VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor

VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor

: Faqe 2 nga 31 PËRMBAJTJA 3.1 Hyrja 3 3.2 Kërkesat ndërkombëtare 3 3.2.1 Shqyrtimi i politikës mjedisore dhe sociale të BERZH 4 3.3 Legjislacioni i Bashkimit Evropian 6 3.3.1 Legjislacioni i BE mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor 6 3.4 Legjislacioni i brendshëm shqiptar 8 3.4.1 Kuadri ligjor mjedisor dhe kulturor 9 3.4.2 Kuadri ligjor mbi pyjet dhe bujqësinë 13 3.4.3 Kuadri ligjor i trashëgimisë kulturore 13 3.4.4 Kuadri ligjor socio-ekonomik 14 3.4.5 Instrumentet e planifikimit urban dhe rajonal 15 3.4.6 Legjislacioni shqiptar i punës, shëndetit dhe sigurisë 16 3.4.7 Legjislacioni kryesor mbi sektorin e gazit 21 3.4.8 Kuadri ligjor për pjesën detare 22 3.4.9 Efikasiteti i energjisë 22 3.5 Legjislacioni tjetër i rëndësishëm 23 3.6 Procesi i miratimit të VNMS kuadri aktual ligjor 23 3.6.1 Hapi i Parë marrja e opinionit të ARM 25 3.6.2 Hapi i dytë konsultimet publike dhe marrja e miratimit nga qeverisja vendore 25 3.6.3 Hapi i Tretë aplikimi në qendrën kombëtare të licencimit (QKL) 26 3.6.4 Procesi i miratimit të VNMS kuadri i ri ligjor 28 3.7 Konventat ndërkombëtare 29 3.7.1 Njoftimet dhe konsultimet ndërkufitare (Konventa Espoo) 30 LISTA E TABELAVE Tabela 3.2-1 Performanca kundrejt kërkesave të performancës të BERZH 4 Tabela 3.7-1 Konventat dhe marrëveshjet kyçe ndërkombëtare të nënshkruara / ratifikuara nga Shqipëria 29 LISTA E FIGURAVE Figura.3.3-1 Procesi i BE për vlerësimin e ndikimit mjedisor 8 Figura 3.6-1 Procesi i miratimit të VNMS për Shqipërinë ligji aktual (Ligji Nr. 8990) 24

: Faqe 3 nga 31 3 KUADRI LIGJOR 3.1 Hyrja Ky seksion flet për kuadrin ligjor sipas të cilit Projekti do të vihet në zbatim si dhe kërkesat e rregullimeve mjedisore që do të aplikohen gjatë aktiviteteve të Projektit. Kërkesat ndërkombëtare të zbatueshme dhe kuadri ligjor shqiptar janë trajtuar më poshtë, ashtu si dhe marrëveshjet e ndryshme ndërkombëtare në të cilat Shqipëria është palë. Në mënyrë që të përmirësohet dhe unifikohet koherenca dhe uniformiteti përgjatë zbatimit të Projektit TAP AG, të gjitha ndikimet e mundshme përgjatë rrugës së tubacioneve (që do të shtrihet nga Greqia në jug të Italisë) do të vlerësohen sipas legjislacionit vendas ose kuadrit të Bashkimit Evropian (BE), cilado prej tyre të jetë më rigoroze. Si praktikë më të mirë, TAP do të përdorë kuadrin e BE si një standard në Shqipëri, megjithëse Shqipëria nuk është pjesë e BE. VNMS është përgatitur në mënyrë të tillë që të përputhet me legjislacionin e brendshëm shqiptar si dhe kërkesat ndërkombëtare mjedisore dhe sociale, sidomos me kuadrin legjislativ të Bashkimit Evropian dhe në përputhje me Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH). Për më tepër, rëndësi e veçantë i është dhënë kontekstit ndërkufitar të Projektit TAP (Konventës ESPOO). Seksioni 3.4 është një përshkrim i Procesit të Miratimit të VNMS në Shqipëri, dhe Seksioni 3.3 paraqet një përmbledhje të rregullimeve kyçe dhe standardeve të zbatueshme të Projektit TAP në Shqipëri. 3.2 Kërkesat ndërkombëtare Për sa i përket angazhimit mjedisor dhe atij ndaj komunitetit, TAP AG ka adoptuar Kërkesat e Performancës (KP) dhe standardet e BERZH si standarde kryesore ndërkombëtare për përmbushje gjatë ekzekutimit të aktiviteteve të Projektit. KP të BERZH u referohen udhëzuesve të tjerë ndërkombëtarë mbi praktikat më të mira siç janë ato të Korporatës Ndërkombëtare Financiare (KNF) dhe Bankës Botërore (BB). Në përmbledhje, Projekti do të trajtojë, atëherë kur të jetë e përshtatshme, politikat e mëposhtme: Politika Mjedisore dhe Sociale e BERZH e 2008 (përfshi Kërkesat e Performancës) [KP] 1-10); Politika e BERZH mbi Informimin Publik të 2008; Standardi 1 për Performancë i KNF dhe Sistemet e Vlerësimit Mjedisor dhe Menaxherial, prill 2006, dhe Udhëzuesit e Përgjithshëm mbi Mjedisin, Shëndetin dhe Sigurinë të KNF të vitit 2007. Në bazë të marrëveshjeve të themelimit, BERZH është i detyruar që të respektojë parimet konstruktive bankare dhe të promovojë në të gjithë veprimtaritë e tij një zhvillim të qëndrueshëm

