UNIT 3 SISTEM KERJA PNEUMATIK (PENGGERAK DAN INJAP) OBJEKTIF Objektif Am : Mempelajari dan memahami sistem kerja pneumatik bagi penggerak dan injap Objektif Khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:- Menyatakan kegunaan serta melakar binaan Silinder Lelurus dan Silinder Istimewa. Menyatakan kegunaan serta melakar binaan Penggerak Putar dan Pengerak Istimewa. Menyatakan dan melakarkan komponen dan simbol injap. Menyatakan kaedah mengerakkan injap. Menerangkan fungsi penderia. Merekabentuk dan menerangkan litar asas satu silinder.
INPUT 3.0 PENGENALAN T ahukah anda, setiap sistem pasti mengeluarkan hasil kerja atau keluaran begitu juga dengan sistem pneumatik. Hasil kerja atau keluaran dalam sistem pneumatik ditunjukkan oleh pengerak. Penggerak pneumatik digunakan untuk menukarkan tenaga atau daya angin mampatan kepada pergerakan secara mekanikal. Ianya merupakan komponen yang terakhir sekali digunakan dalam sistem pneumatik. 3.1 PENGGERAK PNEUMATIK Penggerak pneumatik terdiri daripada :- Silinder Pneumatik Silinder Istimewa Penggerak Berputar Penggerak Istimewa Penggerak pneumatik menukarkan tenaga yang dihasilkan oleh tekanan udara kepada kerja dalam bentuk daya atau gerakan. Daya yang terhasil bergantung kepada diameter silinder dan tekanan udara. Gerakan penggerak boleh dikelaskan kepada pergerakan linear atau gerakan sudut. 3.1.1 Silinder Pneumatik Binaan Silinder pneumatik berubah-ubah bergantung kepada penggunaannya dan boleh dibahagikan kepada beberapa bahagian seperti di bawah :- Tiub Silinder Penutup Silinder Piston Piston rod
Tiub silinder Ianya merupakan tempat di mana piston menggelongsor di bahagian permukaan dalam. Bahan yang biasa digunakan ialah seperti keluli berkarbon, aluminium tekanan tinggi dan stainless steel. Penutup silinder Bahagian ini menutup kedua hujung silinder dan terdapat salur tekanan atau masukan dan binaan pengkusyenan. Bahan yang biasa digunakan ialah besi tuang tetapi sekarang aluminium die-casting digunakan secara meluas kerana rintangannya kepada kakisan dan ianya lebih ringan. Piston Bahagian yang menerima tekanan udara dan mengelongsor di dalam tiub silinder dan memindahkan kuasa ke rod. Bahan yang biasa digunakan ialah besi tuang, aluminium dan keluli. Piston rod Ianya disambungkan ke piston dimana piston akan memindahkan kuasa keluar daripada silinder. Bahan yang biasa digunakan ialah keluli berkarbon. Pada bahagian permukaan luar rod biasanya disalut dengan lapisan krom keras (hard chrome plated) untuk mengelakkan kakisan dan haus disebabkan geseran. Bahan stainless steel digunakan bagi kegunaan tertentu. 3.2 JENIS-JENIS SILINDER LELURUS Silinder bagi sistem pneumatik boleh dibahagikan kepada dua jenis utama iaitu :- Silinder Satu Tindakan Silinder Dua Tindakan 3.2.1 Silinder Satu Tindakan Silinder satu tindakan menggerakkan piston keluar menggunakan kuasa angin mampatan tetapi menggunakan spring untuk kembali kepada kedudukan asal. Gambarajah 3.1 di bawah menunjukkan model dan keratan rentas binaan silinder satu arah. Gambarajah 3.1 : Silinder satu tindakan
