TRAJNIM NË PROKURIMIN PUBLIK PËR VENDET PËRFITUESE nga IPA

Similar documents
Plan-Programi për Auditor të Sektorit Publik

Auditimi i prokurimit publik

Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM) në prokurimin publik

Përmbajtja: Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor.

Procedurat e Ankimit për Arsimin e Veçantë

Reforma e MFK në Shqipëri

KORNIZA E MATJES SË PERFORMANCËS SË SAI-ve

AutoCAD Civil 3D. Xhavit Ratkoceri IEE Prishtine, Rep. e Kosoves Perfaqesues i Autodesk Autodesk

XVII Sistemi i administratës publike

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor.

Korniza evropiane e kualifikimeve (KEK) për mësimin gjatë gjithë jetës. Korniza Evropiane e Kualifikimeve

Seminar i Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar për Rregullatorët Çështjet e Kontabilitetit dhe Rregullatore

PA DËSHKUESHMËRIA. në fushën e prokurimeve publike

SFIDAT E ZBATIMIT NË PRAKTIKË TË LIGJIT PËR NJOFTIMIN DHE KONSULTIMIN PUBLIK

DHOMA PARA GJYQËSORE I. Gjyqtares Sylvia Steiner, Kryetare e Trupit Gjykues Gjyqtares Sanji Mmasenono Monageng Gjyqtarit Cuno Tarfusser

Syllabusi për kursin EKONOMIKSI I PERSONELIT

Mbajtja e Fëmijëve sigurt Si ti implementojm ë standardet

Sanksionimi i të drejtave të të moshuarve Drejt një Konvente të Kombeve të Bashkuara

Konventa kuadër per mbrojtjen e pakicave kombetare dhe raporti shpjegues

PARIMI I BARAZISË DHE MOSDISKRIMINIMIT NË TË DREJTËN PRIVATE NDËRKOMBËTARE

From the Pastor s Desk

INSTITUTI I ZHVILLIMIT TË ARSIMIT PROGRAM ORIENTUES PËR MATURËN SHTETËRORE. LËNDA: GJUHË ANGLEZE PROVIM ME ZGJEDHJE (Niveli B2)

INSTITUTI I AVOKATIT- ROLI I TIJ PËR NJË PROCES GJYQËSOR TË DREJTË DHE TË PAANSHËM

Botimi: Analiza për vlerësimin e programeve kombëtare dhe masave për punësimin e personave me aftësi të kufizuara

Pjesëmarrja e Institucionit të AP në Procesin e Monitorimit të Konventës CEDAW dhe Raportimit përpara Komitetit CEDAW

PARIMI I BARAZISE DHE MOSDISKRIMINIMIT.

TABELA E PËRMBAJTJES LISTA E SHKURTESAVE DHE AKRONIMEVE... 6 HYRJE... 7

Projekti i USAID-it për Përmirësimin e Veprimtarisë të Gjykatave Drejtësi për të gjithë

Universiteti i Tiranës Instituti i Studimeve Europiane. Format Standarde të Kontratave dhe Beteja e Formave : Një vështrim krahasues

Ky numër reviste botohet me mbështetjen financiare të Divizionit të Diplomacisë Publike të NATO-s.

Projekti i USAID-it për Përmirësimin e Veprimtarisë të Gjykatave Drejtësi për të gjithë THIRRJE PËR APLIKIME (RFA-JAG )

HISTORI TË PËRBASHKËTA PËR NJË EUROPË PA KUFIJ

KOMENTE MBI PROJEKT-AMENDAMENTET E LIGJIT PER TREGTINE ELEKTRONIKE. (Versioni )

Deloitte Audit shpk. Raporti i transparencës. Audit. Prill 2016

Konventa e Këshillit të Evropës mbi falsifikimin e produkteve mjekësore dhe krime të ngjashme të cilat përbëjnë kërcënim për shëndetin publik

RAPORT MBI VEZHGIMIN E STANDARDEVE DHE KODEVE (ROSC) Shqipëri

RAPORTI I PARË PËR REFORMIMIN E ARSIMIT TË LARTË DHE KËRKIMIT SHKENCOR

Udhëzime për shkolla W RLD. Udhëzime për. #fëmijëtimarrinshkollatpërsipër. CHILDREN'S 20 Nëntor 2017 DAY

MEKANIZMAT PER PERFSHIRJEN E PUBLIKUT NE LUFTEN KUNDER KORRUPSIONIT

Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve

The Danish Neighbourhood Programme. Udhëzues. e të drejtave. shëndetësore

Planifikimi i territorit - Nga ligji në reformë

Konferenca e Tretё Rajonale pёr Kontrollin e Brendshёm Financiar Publik pёr Vendet Kandidate dhe Potenciale Kandidate. Programi

MANUAL THEMELOR PËR AUDITIMIN E PERFORMANCËS MANUALI I AUDITIMIT TË PROKURIMIT

CURRICULUM VITAE. Remarks: 8. Publikimet shkencore: Tema Revista shkencore Impact factor/issn The Tragic Living of Woman in Modern Albanian Literature

Tel: Tel:

Ruajtja e Themeleve. Vlerësimi i Qeverisjes së Grupeve Ndërinstitucionale të Punës të Nismës për Transparencë në Industrinë Nxjerrëse.

Roli i mësimdhënësit në ligjërimin e letërsisë

DCAF. Çfarë janë komisionet parlamentare për mbrojtje dhe siguri? Çfarë e dallon mjedisin e punës së këtyre komisioneve nga ai i komisioneve të tjera?

Asistencë Teknike për. Raporti Përfundimtar dhe. Plani i Vlerësimit

Analytica. Dhjetor 2009 Shkup

Prmbledhje mbi Monitorimin e Paraburgimit

Raport i Transparencës 2017

STANDARDET NDËRKOMBËTARE PËR PRAKTIKËN PROFESIONALE TË AUDITIMIT TË BRENDSHËM (STANDARDET)

STRATEGJI TË MËSIMDHËNIES DHE TË TË NXËNIT PËR KLASAT MENDIMTARE

Fakulteti i Edukimit (Programi: Master i mësimdhënies në matematikë

Zhvillimi rural me pjesëmarrje në Shqipëri

Mbrojtjet Ligjore për Parandalimin e Torturës E Drejta e Aksesit tek Avokatët për Personat që u është hequr Liria

BANKAT NE SHQIPËRI MODELET ORGANIZATIVE NË PROÇESIN KREDITUES COMMERCIAL BANKS IN ALBANIA - ORGANIZATION MODELS IN LEDING PROCESS

BLUEPRINT FOR ENGLISH LANGUAGE LEARNERS (ELLS) SUCCESS PROJEKTI PËR SUKSESIN E NXËNËSVE QË MËSOJNË ANGLISHT

Rekomandimi Rec(2000)20 i Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare mbi rolin e ndërhyrjes së hershme psikosociale në parandalimin e kriminalitetit

Children s Human Rights Centre of Albania CRCA. Udhëhequr nga: Prof.As. Dr. Arta MANDRO

Education Sector. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Shqipëria. Analizë e Politikës Arsimore Çështje dhe Rekomandime

E DREJTA E AUTORIT DHE DISA PROBLEME TË SAJ NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

MBËSHTETJESAI-vePËR PËRMIRËSIMINEINFRASTUKTURËSETIKE

UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE KOMPENSIMI I PRONËS NË SHQIPËRI, SFIDË PËR TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETIN E SË DREJTËS

Manuali i Etikës dhe Integritetit Policor

Udhëzues për dizajnimin e Strategjisë Nacionale për Zhvillimin e Statistikës (SNZhS) PARIS21 Secretariat

VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor

PROVIMI ME ZGJEDHJE REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SHKENCËS AGJENCIA QENDRORE E VLERËSIMIT TË ARRITJEVE TË NXËNËSVE

FAKULTETI I ADMINISTRATËS PUBLIKE DHE SHKENCAVE POLITIKE PROGRAMI STUDIMOR PËR STUDIME PASUNIVERSITARE. (Master) TITULLI I PROGRAMIT:

UDHËZUES PËR ZBATIMIN E KURRIKULËS

Udhëzues për zhvilluesit e standardeve të profesionit (SP) Përmbajtja

4. Korniza punuese për praktika profesionale - Standardet dhe kodi etikës.. 11

MANUALI I METODOLOGJISE SE VLERESIMIT TE NEVOJAVE PER TRAJNIM NE SHCK

E Drejta Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut Studime Themelore. Islami, Dr. Besfort Rrecaj

RIDEFINIMI I ROLIT TË VIKTIMËS NË TË DREJTËN PENALE BASHKËKOHORE PËRMES REFORMAVE LIGJORE

Profesori Emri Roli Telefoni Zyra. Lulzim Zeka Ligjerues dhe Tutor AB

PLANI DHE PROGRAMI MËSIMOR

MBROJTJA E SË DREJTËS PËR

MENAXHIMI I RI PUBLIK DHE REFORMAT ADMINISTRATIVE НОВОТО ЈАВНО МЕНАЏИРАЊЕ И АДМИНИСТРАТИВНИТЕ РЕФОРМИ NEW PUBLIC MANAGEMENT AND ADMINISTRATIVE REFORMS