: Faqe 4 nga 31 dhe të përgjegjshëm nga ana mjedisore. Mënyrat e ndryshme që përdor BERZH për të promovuar një zhvillim të tillë janë përshkruar në dokumentin e Politikave Mjedisore të BERZH (Politika). Një hap specifik i ndërmarë nga BERZH për të trajtuar këtë mandat dhe Parimet e Përgjithshme dhe Objektivat e dhëna në dokumentin e Politikës, është që të sigurojë se të gjitha investimet dhe projektet teknike të bashkëpunimit duhet t i nënshtrohen vlerësimit mjedisor dhe social njëlloj si vlerësimet e ndërmarra për aspektet financiare, ekonomike, ligjore dhe ato të kujdesit të posaçëm, si dhe të sigurojë që monitorimi i duhur të ndërmerret në vijim të miratimit të projekteve prej Bordit të Drejtorëve. Projektet klasifikohen si të Kategorisë A kur përdorimi i paracaktuar i parave të BERZH parashikon edhe ndërtimin e hapësirave të gjelbra ose zgjerim të madh ose transformimshndërrim, që do të sjellin pasoja të rënda negative sociale dhe mjedisore të cilat nuk mund të identifikohen menjëherë apo vlerësohen në momentin e bërjes së verifikimeve. Prandaj, VNMS pritet të identifikojë dhe të vlerësojë ndikimet e ardhshme sociale dhe mjedisore që lidhen me Projektin TAP, të identifikojë mundësitë për përmirësime të mundshme mjedisor dhe sociale, dhe të rekomandojë çdo masë të nevojshme për të parandaluar, minimizuar dhe lehtësuar ndikimet negative. 3.2.1 Shqyrtimi i politikës mjedisore dhe sociale të BERZH BERZH e miratoi Politikën e tij të parë Mjedisore në 1991 dhe që nga ajo kohë kjo politikë është përmirësuar. Në maj 2008 ajo është rishikuar për t u ndërruar në një Politikë Mjedisore dhe Sociale duke ri-afirmuar angazhimin e BERZH për të siguruar që projektet e financuara prej tij janë të qëndrueshme nga këndvështrimi social dhe mjedisor. Politika specifikon një grup prej 10 Kërkesash Performance (KP) të cilat duhet të respektohen nga projekti në mënyrë që të përfitojë mbështetje financiare nga BERZH. Tabela më poshtë përmbledh kërkesat e vëna nga BERZH mbi TAP AG dhe masat specifike të miratuara nga Projekti për të siguruar përputhshmëri. Tabela 3.2-1 Performanca kundrejt kërkesave të performancës të BERZH Kërkesë KP 1: Vlerësimi Social dhe Mjedisor dhe Menaxhimi KO 2: Puna dhe Kushtet e Punësimit Masat e miratuara nga TAP AG për të siguruar përputhshmëri TAP AG ka krijuar një mirëqeverisje/drejtim në nivel korporate që do të udhëheqë përgatitjet e VNMS në mënyrë konsistente dhe transparente si dhe zhvillimin dhe vënien në zbatim të Planeve Menaxheriale Mjedisore dhe Sociale në secilin prej tre vendeve në përputhje me kërkesat e legjislacionit të vendit pritës, legjislacionit të BE, dhe KP të BERZH. TAP AG ka krijuar një qeverisje/drejtim të qartë përmes një serie dokumentesh orientuese gjithëpërfshirëse. Duhet bërë e ditur se plane të detajuara duhen të konkretizohen, disa prej të cilave janë përfshirë në ESMP (Seksioni 9 i këtij Raporti të VNMS ) ose të cilat janë rekomanduar për t u zhvilluar si dokumente për të siguruar qëndrueshmëri me kërkesat e këtij KP 2. Këto plane janë të rëndësishme për parashikimin e detajeve të produktit dhe

: Faqe 5 nga 31 Kërkesë Masat e miratuara nga TAP AG për të siguruar përputhshmëri për të siguruar besnikëri ndaj udhëzimeve të TAP AG dhe kërkesave të BERZH. mentacioni apo masat shtesë theksohet se janë mjaft të këshillueshme për çështje që lidhen me menaxhimin e marrëdhënieve me të punësuarit dhe paketat e pagave dhe përfitimeve. Ndërkohë janë hartuar dispozitat për pjesën më të madhe të këtyre masave (në veçanti si pjesë e Monitorimit Social të Përputhshmërisë). KP3: Parandalimi dhe Zbutja e Ndotjes KP 4: Shëndeti, Mbrojtja dhe Siguria e Komunitetit KP 5: Përftimi i Tokës, Zhvendosjet e Detyruara të Njerëzve dhe të Aktivitetet Ekonomike KP 6: Konservimi i Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Qëndrueshëm i Burimeve Natyrore të Jetesës KP 7: Popullata Vendase KP 8: Trashëgimia Kulturore TAP AG ka marrë përsipër të mënjanojë, kurdoherë që është e mundur, ndikimin e padëshirueshëm mbi shëndetin e popullatës, komuniteteve dhe mjedisit. VNMS është zhvilluar në përputhje më këtë filozofi. Lista e masave të përmirësimit dhe zhvillimit (ESMP) do të parashikojë mekanizmin sipas të cilit ky angazhim mund të përmbushet plotësisht. Masat do të rekomandohen për t u marrë në konsideratë në fazat e duhura për të garantuar përputhshmërinë me kërkesat e PR3. TAP AG ka marrë përsipër të mënjanojë, kurdoherë që është e mundur, apo të minimizojë dhe pakësojë ndikimin e padëshirueshëm mbi shëndetin e popullatës. VNMS dhe ESMP vënë në dukje masa të posaçme përmirësimi dhe zhvillimi për të siguruar vazhdueshmëri në lëvrim sipas angazhimeve të ndërmarra. Marrja e masave shtesë vihet në dukje për të parashikuar një qëndrim të vazhdueshëm të një drejtimi të qartë në lidhje më kërkesat e KP 4, por vihet në dukje se masa të tilla mund të parashikohen ndërkohë edhe më vonë gjatë zbatimit të Projektit, në veçanti, përmes ESMP. TAP AG ka marrë përsipër të sigurojë mënjanimin ose minimizimin apo pakësimin e zhvendosjeve ekonomike apo fizike që vijnë si rezultat i ndërtimit dhe zbatimit të Projektit. Gjatë procesit të modifikimit të drejtimit/gjurmës, synohet të arrihet objektivi i mënjanimit të lëvizjeve të pavullnetshme dhe kjo gjë është arritur me sukses. Aktualisht nuk janë parashikuar lëvizje të pavullnetshme dhe ekziston një drejtim i detajuar për të udhëzuar përftimin e tokës në bazë të pëlqimit të lirë dhe informues. TAP AG ka siguruar qeverisje/drejtim që do t u përshtatet kërkesave të KP 6. Është e rëndësishme të theksohet se ka një përcaktim të përgjithshëm të pasojave mbi biodiversitetin për sa i përket vendeve përkatëse dhe habitateve vendore që në momentin që hartohet përmirësimi që siguron mos humbje neto të biodiversitetit me secilin vend si dhe përgjatë tubacioneve në përputhje me angazhimet e TAP AG. Kjo gjë është ndërmarrë në fazën e vlerësimit ekologjik të VNMS. Plani i Veprimit të Biodiversitetit dhe ESMP parashikon një mekanizëm për të siguruar që kjo gjë ndodh. Udhëzuesit e Prokurimeve qartësisht vënë në dukje se të gjitha palët kontraktuese duhet të respektojnë TAP AG për mirëqeverisjen mjedisore, megjithatë, pritshmëria është që çdo masë e përfshirë në BAP apo SMP duhet të përqafohet nga çdo kontraktor siç e dikton rasti. KP10 detajon një qëndrim të fortë përsa i përket drejtimit të angazhimit të palëve. Ndonëse ka një proces sistematik për përfshirjen e palëve të interesuara të ndryshme, nuk janë identifikuar mekanizma apo masa specifike të Projektit si të domosdoshme për të përmbushur KP 7. Gjatë identifikimit të zgjeruar të palëve dhe përcaktimit të hartës së projektit në fazën paraprake, është përcaktuar se nuk ekziston ndonjë popullsi indigjene që mund të ketë ndikim gjatë ndërtimit dhe vënies në zbatim të Projektit. Duhet të theksohet se komunitetet rome prezente në zonë nuk konsiderohen si vendase pasi sipas KP së Bankës ata nuk plotësojnë kriterin e dytë dhe të tretë të pesë kritereve që përkufizojnë Popullsinë vendase 1. Megjithatë, këto komunitete janë konsideruar si grupe vulnerabël në kuptimin se ato mund të ndikojnë mbi projektin. Për këtë arsye, janë marrë në konsideratë lehtësira specifike dhe masa konsultimesh kur del e nevojshme. Orientime të qarta dhe të forta ekzistojnë për menaxhimin e aseteve të trashëgimisë kulturore përgjatë gjithë periudhës kohore të kalimit të tubacioneve në përputhje me kërkesat e KP 8. Qëndrimi prej 5-fazash i përcaktuar nga TAP AG duhet të sigurojë që ndikimet e parashikueshme të mënjanohen, të minimizohen apo të pakësohen dhe dispozita është hartuar qartësisht për rastet e zbulimeve rastësore ose të mëvonshme për të siguruar një menaxhim të duhur dhe efikas të këtyre aseteve të gjetura. Detaje të mëtejshme mund të përpunohen sapo të hartohet Plani i Menaxhimit të Trashëgimisë Kulturore (PMTK). Parashikohet se kjo gjë do të bëjë të mundur një sistem menaxhimi të 1 Popullsitë vendase janë përkufizuar nga BERZH në përputhje me një grup prej pesë kriteresh. (http://www.ebrd.com/downloads/research/guides/indp.pdf)

