhja e të dhënave në terren... 10 Kufizimet e këtij studimi... 12 Finalizimi i raportit të studimit... 13 NJMF-të dhe konteksti i Shqipërisë... 14 Gjetjet dhe vëzhgimet nga studimi... 17 Kontributi për mbrojtjen e fëmijëve dhe zhvillimin e Sistemit Kombëtar të Mbrojtjes së Fëmijëve... 17 Burimet dhe ofrimi i shërbimeve... 20 Kapacitetet e stafit... 23 Mbikëqyrje dhe mbështetje... 25 Monitorimi dhe vlerësimi... 25 Duke punuar në partneritet... 27 Punë në shumë agjenci... 27 Përfshirja dhe angazhimi me përdoruesit e shërbimit... 28 Cilësia dhe fusha e shërbimeve... 30 Rolet dhe përgjegjësitë konkurruese... 30 Aksesimi dhe ankesat... 31 Përshtatshmëria me nevojat... 32 Dokumentimi... 32 Rekomandimet për veprimet prioritare... 34 Analizë e çështjeve substanciale, si dhe e rekomandimeve / veprimeve të nevojshme (sipas kornizës së termave të referencës)... 36 Shtojca A - Dokumentet e rishikuara... 38 Shtojca B - mjetet e punës... 39 Shtojca C - Të dhëna sasiore të menaxhuara nga NJMF-ja... 48 5 Janar 2013

përmbledhje ekzekutive Duke punuar në Shqipëri që nga viti 1999, dhe përmes aktiviteteve programuese për mbrojtjen e fëmijëve (NJMF) që prej vitit 2008, në vitin 2012 është bërë i mundur krijimi dhe zhvillimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve. World Vision vendosi të mandatonte një studim për të sintetizuar pikëpamjet dhe përvojat e atyre që janë më ngushtësisht të lidhur me NJMF-të. Kjo është kryer në këtë kohë pjesërisht për të ndihmuar World Vision-in në ciklin e tij programues, por edhe për të kontribuar në përpjekjet për zhvillimin e mëtejshëm dhe zgjerimin e modelit të NJMF-ve në të gjithë vendin - në përputhje me strategjinë aktuale për Shqipërinë. Modeli i NJMF-ve, i prezantuar për herë të parë nga UNICEF-i, është identifikuar në vlerësimet e mëparshme (në vitin 2009) si një model i qëndrueshëm për mbrojtjen e fëmijëve, dhe si një element i rëndësishëm në zhvillimin e një sistemi të mbrojtjes kombëtare të fëmijëve. Situata në Shqipëri është disi unike, në kuptimin që, në vend që NJMF-të të jenë përgjegjësi e një ministrie ose e një departamenti të veçantë, ato janë nën drejtimin dhe kontrollin e kryetarëve individualë të bashkive / komunave ku ato ndodhen. Pavarësisht se Ligji për Mbrojtjen e Fëmijëve (2010) thekson se NJMF-të duhen ngritur në secilën bashki e komunë, nuk duket të ketë asnjë detyrim absolut për ta bërë këtë. Përveç kësaj, nuk ka asnjë dispozitë financiare për krijimin dhe drejtimin e NJMF-ve, dhe çdo bashki / komunë pritet të identifikojë buxhetin e duhur për këtë shërbim. Pasoja kryesore e kësaj veçorie është se nuk ka shërbim universal në të gjithë Shqipërinë dhe se NJMF-të mund të jenë lehtësisht të prekshme nga ndryshimet në prioritetet vendore. Edhe pse standardet dhe procedurat janë zhvilluar tashmë, të përfshira kryesisht në Protokollin e Punës për Punonjësit për Mbrojtjen e Fëmijëve 1, ato nuk janë të detyrueshme për t u zbatuar. Kjo do të thotë se ekziston një ndryshim i madh mes NJMF-ve 2. Kjo është e gërshetuar edhe me një mungesë inspektimi dhe monitorimi. Pavarësisht nga këto kufizime, të gjithë ata që janë përfshirë në studim, ishin fuqimisht të mendimit se NJMF-të kishin dhënë kontribut për rritjen e mbrojtjes së fëmijëve. Kjo konsiderohej si më fort e lidhur me krijimin e hapësirës dhe të një forumi për të diskutuar mbrojtjen dhe mirëqenien e fëmijëve, krahas zhvillimit të rrjeteve / ekipeve multidisiplinore për të adresuar tërësisht rastet e abuzimit të fëmijëve. Megjithatë mbeten pengesa të konsiderueshme të mbështetjes efektive për fëmijët në rrezik, për shkak të mungesës së shërbimeve të specializuara, të tilla si: ndërhyrja psikologjike dhe kujdesi i duhur alternativ, plus skema mbrojtjeje tërësore sociale, për fëmijët më në nevojë. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) Theksi tani vihet mbi përhapjen e modelit të NJMF-ve në të gjithë Shqipërinë. Mbështetje për ngritjen dhe zhvillimin e NJMF-ve është ofruar kryesisht nga OJF-të dhe UNICEF-i, por me 1. Protokolli vetë nuk përmban standarde, por parashtron procedurat dhe udhëzimet e pritshme për t u zbatuar. 2. Kjo edhe pse disa programe me shumë aktorë, si për shembull MARIO, kanë zhvilluar trajnime të përbashkëta për të reduktuar divergjencat dhe për të rritur konsekuencën. Sidoqoftë, jo të gjitha NJMF-të janë përfshirë në trajnime. 6

krizën e tanishme ekonomike, e shoqëruar kjo me largimin e donatorëve nga Shqipëria, për shkak të procesit të aderimit të saj në BE, si nevojë urgjente paraqitet zhvillimi i strukturave dhe i mekanizmave për të siguruar qëndrueshmërinë (dhe cilësinë) e NJMF-ve. Theks i vihet rolit të Agjencisë Shtetërore për Fëmijët në drejtimin e ngritjes dhe vënies në funksionim të NJMF-ve. Megjithatë, vetë Agjencia Shtetërore është relativisht e themeluar kohët e fundit dhe ka një gamë të gjerë prioritetesh konkurruese. I panjohur ende është ndikimi i reformës në vazhdim i Shërbimeve Sociale. Deri më tani, kjo reformë dhe zhvillimi i modelit të NJMF-ve duket të jenë dy procese paralele. Bashkëpunimi i ngushtë dhe koordinimi mes NJMFve dhe Shërbimeve Sociale - veçanërisht në aspektin e planifikimit në nivel rajonal - janë tepër të rëndësishme për planifikimin dhe racionalizimin / maksimizimin e burimeve dhe shërbimeve. 7 Janar 2013

