Syllabusi për kursin EKONOMIKSI I PERSONELIT Departamenti/Fakulteti/Njësia akademike: Titulli i kursit (modulit): Niveli dhe lloji i kursit: (p.sh. Bachelor/obligative) Fek. Ekonomik / Dep. Ekonomiks Ekonomiksi i Personelit Bachelor/zgjedhore Viti i studimeve dhe semestri: Viti 3, Semestri 5 Numri i orëve në javë: 2+0 Kodi ose shifra e lëndës: Vlera në kredi ECTS : 6 Koha/lokacioni: Ligjëratat: Ora 14-16, S 9 Mësimdhënësi i kursit: Prof.as. Avdullah Hoti Kabineti 50 Email: avdullah.hoti@gmail.com Orari i konsultimeve: E hënë, ora 12:00-14:00 Qëllimet e kursit (modulit): Shumica e vendimeve strategjike në kompani përfshijnë: ndryshimin (rritjen/zvogëlimin) e numrit të punëtorëve, ngritjen e aftësive të tyre për punë (rritjen e produktivitetit), ndryshimin (rritjen/zvogëlimin) e numri të punëtorëve me një nivel të caktuar arsimor apo moshë të caktuar, futjen e insentivave për të ngritur motivimin dhe rrjedhimisht produktivitetin e punëtorëve, ndryshimin e formës dhe/apo nivelit të pagës etj. Kursi Ekonomiksi i Personelit ofron në qasje ekonomike në analizimin e këtyre çështjeve të personelit në kompani. Ky kurs bazik nga Ekonomiksi i Personelit ka për qëllim tu ofrojë studentëve: 1
(i) (ii) kornizën teorike për analizimin e çështjeve të resurseve humane/personelit në organizata dhe institucione të ndryshme dhe disa aspekte të politikave që lidhen me menaxhimin dhe optimalizimin e përdorimit të resurseve humane/personelit. Të gjitha temat në kuadër të këtij kursi trajtohen duke aplikuar teorinë rigoroze të ekonomiksit, e cila mundëson që edhe çështjet e resurseve humane/personelit të analizohen duke aplikuar teorinë dhe premisat e ekonomiksit si: maksimizimi i dobisë apo profitit, incentivat dhe produktiviteti etj. Rezultatet e pritura të nxënies Pas përfundimit të këtij kursi studentët do të jetë në gjendje që: 1. Të formojnë opinionin e tyre në lidhje me anët pozitive dhe negative mbi qasjen ekonomike ndaj resurseve humane/personelit, 2. Të demonstrojnë aftësi për të përdorur modelet e ndryshme ekonomike për të analizuar situatat e ndryshme që paraqiten lidhur me resurset humane/personelin, 3. Të vlerësojnë në mënyrë kritike efektin e politikave të ndryshme në sjelljen e resurseve humane/personelit në kuadër të organizatës. Metodologjia e mësimdhënies Në kuadër të këtij kursi, studentët kalojnë 30 orë mësimore në kontakt me mësimdhënësin në ligjërata dhe seminare/diskutime (15 javë x 2 orë). Orët e tjera të ngarkesës mësimore në kuadër të këtij kursi studentët duhet t i kalojnë në studime të pavarura, përgatitjen e seminareve, eseve/punimeve dhe provimin përfundimtar. Mësimi organizohet ashtu që tri javë mbahen nga dy orë ligjërata sipas orarit të paraparë, ndërsa çdo të katërtën javë organizohen seminare (diskutime) rreth një teme të caktuar për të cilën studentët njoftohen paraprakisht. Studentët janë të obliguar që temën e seminarit ta përgatisin paraprakisht për ta diskutuar në orën e seminareve. Studentët inkurajohen që të përgatisin studime rasti (case study) për tema të caktuara që diskutohen në kuadër të këtij kursi. Këto studime rasti dhe pjesëmarrja aktive në seminare/diskutime kontribuojnë në vlerësimin përfundimtar nga ky kurs. Literatura bazë : Edward P. Lazear (1998): Personnel Economics for Managers; Wiley & Sons, Inc., New York, NY 2