SYLLABUS FAKULTETI EKONOMIK

Shqipëria. Një rishikim i shpenzimeve publike dhe i kuadrit institucional. Ristrukturimi i Shpenzimeve Publike për të mbështetur rritjen

rregullore e Procedurave të Auditimit në Kontrollin e lartë të Shtetit

KONTROLLI I LARTË I SHTETIT

RAPORT FORMIMI FILLESTAR I MËSUESVE NË INSTITUCIONET E ARSIMIT TË LARTË SHQIPTAR

Fakulteti i Edukimit (Programi: Mësimdhënia dhe Kurrikula & Udhëheqja në Arsim)

PROVIMI ME ZGJEDHJE REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SHKENCËS AGJENCIA QENDRORE E VLERËSIMIT TË ARRITJEVE TË NXËNËSVE

MATJA E PERFORMANCËS, IMPAKTIT DHE KËNAQSHMËRISË NË NIVEL LOKAL

NË EMËR TË. Ekipi i ekspertëve dëshiron t i falemnderohet personave përgjegjës të KMN Globus për

DOKUMENT AKTUAL Roli i punës së të rinjve në parandalimin e radikalizimit dhe ekstremizmit të dhunshëm

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KONTROLLI I LARTË I SHTETIT AUDITIMI FINANCIAR MANUALI

PLANI I INTEGRITETIT

STANDARDET NDËRKOMBËTARE PËR PRAKTIKAT PROFESIONALE TË AUDITIMIT TË BRENDSHËM *)

Universiteti i Prishtinës Hasan Prishtina UNIVERSITAS STUDIORUM PRISHTINIENSIS Fakulteti Juridik Studime Master. Syllabusi i lëndës:

e gjelbër Si të bëhemi një shkollë Trajnim për mësuesit. Korçë, 9-11 Maj 2014 This project is implemented by The Albanian Society of Biologists

2 Forumi Shqiptar Social Ekonomik ASET MA UAL PËR MARRËDHË IET E JËSISË VE DORE ME PUBLIKU

Raport Vjetor i Monitorimit të Shqipërisë në Proçesin e Stabilizim - Asociimit. [1 Tetor Shtator 2009]

Organizata Efektive e Punëdhënësve. Një seri e udhëzuesve "praktik" mbi ngritjen dhe menaxhimin e organizatave efektive të punëdhënësve

Transcription:

TRJNIM NË PROKURIMIN PUBLIK PËR VENDET PËRFITUESE nga IP SIGM është një nismë e përbashkët e OECD-së dhe e BE-së, e financuar kryesisht nga BE-ja www.sigmaweb.org

Në dhjetor 2007, një grup ekspertësh ngritën Shkollën Rajonale për dministrim Publik dhe SIGM dorëzoi një raport ku paraqitej situata aktuale e trajnimit mbi prokurimin publik në vendet e IP-s dhe ndërmorën një nismë të mundshme për të përmirësuar situatën. Sipas këtij raporti, hallka më e dobët në sistemin e prokurimit publik në pjesën më të madhe të vendeve/autoriteteve të rajonit është kapaciteti kombëtar për trajnime. Materialet ekzistuese mësimore janë shpesh minimale dhe më së shumti të fokusuara në kërkesat ligjore duke lënë shumë pas dore aspektet ekonomike dhe funksionale të proceseve të prokurimit. Për të zhvilluar një strategji që të nxisë sistemet e qëndrueshme të trajnimit mbi prokurimin publik, raporti propozoi një plan veprimi -vjeçar për të: n zhvilluar materiale trajnimi gjithëpërfshirëse, n lokalizuar materialet për çdo vend përfitues, n trajnuar dhe certifikuar një grup trajnuesish nga rajoni, n monitoruar dhe mbështetur aktivitetet e trajnuesve fillestarë në vendet e tyre. Komisioni Europian i kërkoi SIGM-s të përpunonte materiale të përgjithshme trajnimi që do të përdoreshin fillimisht për të trajnuar trajnuesit e ardhshëm dhe më pas për t i përshtatur me situatën specifike të secilit vend. Rezultati i përftuar ishte një produkt gjysmë final, i bazuar në legjislacionin dhe praktikat e KE-së, i cili do të duhet të përshtatet me legjislacionin lokal dhe me kontekstin e çdo vendi përfitues. Produkti është ideuar për qëllime trajnimi dhe siguron instrumente të ndryshme (raste studimore, ushtrime, teste) për t u përdorur në orët e trajnimit. i ka për qëllim të mbulojë tërësinë e procesit të prokurimit publik, nga planifikimi i prokurimit dhe përgatitja deri te menaxhimi i kontratës dhe vlerësimi i performancën së kontratës, duke shkuar në këtë mënyrë përtej fokusit tradicional mbi legjislacionin e prokurimit publik. Produkti ndjek kronologjinë e të gjithë procesit të prokurimit dhe është i organizuar rreth temave që formojnë realitetin e zyrtarëve të prokurimit - trajton çështjet me të cilat ata përballen në praktikën e tyre të përditshme. i përmban gjithashtu një modul për operatorët ekonomikë. Paketa e trajnimit është e ndarë në dy pjesë: Paketa e studentit dhe paketa e trajnuesit. E para përmban materialet kryesore për trajnimin e pjesëmarrësve, ndërsa e dyta ofron burime shtesë për trajnuesit (përgjigje për ushtrimet dhe pyetjet, fletëpalosje, slajde, udhëzime pedagogjike). Ky produkt u përgatit në periudhën ndërmjet janarit 2009 dhe shkurtit 2010. Ekipi për hartimin e tij përbëhej nga Gian Luigi lbano (Itali), Mike Fogg (MB), Jacek Krolikowski (Poloni), Despina Pachnou (Greqi), Elisabetta Piselli (Itali), Geoffrey Smith (Francë), Susie Smith (MB) dhe Peter Trepte (MB). U formua një ekip për rishikimin e përpilimeve i cili përbëhej nga Klodiana Cankja dhe Reida Kashta (Shqipëri), Dzinita Fočo (Bosnje-Hercegovinë), Tamara Obradović-Mazal dhe Maja Kust (Kroaci), Peter Braun (Danimarkë), Mare Bogeva-Micevska dhe leksandar grirovski (Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë), Gabriella Fribiczer (Hungari), Ilaz Duli (Kosovë/UNSCR 1244), Sandra Škatarić-Krstović (Mali i Zi), Predrag Jovanović, Branislav Cvetkovic dhe Dragana Radojicic (Serbi) si dhe Kadir kin Gözel (Turqi). Drejtoria e OECD-së për Qeverisjen Publike dhe Zhvillimin Territorial ka lejuar me mirëkuptim përfshirjen e dy publikimeve në prokurimin publik që lidhen me integritetin.

I gjithë projekti u menaxhua nga ekipi i SIGM-s që përbëhej nga Marian Lemke (menaxhere kryesore), Peter Bennett, Peder Blomberg (gjithashtu anëtarë të ekipit për hartimin dhe të ekipit për rishikimin) dhe Valérie Forges. SIGM Programi SIGM Mbështetje për Përmirësim në Qeverisje dhe Menaxhim është një nismë e përbashkët e Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) dhe e Bashkimit Europian, e financuar kryesisht nga BE-ja. Duke bashkëpunuar në partneritet me vendet përfituese, SIGM mbështet qeverisjen e mirë nëpërmjet: n Vlerësimit të progresit në reformë dhe identifikimit të prioriteteve për reformën kundrejt niveleve bazë të vendosura nga praktika e mirë europiane dhe nga legjislacioni ekzistues i BE-së n Mbështetjes së ndërtimit të institucionit dhe ngritjes së kuadrove ligjore n Lehtësimit të asistencës nga BE-ja dhe nga donatorë të tjerë duke ndihmuar në ideimin e projekteve dhe në zbatimin e planeve të veprimit. Në vitin 2010, SIGM mbështeti përpjekjet e reformës në administrim publik në: n Vendet kandidate të BE-së Kroacia, Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë dhe Turqia n Vendet e mundshme kandidate të BE-së Shqipëria, Bosnje-Hercegovina, Mali i Zi, Serbia dhe Kosova (nën UNSCR-në 1244/99) n Shtetet fqinje të Europës dhe partnerët lgjeria, rmenia, zerbajxhani, Bjellorusia, Egjipti, Gjeorgjia, Izraeli, Jordania, Libani, Libia, Moldavia, Maroku, Territori i pushtuar palestinez, Siria, Tunizia dhe Ukraina, si dhe Rusia SIGM mbështet përpjekjet për reformë të partnerëve të saj në fushat e mëposhtme: n Shërbimi civil dhe e drejta administrative n Integriteti publik n uditi i jashtëm n Kontrolli i brendshëm financiar publik n Menaxhimi i shpenzimeve publike n Prokurimi publik n Politikëbërja dhe bashkëpunimi n Politika rregullatore dhe kapacitetet Për informacione të mëtejshme mbi SIGM-n, vizitoni faqen tonë të internetit: http://www. sigmaweb.org I pershtatur nga nje doracak mbi trajnimin e pergjithshem i publikuar ne gjuhen angleze nga OECD me titull: Public Procurement Training for IP Beneficiaries 2010 OECD