3.2.2 Silinder Dua Tindakan Silinder dua tindakan menggerakkan piston keluar dan masuk dengan menggunakan kuasa angin. Gambarajah 3.2 di bawah menunjukkan model dan keratan rentas binaan silinder dua tindakan. Gambarajah 3.2 : Silinder dua tindakan (i) (ii) Petunjuk: (iv) Menunjukkan Udara masuk Rajah 3.3 : Pergerakan silinder dua tindakan Berdasarkan rajah 3.3 di atas, (i) Menunjukkan silinder berada di dalam keadaan piston masuk keseluruhannya apabila kuasa mampatan angin menolak pada bahagian hadapan. (ii) Pergerakan permulaan angin mampatan untuk menolak piston keluar. (iii) Angin mampatan menolak piston keluar sepenuhnya. (iv) Pergerakan permulaan oleh angin mampatan untuk menarik piston masuk kembali ke dalam silinder. (iii) Menunjukkan Udara keluar
3.3 MENENTUKAN DAYA DAN SAIZ SILINDER Daya yang dikenakan ke atas sesuatu silinder bergantung kepada diameter piston, tekanan kerja udara dan rintangan geseran. Secara teori pengiraan bagi menentukan saiz sesuatu silinder adalah berdasarkan formula di bawah. atau, Daya ( N) = Luas Keratan Rentas Piston (m 2 ) X Tekanan Udara (N/m 2 ) Daya ( N) = Luas Keratan Rentas Piston (cm 2 ) X Tekanan Udara (Kgf/cm 2 ) Daya yang terhasil oleh silinder dua tindakan :- Semasa Pengembangan, F e D 4 2 Pg 2 2 Semasa mampatan, F r D d P g 4 Daya yang terhasil oleh silinder satu tindakan :- 2 D Semasa Pengembangan, F P F 4 e g s Petunjuk :- D = Diameter piston (m atau cm) d = Diameter piston rod (m atau cm) P g = Tekanan kelegaan (bar) F s = Daya spring pada akhir lejang
3.4 PENGKUSYENAN DALAM SILINDER PNEUMATIK Apabila piston bergerak di dalam silinder pneumatik dengan kelajuan yang tinggi, daya hentakan yang terhasil apabila piston menyentuh penutup silinder atau penutup rod pada akhir setiap lejang boleh menyebabkan kerosakan kepada penutup silinder atau penutup rod tersebut. Daya hentaman juga boleh merosakkan piston atau rod piston. Untuk mengelakkan daripada kerosakan disebabkan hentaman tersebut pengkusyenan perlu dipasang pada silinder di bahagian hadapan atau belakang (penutup silinder). Injap Pengkusyenan Injap sehala Rod Saluran Bendalir Gambarajah 3.4 : Kedudukan injap pengkusyenan di dalam silinder pneumatik Pengkusyenan dalam silinder pneumatik adalah dari jenis pengkusyenan udara atau penyerap hentaman jenis getah. Pengkusyenan dalam silinder pneumatik adalah jenis getah. Pengkusyenan jenis udara biasanya digunakan bagi silinder yang berdiameter melebihi 40 mm dan rekabentuknya bergantung kepada penggunaan silinder tersebut. Penyerap hentakan jenis getah biasanya digunakan untuk silinder bersaiz kecil di mana piston dan dua hujung silinder tersebut dipasang dengan bahan elastik (menganjal) seperti getah untuk mengelak dari berlakunya hentaman piston.