: Faqe 6 nga 31 Kërkesë Masat e miratuara nga TAP AG për të siguruar përputhshmëri fortë dhe masa të detajuara për të siguruar përputhshmëri me kërkesat e KP 8 për jetëgjatësinë e tubacioneve/gazsjellësit. KP 9: Ndërmjetësimet financiare KP 10: Nxjerrja e Informacionit dhe Përfshirja e Palëve të Interesuara KP 9 nuk konsiderohet e aplikueshme në kuadrin e TAP pasi asnjë ndërmjetësues financiar nuk do të emërohet apo do të jetë operacional gjatë këtij Projekti. TAP AG vendos një theks të qartë dhe të fortë përsa i përket përfshirjes së hapur dhe gjithëpërfshirëse të Palëve të Interesuara gjatë kohëzgjatjes së Projektit, zhvillimit të tij, ndërtimit dhe vënies së tij në zbatim. Ekzistojnë mekanizma të fortë drejtimi për të orientuar një angazhim të tillë dhe TAP ka ndërmarrë përsipër të angazhohet në mënyrë të lirë, paraprake dhe informative në përputhje me KP 10 dhe në përputhje me qëndrimin e të gjitha KP. Raportet Fillestare të VNMS dhe Raportet e Përfshirjes së Palëve detajojnë procesin e përfshirjes të ndërmarrë deri më tani si dhe programin për përfshirjen në të ardhmen gjatë gjithë kohës së VNMS dhe Projektit. Burimi: ERM (2011) 3.3 Legjislacioni i Bashkimit Evropian Ndonëse Shqipëria nuk është pjesë e Bashkimit Evropian, ajo ka aplikuar për anëtarësim në 2009, dhe për rrjedhojë kuadri i saj ligjor në një masë të madhe dhe në mënyrë progresive është harmonizuar më legjislacionin e BE. Megjithatë, TAP AG duhet të respektojë udhëzimet kryesore të dhëna nga Direktivat Evropiane përsa kohë secila Direktivë duhet të vihet në zbatim nga secili Vend Anëtar. 3.3.1 Legjislacioni i BE mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor (EIA) Vlerësimi i Ndikimit Mjedisor (VNM) është prezantuar për herë të parë në Evropë në 1985 nga Direktiva e VNM (85/337/EEC) dhe përfaqëson një instrument kyç për politikën mjedisore të Bashkimit Evropian. Direktiva e VNM e 1985 është ndryshuar tre herë: Direktiva 97/11/EC e solli Direktivën e VNM në të njëjtën linjë me Konventën e OKB mbi VNM në një Kuadër Ndërkufitar. Direktiva e 1997 e zgjeron objektin e Direktivës së VNM duke i shtuar llojet e projekteve që mbulon dhe numrin e projekteve që kërkojnë vlerësim të detyrueshëm mbi ndikimin e mjedisit (Shtojca I). Kjo parashikohet gjithashtu edhe për rastet e marrëveshjeve të reja të verifikimit përfshi kriteret e reja për verifikimet (të përfshira në Shtojcën III) të dhëna në Shtojcën II të projekteve, si dhe vendosjen e kërkesave minimale për informim; Direktiva 2003/35/EC synon që dispozitat e Direktivës VNM të jenë në të njëjtën linjë me Konventën Aarhus mbi pjesëmarrjen e publikut në vendim-marrje dhe qasjen tek drejtësia për çështjet mjedisore; dhe Direktiva 2009/31/EC ndryshon Shtojcat I dhe II të Direktivës së VNM duke shtuar projekte që lidhen me transportimin, zënien dhe depozitimin e dioksidit të karbonit (CO 2 ). Më 28 janar 2012, u publikua në Gazetën Zyrtare Direktiva 2011/92/EU mbi ndikimin e projekteve publike dhe private mbi mjedisin. Direktiva 2011/92/EU kodifikon Direktivën e Këshillit