historiku Dhe konteksti i StuDiMit qëllimi i StuDiMit World Vision ka mbështetur NJMF-të në Shqipëri që nga viti 2008, përmes një morie të përzierë burimesh financiare dhe mbështetëse, dhe ndërtimi kapacitetesh 3. Një theks i rëndësishëm i është vënë gjithashtu advokimit për fuqizimin dhe zgjerimin e sistemit të mbrojtjes së fëmijëve, duke përfshirë NJMF-të dhe reformën e shërbimeve për fëmijët dhe familjet. Kjo është kryer në bashkëpunim me partnerë të tjerë të rëndësishëm, të tillë si: UNICEF-i, Save the Children, Terre des hommes në Shqipëri dhe Koalicioni BKTF. 4 Si pjesë e vlerësimit të programit të rregullt dhe e procesit të planifikimit, World Vision vendosi të ndërmarrë një studim për të shqyrtuar efektivitetin dhe praktikën e NJMF-ve. Koha për këtë u gjykua e përshtatshme, pasi, gjithnjë e më shumë, theksi po vihet te roli i NJMF-ve në mbrojtjen e fëmijëve. Kjo rëndësi është reflektuar në rolin e NJMF-ve, të cilat mandatohen sipas ligjit (ligji numër 10347, 4 nëntor 2010, në lidhje me Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës 5 ). Megjithatë, duke dashur që të përdorej më shumë se vetëm për planifikim dhe programim të brendshëm, World Vision donte të kryente një studim që do të ishte më gjerësisht i përdorur dhe më me interes për palët e interesuara dhe aktorët në Shqipëri, të cilët janë të përfshirë specifikisht në zhvillimin dhe në zbatimin e modelit të NJMF-ve specifike, dhe në sistemin e mbrojtjes së fëmijëve në përgjithësi 6. Kjo është konsideruar veçanërisht e rëndësishme, pasi ligjet dhe strategjitë e reja në lidhje me çështjet e fëmijëve kanë krijuar një vrull të konsiderueshëm që përqendrohet në rolin e NJMF-ve. Numri i NJMF-ve brenda vendit është planifikuar të rritet në mënyrë dramatike në të ardhmen e afërt 7. Koha për një studim të tillë, gjithashtu, dukej veçanërisht e përshtatshme, sepse, pavarësisht se ishin kryer një sërë studimesh mbi NJMF-të, ato më shumë prireshin të përqendroheshin në çështjet specifike (për shembull, te trafikimi). I fundit, më gjithëpërfshirësi, vlerësimi i funksionimit të NJMF-ve ishte në vitin 2009 8, dhe nga ky shqyrtim i fundit kanë ndodhur ndryshime dhe zhvillime të konsiderueshme në lidhje me praktikën dhe funksionimin e NJMF-ve, përvojën dhe implementimin e modelit dhe kontekstit të punës. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 3. Veçanërisht në bashkinë e Shkodrës, në ADP-në e Lezhës dhe atë të Kurbinit dhe në NJMF-të e Elbasanit, pavarësisht se World Vision-i ka qenë gjithashtu duke promovuar ngritjen e NJMF-ve në fusha të tjera të punës së tyre. 4. Koalicioni BKTF është një rrjet organizatash, të cilat punojnë në Shqipëri përfshi këtu organizata si kombëtare, ashtu edhe ndërkombëtare. Pavarësisht se fillimisht i preokupuar vetëm për trafikimin e fëmijëve, Koalicioni e ka shtrirë veprimtarinë e tij, duke iu adresuar në përgjithësi mbrojtjes së fëmijëve. 5. Përveç kësaj, janë aprovuar një sërë aktesh nënligjore (që u referohemi gjithashtu si VKM), të cilat ofrojnë udhëzime dhe bëjnë operative dispozitat që përmban ligji. 6. Përveç World Vision-it, një sërë organizatash të tjera kombëtare dhe ndërkombëtare janë tani duke mbështetur NJMF-të, përfshi këtu UNICEF-in, Partnere për Fëmijët, Save the Children, si dhe Terre des hommes. Një sërë NJMF-shë të tjera janë ngritur gjithashtu në mënyrë të pavarur, si dhe pa mbështetjen e organizatave të fëmijëve, nga bashkitë dhe komunat. 7. Deri në korrik të vitit 2012 kishte mbi 50 NJMF të ngritura, dhe pritet që deri nga fund i vitit, sipas Agjencisë Shtetërore, të ngrihen rreth 100 NJMF. 8. Westwater G & Jovanovi V (2009), Vlerësimi dhe ndërhyrja e Njësive të Mbrojtjes së Fëmijës përbrenda kuadrit të reformës së sistemit të mbrojtjes shoqërore, si dhe decentralizimit të Shërbimeve Shoqërore në Shqipëri; UNICEF, Shqipëri. 8

Në krijimin e fushës së studimit janë identifikuar katër fusha të gjera për t u marrë në shqyrtim: 1. Cilësia e shërbimit të NJMF-ve, bazuar te rolet dhe përgjegjësitë e NJMF-ve të përcaktuara në Republikën e Shqipërisë, në Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Terre des hommes dhe UNICEF (2010), Protokollin e Punës për Punonjësit për Mbrojtjen e Fëmijës (ose ndryshe Protokolli). 2. Efekti i shërbimit të NJMF-ve te përdoruesit e shërbimit (fëmijët dhe familjet), bazuar në performancën e përcaktuar te Protokolli. 3. Sfidat për qeveritë vendore dhe kombëtare në forcimin dhe ngritjen e NJMF-ve. 4. Rekomandime për përshkallëzimin e modelit të NJMF-ve. U ra dakord që nga fillimi se, duke pasur parasysh burimet dhe kohën në dispozicion, nuk do të ishte e mundur të kryhej një vlerësim i plotë i çdo NJMF-je. Në vend të kësaj, u mendua se do të ishte më e dobishme një ushtrim studimor, që do të bashkërendonte një gamë të gjerë opinionesh, të vjela sidomos nga ata që janë ngushtësisht dhe drejtpërdrejt të lidhur me funksionimin e NJMF-ve. Deri në këtë pikë, nuk pritej që studimi të dilte me ndonjë gjetje të re apo që do të përbënte risi, por më shumë do të dokumentonte përvojat dhe pikëpamjet e atyre që e njohin këtë model. Kjo lloj vjeljeje mendimesh është tepër e rëndësishme, pasi lidhet drejtpërdrejt me çështjen e qëndrueshmërisë dhe cilësinë e shërbimeve. Veçanërisht në kontekstin e theksimit të zhvillimit të NJMF-ve brenda kuadrit ligjor dhe të linjës së veprimit të Shqipërisë, është veçanërisht e rëndësishme që zgjerimi i NJMF-ve të jetë i bazuar në realitet. Ky studim nuk kishte për qëllim të përcaktonte nëse modeli i NJMF-së është i përshtatshëm apo jo për kontekstin shqiptar. Ai u krye pjesërisht, pasi vlerësimi i mëparshëm në vitin 2009 kishte përcaktuar tashmë se modeli i NJMF-ve ishte një model funksional dhe kishte potencialin për të qenë një mekanizëm efikas për mbrojtjen e fëmijëve në Shqipëri 9. Ai ishte gjithashtu një vendim pragmatik, pasi janë bërë investime të konsiderueshme, si dhe janë ndërmarrë reforma përkatëse politike e legjislative, në mbështetje të modelit të NJMF-ve, dhe ky është qartësisht drejtimi, të cilin mbrojtja e fëmijëve brenda Shqipërisë ka për qëllim të ndjekë. 9. Po aty. 9 Janar 2013