3.5 PENCAGAK SILINDER Silinder jenis piawai tidak direka untuk menyerap beban dari bahagian sisi piston, oleh itu silinder mestilah dipasang dengan berhati-hati dan tepat bagi memastikan pergerakan beban selari dan seimbang dengan garis tengah silinder. Gambarajah 3.5 di bawah menunjukkan beberapa cara pemasangan pencagak silinder. Pencagak terus (Direct) Silinder dipasang secara terus kepada permukaan depan rod. Pencagak Bebenang (Threaded Neck) Silinder dipasang dengan menggunakan nat pengunci yang terdapat pada bahagian hadapan silinder. Pencagak Berkaki ( Foot Mount) Silinder dipasang mendatar dengan memasang dua kaki iaitu di hadapan dan belakang silinder dan dikunci pada bahagian tapak. Pencagak Gantungan Belakang (Rear Flange) Silinder dipasang kekunci pada bahagian belakang. Pencagak Gantungan Hadapan (Front Flange) Silinder dipasang kekunci pada bahagian hadapan. Pencagak Ayunan Belakang (Rear Clevis) Silinder dipasang pada bahagian hadapan satu sendi yang boleh berayun. Pencagak Trunnion Pencagak bersendi dipasang pada bahagian tengah silinder untuk membolehkan ianya berayun Gambarajah 3.5 : Cara pemasangan Pencagak Silinder
3.6 SILINDER ISTIMEWA Selain silinder lelurus terdapat beberapa lagi jenis silinder yang boleh diketogorikan sebagai silinder istimewa. Ianya boleh dibahagikan kepada empat jenis seperti di bawah :- Rod Kembar Silinder Iring Silinder Berbilang Kedudukan Silinder Mengunci 3.6.1 Rod Kembar Silinder rod kembar ialah mempunyai dua bahagian rod, silinder akan bergerak ke kiri dan ke kanan sepanjang rod tersebut. Silinder jenis ini biasanya digunakan untuk menggerakkan bahan kerja ke satu jarak yang lebih jauh. Satu plat seakan meja diletakkan dan dikunci dibahagian atas silinder tersebut. Meja tersebut akan bergerak bersama-sama silinder tersebut. Gambarajah 3.6 : Binaan rod kembar Gambarajah 3.7 : Pemasangan rod kembar
3.6.2 Silinder Iring Silinder iring mempunyai ciri-ciri yang agak berbeza seperti ditunjukkan dalam gambarajah 3.8 di bawah. Ianya direka dengan pelinciran dalaman dimana akan memastikan pergerakan yang lancar sepanjang masa. Ianya diperbuat daripada nat / bolt yang mempunyai sifat kekuatan dan ketengan yang tinggi. (a) Gambarajah 3.8 : (a) silinder iring (b) keratan rentas silinder iring (b) 3.6.3 Silinder Berbilang Kedudukan Silinder berbilang kedudukan mempunyai dua hujung yang dipasang secara tetap pada kedudukan benda kerja. Ianya sesuai digunakan untuk operasi yang melibatkan silinder dua tindakan atau lebih. Untuk aplikasi tertentu yang melibatkan penderia posisi, silinder jenis ini dilengkapi dengan Sensor Reed Switch Sme/SMT. Pneumatic Control for Industrial Automation, AE Press, 1987 Gambarajah 3.9 : Silinder berbilang kedudukan
3.6.4 Silinder Mengunci Silinder jenis ini boleh berhenti di mana-mana bahagian disepanjang rod silinder dan boleh dikunci pada kedudukan tersebut. Mekanisma kekunci boleh terdiri dari jenis spring, tekanan udara atau kedua-duanya. Gambarajah 3.10 : Silinder Mengunci 3.7 PENGGERAK PUTAR Rajah 3.11 : Binaan Silinder Mengunci Terdapat tiga jenis penggerak putar yang utama sepertimana di bawah:- Jenis Rak dan Pinion Jenis Ram Motor Udara 3.7.1 Penggerak Jenis Rak dan Pinion Shaft keluaran mempunyai gear pinion terkamil yang digerakkan oleh rak yang bersambung dengan dua piston. Sudut piawai putaran ialah 90 o atau 180 o. Gambarajah 3.12 dan 3.13 di bawah menunjukkan binaan penggerak jenis rak dan pinion.