: Faqe 7 nga 31 85/337/EEC mbi vlerësimin e ndikimit të projekteve të caktuara publike dhe private mbi mjedisin (Direktiva VNM) dhe ndryshimet që e shoqërojnë atë. Direktiva 2011/92/EU ruan plotësisht përmbajtjen e dispozitave të kodifikuara dhe nuk bën gjë tjetër veçse i sjell ato më pranë me këto ndryshime formale ashtu siç kërkohet nga vetë procesi i kodifikimit. Objekti i kësaj Direktive është të sigurojë se planet, programet dhe projektet që mund të kenë ndikim të dukshëm mbi mjedisin duhet t i nënshtrohen Vlerësimit Mjedisor përpara miratimit të tyre apo marrjes së autorizimit. Ndërsa Shtojca I përmban një listë të projekteve për të cilat VNM është e detyrueshme, Shtojca II përkufizon ato kategori projektesh për të cilat VNMS është opsionale dhe në diskrecion të komuniteteve të vendeve anëtare. Projekti TAP përfshihet në Shtojcën I, paragrafi 16 (Tubacionet për transportimin e gazit, naftës dhe kemikateve me një diametër më të madh se 800 mm dhe gjatësi më të madhe se 40 km) i Direktivës VNM dhe për rrjedhojë atij i duhet të paraqesë një VNM të Detyrueshme (të detajuar). Për rrjedhojë, gjithashtu sipas Legjislacionit të BE, Projekti duhet të vlerësohet nga një studim i VNM përpara marrjes së autorizimit. Ndonëse procedurat specifike mund të jenë të rëndësishme për vende të ndryshme anëtare, fazat kryesore të procesit VNM janë të zakonshme për Komunitetin Evropian. Figura 3.3-1 më poshtë paraqet një skemë të fazave të procesit të VNM, duke dalluar fazat e detyrueshme (të nënvizuara me të verdhë) nga ato opsionale të procedurës së VNM (që nuk janë të nënvizuara). Ndonëse nuk kërkohet nga Procesi i Miratimit të VNM për Shqipërinë, TAP AG ka marrë parasysh Procesin e Miratimit të VNM të BE dhe ka përgatitur një Raport Fillestar për Autoritetet. Objektivi i këtij Raporti është t u prezantojë Projektin Autoriteteve Shqiptare dhe t u jap atyre një prezantim fillestar të ndikimit kryesor që pritet nga Projekti TAP.

: Faqe 8 nga 31 Figura.3.3-1 Procesi i BE për vlerësimin e ndikimit mjedisor Burimi: ERM bazuar në Kuadrin Ligjor aktual të BE (2011) 3.4 Legjislacioni i brendshëm shqiptar Kuadri legjislativ shqiptar në lidhje me çështjet mjedisore dhe sociale bazohet në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe konsiston në ligje dhe akte nënligjore siç janë Vendimet e Këshillit të Ministrave (VKM), vendimet ministrore, rregulloret, udhëzimet dhe standardet. Legjislacioni më i rëndësishëm që gjen zbatim tek Projekti është i listuar më poshtë:

: Faqe 9 nga 31 Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 Mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor, ndryshuar me Ligjin Nr. 10050, datë 24.12.2008; Ligji Nr. 9424, datë 06.10.2005 Mbi ratifikimin e protokollit të vlerësimit mjedisor strategjik, Ligji Nr. 9478, datë 16.02.2006 Mbi pranimin e Republikës së Shqipërisë në Vendimet II/14 dhe III/7, ndryshimet e ESPOO për Vlerësimin e Ndikimit Mjedisor në kuadrin ndërkufitar, dhe Ligji Nr. 9700, datë 26.03.2007 Mbi mbrojtjen mjedisore nga ndikimi ndërkufitar. Ligji Nr. 8990 do të ndryshohet nga Ligji Nr. 10440, datë 07.07.2011 Mbi Vlerësimin e Ndikimit Mjedisor (sapo ky të hyjë në fuqi në janar 2013, 18 muaj pas publikimit zyrtar më 01.08.2011 në Fletoren Zyrtare). Sipas programit aktual, pritet që Projekti TAP do të ndjekë Procesin aktual të Miratimit të VNMS dhe nuk do të ndikohet nga asnjë kuadër ligjor i ri rreth vlerësimit të ndikimit mjedisor. Nën-seksionet e mëposhtme paraqesin informacion shtesë mbi kuadrin ligjor mjedisor, social dhe kulturor të Shqipërisë, si dhe mbi procesin aktual dhe në të ardhmen të miratimit të VNMS. 3.4.1 Kuadri ligjor mjedisor dhe kulturor Në terma të përgjithshëm, Kushtetuta që është miratuar nga Parlamenti në vitin 1998 u kërkon institucioneve të sigurojnë një mjedis të shëndetshëm, ekologjikisht të qëndrueshëm për brezat e sotëm dhe të ardhshëm. Në dekadën e fundit dhe në veçanti që nga viti 2001, janë hartuar dhe miratuar një numër ligjesh dhe aktesh të tjera nënligjore rreth mjedisit. Më poshtë paraqitet një vështrim i shpejtë mbi ligjet aktuale në fuqi: Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 Mbi mbrojtjen mjedisore ; ky ligj do të zëvendësohet në momentin që Ligji 10431 datë 09.06.2011 hyn në fuqi në nëntor 2013; Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 Mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor, i ndryshuar nga Ligji Nr. 10050, datë 24.12.2008 (dhe Ligji Nr.10440/11 që hyn në fuqi në janar 2013). Ky ligj përshkruhet më në detaje në Seksionin 3.5; Ligji Nr. 9700, datë 26.03.2007 Mbi mbrojtjen mjedisore nga ndikimi ndërkufitar ; Ligji Nr. 9478, datë 16.02.2006 Mbi pranimin e Republikës së Shqipërisë në Vendimet II/14 dhe III/7, ndryshimet e ESPOO për Vlerësimin e Ndikimit Mjedisor në kuadrin ndërkufitar ; Ligji Nr. 8897, datë 16.05.2002 Mbi mbrojtjen e ajrit ndryshuar nga Ligji Nr. 10266, datë 15.04.2010; Ligji Nr. 9424, datë 06.10.2005 Mbi ratifikimin e protokollit të vlerësimit mjedisor strategjik ;