MetoDologJiA Dhe periudha e ShqyRtiMit Studimi është kryer nga Stephanie Delaney (konsulente e pavarur për mbrojtjen e fëmijëve) në bashkëpunim me stafin e World Vision-it. Ka pasur tri faza të gjera për mbledhjen e informacionit: 1. Shqyrtim i literaturës - duke përfshirë dokumente rreth linjave të veprimit, si dhe ato legjislativet, po ashtu dhe raportet e vlerësimeve, shqyrtimeve dhe studimeve të kryera deri më sot. Një listë e dokumenteve të shqyrtuara është përfshirë në shtojcën A. 2. të dhënat e mbledhura në terren - kryesisht të dhëna cilësore të mbledhura duke përdorur një shumëllojshmëri mjetesh të standardizuara. Puna në terren u krye gjatë periudhës së dy javëve, në korrik të vitit 2012. 3. pyetësori - i qarkulluar te PMF-të për të mbledhur të dhëna statistikore mbi numrin dhe llojet e rasteve. Mbledhja e të dhënave në terren Puna në terren, e pasqyruar në këtë studim, është kryer nga 3 korriku deri më 12 korrik 2012. Duke pasur parasysh kohën e kufizuar në dispozicion për punën në terren dhe qëllimin e studimit, u vendos përzgjedhja e katër sajteve studimore. Kriteret e përzgjedhjes për katër NJMF-të e studiuara u bazuan në përpjekjen për të pasqyruar një përvojë sa më të gjerë që të ishte e mundur. Kështu u përcaktua se NJMF-të e vizituara, duhet të përfshinin të paktën një bashki urbane dhe një rurale; plus të paktën një NJMF të ngritur në dymbëdhjetë muajt e fundit dhe një NJMF që ishte krijuar për së paku për dymbëdhjetë muaj (ose, mundësisht, edhe më shumë se aq). Si pjesë e studimit u intervistuan edhe PMF-të, dhe u bë një përzgjedhje e dosjeve dhe e rasteve të tyre studimore. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) Intervistat me të anketuarit kryesorë u zhvilluan me partnerët kombëtarë (duke përfshirë këtu OJF ndërkombëtare, BKTF-në, UNICEF-in dhe Agjencinë Shtetërore për Fëmijët) dhe intervista / diskutime në nivelin e grupeve përfaqësuese me partnerët rajonalë dhe vendorë (përfshirë Shërbimin Social Shtetëror, Departamentin e Arsimit dhe Shëndetësisë dhe OJFtë vendore). Së paku dy intervista me partnerët u zhvilluan në secilën prej katër zonave të studiuara. Ndërkohë që përfshirja e partnerëve qe pjesërisht e varur nga disponueshmëria e tyre, u bë kujdes për t u siguruar që një sërë partnerësh të intervistoheshin gjatë gjithë procesit të studimit në tërësi. Në nivel kombëtar, një seminar për diskutim / mbledhje reagimesh në nivel grupesh përfaqësuese 10

u organizua me përfaqësues dhe partnerë nga OJF ndërkombëtare me përgjegjësi të veçanta dhe me përvojë në punën me NJMF-të, dhe mbështetjen e drejtpërdrejtë të tyre. Dy diskutime në nivel grupesh përfaqësuese u mbajtën me fëmijët, së bashku me një diskutim në nivel grupesh përfaqësuese me prindërit, të cilët kishin qenë në kontakt me një NJMF. Me qëllim promovimin e një qëndrimi të hapur dhe transparent, pjesëmarrësve u sigurua se kontributet e tyre në raportin e studimit do të mbaheshin konfidenciale dhe në anonimitet. Intervistat u zhvilluan kryesisht në gjuhën shqipe (me përkthim nga Dea Haxhi, e World Visionit, e cila nuk ka përgjegjësi të drejtpërdrejtë të menaxhimit të linjës për asnjë prej punonjësve) dhe në disa raste në anglisht (ku përsëri Dea Haxhi ishte e pranishme për të krijuar konsistencë në të gjitha intervistat). Për të siguruar standardizim nëpër intervista dhe në nivel grupesh përfaqësuese u krijua një tërësi mjetesh, me qëllim drejtimin e diskutimeve. Një kopje e këtyre mjeteve mund të gjenden në shtojcën B. 11 Janar 2013

kufizimet e këtij StuDiMi Ky studim ka një sërë kufizimesh, të cilat duhet të merren parasysh gjatë shqyrtimit të raportit, por këto janë me siguri të një rëndësie të vogël në drejtim të gjetjeve nga studimi, duke pasur parasysh objektivat dhe qëllimin e tij, veçanërisht pasi janë hedhur hapa në përpjekje për të kufizuar çfarëdo ndikimi të mundshëm. Këto dy kufizime kryesore ishin: U vizituan vetëm katër NJMF - vizitimi i më shumë NJMF-ve do të kishte dhënë një gamë më të madhe përvojash dhe reagimesh, megjithatë, në përzgjedhjen e NJMF-ve, u mor në konsideratë sigurimi i dallimeve në vendndodhje dhe në kontekstin e tyre. Shqyrtimi i një numri të vogël NJMF-shë nënkuptonte gjithashtu se nuk ishte koha për një diskutim të thellë. Koha e kufizuar për vizita në terren, e kombinuar me periudhën e verës - që do të thotë se ishte e vështirë të siguroje gjithmonë pjesëmarrjen e palëve të interesuara. Përsëri, duke kërkuar të dhëna nga aktorë të ndryshëm, në vende të ndryshme, janë përftuar një sërë përvojash dhe pikëpamjesh, edhe në qoftë nuk janë konsultuar në çdo vend të gjitha palët e interesuara. Duhet të theksohet se një strategji e qëllimshme nuk duhej të përqendrohej në një material të pastër kërkimor në lidhje me metodologjinë. Përkundrazi, u vendos që, në mënyrë që studimi të ishte i dobishëm, mjetet në fjalë do të përdoreshin si udhërrëfyes, por konsulenti do të mund t i përshtaste ato sipas rastit, me qëllim pasqyrimin e informacioneve që do kishin lidhje me studimin. Së fundi, përderisa konsulenti i zgjedhur për të kryer këtë studim ka punuar në Shqipëri për më shumë se dy vjet (edhe pse jo me World Vision-in), pjesërisht duke mbështetur zhvillimin e NJMF-ve, studimi nuk mund të konsiderohet objektiv dhe plotësisht i paanshëm. Megjithatë, u pa se njohuritë dhe përvoja shtesë e situatës shqiptare, do të mënjanonin çdo subjektivitet. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 12

FiNAliziMi i RApoRtit të StuDiMit Pas mbledhjes së të dhënave në vend, nga konsulenti dhe World Vision-i, gjatë muajit gusht të vitit 2012 u shkrua një draft-raport. Draft-raporti është shkruar fillimisht në gjuhën angleze dhe pastaj është përkthyer në shqip. Draft-raporti më pas u nda me palët e interesuara dhe partnerët, gjatë gushtit dhe fillimit të shtatorit, dhe u la një periudhë konsultimi për reagime. Mendimi i marrë prej tyre u pasqyrua në këtë raport përfundimtar. Gjithsesi, World Vision i mirëpret komentet dhe reagimet e mëtejshme ndaj raportit, të cilat duhet të drejtohen te Dea Haxhi (dea_haxhi@wvi.org) dhe te Ridiona Stana (ridiona_stana@ wvi.org). 13 Janar 2013