Gambarajah 3.12 : Pengerak Jenis Ram dan Pinion Rajah 3.13 : Binaan Pengerak Jenis Ram dan Pinion 3.7.2 Penggerak Jenis Ram Angin termampat bertindak memasuki lubang udara yang bersambung kepada aci keluaran. Lubang udara dilindungi daripada kebocoran menggunakan pelindung getah atau saduran elastomer. Gambarajah 3.14 dan 3.15 di bawah menunjukkan binaan penggerak jenis ram. Gambarajah 3.14 : Penggerak Jenis Ram
Rajah 3.15 : Prosedur Kerja Penggerak Jenis Ram Prinsip kerja penggerak ram ialah apabila angin termampat memasuki bahagian lubang udara, ram akan ditolak untuk berputar sementara itu, aci juga berputar kepada sudut yang dikehendaki sepertimana yang ditunjukkan oleh gambarajah iaitu 90 o, 180 o atau 270 o. 3.7.3 Motor Udara Motor udara banyak digunakan di dalam bidang industri dan automotive sebagai contoh, digunakan sebagai pemutar skru, mesin penggerudi dan mesin Pencanai. Motor udara menghasilkan keluaran daya kilas yang berterusan untuk menggerakkan aci. Kebaikan motor udara udara ialah seperti berikut:- Mudah untuk mengawal kelajuan motor Daya kilas yang tinggi Mudah untuk mengawal arah putaran Selamat digunakan dalam persekitaran mudah terbakar Motor udara boleh dibahagikan kepada lima jenis seperti di bawah:- Motor Ram Motor Gear Motor Piston Motor Turbin Motor Impal
3.8 PENGGERAK ISTIMEWA Terdapat empat jenis penggerak yang boleh dikategorikan sebagai penggerak istimewa iaitu:- Silinder Tanpa Rod Unit Gelangsar Silinder Rod Bergeronggang Cuk Udara 3.8.1 Penggerak Silinder Tanpa Rod Terdapat dua jenis silinder tanpa rod iaitu jenis sambungan magnet dan sambungan mekanikal. Sebuah silinder konvensional yang mempunyai panjang tunjahan 500 mm, mungkin memerlukan panjang tunjahan keseluruhan sebanyak 1100 mm. Sebuah silinder tanpa rod yang mempunyai panjang tunjahan yang sama hanya memerlukan panjang keseluruhan 600 mm. Oleh itu, silinder tanpa rod adalah pilihan terbaik apabila berhadapan dengan ruang yang terhad tetapi memerlukan tunjahan yang panjang. Silinder Tanpa Rod Sambungan Magnet Silinder Tanpa Rod Jenis Sambungan Mekanikal Gambarajah 3.16 : Gambarajah Silinder Tanpa Rod
3.8.2 Penggerak Unit Gelangsar Unit gelangsar merupakan penggerak lelurus yang berketepatan tinggi bagi kegunaan industri pengeluaran dan pembinaan robot. Gambarajah 3.17 dan 3.18 di bawah menunjukkan binaan unit gelangsar. Gambarajah 3.17 : Unit Gelangsar Gambarajah 3.18 : Binaan Unit Gelangsar 3.8.3 Penggerak Silinder Rod Bergeronggang Penggerak Silinder rod bergeronggang menyediakan sambungan secara terus di antara peralatan penjanaan vakum dan pad vakum pada hujung rod kerja. Silinder rod bergeronggang direka khas untuk kegunaan ambil dan letak (Pick dan Place). Gambarajah 3.19 di bawah menunjukkan binaan silinder rod bergeronggang. Gambarajah 3.19 : Silinder rod bergeronggang Gambarajah 3.20 : Binaan silinder rod bergeronggang
3.8.4 Penggerak Cuk Udara (Penggenggam) Penggerak Cuk Udara direka untuk memegang komponen di dalam industri. Ianya banyak digunakan sebagai tangan kepada robot. Cuk udara mempunyai dua piston yang berfungsi untuk membuka dan menutup jaw. Gambarajah 3.21 dan 3.22 di bawah menunjukkan binaan Cuk Udara. Gambarajah 3.21 : Penggerak Cuk Udara 3.9 INJAP Gambarajah 3.22 : Binaan Penggerak Cuk Udara Injap merupakan peralatan yang menerima arahan dalaman samada dalam bentuk insani, mekanikal, elektrikal atau pneumatik untuk melepaskan, atau menghentikan atau menyalurkan kembali pengaliran udara melauinya. Injap pneumatik terbahagi kepada lima jenis iaitu : Injap kawalan arah Injap Sehala Injap kawalan aliran ( isipadu ) Injap kawalan tekanan Injap Bergabung