: Faqe 10 nga 31 Ligji Nr. 9010, datë 13.2.2003 Për administrimin mjedisor të mbetjeve të ngurta ndryshuar nga Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Për disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë ; Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003 Mbi administrimin e ujërave të ndotura (ndryshuar nga Ligji Nr. 0448/11 Mbi lejet mjedisore që do të hyjë në fuqi në janar 2013); Ligji Nr. 8906, datë 06.06.2002 Mbi zonat e mbrojtura ndryshuar nga Ligji Nr. 9868, datë 04.02.2008; Ligji Nr. 9048, datë 07.04.2003 Mbi trashëgiminë kulturore të ndryshuar nga Ligji Nr. 9592, datë 27.07.2006; Ligji Nr. 9882, datë 28.02.2008; dhe Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Mbi disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë ; VKM Nr. 676, datë 20.12.2002 Mbi deklarimin e Monumenteve Natyrore të Shqipërisë si Zona të Mbrojtura ; Ligji Nr. 8756, datë 26.03.2001 Mbi emergjencat civile ndryshuar nga Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Mbi disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë ; Ligji Nr. 8093, datë 21.03.1996 Mbi rezervat ujore ndryshuar nga Ligji Nr. 8375 datë 15.07.1998; Ligji Nr. 8605, datë 20.04.2000; Ligji Nr. 8736, datë 01.02.2001; Ligji Nr. 9837, datë 03.12.2007; Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Mbi disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë ; (dhe Ligji Nr. 10448/11 që do të hyjë në fuqi në Janar 2013); Ligji Nr. 8905, datë 06.06.2002 Mbi mbrojtjen e mjedisit detar nga ndotja dhe dëmtimi ndryshuar nga Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Mbi disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë ; Ligji Nr. 9115, datë 24.07.2003 Mbi trajtimin mjedisor të ujërave të ndotura ndryshuar nga Ligji Nr. 10448, datë 14.07.2011 Mbi lejet mjedisore (që do hyjë në fuqi në janar 2013), Ligji Nr. 9251, datë 08.07.2004 Mbi n Detar të Republikës së Shqipërisë ; Ligji Nr. 9055, datë 24.04.2003 "Mbi aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën e OKB mbi të Drejtën Detare (UNCLOS) ; Ligji Nr. 9537, datë 18.5.2006 Mbi menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme ndryshuar nga Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009; dhe Ligji Nr. 9890, datë 20.03.2008;

: Faqe 11 nga 31 Ligji Nr. 9385, datë 04.05.2005 "Mbi pyjet dhe shërbimin pyjor" ndryshuar nga Ligji Nr. 9533, datë 15.05.2006; Ligji Nr. 9791, datë 23.07.2007; Ligji Nr. 9989, datë 15.09.2008 dhe Ligji Nr. 10137, datë 11.05.2009 Mbi disa ndryshime në legjislacionin në fuqi për licencimet, lejet dhe autorizimet në Republikën e Shqipërisë. Ky kuadër ligjor pritet të ndryshohet nga një ligj që është aktualisht në formën e projekt-ligjit; Ligji Nr. 9548, datë 01.06.2006 Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në protokollin 'Mbi mbajtjen e të dhënave të lëshimit dhe transferimit të ndotësve Ligji Nr. 8672, date 26.10.2000 Mbi ratifikimin e Konventës së Aarhusit. Mbi të drejtat e publikut për t u informuar mbi çështjet mjedisore, pjesëmarrjen e tij në vendim-marrje dhe qasje në drejtësi mbi çështjet mjedisore; Ligji Nr. 9774, datë 12.07.2007 Mbi vlerësimin dhe menaxhimin e zhurmave në mjedis ; Ligji nr. 9587, datë 20.07. 2006 Mbi mbrojtjen e biodiversitetit ; Ligji nr. 9379, datë 28.04.2005 Mbi efikasitetin e energjisë ; Ligji Nr. 9244, datë 17.06.2004 Mbi mbrojtjen e tokës bujqësore ; dhe Ligji Nr.10062, datë 29.01.2009 Mbi aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin mbi kontrollin e çlirimeve të oksidit të nitrogjenit ose shpërndarjen e tyre ndërkufitare, të Konventës së 1979 mbi ndotjen ajrore në distanca të gjata. Një listë e plotë e Kuadrit Ligjor Shqiptar paraqitet në Shtojcën 2. Një përshkrim i plotë i Procedurës për pranimin e VNMS paraqitet në Seksionin 3.5. 3.4.1.1 Kuadri i ri ligjor mbi mjedisin Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU), me asistencë teknike nga BE dhe nën projektin e CARDS të vitit 2006, ka hartuar rishtazi katër ligje për mjedisin. Ligji Nr. 10448, datë 14.07.2011 Mbi lejet mjedisore (do të hyjë në fuqi në janar 2013, 18 muaj pas botimit më 05.08.2011 në Fletoren Zyrtare). Ky ligj vë në zbatim dispozitat rregulluese të Direktivës 2008/1/EC, Mbi parandalimin dhe kontrollin e ndotjes së integruar dhe dispozitat e Direktivës Nr. 80/2001 Mbi disa kufizime mbi çlirimet në ajër të disa ndotësve nga impiantet e mëdha me djegie. Në momentin që do të hyjë në fuqi, ky ligj do të ketë një ndikim të madh mbi pjesën më të madhe të ligjeve aktuale vendore mbi mjedisin në një spektër të gjerë. Ligji Nr. 10431, datë 09.06.2011 Mbi mbrojtjen mjedisore (do të hyjë në fuqi në nëntor 2013, 18 muaj pas botimit më 30.06.2011 në Fletoren Zyrtare). Në momentin që ky ligj hyn në fuqi, Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 do të shfuqizohet. Ky projekt-ligj parashikon parimet, kërkesat, përgjegjësitë, rregullat dhe procedurat për të siguruar një mbrojtje mjedisore të një niveli të lartë si dhe përfshin dispozita për vlerësimin e ndikimit mjedisor si