NJMF-të Dhe konteksti i ShqipëRiSë Që me hapjen e njësisë së parë, disa vite më parë, NJMF-ja është bërë një element kyç i mbrojtjes së fëmijëve në Shqipëri. Krijimi dhe funksionimi i NJMF-ve nuk përbëjnë në vetvete një sistem kombëtar të mbrojtjes së fëmijëve (që përfshin përpjekjet e të gjithë sektorëve, i përshtatur brenda udhëzimeve të qarta ligjore dhe linjave politike dhe me staf me kapacitete të mira organizuese dhe mbështetëse, që punon me energji për të mbrojtur fëmijët dhe për të promovuar mirëqenien e tyre), por janë një hap i rëndësishëm në zhvillimin e një qasjeje më gjithëpërfshirëse në mbrojtje. Kjo lëvizje drejt një qasjeje më sistematike ndaj mbrojtjes së fëmijëve, është në përputhje me trendet botërore. Gjatë pesë viteve të fundit, theksi është vënë ndërkombëtarisht në zhvillimin e sistemeve kombëtare të mbrojtjes së fëmijëve. Kjo ka rezultuar në një devijim, larg nga krijimi i programeve më tradicionale e tematike rreth mbrojtjes së fëmijëve, pjesërisht për shkak se ka qenë pranuar se ndërhyrjeve tematike u mungonte qëndrueshmëria dhe se ato gjithashtu nuk kanë adresuar situatën e të gjithë fëmijëve në rrezik abuzimi 10 :... qasja përmes sistemeve ndryshon nga përpjekjet e mëparshme për mbrojtjen e fëmijëve, të cilat janë fokusuar tradicionalisht në çështje të shkëputura, të tilla si trafikimi i fëmijëve, fëmijët e rrugës, puna dhe fëmijët, emergjencat, institucionalizimi, apo HIV / SIDA. Edhe pse përpjekjet e tilla kanë sjell përfitime të konsiderueshme, kjo qasje e shpërndarë shpesh rezulton në një reagim të fragmentizuar të mbrojtjes së fëmijëve, e karakterizuar nga joefikasitete të shumta dhe xhepa nevojash të paplotësuara. (Wulczyn etj., 2010, faqe 1) Ndërsa interesi në rritje për aplikimin e një qasjeje ndërtimi të një sistemi për mbrojtjen e fëmijëve, ka qenë vazhdimisht në rritje brenda komunitetit ndërkombëtar, me prodhimin e dokumenteve të shumta të linjës së veprimit 11, debati vazhdon lidhur me konceptualizmin e asaj që përbën një sistem të mbrojtjes së fëmijës, dhe ka disa divergjenca mendimi mes aktorëve / palëve të interesuara 12. Pavarësisht këtyre mospërputhjeve, një numër karakteristikash kryesore po dalin si thelbësore për qasjen e ndërtimit të sistemeve. Këto përfshijnë: Një vazhdimësi të kujdesit dhe ndërhyrjes, duke filluar nga shërbime parandaluese e Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 10. Për qëllimet e këtij raporti, abuzimi duhet të merret në formën e tij më të gjerë dhe duhet të interpretohet si referencë ndaj çfarëdo veprimi apo mosveprimi, i cili ka ose ka gjasa të shkaktojë dëm ndaj një fëmije, në atë masë që zhvillimi dhe mirëqenia e tij të ndikohet. Kjo përfshin abuzimin fizik, emocional dhe psikologjik, abuzimin seksual, dhunën, shpërfilljen, shfrytëzimin dhe trafikimin. Për një diskutim më të detajuar të zhvillimit në të menduarin, si dhe zbatimin e një qasjeje sistemesh ndaj mbrojtjes së fëmijës, shiko: Wulczyn F, Daro D, Fluke J, Feldman S, Glodek C dhe Lifanda K (2010), Adaptimi i një qasjeje sistemesh ndaj mbrojtjes së fëmijës: Koncepte dhe konsiderata kyçe Fletë pune, SHBA, New York, UNICEF. 11. Për shembull, nga UNICEF-i, World Vision-i, Save the Children, Tdh Child Relief, si dhe një sërë agjencish të tjera. 12. Informacion plotësues nga njohuria e vetë konsulentit. 14

deri te shërbimet reaguese / ndërvepruese. Sinergjia, bashkëpunimi i ngushtë dhe puna me shumë agjenci, ndërmjet shërbimeve të ndryshme për fëmijë (për shembull, shërbimet e mbrojtjes dhe atyre ofruese të kujdesit alternativ) dhe aktorëve të sektorëve e tjerë me përgjegjësi për mbrojtjen e fëmijëve / nxitjen e mirëqenies së tyre (si, për shembull, arsimimi dhe shëndetësia, duke përfshirë mekanizmat dhe proceset e tjera të themeluara të tilla, si antitrafikimi dhe dhuna në familje). Një largim nga programimi, i cili synon kategorizim të fëmijëve, duke iu afruar marrjes në konsideratë të nevojave të fëmijëve në rrezik / që përjetojnë të gjitha format e abuzimit. Adresimi i nevojave në një plan të gjithanshëm, e jo thjesht në një mënyrë krejtësisht simptomatike. Një fuqi punëtore me kapacitet dhe mbështetje të mirë, me një gamë dispozitash rreth shërbimeve të tyre. Përdorimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve, përmes punës së tyre individuale me familjet në rrezik dhe duke miratuar një qasje multidisiplinore në menaxhimin e rasteve dhe ndërhyrjeve, është një nga mënyrat, në të cilat një sistem për mbrojtjen e fëmijëve 13 mund të zhvillohet dhe zbatohet në nivel kombëtar 14. Si e tillë, zhvillimi i NJMF-së në Shqipëri është një kontribut i rëndësishëm për sistemin e mbrojtjes së fëmijëve. Konteksti i operimit në Shqipëri ka disa veçori për organizimin e shërbimeve, të cilat kanë një ndikim të drejtpërdrejtë në mënyrën në të cilën funksionojnë NJMF-të. Ndryshe nga shumë vende, ku NJMF-të menaxhohen ose nga niveli qendror ose nga ai rajonal (për shembull, nëpërmjet Shërbimeve Sociale), në Shqipëri çdo NJMF është përgjegjësi e kryetarit / kreut të komunës në të cilën vepron, i cili është gjithashtu përgjegjës për rekrutimin e stafit dhe financimin e njësisë. Kjo do të thotë se, në fakt, është e mundur për çdo NJMF të zgjedhë se si të veprojë, edhe pse Protokolli i Punës për Punonjësit për Mbrojtjen e Fëmijëve, i zhvilluar nga Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Terre des hommes dhe UNICEF-i në vitin 2010 (domethënë Protokolli ) jep udhëzime për këtë. Menaxhimi i NJMF-ve në nivel komune nënkupton gjithashtu se NJMF-të mund të izolohen. Mungesa e një agjencie formale koordinuese, qoftë në nivel rajonal apo qendror (edhe pse, kohët e fundit, këtë rol e ka marrë Agjencia Shtetërore), nënkupton se bashkëpunimi mes NJMF-ve është më shumë rezultat i vullnetit të mirë dhe reagueshmërisë individuale, sesa një aspekt i domosdoshëm strukturor. Protokolli nuk është i detyrueshëm, edhe pse është e ditur se në aspektin e garantimit të qëndrueshmërisë dhe standardeve minimale, është i nevojshëm caktimi i niveleve të pritshme të shërbimit dhe të praktikës. Po kështu, për momentin, nuk ushtrohet asnjë inspektim i NJMF- 13. Përderisa sistemi i mbrojtjes së fëmijëve në Shqipëri, pavarësisht se në fazat relativisht të para të zhvillimit, përpiqet t i adresohet jo vetëm çështjeve problematike të mbrojtjes së fëmijëve, por edhe çështjeve më të gjera, që kanë të bëjnë me mirëqenien e fëmijëve, përfshi këtu mbrojtjen shoqërore, mundet që ndoshta të përshkruhet më saktësisht si një Sistem Mirëqenieje Fëmijë dhe Familje. Gjithsesi, me qëllim një qëndrim konsekuent, si dhe për të shmangur pështjellimin, përgjatë gjithë këtij dokumenti, do të përdoret termi Sistemi i Mbrojtjes së Fëmijëve. 14. Për informacion të mëtejshëm në qasjen e sistemeve dhe për një shqyrtim të tipologjive të ndryshme të sistemeve, shiko: Cameron G, Cody N & Adams GR (eds) (2007), Lëvizje drejt Sistemeve Pozitive të Mirëqenies së Fëmijës dhe Familjes Çështje të Kohës dhe Drejtime të Ardhshme (Moving Towards Positive Systems of Child & Family Welfare Current Issues & Future Directions); Canada, Ontario, Wilfrid Laurier University Press. 15 Janar 2013