Paketa e trajnuesit Moduli Trajnim në prokurimin publik për vendet përfituese nga IP 1 Kuadri ligjor dhe bazë 1 2 Kuadri institucional 11 Konteksti historik 17 4 spektet ekonomike të prokurimit publik 25 slidet e trajnuesit vijojnë në faqen 6

Paketa e trajnuesit Kuadri ligjor dhe bazë Moduli pjesa 1 Programi mësimor 2 Ushtrime përgjigjet 4 Pyetje vetë-testimi përgjigjet 8-1

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri ligjor dhe bazë moduli 1 programi mësimor OBJEKTIVT Objektivat janë që të shqyrtohen, të shpjegohen dhe të kuptohen: n n n n n n n Mënyra si rregullohet prokurimi publik brenda Bashkimit Europian Cilat dispozita të Traktatit zbatohen Cilat rregulla të tjera të përgjithshme zbatohen Zbatimi i legjislacionit dytësor (Direktivat) Si përfshihet në proces Gjykata Europiane e Drejtësisë Si ka evoluar ligji kombëtar për prokurimin Si zbatohen disa ligje të tjera kombëtare për procesin e prokurimit Moduli 1 - Kuadri ligjor dhe bazë Temat për trajtim fatet kohore Komentet për metodologjinë e trajnimit Prezantimi i modulit Traktati i Romës Parimet e përgjithshme të ligjit Jo më shumë se 0 minuta Për rreth 90 minuta merruni me slajdet 5-8 duke bërë një ndarje pak a shumë të barabartë të parimeve të Traktatit dhe parimeve të përgjithshme dhe 0 minuta me ushtrimin 2 (120 minuta gjithsej). Sigurohuni që të shpjegoni se kjo është një pjesë teorike - ajo përbën themelet për pjesën tjetër të kursit ku do të ofrohen udhëzime më praktike. Theksoni se ata duhet t'i kuptojnë konceptet që në fillim. Këtu ka rëndësi që pjesëmarrësit të kuptojnë ndryshimin ndërmjet parimeve të Traktatit dhe parimeve të përgjithshme të ligjit. Trajtojeni secilin prej tyre ngadalë dhe veçmas dhe bëni një përmbledhje pasi të keni shpjeguar secilin: ata do të përdoren në ushtrimin 2. Kaloni më tepër kohë (i) për të bërë dallimin ndërmjet parimeve të trajtimit të barabartë dhe mosdiskriminimit dhe (ii) transparencës, duke qenë se këto janë konceptet kritike. Përdorni çështjen "Danish Bridge" për pikën (i). Pastaj përdorni Ushtrimin 2. Përdorni flipçart/dërrasë të zezë ose diçka të ngjashme për të bërë lidhjet dhe kërkojuni pjesëmarrësve që të japin sugjerime. Mos harroni se kjo mund të shkaktojë disa debate (gjë e mirë) dhe se mund të zbatohen për disa shkelje të mundshme. -2

Paketa e trajnuesit Moduli 1 - Kuadri ligjor dhe bazë Temat për trajtim fatet kohore Komentet për metodologjinë e trajnimit Direktivat e BE-së - lloji, objektivi, struktura, efekti ligjor Kuadri ligjor kombëtar për prokurimin publik Legjislacioni parësor Legjislacioni dytësor Legjislacion tjetër që ka lidhje me prokurimin 40 minuta për Ushtrimin 1. Slajdet 9-16. Këta duhet të marrin rreth 60 minuta. Slajdi 17 duhet të marr rreth 70 minuta. Mbaroni me Ushtrimin. Ky duhet të marrë 80 minuta. Në total: 250 minuta. Përdorni Ushtrimin 1. Metoda më e shpejtë do të jetë t'u kërkohet pjesëmarrësve që t'i bëjnë pyetje njëri-tjetrit dhe pastaj të diskutojnë në klasë, Por mund të pranohen edhe përgjigjet me shkrim për diskutimet nëse koha e lejon. Në përgjithësi, ushtrimi 1 në të vërtetë është zbatimi në praktikë i ushtrimit 2. Kur të kaloni këto dy ushtrime, duhet të keni në dispozicion kopje të disa formularëve standardë ose të përkufizimeve nga FPP-ja dhe t'u referoheni atyre. Një ide mund të jetë riprodhimi i disa prej tyre dhe shfaqja e tyre në një slajd. Pastaj përdorni slajdet 9-17. Këta duhet të shikohen njëri pas tjetrit dhe me ngadalë, duke i shpjeguar një nga një. Në slajdin e 16-të duhet të shfrytëzohet mundësia për të dhënë një përmbledhje të përgjithshme të kursit duke iu referuar strukturës së Direktivave. Pas këtyre slajdeve, bëni pyetje që të siguroheni se pjesëmarrësit e kanë kuptuar konceptin e efektit të drejtpërdrejtë, kur mund të përdoret ai dhe cilat janë kushtet. Parimet bazë të prokurimit publik 120 minuta Përdorni slajdet 18-20. Nëse është e mundur, mundohuni të theksoni këto parime që janë zbatuar në rang lokal. Kjo duhet të bëhet me shumë gjallëri dhe duhet të prodhojë diskutime të nxehta. Grupet kanë nevojë për kohë për të përgatitur dhe për të prezantuar argumentet e tyre. Pastaj përdorni Ushtrimin. Ndajini pjesëmarrësit në grupe prej jo më shumë se 6 personash, nëse është e mundur. Ideja është që të kemi një numër tek grupesh. Gjysma e grupeve do të gjejnë argumente për pro dhe gjysma tjetër për kundër. Grupet duhet të caktojnë një folës, i cili mund të prezantojë argumentet e tyre për pjesën tjetër të klasës. Pasi të kenë folur të gjithë me radhë, duhet të bëhet një votim. Përmbledhja e modulit 0 minuta Në bazë të angazhimit të pjesëmarrësve, përmblidhni pikat kryesore duke theksuar rëndësinë e koncepteve. -

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë SEKSIONI USHTRIME përgjigjet Ushtrimi 1 Ju punoni në një spital lokal dhe shefi juaj, drejtoresha e re e prokurimit, ka disa pyetje. jo i njeh dispozitat ligjore të zbatueshme dhe e kupton procesin e prokurimit, por ajo po përpiqet të kuptojë sesi ndikojnë bazë në funksionin e prokurimit brenda spitalit. SEKSIONI 1. Fakti që blerjet me vlera të vogla janë poshtë kufijve monetarë të vendosur me ligj nënkupton se ajo mund t'i bëjë blerjet si të dojë? Jo. Parimet e përgjithshme të Traktatit dhe e përgjithshme të ligjit vazhdojnë të zbatohen, siç dihet, parimi i transparencës, ndaj edhe reklamimi mund të jetë i nevojshëm. Çështja është se kur dhe si është i nevojshëm reklamimi - kjo është e hapur për debat. 2. jo pyet nëse parimi i transparencës nënkupton se ajo thjesht duhet të bëjë publikimin e njoftimit sipas ligjit. Jo, jo sipas ligjit meqë rregullat nuk janë të parashtruara në Direktiva. jo duhet ta vendosë se çfarë është e përshtatshme - duhet t'i referohemi komunikatës së Komisionit për këtë çështje.. jo pyet veten nëse ka diçka tek e Traktatit që e detyron atë të punësojë personel nga jashtë shtetit, pasi ajo nuk është e sigurt që ata janë po aq të kualifikuar sa personeli. Nuk ka asnjë detyrim. Megjithatë, ajo nuk mund të refuzojë pranimin e stafit të kualifikuar në vendet e tjera të BE-së aty ku kualifikimet e tyre janë ekuivalente me kualifikimet lokale. Ky është parimi i njohjes së përbashkët. 4. Ka pasur pyetje për cilësinë e fijes së qepjes së plagëve, e cila që vjen nga disa vende të Europës a duhet të blejë më të lirën, pavarësisht cilësisë? Jo. jo mund të këmbëngulë për një nivel të caktuar cilësie dhe mund të zgjedhë, ndërmjet atyre që e arrijnë këtë standard, produktet me çmimin më të ulët. Megjithatë, ajo duhet të respektojë standardet ekuivalente të cilësisë. jo mund t'i refuzojë ato që nuk i arrijnë standardet. 5. Është folur shumë për modelin e ri të mikro kamerave kirurgjikale. to janë më të shtrenjta se modelet ekzistuese dhe ajo ju kërkon ta ndihmoni në përgatitjen e një studimi biznesi për blerjen e kamerave të reja. Cilat janë çështjet që ju do të ngrinit? Këtu shtrohet çështja e cilësisë kundrejt çmimit. Do të ishte e nevojshme të tregohej se rezultatet janë më të mira se me metodat e tjera në mënyrë që të justifikohet një çmim më i lartë. Çështja shumë mirë mund të jetë mungesa e standardeve moderne teknike të mjaftueshme, gjë që mund ta bëjë të vështirë përjashtimin e produkteve që arrijnë standarde më të ulëta. Ndaj duhet të tregohet kujdes në përshkrimin e karakteristikave ose të rezultateve të pajisjes. Nëse mund të ngrihet një rast mjekësor për blerjen e pajisjeve specifike dhe nuk ka opsion tjetër përveçse të emërtohet produkti, është gjithashtu e rëndësishme të lejohen oferta të produkteve "ekuivalente" në mënyrë që të ruhet parimi i trajtimit të barabartë. Ne gjithashtu do të parashikonim ndonjë referencë për nevojën e ruajtjes së konkurrencës. -4