: Faqe 12 nga 31 një mjet për mbrojtjen mjedisore, i cili synon identifikimin dhe përkufizimin e efekteve të mundshme të drejtpërdrejta apo të tërthorta mbi mjedisin kryesisht për të parandaluar këto efekte dhe për të bërë ndryshime në Agjencinë Kombëtare të Mjedisit (ish Agjencia për Mjedisin dhe Pyjet); Ligji Nr. 10440, datë 07.07.2011 Mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor (do të hyjë në fuqi në janar 2013, 18 muaj pasi të botohet më 01.08.2011 në Fletoren Zyrtare). Ky ligj synon të mbrojë mjedisin përmes parandalimit, minimizimit dhe kompensimit të dëmeve nga projektet e propozuara, të cilat mund të shkaktojnë dëme serioze të drejtpërdrejta apo të tërthorta dhe të pakthyeshme mbi mjedisin për shkak të përmasave, natyrës apo vendndodhjes përpara se sa projektet të miratohen. Më tej, projekt-ligji përcakton udhëzime për vlerësimin e ndikimit mjedisor, palët të cilat duhet të përfshihen dhe detyrimet e autoriteteve mjedisore për të vënë në dispozicion të atyre që hartojnë projekte informacion ekzistues për përpilimin e raporteve VNM. Një dispozitë e posaçme i ka paraprirë Zonave nën Mbrojtje të Veçantë në të cilat nuk do të lejohet të zhvillohen projekte, me përjashtim të disa rasteve të veçanta. Dispozitat për ndikimin ndërkufitar janë gjithashtu pjesë e këtij ligji të ri; dhe Ligji Nr. 10463, datë 22.09.2011 Mbi menaxhimin e mbetjeve të integruara. Ky ligj parashikon klasifikimin e mbetjeve, procedurat e menaxhimit të mbetjeve përfshirë monitorimin dhe masat e kontrollit. Ai gjithashtu përshkruan kriteret që duhet të përfshihen në lejet mjedisore. Tre ligjet e para përbëjnë kuadrin ligjor për mjedisin që do të hyjë në fuqi 18 muaj pas botimit të tyre në Fletoren Zyrtare. Në momentin që hyjnë në fuqi dhe sipas Nenit 7, pika 5 të Ligjit Nr.10440/2011, përgjegjësitë dhe afatet për miratimin e VNMS do të përcaktohen me anë të një VKM. Rregullat, kriteret dhe procedurat për informimin e publikut dhe përfshirjen e tij në VNMS do të përcaktohen gjithashtu në atë moment. Përgjithësisht, MMPAU, QKL dhe Agjencia Kombëtare e Mjedisit do të jenë aktorët kryesorë për miratimin e VNMS, përveç të gjitha ministrive të tjera, autoriteteve vendore, REA dhe komunave. Ligji Nr. 10440 parashikon një periudhë tranzitore për ristrukturimin dhe konsolidimin e Agjencisë Kombëtare të Mjedisit. Sipas programit aktual, pritet që Projekti TAP të ndjekë procedurat aktuale të miratimit të VNMS dhe kështu nuk do të ndikohet nga legjislacioni i ri për vlerësimin e ndikimit mjedisor. Megjithatë, duhet theksuar se asnjë dispozitë kalimtare nuk është përfshirë në këtë fazë për të rregulluar tranzicionin nga ligji aktual tek ligji i ri në rast se procesi i VNMS do të ketë filluar. Në qoftë se ligji i ri hyn në fuqi gjatë kohës në të cilën procesi i VNMS i Projektit TAP ka filluar, atëherë TAP AG do të negociojë me MMPAU për të rënë dakord për hapat e mëtejshëm të nevojshëm.

: Faqe 13 nga 31 Seksioni 3.5 parashikon një përmbledhje të procesit të miratimit të VNMS sipas kuadrit ligjor aktual, që duhet të gjejë zbatim për Projektin TAP. 3.4.2 Kuadri ligjor mbi pyjet dhe bujqësinë Legjislacioni shqiptar i mbron pyjet përmes një legjislacioni të dedikuar, dhe në realitet, mbrojtja e pyjeve është një nga përgjegjësitë kryesore të MMPAU. Kjo Ministri është duke zbatuar një politikë për mbrojtjen e pyjeve dhe çdo zonë pyjore që ndikohet nga Projekti duhet të specifikohet në mënyrë të qartë në raportin e VNMS. Toka bujqësore është një nga përgjegjësitë kryesore të Ministrisë së Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit. Sipas Ligjit Nr. 10257, 25.3.2010 "Mbi disa ndryshime në Ligjin Nr. 8752, datë 26.3.2001 'Mbi krijimin dhe funksionimin e strukturës për administrimin dhe mbrojtjen e tokës,'" parashikohet se ndryshimi i destinacionit të përdorimit të tokës nga bujqësore (kategoritë I, II, III dhe IV) në urbane bëhet vetëm me VKM për rastet e specifikuara nga neni 11/1 i këtij ligji. Ndryshimi i përdorimit të tokës nga tokë bujqësore e dorës së dytë (kategoritë V dhe X) në tokë urbane bëhet me VKM për zona më të vogla se 30 ha dhe me ligj për zona më të mëdha se 30 ha. Sipas Ligjit Nr. 10119/09 "Mbi planifikimin territorial" këto çështje janë gjithashtu ende duke u vlerësuar nga raporti VNMS. Gjatë vlerësimit të VNMS në lidhje me Projektin TAP, ndikimi i Projektit mbi fondin për pyjet do të konsiderohet me shumë kujdes; Ministri gëzon të drejtën të mos pranojë asnjë prej aplikimeve që mund të ketë ndikim të konsiderueshëm mbi ndonjë prej zonave pyjore. Sipas legjislacionit aktual në fuqi, lejet për prerjen e pyjeve dhe/ose për transportimin e drurëve jepen më vonë (pas miratimit të VNM) gjatë aplikimit për lejen e ndërtimit. Gjithashtu, është e rëndësishme për t u nënvizuar se MMPAU është duke planifikuar hartimin e një projekt-ligji të ri Mbi pyjet. Megjithatë, ndikimi i Projektit mbi pyjet do të vlerësohet nga raporti i VNMS. Në fakt, ndonëse nuk ka ndonjë kriter specifik për ta përfshirë këtë vlerësim brenda raportit të VNMS, MMPAU, bazuar në përvojat e mëparshme, mund ta rrëzojë aplikimin në qoftë se kjo çështje nuk është analizuar sa duhet nga raporti. Për këtë arsye, ai duhet të bëjë një vlerësim për zonën e pyllit që mund të ndikohet potencialisht (si përkohësisht ashtu dhe në mënyrë të përhershme). 3.4.3 Kuadri ligjor i trashëgimisë kulturore 3.4.3.1 Përmbledhja e legjislacionit vendas Mbrojtja e trashëgimisë kulturore në Shqipëri trajtohet nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve si dhe nga disa institucione të specializuara brenda Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës. Brenda Ministrisë së parë, Departamenti i Trashëgimisë Kulturore mbikëqyr Institutin e Monumenteve dhe nëntë Muzeumet Kombëtare dhe Qendrën e Regjistrimit të Pasurisë Kulturore.