ve. Të dyja këto çështje, që kanë nevojë për vëmendje, janë identifikuar nga aktorët kombëtarë, duke përfshirë këtu edhe Agjencinë Shtetërore për Fëmijët dhe UNICEF-in, e për këtë ka diskutime të vazhdueshme për të gjetur mënyrat më të mira për t iu adresuar këtyre mangësive. Ka edhe boshllëqe në lidhje me standardet për aspekte të tjera që lidhen me NJMF-të, për shembull, ndërkohë që korniza ligjore e NJMF-ve deklaron se NJMF-të duhet të drejtohen nga punonjës social, mungesa e një përkufizimi të asaj që përbën një punonjës social (në lidhje me përvojën, aftësitë dhe kualifikimet), nënkupton se nuk ndodh gjithnjë kështu 15. Boshllëqe të tjera lidhen me standardizimin e mbledhjes së të dhënave dhe dokumentimin e informacionit, nivelet e mbikëqyrjes, numrin e rasteve të ngarkuara, nivelet minimale të personelit dhe orarin e punës. Roli i Agjencisë Shtetërore në vetvete është në një fazë relativisht të hershme të zhvillimit (duke qenë se është ngritur vetëm në këto vitet e fundit), dhe, si i tillë, rolet dhe përgjegjësitë e Agjencisë janë ende duke u ngulitur dhe në njëfarë mase po finalizohen në drejtim të operacionalizimit. Agjencia Shtetërore ka një numër çështjesh për të adresuar, dhe kjo do të thotë se ajo duhet të përcaktojë përparësitë e veprimeve të saj. Shërbimet Sociale Shtetërore janë duke kaluar nëpër një shqyrtim. Efektet e këtij shqyrtimi, pa dyshim, do të ndikojnë në funksionimin e NJMF-ve, edhe pse nuk dihet ende në cilën mënyrë. Kjo reformë ka të ngjarë të jetë e një rëndësie kritike për NJMF-të në lidhje me shërbimet për fëmijët - veçanërisht në mënyrën se si duhet të shqyrtohen efektet e udhëzimit dhe të planifikimit, racionalizimit të burimeve dhe udhëzimeve operacionale (për shembull, në lidhje me vendosjen e fëmijëve në institucione dhe kujdestari dhe ofrimi i shërbimeve të specializuara). Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 15. Protokolli jep gjithashtu udhëzime rreth aftësive dhe kualiteteve të nevojshme për NJMF-të, por për momentin kjo nuk është një kërkesë e detyrueshme. 16

gjetjet Dhe VëzhgiMet NgA StuDiMi Një nga gjetjet më të rëndësishme dhe interesante nga studimi ishte shkalla e lartë e harmonisë në përgjigjet e të anketuarve. Pothuajse të gjithë ata që morën pjesë në studim, kanë cituar çështje të ngjashme në drejtim të sfidave dhe sukseseve të NJMF-ve dhe të çështjeve që duhen adresuar, në mënyrë që të sigurohet qëndrueshmëria dhe përshkallëzimi i suksesshëm i modelit në të gjithë Shqipërinë. Nuk ka pasur pikëpamje kontradiktore. kontributi për MbRoJtJeN e FëMiJëVe Dhe zhvillimin e SiSteMit kombëtar të MbRoJtJeS Së FëMiJëVe. Siç u përmend më herët, nga përmbledhja më e plotë e shqyrtimit të NJMF-ve deri më sot, e kryer në emër të UNICEF-it dhe të Bashkëpunimit Austriak për Zhvillim, në vitin 2009, rezultoi se, pavarësisht sfidave, NJMF-ja ishte një modeli funksional për mbrojtjen e fëmijëve në Shqipëri (Westwater etj, 2009). U duk qartë se NJMF-të po tregonin rezultate të matshme dhe se kishte pasur ndikime pozitive nga ndërhyrjet e NJMF-ve, si në mbarëvajtjen e fëmijëve dhe të familjeve, ashtu dhe në koordinimin e punës së rrjetit të mbrojtjes në nivel vendor. Ky mendim u mbështet nga palët që kanë marrë pjesë në studim, të cilat mendonin se NJMFtë kishin kontribuar për mbrojtjen më të madhe të fëmijëve, edhe pse ato nuk ishin gjithnjë në gjendje të shprehnin pse e mendonin kështu, realisht kështu kishte ndodhur. Në të vërtetë, kur palëve kombëtare të interesuara (nga agjencitë ndërkombëtare, OJF-të ndërkombëtare dhe qeveria) u kërkua që të përcaktonin në një shkallë, nga 1-10, ndryshimin në mbrojtjen e fëmijëve sipas perceptimit të tyre, përmirësimi mesatar u rendit në 3 ½ 4 pikë 16. Një nga arritjet më të rëndësishme të NJMF-ve është konsideruar krijimi i hapësirës për të folur në lidhje me fëmijët dhe mbrojtjen e fëmijëve, duke rezultuar në një kuptim të kalimit të fokusit te mbrojtja e fëmijëve, në një mënyrë që nuk kishte ekzistuar më parë. Lidhur me këtë, një tjetër sukses i rëndësishëm konsiderohet edhe puna në shumë agjenci, dhe një ndjenjë e përbashkët përgjegjësie. Kjo është pasqyruar nga një përfaqësi e partnerëve, të cilët pranuan se para krijimit të rrjetit të shumë agjencive, ata kishin gjetur arsye për të mos ndërmarrë veprime, por që tani, duke punuar si një ekip, ata ndiheshin të mbështetur dhe mbanin përgjegjësi për njëri-tjetrin. Pavarësisht këtyre arritjeve të rëndësishme, ka pasur një ndjenjë se, edhe pse pjesë të sistemit 16. Është interesante, ndoshta befasuese, në përfaqësinë me 20 prindër, ata menduan se ndryshimi ishte 10 pikë! 17 Janar 2013

të mbrojtjes së fëmijëve ekzistonin (në parim NJMF-të), sistemi nuk ishte i zhvilluar plotësisht e në funksionim. Pikëpamja e shprehur nga pjesëmarrësit në studim, sipas së cilës nuk ekziston një sistem për mbrojtjen e fëmijëve, pasqyron Analizën Situacionale mbi Sistemin e Mbrojtjes së Fëmijëve në Shqipëri, e kryer në vitin 2011, në emër të Koalicionit BKTF (Danaj, 2011), e cila, në shqyrtimin e funksionimit të NJMF-së, në mënyrë specifike në lidhje me fëmijët e trafikuar dhe të shfrytëzuar, arriti në përfundimin se nuk kishte në funksionim asnjë sistem mbrojtjeje të fëmijëve, pavarësisht se ekzistonin pjesë të sistemit. Lidhur me sistemin e mbrojtjes së fëmijëve, ishte sugjeruar se duhet të zhvillohet një vizion më i plotë për fëmijët, që përfshin rolet dhe përgjegjësitë e aktorëve të tjerë dhe që përcakton strategjitë për nismat parandaluese dhe zhvillimet e shërbimit, së bashku me harmonizimin e procedurave për mbrojtjen e fëmijëve, në mënyrë më të ngushtë me iniciativa të tjera, të tilla, si: dhuna në familje dhe trafikimi, ku konsiderohej se kishte punë të kryer për së dyti, si dhe mbivendosje përgjegjësish. Pavarësisht se pranohej që brenda kuadrit të ligjit të vitit 2010 flitej për mbrojtjen e fëmijëve dhe për Strategjinë Kombëtare për Fëmijët, e që kjo përbën një artikulim më të fortë rreth mbrojtjes së fëmijëve, gjithsesi, ekzistonte mendimi se fokusi ishte ende në mbështetjen e grupeve të ndryshme të fëmijëve, më shumë sesa te një vizion i përgjithshëm për promovimin e mirëqenies së të gjithë fëmijëve. Strategjia Kombëtare Shqiptare për Fëmijët 2005-2010 parashikonte zbatimin e një reforme gjithëpërfshirëse dhe të thellë në sistemin e mbrojtjes sociale, që synonte identifikimin e mënyrave për të reduktuar varfërinë dhe për të krijuar një sistem të cilësisë së shërbimeve sociale për njerëzit në nevojë, veçanërisht të fëmijëve. Megjithatë, kjo mbetet ende për t u realizuar 17. Përderisa strategjia artikulon çështje në aspektin e kategorive diskrete të fëmijëve, më shumë sesa nevojat e fëmijëve në rrezik të abuzimit në përgjithësi, është e paqartë se çfarë efekti mund të ketë kjo në mbrojtjen e fëmijëve. Strategjia e re dhe e fundit për fëmijët, versioni përfundimtar i së cilës ende nuk është botuar formalisht, përcakton gjithashtu mbrojtjen e fëmijëve si një prioritet i rëndësishëm strategjik dhe u bën thirrje aktorëve për bashkëpunim në mbrojtjen për kategori të identifikuara të fëmijëve në rrezik, më shumë sesa për të gjithë popullatën e fëmijëve. Është vërejtur se shqyrtimi i tanishëm i Shërbimeve Sociale që është ndërmarrë, duket se është një proces paralel me zhvillimin e NJMF-ve dhe ngritjen e rolit të Agjencisë Shtetërore, dhe se këto dy procese duhet të përafrohen në një linjë niveli operacional. Kjo vlen veçanërisht në lidhje me rolet përkatëse të Agjencisë së Shtetit dhe Shërbimeve Sociale Shtetërore, ku ka pasur një mungesë qartësie lidhur me pjesëmarrësit në studim, në të gjitha nivelet, rreth mandateve dhe përgjegjësive përkatëse. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 17. Në pararojë të reformës së shërbimeve sociale është UNICEF-i në bashkëpunim me ministritë përkatëse, dhe këshillime të ndryshme bëhen në mënyrë të vazhdueshme 18