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë SEKSIONI Ushtrime 6. Një kuzhiniere e njohur e një televizioni lokal është ankuar se spitali i merr ushqimet nga jashtë dhe se pacientët janë ankuar se i detyrojnë të hanë ushqim të huaj. mund ta vendosë ajo si kusht që produktet ushqimore duhet të jenë gjithnjë me origjinë vendase? Jo. jo duhet të veprojë sipas parimeve të trajtimit të barabartë dhe të mosdiskriminimit. Megjithatë, ka edhe probleme me magazinimin dhe mbetjet, gjë që mund të çojë në parapëlqimin e ushqimeve vendase. Kjo do të jetë një çështje shpërndarjeje dhe ofertat e të gjithë operatorëve ekonomikë duhet të shqyrtohen me kujdes. 7. Grupet ambientaliste të zonës ankohen për mbetjet plastike të spitalit që vijnë kryesisht nga ambalazhet e pijeve. Shishet plastike që janë baza e ankesës, prodhohen nga kompani të huaja, dhe ajo ka zbuluar se shumica e kompanive vendase ofrojnë shishe qelqi që janë të riciklueshme. jo mendon se mund ta zgjidhë problemin duke e vendosur një kërkesë, që për arsye ambientaliste pijet të furnizohen vetëm me shishe qelqi. Në pamje të parë ky duket si një vendim i bazuar mbi arsye mjedisore. Megjithatë, duket qartë se vendimi do të ishte marrë me qëllimin e favorizimit të kompanive lokale. Kjo nuk është e ligjshme dhe quhet masë me përdorim të paqartë, që do të thotë se duket si masë që zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjitha produktet, por që në fakt përmban në vetvete diskriminimin. -5

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe Ushtrimi 2 Shkelja e mundshme e parimeve bazë Lidhni shkeljen e mundshme në të djathtë me parimin(et) në të majtë Sqarim: mund të ketë më shumë se një lidhje për çdo parim 1 Kuadri institucional dhe bazë SEKSIONI Ushtrime Shkelja e mundshme Lejimi vetëm i ofertuesve të regjistruar në shtetin anëtar të autoritetit kontraktues Lejimi vetëm i produkteve konform standardeve teknike kombëtare Parimi(et) e shkelura mosdiskriminimi Lëvizja e lirë Përjashtimi i të gjitha produkteve që nuk përmbushin standardet kombëtare për mjedisin Lëvizja e lirë Njohja e përbashkët Proporcionaliteti Lejimi vetëm i ofertuesve me një kualifikim profesional nga shteti anëtar i autoritetit kontraktues mosdiskriminimi Njohja e përbashkët Kërkesa për përdorim të mallrave dhe forcës punëtore lokale Lëvizja e lirë mosdiskriminimi Ndryshimi i specifikimeve që të përputhen me një ofertë të preferuar TRJTIMI I BRBRTË TRNSPRENC Mbajtja në heshtje e kritereve të përzgjedhjes që do të aplikohen TRNSPRENC Imponimi i një politike për "blerjen e produkteve vendase" LËVIZJ E LIRË -6

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë SEKSIONI Ushtrime Ushtrimi Diskutim në grup për Transparencën Ndahuni në grupe me jo më shumë se 6 persona secili për një debat për zbatimin e parimit të transparencës në prokurimet me vlerë nën kufirin e ulët monetar. Gjysma e grupeve do të mbrojë qëndrimin që imponimi i këtij parimi është pozitiv. Gjysma tjetër do të mbrojë qëndrimin që imponimi i këtij parimi është negativ. Çështjet që duhen diskutuar përfshijnë (por nuk kufizohen me): n nëse transparenca kërkohet në të gjitha nivelet për arsye të përgjegjësisë dhe ndershmërisë: ky mund të jetë një motivim thelbësor nga këndvështrimi i sektorit publik, por duhet të njihet edhe kostoja. Nëse transparenca zbatohet në të gjitha nivelet, atëherë mund të kushtojë shumë më tepër t'i blesh mallrat/shërbimin sesa çmimi që paguan për to. Ky është një absurditet ekonomik, ndaj duhet të pranohet ndikimi në kosto për vendosjen e transparencës. n nëse ekonomia dhe efikasiteti kërkojnë ose jo një vijë ndarëse poshtë së cilës parimi i transparencës nuk zbatohet: si më lart nëse kushton më tepër të kryesh procedurën sesa shuma e paraqitur nga kursimet që priten nga zbatimi i procedurave transparente, atëherë kjo nuk është efektive në kosto ose efikase. nalizë bazë kosto/përfitime. Kjo vetëm sa e bën procesin më burokratik, më të gjatë dhe më të kushtueshëm. n vendin për një analizë kosto/përfitime në debat (kosto e transparencës që ndikon në përfitimet e autoritetit kontraktues): shumë vende të të drejtës civile nuk e marrin në konsideratë një analizë kosto/përfitime - e gjitha ka të bëjë me kontrollin. Kjo çështje ngrihet vetëm për t'i bërë ata që të mendohen rreth kësaj! n nëse parimi i proporcionalitetit luan ndonjë rol: kjo kombinon pikën më lart për sa i përket kostos kundrejt përfitimit. Megjithatë "proporcionaliteti" është gjithashtu një parim i përgjithshëm ligjor, ndaj është interesante të shikojmë se çfarë ndodh kur përplasen dy parime (parimi i transparencës dhe i proporcionalitetit). n si duhet të implementohet dhe të vihet në zbatim një parim i tillë: interesante të dëgjoni pikëpamjet - a do të rekomandojnë procedurat "drakoniane"? do të bëhet rast pas rasti? do të bëhet një analizë kosto/përfitim? Etj. Secili grup duhet t'i paraqesë argumentet dhe përfundimet e tij me radhë. Në fund duhet të bëhet një votim. Nuk ka vetëm një përgjigje, por shpresojmë se studentët do ta njohin implikimin e analizës kosto/përfitim në zbatimin e parimit të transparencës në të gjitha nivelet. Ka një kosto që mund ta tejkalojë përfitimin - të tjerat janë vendime politike. Pranimi i kompromisit do të jetë një rezultat. Është akoma më mirë nëse ata nisin të vënë në dyshim këshillën për ta zbatuar këtë parim, pa e vënë në diskutim. -7

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë SEKSIONI 5 SEKSIONI PËRMBLEDHJ E KPITULLIT Pyetje vetë-testimi përgjigjet 1. e rregullon Traktati i Romës në vetvete, i ndryshuar, prokurimin në BE? Jo - jo shprehimisht. Por zbatohen. 2. përshkruani e Traktatit që zbatohen për prokurimin. Disa shpjegime të mosdiskriminimit (kombësia), lëvizjes së lirë të mallrave dhe shërbimeve dhe të drejtës dhe lirisë së themelimit të një biznesi.. Cili është ndryshimi ndërmjet së drejtës dhe lirisë së themelimit të një biznesi dhe së drejtës për të ofruar shërbime? Si u vjen në ndihmë secila nga të drejtat ofertuesve nga shtete anëtare të ndryshme? E drejta e themelimit të një biznesi i lejon ofertuesit që të hapin një biznes në një shtet tjetër dhe mund të bëjnë oferta si vendas. E drejta për të ofruar shërbime lejon paraqitjen e ofertave përtej kufijve. Të dyja hapin mundësinë për të paraqitur oferta në shtete të tjera anëtare. 4. përmendni themelore të ligjit që zbatohen për prokurimin. Trajtimi i barabartë, transparenca, njohja e përbashkët, proporcionaliteti. 5. Nga burojnë këto parime ligjore të përgjithshme? Janë hartuar nga Gjykata Europian e Drejtësisë bazuar në ligjet e shteteve anëtare. 6. Cili është ndryshimi ndërmjet parimit të trajtimit të barabartë dhe mosdiskriminimit? Barazia nuk bazohet te kombësia. 7. përshkruani parimin e transparencës. Me sa duket, një shkallë reklamimi që lejon konkurrencën dhe e cila bën të mundur që veprimet të rishikohen. Kryesore është se është një mekanizëm që lejon që veprimet të kontrollohen dhe të verifikohen dhe realisht është një shqyrtim që përdoret në shumë mënyra p.sh. për kërkesat e raportimit. 8. Kur zbatohet parimi i transparencës? Kryesisht atëherë kur nuk zbatohen Direktivat, por ai gjithashtu zbatohet edhe kur direktivat zbatohen - por zakonisht nuk nevojitet në prani të kërkesave të qarta të Direktivave. 9. Nëse direktivat europiane nuk janë bartur në ligjin kombëtar, a kanë rëndësi e Traktatit apo e përgjithshme të ligjit? Pse? Po, sepse ato zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëra-tjetra. 10. identifikoni direktivat kryesore procedurale. 2004/17 dhe 2004/18. 11. ka direktiva të tjera që janë të rëndësishme? Direktivat për mjetet/procedurat e ankimit, direktiva e re për prokurimet në fushën e mbrojtjes (nëse jeni të përfshirë në fushën mbrojtje) dhe legjislacioni plotësues, si për shembull, njoftimet, FPP-të, etj. -8