: Faqe 14 nga 31 Ligji 9048 ( Mbi Trashëgiminë Kulturore ) i miratuar më 07.04.2003 (ndryshuar nga Ligji Nr. 9592, datë 27.07.2006 Mbi Trashëgiminë Kulturore dhe Ligji Nr. 9882, datë 28.02.2008) është kuadri kryesor ligjor që rregullon menaxhimin e trashëgimisë materiale dhe jomateriale në Shqipëri. Ligji Nr. 9048 përfaqëson përpjekjet e para për të shtrirë mbrojtjen ligjore për të materializuar trashëgiminë kulturore jomateriale. Ai përfshin: kategoritë e trashëgimisë kulturore të Shqipërisë që duhet të vihen nën mbrojtje (p.sh. materiale, jomateriale, të luajtshme, apo të paluajtshme); Përkufizimet dhe shembujt e trashëgimisë materiale dhe jomateriale; përgjegjësitë e institucioneve përkatëse dhe strukturave qevare; dënimet për ata që dëmtojnë trashëgiminë kulturore; dhe procedurat për përmirësimin e saj. Neni 4 liston vlerat materiale dhe të paluajtshme që janë në mbrojtje, të cilat përfshijnë, por që nuk janë të kufizuara në: zonat arkeologjike; strukturat historike (përfshi vendndodhjet e ndryshme dhe vendet e shenjta); vendet historike dhe rrethinat; varrezat dhe varret; dhe peizazhet natyrore historike. Ligji Nr. 9048 është ndryshuar nga Ligji Nr. 9592, datë 27.07.2006. Ndryshimet përfshijnë: 1) parashikimin e Komitetit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore si një strukturë këshillimore dhe 2) dhe krijimin e Komitetit Kombëtar për Trashëgiminë Jomateriale (KKTJ) Ligji Nr. 9048 është ndryshuar përsëri nga Ligji Nr. 9882, datë 28.02.2008. Ndryshimet e vitit 2008 përfshijnë dispozita rreth rindërtimit të rrjetit të institucioneve të specializuara të trashëgimisë kulturore dhe dispozita që parashikojnë krijimin e Këshillit Kombëtar të Arkeologjisë dhe të institucioneve të specializuara siç është Shërbimi Arkeologjik Shqiptar. Ky ligj duhet parë në dritën e vënies në zbatim të Ligjit për Planifikimin Territorial (Ligji Nr. 10119/09). 3.4.4 Kuadri ligjor socio-ekonomik Në fazën aktuale, nuk ka ndonjë legjislacion të posaçëm që i referohet vlerësimit të ndikimit social dhe nuk ekziston ndonjë referencë përsa i përket nevojës për të bërë një vlerësim mbi ndikimin mbi shoqërinë brenda kuadrit ligjor mjedisor. Megjithatë, pranohet gjerësisht se MMPAU merr gjithashtu në konsideratë ndikimin mbi shoqërinë kur vlerëson ndikimet mbi mjedisin; ky vlerësim bëhet në bazë të ligjeve të mëposhtme: Ligji Nr. 8934, datë 05.09.2002 Mbi mbrojtjen e mjedisit. Në versionin e tij të ndryshuar, ai përkufizon aktivitetet që ndikojnë mbi mjedisin mund të jetë çdo aktivitet ekonomik apo social që përdor mjedisin apo pjesë të tij apo që shkarkon materiale dhe energji duke i ndryshuar karakteristikat e tij. Ligji Nr. 8990, datë 23.01.2003 Mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor specifikon nevojën që VNMS të marrë në konsideratë ndikimin e mundshëm të ndryshimeve në mjedis dhe shëndet, riskun e aksidenteve që mund të kenë ndikim të madh në mjedis dhe shëndet si dhe masat adekuate për t i parandaluar ato ;

: Faqe 15 nga 31 Instruksioni Nr. 6, datë 27.12.2006 Mbi miratimin e metodologjisë të vlerësimit paraprak të ndikimit mjedisor kërkon nga mbështetësi i një projekti që të specifikojë nëse ka ose jo ndikime sociale nga ana e një projekti (p.sh. mbi demografinë, mënyrën tradicionale të të jetuarit apo punësimit) si dhe nëse ekziston rreziku i aksidenteve që mund të kenë ndikim mbi shëndetin e popullatës apo mjedisin; dhe Instruksioni Nr. 3, datë 19.11.2009 "Mbi metodologjinë për vlerësimin e raporteve VNM." Ky qëndrim konfirmohet nga Ligji 8990/03 Mbi vlerësimin e ndikimit mjedisor (ndryshuar nga Ligji Nr. 10050/08) i cili specifikon në mënyrë të qartë përmbajtjen e raportit VNMS në tërësinë e tij duke vënë theksin tek vlerësimi i drejtpërdrejtë dhe i tërthortë nga ana e projektit të propozuar të popullatës, florës dhe faunës, tokës, ujit, ajrit, klimës, dhe aseteve materiale natyrore dhe trashëgimisë kulturore si dhe të ndërveprimit ndërmjet këtyre faktorëve. 3.4.5 Instrumentet e planifikimit urban dhe rajonal Të gjitha godinat brenda territorit të Republikës së Shqipërisë rregullohen nga studimet mjedisore urbane rajonale, master planet dhe planet e përgjithshme rregulluese, studimet urbanistike të pjesshme, projektet teknike dhe projektet ekzekutive. Projektet për të gjitha llojet e ndërtimeve mbi dhe nën nivelin e tokës dhe projektet e infrastrukturës inxhinierike në të gjithë vendin bazohen në standardet dhe kriteret teknike të ligjeve në fuqi. Ligji Nr. 10119/09 "Mbi planifikimin e territorit," ndryshuar nga Ligji Nr. 10258, datë 21.04.2010 dhe Ligji Nr. 10315 datë 16.09.2010, është mjeti kryesor ligjor në Shqipëri përsa i përket planifikimit urban dhe ka për qëllim të integrojë kuadrin ligjor mbi planifikimin urban në një ligj të vetëm. Ligji Nr. 10119/09 ka hyrë në fuqi më 30 shtator 2011. Qëllimi kryesor i këtij ligji është parashikimi i një zhvillimi të qëndrueshëm të territorit përmes përdorimit racional të tokës dhe të burimeve natyrore. Ky ligj përfshin konceptet e mbrojtjes së trashëgimisë kulturore dhe natyrore dhe atë të shëndetit të komunitetit dhe mbrojtjes së sigurt. Autoritetet e planifikimit të territorit janë Këshilli Kombëtar i Terrorit i kryesuar nga Kryeministri, Agjencia Kombëtare për Planifikimin të Territorit si dhe çdo strukturë qendrore publike që ka kompetenca për kontrollin mjedisor apo kompetenca planifikuese. Autoritetet planifikuese vendore janë bashkitë, komunat, qarqet, dhe strukturat mbështetëse kur kompetencat e planifikimit territorial delegohen. Plani i Përgjithshëm Kombëtar (PPK) përkufizohet nga ky ligj si një instrument planifikues në nivel kombëtar që përcakton drejtimet kryesore për planifikimin dhe që parashikon infrastrukturën publike kombëtare. Instrumentet tjera planifikues përcaktohen nga nivelet vendore dhe rajonale. Më tej, ligji parashikon edhe instrumentet planifikuese të integruara për t u përdorur për zonat bregdetare, për trashëgiminë kulturore, natyrore dhe mjedisore, si dhe për zonat e tjera të rëndësisë apo interesit të përbashkët. Bërja e një vlerësimi të përshtatshëm të planifikimit urban,