pika të rëndësishme të nxjerra nga studimi: Ideja e përgjithshme është që NJMF-të janë duke dhënë ndihmesë në rritjen e mbrojtjes së fëmijëve - veçanërisht duke krijuar hapësirën për të folur rreth çështjeve problematike të fëmijëve. Krijimi i mjedisit të punës në shumë agjenci, si dhe përgjegjësia e përbashkët për mbrojtjen e fëmijëve, ka ndodhur, por nuk është duke u vënë vazhdimisht në jetë, ndërkohë që mbrojtja e fëmijëve shikohet ende si përgjegjësi e NJMF-ve, e jo e të gjitha agjencive. Pavarësisht se NJMF-të janë një element tepër i rëndësishëm i sistemit të mbrojtjes për fëmijën, deri tani, sistemi i plotë nuk ekziston. Kjo është e lidhur me një pikëpamje më gjithëpërfshirëse të nevojshme për mënyrat e promovimit të mirëqenies së fëmijëve, dhe harmonizimin e kësaj me strategjitë, si dhe sektorët e tjerë. Rishikimi i Shërbimeve Sociale, si dhe i strategjisë për zhvillimin e Agjencisë Shtetërore dhe të NJMF-ve duhet të përafrohen dhe të koordinohen me rolet dhe përgjegjësitë përkatëse të përcaktuara qartë. 19 Janar 2013

burimet Dhe ofrimi i ShëRbiMeVe Një sfidë e konsiderueshme për NJMF-të, e identifikuar nga të gjithë pjesëmarrësit në studim, është mungesa e burimeve si të atyre financiare, ashtu dhe shërbimet në dispozicion, të cilave familjet dhe fëmijët t u referohen për mbështetje dhe ndihmë. Edhe pse neni 39 i Ligjit 2010 e njeh, si dhe krijon një mandat legjitim për NJMF-të në nivel bashkie / komune, prapëseprapë, në mënyrë të konsiderueshme ligji nuk parashikon që bashkitë dhe komunat duhet patjetër të krijojnë një NJMF, dhe nuk ka as kërkesa të veçanta ose dispozita në lidhje me financimin e NJMF-ve 18. Një nga efektet e kësaj është se nuk ka mbulim universal në mbarë Shqipërinë për mbrojtjen e fëmijëve 19. Aktet nënligjore që lidhen me Ligjin e vitit 2010 20, deklarojnë se në mungesë të një NJMF-je, referimet në lidhje me mbrojtjen kthehen në përgjegjësi të Njësisë për të Drejtat e Fëmijëve 21. Pavarësisht se kjo duket se e siguron një zgjidhje, kjo nuk merr parasysh tërësinë e aftësive shumë të ndryshme, por të nevojshme për angazhimin dhe punën me familjet e rrezikuara, si diçka ndryshe nga monitorimi i situatave të të drejtave të fëmijës. Pavarësisht se ky studim nuk bëri një vlerësim të kapaciteteve të NJDF-ve për t iu përgjigjur shqetësimeve të mbrojtjes së fëmijës, nuk është e paarsyeshme të supozohet se ato vuajnë nga të paktën të njëjtat sfida si NJMF-të, në drejtim të kufizimeve për të punuar në rrethana të tilla si mungesa e burimeve mbështetëse. Buxhetet ose, më mirë, mungesa e buxhetit të veçantë janë përmendur nga të gjithë të anketuarit si një sfidë e madhe për punën efikase dhe qëndrueshmërinë e NJMF-ve. Fatkeqësisht, ligji nuk tregon se si një NJMF duhet financuar. Aktualisht ato janë duke financuar përmes komunës / bashkisë 22, por, siç është vërejtur nga disa të anketuar, në shumë vende, prioritetet e qeverisjes vendore / këshillit janë të orientuara më shumë drejt nismave prej të cilave përfiton i gjithë komuniteti (të tilla si infrastruktura e re) dhe jo drejt mbrojtjes së më të rrezikuarve 23. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 18. Në fakt, ligji parashikon që NJMF-të duhet të krijohen në çdo bashki/komunë si pjesë e strukturës administrative të tyre. Për rrjedhojë, bashkitë apo komunat duhet patjetër të kuptojnë se kanë detyrim ligjor të punojnë për mbrojtjen e fëmijëve dhe se ky detyrim ligjor ndaj pushtetit vendor duhet shoqëruar me buxhetin përkatës. Bashkitë apo komunat duhet të sigurohen që planet e tyre buxhetore, që ia paraqesin çdo vit Ministrisë së Financës, duhet të përmbajnë edhe parashikimin për NJMF-të. 19. Përderisa nuk ka koordinim dhe as ndonjë ent rajonal përgjegjës për NJMF-të (apo përderisa tani që nuk ka një marrëveshje të përbashkët operacionale mes bashkive apo komunave) ku bashkitë apo komunat nuk kanë një NJMF, automatikisht nuk ka përpjekje për mbulimin e asaj zone dhe as mjete financiare për të mbështetur shërbimet e NJMF-ve të bashkive apo të komunave të tjera. 20. Në kohën e shkrimit të raportit, përkthimi zyrtar i akteve nënligjore nuk qe i disponueshëm. Janë bërë përpjekje për të mundësuar të kuptuarin e saktë të dispozitave të këtyre akteve (përmes konsultimeve), por mund të ketë disa ndryshime nga përkthimi përfundimtar në anglisht. 21. Njësitë për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve janë ngritur në çdo rajon. Roli i tyre parësor është monitorimi i situatës së të drejtave të fëmijëve në çdo rajon. Njësitë e të drejtave të fëmijëve janë nën menaxhimin e linjës së Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve (Ministria e Punës). 22. Nganjëherë, me mbështetjen e OJF-ve, si dhe financuesve të tjerë, si UNICEF-i. 23. Me qëllim përpjekjen për të reduktuar ndikimin e kësaj, disa OJF ndërkombëtare të tilla, si: World Vision, janë duke i inkurajuar PMF-të që të advokojnë për një shpërndarje më të madhe të fondeve për NJMF-të kur bëhet planifikimi buxhetor në komuna apo në bashki. 20