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë 5 SEKSIONI Përmbledhja e kapitullit 12. ofrojnë direktivat një kod të plotë prokurimi për shtetet anëtare? Jo 1. po sikur diçka nga këto të mbetet në juridiksionin e shteteve anëtare? Kryesisht, çështjet praktike si procedurat e dorëzimit të ofertës, hapja e ofertave sigurimi i ofertës, etj. 14. zbatohen direktivat për të gjitha kontratat? Cilat kontrata nuk mbulohen? to zbatohen vetëm për kontratat me vlerë mbi kufirin e lartë monetar. 15. Çfarë e dallon mbulimin nga direktivat nga mbulimi nga rregullat kombëtare? Përshtatshmëria e kontratave me vlerë mbi kufirin e lartë monetar në konkurrencën ndërkufitare. 16. parashtroni rregullat kryesore të direktivave. Publiciteti dhe masat mbrojtëse procedurale; përdorimi i specifikimeve teknike objektive dhe jo diskriminuese, kriteret e përzgjedhjes dhe të kualifikimit. 17. Çfarë ndodh nëse direktivat nuk transpozohen në legjislacionin kombëtar brenda afatit? Dispozitat e tyre zbatohen me anë të efektit të drejtpërdrejtë" dhe kanë përparësi në gjykatat kombëtare. Ka disa kushte. 18. Çfarë ndodh nëse shtetet anëtare e transpozojnë direktivën në mënyrë jo të saktë? Njëlloj si përgjigja më lart. Gjithsesi ajo ka përparësi. 19. Cili është objektivi kryesor i direktivave të BE-së? Plotësimi i një tregu komunitar për prokurimin publik. 20. identifikoni katër barrierat në tregti që mund të krijohen nga aktorë të ndryshëm në tregun e prokurimit. Dispozitat bli produkt vendas"; kuotimet; specifikimet teknike diskriminuese; kërkesat për kombësinë e ofertuesve; preferenca për kualifikimet kombëtare; preferencat kombëtare; ndihmat shtetërore, taksat dhe tarifat doganore për produktet e huaja; kartelet e sektorit privat, etj. 21. Çfarë është konkurrenca dhe pse është e rëndësishme? Mundësia për të kontestuar është një procedurë kërkimi për të përcaktuar çmimet në treg. ftësia për të gjetur sa më shumë ofertuese që të ofrojnë çmime në konkurrencë me njëri-tjetrin do të ofrojë më shumë zgjedhje dhe çmime më të ulëta. 22. pse publikimi është i rëndësishëm për konkurrencën? Për të pasur sa më shumë konkurrencë që të jetë e mundur. 2. shpjegoni konceptin e produkteve dhe shërbimeve johomogjene. Kjo u referohet produkteve që nuk janë identike ose që furnizohen me kushte të ndryshme. 24. Çfarë efekti kanë këta mbi konkurrencën? Kjo do të thotë se cilësia e secilit produkt është e ndryshme, kështu që çmimi më i ulët do të thotë ndoshta cilësi më e ulët. tëherë kjo nënkupton nevojën e përdorimit të kriterit MET për shpalljen e fituesit. -9

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 1 Kuadri institucional dhe bazë 5 SEKSIONI Përmbledhja e kapitullit 25. përdorni çështjen "Danish Bridge" për të shpjeguar konceptin e trajtimit të barabartë. jo që po përpiqemi të marrim nga pjesëmarrësit është një shpjegim i ndryshimit mes trajtimit të barabartë dhe mosdiskriminimit. Në trajtimin e barabartë, çështja është që të mos favorizohet asnjë ofertues i caktuar, pavarësisht nga kombësia. 26. Shpjegoni konceptin vlera për paratë. Çmimi më i ulët për cilësinë e duhur (jo cilësinë më të ulët), siç përcaktohet nga blerësi. 27. sipas mendimit tuaj, a duhet të jetë çmimi kriteri i vetëm për shpalljen e kontratës fituese? Pse? Jo. i mund të përdoret për produktet homogjene, por për të tjerat ai do të çojë në blerjen e produkteve/shërbimeve me cilësinë më të ulët. -10

Paketa e trajnuesit Kuadri institucional Moduli pjesa 2 Programi mësimor 12 Ushtrime përgjigjet 1 Pyetje vetë-testimi përgjigjet 16-11

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional moduli 2 programi mësimor OBJEKTIVT Objektivat janë që të shqyrtohen, të shpjegohen dhe të kuptohen: n n n n Institucionet e përfshira në nivel europian Institucionet e përfshira në nivel kombëtar Roli i autoriteteve kontraktuese Mënyra sesi këta aktorë lidhen me njëri-tjetrin Moduli 2 - Kuadri institucional Temat për trajtim fatet kohore Komentet për metodologjinë e trajnimit Prezantimi i modulit Organi ligjvënës i Komunitetit Roli i shteteve anëtare Roli i Komisionit Europian Roli i Gjykatës Europiane të Drejtësisë - fushat e punës Korniza institucionale kombëtare e prokurimit Nuk duhet të marrë më tepër se 0 minuta. Slajdet 5-8 do të kërkojnë 60 minuta. Rreth 60 minuta për ushtrimin 1. Gjithsej 120 minuta. Seksioni 4 ka nevojë edhe për 60 minuta të tjera si kohë leximi. Bëni një përmbledhje të shkurtër prej jo më shumë se 15 minutash. Për ushtrimin 2 mund t'ju duhen rreth 45 minuta. Në total: 120 minuta. Sllajdet 9-1 do te kerkojn 0 minuta. Përdorni slajdet 1-4. Përdorni slajdet 5-7. Pastaj prezantoni Ushtrimin 1. Pjesëmarrësve duhet t'u jepet pak kohë që të lexojnë materialet shtesë në seksionin. Do t'u duhen të paktën 0 minuta për të rishikuar dhe përgatitur përgjigjet. Në varësi të numrit/aftësisë së personave në grup, ose bëni pyetjet nga pjesëmarrësit dhe vendosini përgjigjet e tyre në flipçart, ose ndajini në grupe të vogla (numër i njëjtë me atë të pyetjeve) dhe kërkojini secilit grup që të prezantojë përgjigjet e tij (pasi kanë caktuar një folës). Ka dy mundësi për ta bërë këtë. Me anë të kompjuterave në dispozicion në mënyrë që studentët mund të bëjnë kërkimet e tyre në internet. Në këtë rast do të duheshin 90 minuta për të dhënë përgjigjet. Nëse nuk ka kompjutera në dispozicion, jepuni studentëve nga një kopje të printuar të çështjes "Beentjes" dhe le të nisen që aty. Në këtë rast do të duheshin vetëm 45 minuta. Kërkojini pjesëmarrësve që të lexojnë Seksionin 4. Gjetja dhe përdorimi i çështjeve të Gjykatës Europiane të Drejtësisë. Përgjigjuni pyetjeve të mundshme. Pas kohës së leximit përdorni Ushtrimin 2. E lokalizuar Përmbledhja e modulit 0 minuta Në bazë të angazhimit të pjesëmarrësve, përmblidhni pikat kryesore duke theksuar rëndësinë e koncepteve. -12

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional SEKSIONI SEKSIONI USHTRIME përgjigjet Ushtrimi 1 Komisioni Europian si mbrojtës i Traktatit Krahasoni dhe vini në kontrast nenin 226 të Traktatit dhe nenin 8 të Direktivës 89/665, të ndryshuar nga Direktiva 2007/66. Kini parasysh pyetjet e mëposhtme: 1. janë këto të dyja e njëjta procedurë? Në thelb të njëjta për sa i përket objektivave, por procedura qartësisht të ndara: zbatohen në kushte të ndryshme. Të dyja procedura për shkelje me mekanizmat korrigjues si një zbatim konkret i nenit 226 2. Nëse jo, cilat janë ndryshimet? Ndryshimet në të vërtetë qëndrojnë në fushën e zbatimit. Neni 226 ka një aplikim të përgjithshëm; mekanizmi korrigjues zbatohet vetëm në kontekstin e prokurimit dhe në kushte të caktuara. Më tepër, ai tani zbatohet vetëm aty ku (i) mendohet se ka një shkelje të rëndë të së drejtës komunitare (ii) është kryer gjatë procedurave të shpalljes së kontratës fituese. i gjithashtu u nënshtrohet afateve të rrepta kohore.. është njëra më e mirë se tjetra (më e shpejtë, më efikase, më efektive)? nm Kjo varet nga kushtet. Në praktikë, mekanizmi korrigjues ka gjasa të jetë më i shpejtë dhe më efektiv, sepse ai ka afate të rrepta kohore, veçanërisht i zbatueshëm për shtetet anëtare që ato të mos shmangen.nga ana tjetër, praktikat gjyqësore tregojnë se Komisioni gjithashtu mund të përdorë me shpejtësi nenin 226 kur është e nevojshme. Gjithashtu është e qartë se shumica e veprimeve bëhen në zbatim të nenit 226 ndaj kjo mund të ngrejë pyetjen se pse Komisioni nuk përdor mekanizmin korrigjues mund të jetë kjo arsye politike/diplomatike? Studentët e mirë mund të kapin edhe çështjen se direktiva e ndryshuar për mjetet/procedurat e ankimit përmirëson mekanizmin korrigjues - kjo mund të jetë arsyeja se përse ai nuk ka funksionuar aq mirë deri më sot. 4. Çfarë kushtesh aplikohen për secilën? Bazuar në përgjigjet e pikës 2 më lart: thjesht një pyetje për radhitjen e kushteve nga tekstet. 5. Çfarë përfitimesh ka Komisioni në përdorimin e njërës apo tjetrës? Çështje pikëpamjesh që duhen përmendur: përfitimi në kohë i përdorimit të mekanizmit korrigjues; mundësia për të përdorur nenin 226 në të gjitha etapat, qoftë edhe pas ngjarjes (pra, aty ku mekanizmi korrigjues mund të mos jetë i disponueshëm); çështjet politike; çështje praktike kur Komisioni zbulon diçka në kohën e duhur për të futur në lojë mekanizmin korrigjues, etj. -1