Terdapat 4 kaedah utama bagaimana injap digerakkan sepertimana ditunjukkan oleh gambarajah di bawah :- Kaedah Mengerakkan Injap Insani Digerakkan oleh operator dengan cara menekan butang yang disediakan. Gambarajah Binaan Simbol Mekanikal Injap digerakkan oleh mekanisma mekanikal seperti suis beroda dan rod silinder. Pneumatik Injap digerakkan oleh angin mampatan yang bertindak mengerakkan kedudukan saluran angin. Elektrikal Injap digerakkan oleh solenoid yang dijana oleh kuasa elektrik. Rajah 3.23 : Kaedah mengerakkan injap
3.9.1 Injap Kawalan Arah Injap kawalan arah dikelaskan mengikut ciri rekabentuk dan bergantung kepada penggunaannya seperti di bawah:- Mekanisma dalam injap yang mengawal aliran udara. Bilangan kedudukan 2 atau 3. Terdapat juga injap yang mempunyai lebih dari 3 kedudukan. Dalam kes tertentu, terdapat juga injap yang mempunyai 6 kedudukan. Bilangan sambungan yang terdapat pada injap dimana ia disambungkan pada tiub atau salur bertekanan yang mana ia bersambung kepada aliran di dalam injap yang dikawal oleh mekanisma injap. 3.9.1.1 Kegunaan Serta Simbol Injap Kawalan Berarah Jenis Injap Simbol Kegunaan Injap arah 2/2 Injap arah 3/2 NC Injap arah 3/2 NO Injap arah 4/2 Injap arah 4/3 Injap arah 5/2 Injap arah 5/3 Exhaust centre Injap arah 5/3 Close centre Injap arah 5/3 Pressure centre Mengerakkan motor udara dan peralatan pneumatik. Memacu silinder satu tindakan atau bertindak sebagai suis on/off. Memacu silinder satu tindakan. Memacu silinder dua tindakan dengan terdapat satu ekzos untuk melepaskan udara. Memacu silinder dua tindakan dengan keupayaan memberhentikan silinder pada mana-mana kedudukan dengan menghalang udara di dalam silinder daripada keluar. Memacu silinder dua tindakan dengan ekzos individu. Memacu silinder dua tindakan dengan keupayaan memberhentikan silinder pada mana-mana kedudukan dengan melepaskan udara yang berada di dalam silinder. Memacu silinder dua tindakan dengan keupayaan memberhentikan silinder pada mana-mana kedudukan dengan menghalang udara di dalam silinder daripada keluar. Memberhentikan rod silinder pada pertengahan kedudukan dengan megimbangi udara masuk secara serentak dibahagian hadapan dan belakang silinder.
3.9.1.2 Jenis-jenis injap kawalan arah Injap kawalan arah terbahagi kepada empat iaitu :- a. Injap kili b. Injap Popet c. Injap Gelongsor d. Injap Putar a. Injap Kili Gambarajah 3.24 menunjukkan injap kawalan arah kili. Ianya terdiri daripada aci yang dibentuk menjadi sebatang kili dipasang dalam kelongsong dan boleh digerakkan bagi tujuan untuk mengubah arah aliran udara. Kebaikan Injap Kili : Binaan mudah. Daya yang digunakan untuk menggerakkan kili adalah kecil. Sesuai untuk pengeluaran secara besar-besaran. Aliran udara yang melaluinya lebih banyak jika dibandingkan dengan injap jenis lain. Keburukan Injap Kili : Semasa proses memesin, ia memerlukan proses pemesinan yang berkejituan tinggi. Sedikit kebocoran udara boleh terjadi pada injap. Penggunaan udara yang tidak bersih ( berhabuk ) boleh merosakkan injap. Pelinciran perlu pada bahagian yang menggelongsor. Gambarajah 3.24 : Injap kawalan arah Kili