Ia vlen të përmendet që, kryesisht, kostot kryesore të NJMF-ve tani janë duke u përballuar në nivel individual nga bashkitë apo komunat, por dobitë më afatgjata të një qasjeje proaktive ndaj mbrojtjes së fëmijëve (të tilla, si: reduktimi i kostove të kujdesit alternativ, përfitimi ekonomik në moshën madhore, si dhe reduktimi i kriminalitetit dhe i problemeve të tjera shoqërore) shikohen në mënyrë më të drejtpërdrejtë në nivel kombëtar. Kjo do të thotë që, sigurisht, ndërkohë që bashkitë dhe komunat individuale mund të jenë të vetëdijshme ndaj detyrave të tyre morale dhe ligjore për mbrojtjen e fëmijëve, dobitë financiare të këtij veprimi mund të bien më pak në sy 24. Është e vështirë për PMF-të që, në mënyrë sistematike dhe rigoroze, të ndjekin rastet dhe të kryejnë vizita në shtëpi, kur nuk ka asnjë mundësi transporti. Ndjekja e ecurisë së rasteve është kritike për të siguruar se gjendja për fëmijët që kanë mbetur në shtëpi monitorohet nga afër. Në disa raste, PMF-të kanë qenë krijues dhe janë përpjekur të punojnë me OJF-të dhe shërbime të tjera (të tilla si policia) për ta siguruar bashkë transportin, por kjo nuk është gjithmonë e mundur. Ka edhe raste kur PMF-të duhet të paguajnë për thirrjet telefonike (duke përdorur telefonat e tyre celularë) dhe gjithashtu ka raste ku kryetari i komunës ka paguar nga financat personale për qiranë e sallave ku janë zhvilluar veprimtari ndërgjegjësuese në komunitet 25. Mungesa e buxhetit gjithashtu ndikon në mënyrën në të cilën PMF-të janë në gjendje për të mbështetur familjet. Për shembull, NJMF-të kanë prirje të mbështeten tek OJF-të për të ofruar ndihma urgjente (të tilla si, për shembull, pako ushqimore) për familjet në nevojë, një situatë kjo, e cila nuk është e qëndrueshme në afat të gjatë, sidomos për shkak të faktit se lëvizja drejt anëtarësimit në BE dhe kriza aktuale botërore e financimeve ka bërë që shumë organizata të pavarura të kenë nevojë për të rivlerësuar prioritetet e tyre dhe / ose të humbasin burimet e financimit. Përveç kësaj, mospasja e një buxheti, do të thotë se, në vend të kryerjes së vlerësimit të shkallës së nevojave dhe pastaj gjetjen e mënyrave për të përmbushur këto nevoja, ndërhyrjet kanë tendencë që të bazohen te shërbimet (dhe burimet) e disponueshme. Kjo nuk është në përputhje as me praktikën e mirë, as me synimet e Protokollit, i cili kërkon ndërhyrje që bazohen te nevojat. Mungesa e fondeve të dedikuara për NJMF-të do të thotë gjithashtu se ato janë të prekshme ndaj mbylljes / devijimit të aktiviteteve të tyre, kur ka prioritete të tjera ose kur fokusi i punës brenda komunës / bashkisë ndryshon (për shembull, si rezultat i ndryshimeve në situatën vendore ose për shkak zgjedhjesh politike). Edhe pse NJMF-të dhe NJDF-të janë quajtur njësi, në fakt, zakonisht, në njësi ka vetëm një punonjës. Kjo do të thotë se, në praktikë, në qoftë se punonjësi është me pushime, jashtë shtetit apo i sëmurë, nuk ka (ose, në rastin më të mirë, ka pak), mbulim shërbimesh. Në disa raste duket se është arritur një marrëveshje, sipas të cilës administratori social ose mbikëqyrësi i NJMF-së, në mungesë të NJMF-së, të trajtojë vetë raste, por këto marrëveshje janë sipas situatës dhe janë kryesisht të varura nga marrëdhëniet e punës që janë ngritur, dhe jo për shkak të krijimit të një mjedisi të përshtatshëm. Edhe kur janë bërë marrëveshje të tilla, fundjavat dhe mbrëmjet nuk janë të mbuluara, që do të thotë se nuk ka 24 orë shërbim mbrojtjeje të ofruar nga NJMF-të 26. Ky është një boshllëk i rëndësishëm në mbrojtjen e fëmijëve, edhe në rastet kur 24. Studime të shumta kanë nxjerrë në përfundimin që shpenzimet për mbrojtjen proaktive të fëmijëve, mund të kenë kosto të konsiderueshme kursimesh në afat të gjatë. Për një përmbledhje interesante, shiko: Aked J, Steuer N, Lawlor E & Spratt S (2009), Të mbështetim të ardhmen: Përse investimi te fëmijët na bën mirë të gjithëve (Backing the Future: Why Investing in Children is Good for Us All); UK, London, Action for Children & NEF Economic Foundation. 25. Duhet theksuar se Agjencia Shtetërore bashkë me UNICEF-in janë përfshirë në rritjen e ndërgjegjësimit të kryetarëve të bashkive / krerëve të komunave, dhe kanë nisur tashmë një program prezantimi për këtë. 26. Shqipëria e ka një linjë telefonike ndihme për fëmijët, por, duke pasur parasysh kufizimet gjeografike, prej saj nuk mund të pritet që të jetë 21 Janar 2013

policia ka përgjegjësinë për mbrojtjen e fëmijëve (për shembull, kur është kryer një krim), ajo nuk ka aftësitë e nevojshme për të vlerësuar nevojat e fëmijëve. Në studim, të pyetura rreth kufizimeve të tyre, PMF-të përmendën si sfidë mungesën e shërbimeve të specializuara, në veçanti shërbimet psikologjike dhe mbështetëse. Ndërsa shumë raste i janë referuar NJMF-së për shkak të nevojës ekonomike, në rastet e abuzimit apo të neglizhencës ekziston një mungesë e shërbimeve për të mbështetur fëmijët dhe familjet. Kjo përfshin, për shembull, mungesën e kujdesit / shërbimeve emergjente jashtë Tiranës (Westwater etj, 2009), si dhe mungesën e kujdesit në dispozitat alternative dhe mangësitë në ligjin për sigurimin e kujdesit për fëmijët e moshës 15-18 vjeç (Shqyrtimi Periodik i Gjithëplanshëm, Shqipëri, 2004 - mars 2009). Mangësi të tjera të konsiderueshme të raportuara përfshinin ndihmën mjekësore, si dhe shërbime për fëmijët me aftësi të kufizuara. PMF-të mendonin se në shumë raste, gjithçka që ata mund të ofronin në aspektin e mbështetjes materiale, ishte një mundësi për ndihmë ekonomike. Do të ishte e arsyeshme që, duke pasur parasysh sfidat në lidhje me burimet që reforma e Shërbimeve Sociale, që po ndërmerr nga Ministria e Punës, me ndihmën e UNICEF-it, të bëhet më shumë e përafërt me strategjinë e shpalosur nga NJMF-të, në mënyrë që këto burime që ekzistojnë aktualisht, të mund të racionalizohen e të bëhen më efikase. pika të rëndësishme të nxjerra nga studimi: Mungesë burimesh - përfshi këtu shërbimet për t ua referuar familjet NJMF-ve, si dhe mungesa e mbështetjes financiare prej tyre - janë konsideruar të dyja një pengesë ndaj asaj që siguron shërbimi i NJMF-ve. Mungesa e shërbimit 24-orësh, ose mosmbulimi i gjithë vendit me këtë shërbim, do të thotë që shërbimi i mbrojtjes së fëmijës nuk është gjithëpërfshirës. Mungesa e standardeve, kërkesat ligjore dhe buxhetet për caktimin dhe kostot operuese, do të thotë që NJMF-të janë të rrezikuara nga ndryshimet e prioriteteve dhe të fokusit të punës - kjo mund të çojë në një mungesë të vazhdimësisë së tyre, si dhe në humbjen e investimeve. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) në gjendje t u vijë në ndihmë atyre fëmijëve që kanë nevojë të ngutshme për ndihmë.. 22