Litaratura shtesë dhe bibliografia: Ehrenberg, R. and Smith, R. (2003): Modern labor economics: Theory and public policy; 8th edition, Addison Wesley, Boston Plani i detajizuar i ligjëratave dhe seminareve: Java 1 Titulli i ligjëratës: Hyrje në ekonomiksin e personelit, programi i punës, literatura Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 1 Java 2: Titulli i ligjëratës: Vendosja e standardeve për punësim Literatura: Lazear (1998), Kapitujt 2 Java 3: Titulli i ligjëratës: Punësimi i personit të duhur Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 3 Java 4: Titulli i ligjëratës: Seminari 1 (shih aneksin) Literatura: (pyetjet për diskutim jepen në javën 3) Java 5: Titulli i ligjëratës: Produktiviteti i punës së punëtorit Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 4 Java 6: Titulli i ligjëratës: Paga variabile dhe fikse Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 5 Java 7: Titulli i ligjëratës: Teoria e kapitalit njerëzor Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 6 Java 8: Titulli i ligjëratës: Literatura: Seminari 2 (shih aneksin) (pyetjet për diskutim jepen në javën e shtatë) Java 9: Titulli i ligjëratës: Qarkullimi/lëvizja e punëtorëve, pushimi nga puna dhe blerja e punëtorit Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 7 Java 10: 3
Titulli i ligjëratës: Promovimi si motivim Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 9 Java 11: Titulli i ligjëratës: Politikat industriale Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 10 Java 12: Seminar: Seminari 3 (shih aneksin) Literatura: (pyetjet për diskutim jepen në javën e 11) Java 13: Titulli i ligjëratës: Incentivat bazuar në senioritet, kompenzimi jomonetar dhe benefitet Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 11, 14 dhe 15 Java 14: Titulli i ligjëratës: Vlerësimi i punëtorëve dhe fuqizimi i punëtorëve brenda firmës Literatura: Lazear (1998), Kapitulli 17 dhe 18 Java 15: Seminar: Seminari 4 (shih aneksin) Literatura: (pyetjet për diskutim jepen në javën e 14) Metodat e vlerësimit Në mënyrë që të ketë një vlerësim sa më të drejtë të punës së studentëve gjatë gjithë semestrit, nota përfundimtare në këtë kurs do të jetë rezultat i: (i) aktivitetit të treguar gjatë ligjëratave dhe seminareve 20% (ii) një punimi me shkrim mbi një temë të caktuar 40% (iii) dhe provimit përfundimtar 40% (i) Aktiviteti në ligjërata dhe posaçërisht në seminare nënkupton përgatitjen e pyetjeve për seminare që diskutohen çdo të katërtën javë (në gjithsej 4 seminare). Studentët i marrin pyetjet për seminare një javë përpara dhe pasi të ligjërohen temat përkatëse që diskutohen në seminar. (ii) Punimi me shkrim duhet të përmbajë maksimum 1,500 fjalë dhe duhet të punohet mbi një temë në kuadër të këtij kursi. Pyetjet që diskutohen në seminare mund të jenë tema të mundshme për përgatitjen e punimit me shkrim. Punimi mund të jetë gjithashtu edhe analizë e politikave të personelit të një kompanie (format e pagesës, incentivat, politikat e marrjes në punë dhe largimit nga puna, format e trajnimit etj.). Për të marrë notë kaluese punimi duhet të bazohet në teorinë e diskutuar në këtë kurs dhe të ofrojë një qasje kritike të temës që trajton. Në javët e para të kursit studentët do marrin një shembull të një punimi për ta përdorur si mostër se si duhet përgatitur punimi, si duhet të jetë formati i punimi, mënyra e citimit të literaturës, prezantimit të tabelave dhe grafikoneve etj. Punimi duhet të dorëzohet më së largu në javën e fundit të ligjëratave. 4