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional SEKSIONI Ushtrime Ushtrimi 2 Kërkimi për çështje Duke përdorur internetin, gjeni çështjen e njohur si "Beentjes dhe jepni: n referencën e saj të plotë, duke përfshirë detajet e raportimit Çështja 1/87 Gebroeders Beentjes BV v State of the Netherlands [1988] ECR 465 n emrin e vokatit të Përgjithshëm vokati i Përgjithshëm M. Darmon n detajet e ndonjë çështjeje tjetër, së cilës i bëhet referencë në atë çështje Çështjet e bashkuara, 27 to 29/86 CEI and Bellini [1987] ECR 47 Çështja 14/8 Von Colson and Kamann v Land Nordrhein-Westfalen [1984] ECR 1891 Çështja 152/84 Marshall v Southampton and South-West Hampshire Health uthority [1986] ECR 72 Case 76/81 Transporoute v Minister for Public Works [1982] ECR 417 n një përmbledhje të shkurtër të gjetjeve të GJED-së... Kjo është pjesa operative; një përmbledhje duhet t'i referohet secilës nga këtyre pikave: (1) direktiva 71/05 zbatohet për kontratat e punëve publike që jepen nga një organ si komiteti lokal i konsolidimit të tokës. (2) Kriteri i eksperiencës konkrete për punën që do të kryhet është një kriter i ligjshëm i aftësisë dhe njohurisë teknike me qëllim sigurimin e përshtatshmërisë së kontraktorëve. ty ku një kriter i tillë parashtrohet nga një dispozitë e legjislacionit kombëtar të cilit i referohet njoftimi i kontratës, ai nuk i nënshtrohet kërkesave specifike të parashtruara në direktivë lidhur me botimin e tij në njoftimin e kontratës ose në dokumentet e kontratës. Kriteri i "ofertës më të pranueshme, siç parashtrohet nga një dispozitë e legjislacionit kombëtar, mund të jetë i pajtueshëm me direktivën nëse ai pasqyron diskrecionin që kanë autoritetet që akordojnë kontrata, me qëllim që të përcaktojnë tenderin ekonomikisht më të favorshëm mbi bazën e kritereve objektive dhe në këtë mënyrë nuk përfshin një element të zgjedhjes arbitrare. i vjen nga neni 29, pika (1) dhe (2) i direktivës, e cila parashikon se aty ku autoritetet që japin kontratat nuk marrin çmimin më të ulët si kriter të vetëm për përzgjedhjen e fituesit, por marrin në konsideratë kritere të ndryshme me qëllimin që kontrata t'i jepet tenderit ekonomikisht më të favorshëm, atyre u kërkohet që t'i deklarojnë këto kritere në njoftimin e kontratës ose në dokumentet e kontratës. Kushti për punësimin e personave që kanë një kohë të gjatë pa punë është i pajtueshëm me direktivën nëse ai nuk ka efekte të drejtpërdrejta ose të tërthorta mbi ofertuesit nga shtete të tjera anëtare të Komunitetit. Një kusht specifik shtesë i këtij lloji duhet të përmendet në njoftimin e kontratës. () Një individ mund të përdorë dispozitat e nenit 20, 26 dhe 29 të Direktivës 71/05 si mbrojtje përpara gjykatave kombëtare. n një shpjegim të rolit të luajtur nga GJED-ja në këtë vendim (pra cili nga rolet e diskutuara në seksionin 2.2.4 ishte i rëndësishëm) interpretimi me anë të vendimeve gjyqësore paraprake në zbatim të nenit 226 (ish neni 177). -14

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional SEKSIONI Ushtrime Ushtrimi Shembull kombëtar Titulli i aktivitetit të prokurimit: Furnizimi dhe liferimi i Njëhsorëve elektrik për konsumatorët shtëpiak Numri i prokurimit: Kek-11/072/111 Parashtruesi i ankesës: operatorët ekonomik Iskraemeco D.O.O nga Shqyrtimi i ankeses eshte bërë nga: Paneli Shqyrtues i Prokurimit Lënda: nkesë kundër njoftimit për dhënien e kontratës operatorit ekonomik Gaz Meter Company nga Hungaria Pretendimet e përfshira në ankesë kanë të bejnë më shkeljen e neneve: Neni 10 Mjetet për promovimin e transparencës Neni 29 Variantet e specifikimeve teknike Neni 5 Sigurimi i informatave shtesë për kandidatët dhe tenderuesit Neni 58 Hapja e Tenderëve Neni 59 Ekzaminimi, vlerësimi dhe krahasimi i tenderëve Paneli Shqyrtues i Prokurimi pas shqyrtimit të shkresave të lëndës, raportit të vlerësimit të komisionit vlerësues, konstatimeve te cekura ne ekspertizen e ekspertit shqyrtues, shqyrtimit te pretendimeve te palës ankuese, sqarimet e dhëna nga eksperti shqyrtues, sqarimeve nga perfaqsuesi i autoritetit kontraktues, sqarimeve te bëra nga pala ankuese, diskutimeve dhe shoshitjes se materialeve vlerësoj dhe konstatoj se utoriteti Kontraktues ka bërë shkeljen e nenit: Neni 10 Mjetet për promovimin e transparencës duke mos i dhene qasje operatorit ekonomik ne Regjistrin e Prokurimit Publik, përkatesisht në dokumentet qe nuk cilsohen si sekrete. Neni 29 Variantet e specifikimeve teknike, në dosjen e tenderit, variantet nuk kanë qenë të pranueshme, ndersa gjatë vlersimit janë pranuar variantet e specifikimeve teknike. Neni 5 Sigurimi i informatave shtesë për kandidatët dhe tenderuesit, nuk u janë dhenë informatat e kërkuara sqaruese ose plotësuese të gjithë operatorëve ekonomik, që kanë marrë ose kanë pranuar nga autoriteti kontraktues dosjen e tenderit. Neni 59 Ekzaminimi, vlerësimi dhe krahasimi i tenderëve, sepse nuk i ka respektuar të gjitha kërkesat e parashtruara në njoftimin e kontratës dhe në dosjen e tenderit. Paneli Shqyrtues i Prokurimit ka anuluar vendimin e autoritetit kontraktues dhe e ka konsideruar i me bazë ankesën e operatorit ekonomik. -15

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional SEKSIONI 5 seksioni 5 Përmbledhja e kapitullit Pyetje vetë-testimi përgjigjet 1. Cila është përgjegjësia e enteve kontraktore? Të veprojnë në përputhje me direktivat e prokurimit dhe të respektojnë e Traktatit. 2. Cili është organi ligjvënës i Komunitetit? Këshilli i Ministrave. Cili është pushteti vendimtar i Komisionit Europian kur vjen fjala te legjislacioni? i ka autoritetin për ta nisur (propozuar) legjislacionin. 4. Çfarë rolesh të tjera ka Komisioni Europian? Mbrojtës i Traktatit. Roli i sigurimit të masave zbatuese. 5. Cili është roli i shteteve anëtare në procesin legjislativ? Të marrin masa për zbatimin e legjislacionit europian dhe të ndalojnë marrjen e masave të papajtueshme. 6. pse ndonjëherë ato mbajnë përgjegjësi për veprimet e enteve kontraktore? Ndoshta mund të doni të merrni në konsideratë modulin 1. Në terma proceduralë, Komisioni mund ta sfidojë një shtet anëtar vetëm në zbatim të procedurës së nenit 226. Në terma ligjore, autoritetet publike janë pjesë e shtetit dhe për këtë arsye qeveria është përgjegjëse deri në fund për veprimet e tyre (cf. doktrina e efektit të drejtpërdrejtë). 7. përmendni dy gjykatat europiane kryesore për qëllimet tona. Gjykata e Shkallës së Parë. Gjykata Europiane e Drejtësisë. 8. Çfarë kuptoni ju me funksionin e vendimeve paraprake të Gjykatës? Këto bazohen në pyetje që i drejtohen Gjykatës Europiane nga gjykatat kombëtare, të cilat kërkojnë interpretim të së drejtës komunitare, gjë që është e nevojshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në gjykatën kombëtare. 9. shpjegoni frazën parime të përgjithshme të ligjit". Këto janë parime të përgjithshme të parashtruara nga Gjykata Europiane, të cilat pasqyrohen dhe ngrihen nga dhe vlerat ligjore të zbatuara nga sistemet ligjore të gjykatave kombëtare. 10. Cilat janë kompetencat e KRPP-së? Funksionet Themelore të KRPP-së janë: n n të kryej hetimet e aktiviteteve të prokurimit dhe menaxhimit të kontratave për qëllim të monitorimit të zbatimit të këtij ligji; të lëshoj një urdhëresë që kërkon nga zyrtarët e zbatimit të ligjit të asistojnë KRPP-në që të -16