b. Injap Kawalan Arah Popet Gambarajah 3.25 menunjukkan injap kawalan arah jenis popet. Ianya diperbuat daripada getah tiruan atau resin yang dipadatkan. Popet didalam injap akan menutup tempat duduk injap valve seat pada arah paksi untuk memberhentikan aliran udara atau untuk membuka injap bagi membolehkan udara melaluinya di tempat duduk injap. Kebaikan Injap Popet: Injap boleh dibuka dan ditutup dengan cepat kerana ia memerlukan hanya sedikit gerakan. Risiko kegagalan operasi terlalu kecil kerana kotoran dapat dielakkan dari memasuki injap. Tiada pelincr diperlukan. Mudah untuk dibuat. Tiada kebocoran berlaku. Keburukan Injap Popet: Daya untuk menggerakkan bertambah jika tekanan bertambah. Sekiranya sambungan pada injap perlu ditambah,bentuk injap menjadi lebih kompleks. Gambarajah 3.25 : Injap Kawalan Arah Jenis Popet c. Injap Gelongsor Gambarajah 3.26 menunjukkan injap kawalan arah jenis gelongsor ianya diambil daripada teknik injap yang digunakan pada injap stim yang terdapat pada keretapi. Injap jenis gelongsor berfungsi untuk mengalirkan udara dengan cara menggelongsor atau menggerakkan injap gelongsor pada
permukaan rata. Kedua-dua permukaan mestilah rata dimana permukaan gelongsor berfungsi sebagai kedap. Semasa gerakannya, rintangan geseran mestilah diminimumkan dengan cara menggunakan minyak pelincir pada permukaan yang bersentuhan. Terdapat juga injap gelongsor jenis kecil dengan menggunakan bahan resin tiruan untuk mendapatkan kedapan yang baik. Kebaikan Injap Gelongsor : Binaannya murah. Aliran udara yang banyak diperolehi. Kadaralir udara boleh dikawal. Injap boleh digunakan untuk pelbagai fungsi. Keburukan Injap gelongsor : Terdapat kebocoran udara. Tindakbalas kurang. Tidak tahan lama. Rintangan kepada operasinya bertambah apabila saiz injap bertambah. Gambarajah 3.26 : Injap Kawalan Arah Jenis Gelongsor d. Injap Kawalan Arah Jenis Putar Gambarajah 3.27 menunjukkan injap kawalan arah jenis putar. Injap kawalan arah jenis putar biasanya digunakan sebagai injap pandu kepada aliran terus ke lain injap. Injap putar kebiasaannya diputar secara insani, elektrikal dan hidraulik. Injap putar biasa digunakan untuk kawalan pada tekanan rendah dan isipadu rendah. Kebaikan injap ini ialah ianya mudah dan padat.
Gambarajah 3.27 : Injap Kawalan Arah Jenis Putar 3.9.2 INJAP SEHALA Injap olak-alik terbahagi kepada dua iaitu jenis ATAU dan DAN adalah satu jenis injap yang dapat digolongkan dalam kumpulan injap sehala. Ianya mempunyai dua masukan disebelah kanan dan kiri tetapi hanya satu masukan sahaja dibenarkan untuk menghasilkan keluaran seperti ditunjukkan dalam gambarajah 3.28 (a) dan (b) di bawah. KELUARAN MASUKAN 1 MASUKAN 2 (a) KELUARAN MASUKAN 1 MASUKAN 2 (b) Gambarajah 3.28 : a) Injap ATAU, b) Injap DAN
3.9.3 INJAP KAWALAN ALIRAN Fungsi injap kawalan aliran dalam sistem pneumatik ialah: Untuk mengawal kelajuan keatas penggerak dan bebannya. Untuk memperolehi kelajuan yang tetap bagi penggerak. Berfungsi sebagai pengkusyenan bagi hentaman beban pada akhir lejang bagi pergerakan silinder. Untuk mengelakkan beban yang berat dari jatuh dengan tiba-tiba semasa gerakannya kebawah. Terdapat tiga jenis injap kawalan aliran iaitu:- a. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Mudah b. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Berubah Dengan Aliran Balik Bebas c. Injap Kawalan Aliran Digerakkan Oleh Sesondol Guling a. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Mudah Injap jenis ini terdiri dari badan mudah dan skru pendikit yang boleh dilaras untuk mengawal orifis dimana kawalan aliran akan diperolehi.injap jenis ini biasa digunakan pada bahagian keluaran injap kuasa dimana ia digunakan untuk menghadkan kadaralir angin bagi mengawal kelajuan penggerak. b. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Berubah Dengan Aliran Balik Bebas Injap jenis ini hanya satu aliran sahaja digunakan untuk mengawal kadaralir. Oleh itu injap sehala dipasang pada injap ini. Injap ini juga tidak menghadkan aliran balik. Injap sehala yang terdapat pada injap ini terdiri daripada gelung getah yang boleh melentur keatas apabila aliran balik berlaku.semasa aliran terus gelung berkeadaan lurus dan mengawal kadar aliran bergantung kepada skru pendikit. c. Injap Kawalan Aliran Digerakkan Oleh Sesondol Guling Injap jenis ini berfungsi seperti injap kawalan aliran jenis biasa tetapi sesondol guling digunakan untuk mengubah kadaralir udara yang melalui injap ini. Kawalan kelajuan yang berubah semasa lejang
keluaran dan masukan boleh diperolehi dengan cara mengunakan injap ini.injap jenis ini juga membenarkan aliran balik bebas. 3.9.4 INJAP KAWALAN TEKANAN Injap kawalan tekanan berfungsi untuk mengawal tekanan. terbahagi kepada dua iaitu :- Ianya a. Injap Pengurang Tekanan dengan fungsi pelega b. Injap Pengurang Tekanan tanpa fungsi pelega. a. Injap Pengurang Tekanan Dengan Fungsi Pelega. Kebanyakan injap pengurang tekanan dilengkapi dengan fungsi pelega tekanan sekunder. Binaan injap ini ialah,terdapat lubang kecil dibahagian bawah gegendang dan lubang laluan angin dibahagian bawah injap.dalam keadaan biasa lubang dibahagian bawah gegendang sentiasa tertutup dan ruang laluan angin dibahagian bawah injap terbuka untuk membolehkan angin melaluinya.apabila tekanan bertambah dibahagian keluaran, gegendang akan bergerak keatas. Gerakan ini akan menyebabkan batang gegendang turut bergerak keatas dan menutup lubang aliran dibahagian bawah injap.injap seperti ini sesuai digunakan untuk mengawal aliran udara ke silinder. b. Injap Pengurang Tekanan Tanpa Pelega Berpandukan rajah 3.29 di bawah, dalam keadaan D1 dan kadar alir dibahagian sekunder stabil, injap akan berada dalam keadaan stabil dimana Fs dan Fd mempunyai nilai yang sama. Keluasan ruang aliran pada permukaan injap ( dimana mengikut kedudukan gegendang ) boleh mempengaruhi nilai kejatuhan tekanan p yang mana ia dapat mempengaruhi tekanan dari P1 ke P2. Keseimbangan daya akan terganggu disebabkan oleh pengurangan nilai P2 menyebabkan penambahan nilai kadaralir Q yang diperlukan.pegas akan menolak gegendang dan ruang injap akan terbuka lebih luas bagi membolehkan aliran yang lebih.dengan cara ini p akan berkurangan dan P2 akan bertambah sehingga nilai Fs sama dengan Fd ( Fs adalah tekanan pegas yang dilaras ). Apabila tekanan P1 berubah, tekanan P2 juga berubah tetapi pegas bertindakbalas dengan cepat bagi mengimbangkan keadaan dengan gerakkannya keatas atau kebawah. Dengan pergerakan injap
membuka atau menutup (keatas atau kebawah) tekanan P2 akan stabil atau tetap. Apabila tekanan P2 bertambah keseimbangan tekanan Fs = Fd akan terganggu dan gegendang akan tertekan atau bergerak keatas.tindakan ini akan menyebabkan ruang laluan injap mengecil dan P2 akan menurun dan keseimbangan Fs =Fd akan diperolehi semula. Pneumatic Control for Industrial Automation, AE Press, 1987 Gambarajah 3.29 : Injap pengurang tekanan tanpa pelega dan konsep kerja injap 3.9.5 INJAP BERGABUNG Gabungan daripada beberapa injap seperti gambarajah 3.30 di bawah, menghasilkan fungsi yang baru. Injap Pemasa merupakan salah satu contoh injap gabungan yang mengabungkan injap satu hala, takungan dan injap kawalan 3/2. Gambarajah 3.30 : Binaan Injap Bergabung Pneumatic Control for Industrial Automation, AE Press, 1987