(iii) Në provimin përfundimtar (sipas afatit të paraparë nga Fakulteti) studentët përgjigjen me shkrim në 2 nga 4 pyetjet e parashtruara. Përgjigjet duhet të jenë të qarta dhe të ofrojnë vështrim kritik të temës që trajtojnë. Provimi përfundimtar zgjatë 60 minuta. Gjatë vlerësimit të punimit si dhe të provimin përfundimtar do të merren parasysh, përveç tjerash, edhe këto aspekte: - interpretimi i temës, - thellësia e të kuptuarit të temës, - shfrytëzimi i literaturës, - evaluimi dhe sinteza e evidencës, - analizat kritike dhe - logjika e ndërtimit të argumentit. Politikat akademike dhe rregullat e mirësjelljes Pjesëmarrja në ligjërata dhe seminare është e obligueshme. Studentët inkurajohen që gjithmonë të kërkojnë sqarime gjatë ligjëratave dhe seminareve. Mësimdhënësi do të jetë në dispozicion për sqarime shtesë dhe konsultime të studentëve gjatë kohës zyrtare së konsultimeve si dhe përmes emailit. Studentët kanë për obligim që pas çdo ligjërate të lexojnë së paku literaturën që u është caktuar dhe të kryejnë detyrat dhe esetë që do t u jepen si përgatitje për seminar. 5
Aneks: Pyetjet për seminare Seminari 1: Kapitujt 1-3 1. Përdorni diskutimin për principet për marrje në punë të diskutuar në Kapitullin 2 për të arsyetuar vendimin e menaxherëve të përshkruar në boksin në faqe 17 (Lazear, 1998) 2. Diskutoni qasjet që duhet ndjekur kur firma duhet të marrë vendim për punësim të një punëtori në mungesë të të dhënave (faqe 27-29, Lazear 1998). Përshkruani këtë me një rast konkret ose hipotetik. 3. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 46 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 3. 4. Le të supozojmë që një kompani e sigurimit sapo ka marrë licenceën dhe ka filluar të operoj. Çfarë lloj punëtorëshësh duhet të marrë në punë menaxheri i kompanisë (punëtorë me përvojë apo fillestarë, punëtorë nga kompanitë e tjera të sigurimeve apo të angazhohet vetë në trajnimin e tyre etj.). Diskutoni gjithashtu se sa mund të hyjë në punë diskutimi i Kapitullit 3 për t i ofruar zgjidhje menaxherit në fjalë. Seminari 2: Kapitujt 4-6 1. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 74 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 4. 2. Diskutoni se në cilat raste (duke përdorur ndonjë shembull për ndonjë industri apo firmë) duhet të përdoret paga variabile e jo fikse. Përgjigjuni në këtë pyetje duke iu referuar lidhjes së pages me produktivitetin të diskutuar në kapitllu 4. 3. Dizajnojeni sistemin e pagesës për një firmë që ofron shërbime taksie. Firma ka pronarin i cili ka 20 vetura dhe ka punësuar 20 punëtorë si shofer të taksive. 4. Diskutoni se si vendos firma në lidhje me financimin e shpenzimeve të trajnimit të punëtore. Identifikoni llojet e trajnimeve duke përdorur ndonjë shembull për industri të ndryshme. 6
Seminari 3: Kapitujt 7, 9, 10 1. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 169 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 7. 2. Diskutoni përmes ndonjë shembulli formulën e blerjes së punëtorit. Kur e gjenë firma më me leverdi ta blejë punëtorin se sa ta mbajë në punë? Cilat janë arsyet që e shtyjnë firmën të marrë një vendim të tillë. 3. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 225 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 9. 4. Diskutoni lidhjen në mes të strukturës së pagesës dhe bashkëpunimit në mes të punëtorëve në vendin e punë. Seminari 4: Kapitujt 11, 14, -x 1. Identifikoni anët positive dhe negative të skemës incentive bazuar në senioritet. Përdorni teorinë e diskutuar në kapitullin 11 dhe ndonjë shembull. 2. Diskutoni validitetin/qëndrueshmërinë e vlerësimin se Paraja nuk është gjithçka. Duke përdorur figurën 14.3, diskutoni përse punëtorët janë heterogjen. 3. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 477 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 17. 4. Përgjigjuni shkurtimisht në pyetjet në faqen 507 (Lazear, 1998) duke përdorur diskutimet në Kapitullin 18. 7