kapacitetet e StAFit Edhe pse neni 30 i ligjit të vitit 2010 kërkon që çdo NJMF duhet të ketë të paktën një punonjës social, përkufizimi i asaj që përbën një punonjës social, mungon 27. Aktualisht, ndërkohë që janë dhënë udhëzime në Protokoll, lidhur me aftësitë dhe cilësitë e kërkuara për një PMF, ky dokument nuk është i detyrueshëm dhe emërimi i PMF-ve është lënë në gjykimin e kryetarëve / krerëve të komunave. Kjo do të thotë se emërimet mund të mos jenë gjithnjë të bazuara në zgjedhjen e një kandidati që është më i përshtatshëm për rolin dhe përgjegjësitë që i takojnë. Sigurisht, në shumë fusha, në veçanti në komunat rurale dhe të izoluara, mund të jetë e vështirë të identifikosh një person lokal që ka kualifikimet / përvojën e nevojshme. Mungesa e burimeve njerëzore të kualifikuara në mënyrë të përshtatshme, sidomos jashtë Tiranës, ka qenë e shënuar si një kufizim i veçantë i shërbimit të NJMF-ve nga një sërë komentuesish (për shembull, Westwater etj., 2009 dhe Danaj 2011). Në një vlerësim të kapacitetit të PMF-ve, për t iu adresuar në mënyrë të përshtatshme trafikimit të fëmijëve, kryer nga World Vision (Elmazi, 2011), duke përdorur një pyetësor 28 në internet me 14 PMF, u identifikua se edhe pse punonjësit e pranonin dhe e kuptonin trafikimin, ata nuk ishin në dijeni të strukturave kombëtare apo procedurave ekzistuese, pavarësisht trafikimit të fëmijëve, gjë që citohej si formë abuzimi në këtë Protokoll. Për fat të keq, kufizimet e vlerësimit, pasi punohej me një grup të vogël, dhe raportimi subjektiv tregojnë se nuk ishte e mundur të ndiqeshin dhe të sqaroheshin përgjigjet. Prandaj, nuk është e qartë nëse ky konfuzion në dukje vinte për shkak të mungesës së njohurive nga ana e PMF-ve, apo sepse ata mendojnë se ka një mungesë harmonie mes Protokollit dhe linjave të tjera të veprimit. Megjithatë, nga rezultatet e pyetjeve të tjera në studim, u duk se edhe në qoftë se PMF-të nuk ishin në gjendje të deklaronin linja veprimi, kur u pyetën se cilat do të ishin veprimet e tyre në lidhje me një skenar të veçantë rastesh, ata ishin në gjendje të identifikonin saktë hapat që duhet të ndërmerrnin për të menaxhuar rastin dhe mbështetjen e fëmijës. Një interpretim i kësaj kontradikte në dukje mund të jetë se ajo tenton të sugjerojë se kapaciteti i punonjësve socialë, të paktën në disa raste, mund të nënvlerësohet dhe / ose masat që deri tani janë përdorur për të vlerësuar kapacitetet, nuk janë përqendruar te praktika e punës së NJMF-ve nga një pikëpamje më objektive. Pasi kemi thënë këtë, për shkak të mungesës historike të standardeve të detyrueshme për PMF-të, gama e aftësive dhe kualifikimeve për PMF-të mund të jetë e ndryshme. Shkurtimisht, është e ditur se kjo situatë ndryshon nga një vend në Shqipëri, në një tjetër, nga PMF-të, të cilat kanë përvojë të konsiderueshme përkatëse, tek ato me pak njohuri dhe aftësi. Është e vështirë të përfytyrohet se dikush me pak ose aspak trajnim / përvojë të jetë në gjendje të vlerësojë dhe të ndërhyjë në rastet e abuzimit në të njëjtën shkallë efektiviteti me punonjësit, të cilët janë të trajnuar në mënyrë adekuate. Kjo është një çështje për barazi të shërbimit në të gjithë vendin. 27. Me sa kuptohet, UNICEF-i është tashmë duke drejtuar një nismë për të caktuar standardet e përcaktimit të punonjësit social. 28. Duke përdorur mjetin në internet të quajtur Survey Monkey. 23 Janar 2013

Për shembull, në ushtrimin e dhënë për katër PMF-të si pjesë e studimit, jo të gjithë punonjësit ishin në gjendje të identifikonin saktë fëmijën më në rrezik dhe kishte ndryshime mendimi mes tyre në përgjigje. Po kështu, pavarësisht se mund të vërehej se një lloj vlerësimi / përcaktimi i gjendjes familjare (për shembull, raporti social) është kryer dhe me afate kohore të arsyeshme, ishte e qartë nga bisedat me pjesëmarrësit se kishte një mungesë të përgjithshme njohurish në lidhje me proceset e identifikuara në kuadër të Protokollit (në lidhje me planifikimin, vlerësimin dhe shqyrtimin - me atë që mund të kuptohet gjerësisht si menaxhim i rasteve ) apo se edhe kur këto ekzistonin, kishte boshllëqe në njohuri (të tilla si ato në lidhje me afatet kohore). Është sugjeruar që në njëfarë mase, për shkak të vështirësive operative, kjo mund të reflektojë aspekte të Protokollit që nuk ishin relevante ose të realizueshme në disa zona dhe me të cilat po punohet, në mënyrë që të gjendet një mënyrë më pragmatike operimi. Megjithatë, vlerësimi i nevojave bazë të gjithëplanshme, bazuar në parimet e praktikës së mirë, planifikimit dhe shqyrtimeve, duhet kryer gjithnjë, pavarësisht rrethanave. Janë duke u bërë përpjekje për të rritur kapacitetet e PMF-ve nga disa OJF ndërkombëtare, OJF vendore, Agjencia Shtetërore për Fëmijët, UNICEF-i, si dhe Ministria e Punës. PMF-ve u janë ofruar trajnime dhe zhvillime kapacitetesh (përfshirë në disa raste udhëzime), pavarësisht se kjo është me hope dhe duket të jetë kryesisht e varur nga aktivitetet e palëve të interesuara, duke përfshirë nivelin e angazhimit të PMF-ve, të cilëve u duhet leje nga mbikëqyrësit e tyre dhe / ose nga kryetarët e komunave / bashkive për të marrë pjesë. Ndërkohë do të ishte ideale të siguroheshim që të ndërmerren trajnime para shërbimit që para takimit, duke qenë se është zhvilluar nga palët e interesit një mase e përkohshme, një paketë e plotë e një trajnimi të kualifikimit të brendshëm. Kjo është veçanërisht e rëndësishme, ndërkohë që numri i NJMF-ve rritet si kërpudhat pas shiut, duke pasur parasysh nevojën për t u siguruar për ruajtjen e konsekuencës në qasje dhe të niveleve të shërbimit. Futja e këtij trajnimi, si një kërkesë e detyrueshme, së bashku me kriteret e emërimit të kërkuara për punonjësit, do të jetë një hap i konsiderueshëm në rritjen e kapaciteteve të stafit. Megjithatë, duhet pranuar se zhvillimi i një fuqie punëtore plotësisht të shtuar nuk është një përpjekje afatshkurtër dhe se investimi i rëndësishëm do të jetë i nevojshëm për një afat të gjatë. Kjo gjithashtu përfshin rritjen e kapaciteteve të stafit mbikëqyrës dhe të atij menaxherial. Një strategji tjetër, e cila do të ndihmojë në rritjen / ruajtjen e kapaciteteve të stafit, është rritja e rolit të PMF-së si një post teknik, të rrënjosur dhe jo të ndryshueshëm kur ndërrohet kryetari i bashkisë. Edhe pse në disa zona kur kryetari i bashkisë ndryshohet, PMF-ja nuk është zëvendësuar, është vërejtur (për shembull, në vlerësimin e vitit 2009) se nuk ndodh gjithnjë kështu. Në praktikë, kjo do të thotë se investime të konsiderueshme në ndërtimin e kapaciteteve mund të shkojnë dëm. Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve (NJMF-ve) 24