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe 2 Kuadri institucional SEKSIONI 5 n sigurojnë përputhshmërinë me një urdhëresë tjetër të KRPP-së; tu ofroj opinione autoriteteve kontraktuese në lidhje me vendimet e tyre, veprat apo anashkalimet gjatë aktiviteteve të prokurimit dhe menaxhimit të kontratave; n të ekzaminoj raportet nga autoritetet kontraktuese në lidhje me zbatimin e paragrafit 4 neni 2 dhe neni 5 të këtij ligji; n n të vendosë rregulla të hollësishme për të siguruar zbatimin adekuat të këtij ligji nga autoritetet kontraktuese si dhe rregulla për përdorimin dhe ekzekutimin e secilën nga procedurat e përcaktuara në nenet -7 të këtij ligji; me kusht që, këto rregulla të jenë në përputhje me kërkesat dhe e përcaktuara në këtë ligj si dhe çfarëdo kërkese të detyrueshme të BE-se për prokurim; të përgatisë dhe shpërndajë doracakë të prokurimit, udhëzues, formularë dhe modele standarde për dokumentet e tenderit dhe të kontratave sipas këtij ligji në dobi të autoriteteve kontraktuese dhe operatorëve ekonomik; n n n n n n n n n n të përforcojë vetëdijen ne mesin e autoriteteve kontraktuese dhe operatorëve ekonomik për legjislacionin e prokurimit publik si dhe objektivat, procedurat dhe metodat e tij; t u japë ndihmë teknike dhe këshilla autoriteteve kontraktuese dhe operatorëve ekonomik për zbatimin dhe interpretimin e dispozitave të këtij ligji si dhe për të çdo dokument që nxirret nga KRPP; të nxjerrë dhe publikojë interpretime me shkrim te vendimeve administrative për të dyjat, autoritetet kontraktuese dhe operatorët ekonomik për zbatimin dhe interpretimin e dispozitave të këtij ligji dhe çdo dokumenti të nxjerrë nga KRPP-ja; të krijojë dhe të mirëmbajë një Regjistër elektronik të Prokurimit Publik që shërben si vend për ruajtjen e kopjeve elektronike të të gjitha njoftimeve, ftesave, deklaratave, dosjeve të tenderit, raporteve, ankesave dhe vendimeve të arkivuara ose të nxjerra në lidhje me çdo aktivitet prokurimi të kryer ose të iniciuar nga një autoritet kontraktues; të krijojë sisteme manuale dhe elektronike për monitorimin e zbatimit të këtij ligji nga ana e autoriteteve kontraktuese, duke përfshirë përgatitjen e formularëve të raportimit që duhet të plotësohen nga të gjitha autoritetet kontraktuese subjekte të këtij ligji; të grumbullojë, analizojë dhe publikojë informacionet për procedurat e prokurimit publik dhe kontratat publike të dhëna; për çdo vit kalendarik të përgatisë dhe dorëzojë në Qeveri dhe Kuvend një raport vjetor që analizon aktivitetet e prokurimit publik në Kosovë për atë vit kalendarik, së bashku me rekomandimet për përmirësimin e sistemit të prokurimit publik dhe/ose përmirësimin e këtij ligji, raport ky që dorëzohet jo më vonë se në fund të Shkurtit të vitit vijues kalendarik; të krijojë dhe mirëmbajë një uebfaqe informative në internet që i ofron publikut qasje të pa kufizuar në (i) këtë ligj dhe gjithë legjislacionin sekondar të nxjerrë sipas këtij ligji, (ii) interpretimet dhe dokumentet e përcaktuara në këtë nen dhe (iii) të gjitha informacionet që përmbahen në Regjistrin e Prokurimit Publik; të zhvillojë një uebfaqe dhe një sistem elektronik informativ në mbarë Kosovën për të përmirësuar publikimin e njoftimeve të kërkuara nga ky ligj; të mbështesë IKP dhe autoritetet tjera publike të trajnimit dhe arsimimit për të siguruar arritjen dhe mbajtjen e një niveli të lartë kompetence në radhët e zyrtarëve të prokurimit -17

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe n dhe profesionistëve të tjerë të prokurimit për zbatimin e praktikave të shëndosha të prokurimit dhe për respektimin e këtij ligji; të mbështesë zhvillimin e prokurimit elektronik, ankandit elektronik dhe komunikimit brenda fushës së prokurimit publik; 2 Kuadri institucional SEKSIONI 5 n n n të përgatisë dhe mbajë një listë të autoriteteve kontraktuese që i identifikon të gjitha entitetet që janë subjekt i këtij ligji, me kusht që nëse KRPP-ja nuk e përfshin një entitet në këtë listë, kjo (mos-përfshirja) të mos vendosë çështjes se nëse entiteti është jo autoritet kontraktues në kuptim të këtij ligji; dhe të ndër veprojë dhe të bashkëpunojë me organizata të tjera brenda dhe jashtë vendit për çështjet që lidhen me prokurimin publik. të zhvilloj dhe implementoj rregullat e detajuara në lidhje me shitjen e aseteve të utoriteteve Kontraktuese. 11. Në cilat raste QP-ja ka të drejtë të ushtrojë aktivitetin e prokurimit në emer të K? gjencia Qendrore e Prokurimit QP ka te drejtë te ushtrojë aktivitet të prokurimit në emër të autoriteteve kontraktuese kur urdhërohet nga Ministri i Financave për shkaqe të ekspertizës profesionale, efektivitetit të kostos, efiçencës ose çështjeve të tjera legjitime. Qeveria sipas propozimit të Ministrisë për Financa vendos një listë të mallrave ose artikujve të përdorimit të përbashkët, prokurimi i të cilëve i është caktuar QP- së. Kjo listë miratohet në formën e një Udhëzimi dministrativ. Një autoritet kontraktues mund të caktojë QP-në për kryerjen e një aktiviteti prokurimi në emër të tij. utoriteti kontraktues gjithashtu mund të kërkojë nga QP të ndihmojë atë për kryerjen e aktivitetit të prokurimit që kryhet nga ky autoritet kontraktues. 12. Cili autoritet ka të drejtë të shqyrtojë ankesat nga palët e interesuara? OSHP është përgjegjëse për shqyrtimin e ankesave nga palët e interesuara. 1. Cila gjykatë mund t i shqyrtojë vendimet apo urdhërat e OSHP-së? Nëse parashtruesi i ankesës mendon se vendimi përfundimtar ose konstatimi i një paneli shqyrtues ose OSHP është në kundërshtim me faktet ose me këtë ligj, parashtruesi i ankesës mund të kërkojë nga Gjykata Supreme shqyrtimin e vendimit. -18

Paketa e trajnuesit Kuadri ligjor dhe bazë të prokurimit publik Konteksti historik Moduli pjesa Programi mësimor 18 Ushtrime përgjigjet 20 Pyetje vetë-testimi përgjigjet 2-17

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe Konteksti historik moduli programi mësimor OBJEKTIVT Objektivat janë që të shqyrtohen, të shpjegohen dhe të kuptohen: n n n n Konteksti në të cilin është zhvilluar sistemi i prokurimit në KE historiku i këtij zhvillimi objektivat në zemër të këtij sistemi rregulloresh dhe identifikimi i drejtimeve në të cilat ka evoluar ai, dhe mënyra që sistemi i BE-së ndryshon nga "sistemet" e tjera të rregullave të prokurimit Moduli - Konteksti historik Temat për trajtim fatet kohore Komentet për metodologjinë e trajnimit Prezantimi i modulit Zhvillimi i sistemit të prokurimit në BE n Kuadri i Traktatit n programet e përgjithshme n Direktivat e hershme n direktivat në vijim të ktit Unik Europian n direktivat e reja të konsoliduara n Zhvillimet më të fundit Kjo duhet të marrë rreth 0 minuta Slajdi 5 duhet të marrë 45 minuta. Slajdet 6-8 duhet të marrin rreth 45 minuta. Slajdet 9-11 duhet të marrin 45 minuta Slajdet 12-15 duhet të marrin 60 minuta Ushtrimi për 45 minuta. Në total: 20 minuta. Përdorni slajdet 1-4. Theksoni se referencat për sistemet e tjera të prokurimit supozohet të ndihmojnë vendosjen në kontekst të sistemit të BE-së. Shpjegoni se ndryshimet mund të ndihmojnë të kuptohen objektivat, dhe kështu edhe mjetet që përdoren me qëllim zbatimin e direktivave dhe të vendimeve të Gjykatës Europiane. Përdorni slajdet 5-15. Slajdi 5 mund të përdoret për të bërë një përmbledhje të Modulit 1, i cili mund të jetë i dobishëm nëse studentët nuk janë të përqendruar. Në rast të kundërt, mund të trajtohet shkurtimisht. Këtu është me rëndësi të theksohet gjeneza e rregullave si ndalime, d.m.th. si mënyra për të zbaruar liritë themelore. Kjo mund të përdoret për të bërë një dallim ndërmjet direktivave të liberalizimit dhe atyre të koordinimit, të cilat ofrojnë detyrime më pozitive. Sigurohuni që studentët të kuptojnë se direktivat nuk formojnë një kod të përbashkët rregullator ato ofrojnë kërkesat minimale, të cilat nënkuptojnë se ligjet kombëtare nuk duhet të jenë jokonsistente. Theksoni dështimin e direktivave ekzistuese, të cilat çojnë në nevojën për përmirësim dhe zgjerim. Meqë pjesa tjetër e trajnimit do të bazohet në këto direktiva të reja të konsoliduara, mund të ishte ide e mirë që bashkë me studentët të kalonit në detaje disa nga ndryshimet më domethënëse. Kjo do të mbulohet në module të tjera, por mund të ishte me dobi që t'i fiksonit risitë në mendjet e studentëve në këtë fazë. Përdorni Ushtrimin. Studentëve do t'u duhet stilolaps dhe letër për këtë ushtrim, ose mund të përpiqeni ta zhvilloni në flipçart/ dërrasë të bardhë, edhe pse mund të jetë pak e ndërlikuar. Nëse zgjidhni metodën e fundit, një ide do të ishte të përgatisnit një diagram që duhet plotësuar. Gjithashtu vendosni sesi e doni diagramin: sipas datës ose llojit të direktivës etj. -18

Paketa e trajnuesit Moduli - Konteksti historik Temat për trajtim fatet kohore Komentet për metodologjinë e trajnimit Sistemet e tjera të prokurimit n MPP-ja n ligji model i UNCITRL-it n Rregullat e prokurimit të BZHSH-së Historia e sistemit kombëtar të prokurimit Slajdet 17-20 mund të trajtohen brenda 60 minutave. Ushtrimi 1 duhet të marrë 90 minuta. Ushtrimi 2 duhet të marrë 60 minuta. Në total: 210 minuta. Sllajdet nga 21 deri 2 duhet te marrin 90 minuta Përdorni slajdet 17-20. Mundohuni të nxirrni në pah ndryshimet në objektiva si një mënyrë për t'i bërë studentët që të vlerësojnë objektivat relativisht të ngushta të direktivave. Përdorni Ushtrimin 1. Ky ushtrim duhet të bëhet pas slajdit 19. Koha që ai do të marrë varet nga fakti nëse do të ketë kompjutera në dispozicion në mënyrë që studentët të bëjnë kërkimet e tyre në internet. Në këtë rast do të duheshin 90 minuta për të dhënë përgjigjet. Nëse këto nuk janë të disponueshëm, jepuni studentëve nga një kopje të printuar të ekstrakteve përkatëse dhe le të nisen që aty. Në këtë rast do të duheshin vetëm 45 minuta. Përdorni Ushtrimin 2. Duhet t'i referoni studentët në tekstin shpjegues të Modulit 1 - veçanërisht seksionet 2.2.1-2.2.2. Kjo mund të përdoret si një lloj përsëritjeje. Studentëve duhet t'u jepet kohë që ta rilexojnë materialin (le të themi, 0 minuta). Në varësi të numrit/aftësisë së personave në grup, ose bëni pyetjet nga pjesëmarrësit dhe vendosini përgjigjet e tyre në flipçart, ose ndajini në grupe të vogla (numër i njëjtë me atë të pyetjeve) dhe kërkojini secilit grup që të prezantojë përgjigjet e tij (pasi kanë caktuar një folës). E lokalizuar Përmbledhja e modulit 0 minuta Në bazë të angazhimit të pjesëmarrësve, përmblidhni pikat kryesore duke theksuar rëndësinë e koncepteve. -19

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe Konteksti historik SEKSIONI SEKSIONI USHTRIME përgjigjet Ushtrimi 1 Objektivat e rregullave të prokurimit Kryeni një kërkim në internet për rregullat e prokurimit të institucioneve të mëposhtme: Ligji model i UNCITRL: http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/procurement_infrastructure.html Marrëveshja e OBT-së për Prokurimin Publik (MPP): http://www.wto.org/english/tratop_e/gproc_e/gproc_e.htm Banka Botërore: http://web.worldbank.org/wbsite/externl/projects/procurement/0,,contentmdk:5 000292~menuPK:9977~pagePK:84269~piPK:60001558~theSitePK:84266,00.html BERZH: http://www.ebrd.com/about/policies/procure/index.htm Renditni objektivat e deklaruara të secilit prej këtyre "sistemeve" dhe identifikoni tiparet e përbashkëta. Krahasojini këto me ato të Direktivave të KE-së për prokurimet dhe renditni ato objektiva që nuk shfaqen në këto të fundit. Ky ushtrim ka gjasa të gjenerojë shumë rezultate interesante dhe studentët gjithashtu mund të identifikojnë çështje të ndryshme. Megjithatë, qëllimi është të identifikohen ato sisteme që kërkojnë të zbatojnë përfitime për anëtarët e një klubi (BE/MPP) dhe ata që kërkojnë vetëm të zbatojnë rregullat e prokurimeve bazuar vetëm në ekonomi dhe efikasitet. Kështu, për KE/MPP-në mund të pritet theksimi i objektivave të mosdiskriminimit dhe lëvizjes së lirë duke garantuar që të gjithë anëtarët e klubit të marrin përfitime ekuivalente. Në sisteme të tjera (Modeli i UNCITRL-it/BZHSH-të) theksi do të jetë në trajtimin e barabartë, drejtësinë, objektivitetin, etj. meqë ato nuk kanë të bëjnë me dhënien e aksesit të privilegjuar për anëtarët e tjerë të klubit. Një pikë interesante që mund të ngrihet është përdorimi i parimit të trajtimit të barabartë". Disa studentë të mirë mund të përmendin se kjo është një shprehje relativisht e re në direktiva. jo është prezantuar në konceptet e BE-së nga çështja "Danish Bridge" dhe tani shfaqet në direktiva - por motivimi i parë ishte gjithnjë mosdiskriminimi, jo trajtimi i barabartë. Parime të tjera që mund të priten të theksohen në sistemet "neutrale" (Modeli i UNCITRL-it/BZHSH-ve) janë efikasiteti, ekonomia, efektiviteti, integriteti, ndershmëria dhe përgjegjshmëria. Këto zënë një pjesë më të vogël në BE, meqë objektivi ka qenë gjithmonë plotësimi i tregut të prokurimit në BE dhe jo shprehimisht ekonomia dhe efikasiteti në prokurime, edhe pse këto janë nënprodukte (kritike). -20

Paketa e trajnuesit Moduli Hyrje dhe Konteksti historik SEKSIONI Ushtrime Ushtrimi 2 mosdiskriminimi Duke përdorur materiale shtesë nga moduli 1, shikoni dhe shpjegoni sesi parimi i mosdiskriminimit përdoret dhe zbatohet në KE dhe sipas MPP-së. Duke iu referuar sërish materialeve shtesë nga moduli 1, shikoni dhe shpjegoni sesi përdoret dhe aplikohet parimi i trajtimit të barabartë në Ligjin Model të UNCITRL-it dhe në procedurat e Bankës Botërore dhe/ose të BERZH-it. Shpjegoni sesi këto parime lidhen me objektivat e rregullave të prokurimit në diskutim. Kjo, deri në një farë mase, pasqyron Ushtrimin 1. Çështja që po mundoheni të ngrini është se parimi i mosdiskriminimit përdoret për t'i dhënë akses të privilegjuar anëtarëve të klubit. Nga ky parim nuk përfitojnë "të jashtmit". Për shembull, ofertuesit nga jashtë BE-së nuk kanë të drejta sipas direktivave për mjetet/procedurat e ankimit (shikoni modulin 1). Në të njëjtën mënyrë, në MPP, vetëm ofertuesit nga shtetet nënshkruese do të përfitojnë nga aksesi në treg dhe në ankesat për procedurën e prokurimit. ta janë sisteme të mbyllura. Trajtimi i barabartë, nga ana tjetër, aplikon të njëjtin trajtim për të gjithë ofertuesit pavarësisht nga kombësia e tyre. Kështu për shembull, sipas rregullave të BZHSH-ve ofertuesit që kualifikohen nga të gjitha shtetet (ose shumica e tyre) gëzojnë të njëjtat të drejta. UNITRL gjithashtu nuk bën dallime kombësie. BERZH-i është interesant, sepse mund të kufizojë përfitimet për ofertuesit nga shtetet përfituese dhe nga BE-ja. Kjo mund të ngrejë çështjen e "ndihmës së lidhur", e cila mund të kapet nga disa studentë të avancuar. -21