: Faqe 16 nga 31 do të kërkonte një rishikim të planeve të zonave të ndryshme nëpër të cilat kalon TAP nga momenti që konfirmohet miratimi i të gjitha këtyre zonave. Më poshtë prezantohet një përmbledhje e shkurtër e kuadrit përkatës ligjor mbi planifikimin urban që nuk është përmendur më sipër: VKM Nr. 1190, datë 13.11.2009 "Mbi mënyrat e organizimit dhe funksionimit të Agjencisë Kombëtare të Planifikimit të Territorit ; VKM Nr. 459, datë 16.6.2010 "Mbi adoptimin e standardeve të përgjithshme të vlerësimit dhe GIS"; VKM Nr. 460, datë 16.6.2010 "Mbi organizimin dhe funksionimin e Regjistrit të Planifikimit Territorial" ; VKM Nr.480, datë 22.06.2011 "Mbi adoptimin e Rregullores Model të Planifikimit ; VKM Nr. 481, datë 22.06.2011 Mbi adoptimin e Rregullave Uniforme për Instrumentet Planifikuese"; dhe VKM Nr. 502, datë 13.07.2011 "Për miratimin e Rregullores për Zhvillimin e Kontrolluar të Territorit." 3.4.6 Legjislacioni shqiptar i punës, shëndetit dhe sigurisë Bazuar në hierarkinë e normave në Shqipëri, të drejtat dhe detyrimet e të punësuarve janë fillimisht të parashikuara si parime bazë në Kushtetutën e Republikës, Neni 49 shprehet "secili ka të drejtë të fitojë mjetet e jetesës së tij me punë të ligjshme, që e ka zgjedhur ose pranuar vetë. Ai është i lirë të zgjedhë profesionin, vendin e punës si dhe sistemin e kualifikimit të vet profesional. Të punësuarit kanë të drejtën e mbrojtjes sociale të punës. 3.4.6.1 Konventat ndërkombëtare të punës Konventat Ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë janë një tjetër instrument ligjor për mbrojtjen e fuqisë punëtore. Shqipëria ka ratifikuar 51 konventa, 44 prej të cilave janë aktualisht në fuqi. Më të rëndësishmet përsa i përket projektit TAP kanë të bëjnë me sigurinë dhe shëndetin e të punësuarve dhe janë: Ligji Nr. 8921, datë 11.7.2002 për ratifikimin e Konventës 174 të Organizatës Botërore të Punës Mbi parandalimin e aksidenteve serioze në industri, viti 1993. Qëllimi i kësaj konvente është të parandalojë aksidentet serioze nga substancat e rrezikshme dhe të minimizojë pasojat e aksidenteve të tilla. Kjo Konventë gjen zbatim mbi instalimet kryesore të rrezikshme dhe specifikon se të gjithë punonjësit duhet të njoftohen rreth rreziqeve të

: Faqe 17 nga 31 larta që mund të identifikohen në çdo moment tek këto instalime si dhe përpara se ata të fillojnë të punojnë për këto impiante të reja; Ligji nr. 9148, datë 30.10.2003 për ratifikimin e protokollit të vitit 2002 të Konventës Nr. 155 të Organizatës Botërore të Punës Mbi sigurinë, shëndetin dhe mjedisin e punës, e vitit 1981. Ky ligj ka për qëllim të theksojë përgjegjësinë e punëdhënësve përsa i përket: o Regjistrimit të aksidenteve në vendin e punës, sëmundjeve në vendin e punës, dhe, kur është e mundur, regjistrimin e rreziqeve të mundshme, aksidenteve në vendin e punës dhe rasteve të dyshimta të sëmundjeve të mundshme. o Dhënien e informacionit të duhur në lidhje me sistemin e regjistrimit të punonjësve dhe përfaqësuesve të tyre; o Sigurimin e një mirëmbajtjeje të përshtatshme të të dhënave dhe të përdorimit të masave parandaluese; o Mospranimin e masave ekstreme apo disiplinore kundër një të punësuari i cili raporton një aksident në punë, apo raporton sëmundje në vendin e punës, apo incidente të rrezikshme, aksidente përgjatë rrugës punë-shtëpi dhe anasjelltas, apo raste të dyshimta të sëmundjeve profesionale. o Regjistrimin dhe mbajtjen e informacionit gjatë periudhës së investimit. o Vënien në zbatim të masave që bëjnë të mundur konfidencialitetin e personit dhe të dhënat mjekësore në posedim të punëdhënësit; dhe Ligji Nr. 8185, datë 23.01.1997 Mbi aderimin e Republikës së Shqipërisë në Konventën e Organizatës Ndërkombëtare të Punës Nr. 81 'Mbi inspektimin e punës në industri dhe tregti ; Nr. 135 'Mbi përfaqësimin e punonjësve dhe Nr. 142 'Mbi të punësuarit ruralë'". 3.4.6.2 punës së Republikës së Shqipërisë Ligji Nr. 7961, datë 12.07.1995, ndryshuar nga Ligji Nr. 8085, datë 13.03.1996, Ligji Nr. 9125, datë 29.07.2003 dhe Ligji Nr. 10053, datë 29.12.2008 Punës së Republikës së Shqipërisë rregullojnë marrëdhëniet midis punëdhënësve dhe të punësuarve. Ligji reflekton si parimet kushtetuese, ashtu dhe parimet bazë të konventave ndërkombëtare rreth punës, sindikatave, parandalimit apo diskriminimit etj. konsiderohet nga të gjithë se është një ligj I drejtë dhe efikas. Punës parashikon të drejtat bazë lidhur me ndalimin e punës së detyruar, ndalimin e diskriminimit, lirinë për t u organizuar në sindikata dhe marrëveshjet kolektive. Punës parashikon rregulla të përgjithshme për detyrimet dhe përgjegjësitë e të punësuarit, si dhe ndalimin e kompensimit/pagave pas ndërprerjes së marrëdhënjes së punës.

: Faqe 18 nga 31 Gjithashtu, detyrimet e përgjithshme të punëdhënësit janë specifikuar në përputhje me Nenet 32-38 të këtij ligji. Siguria dhe mbrojtja e shëndetit janë përgjegjësi e punëdhënësit. Këtu përfshihet: Në mënyrë që të parandalohen aksidentet dhe sëmundjet në vendin e punës, punëdhënësi duhet të adoptojë rregulla të sigurimit teknik, duhet të paguajë diferencën midis dëmit dhe përfitimit që punëdhënësi përfiton nga sigurimet shoqërore kur aksidenti apo sëmundja profesionale nuk vjen si rezultat i ndonjë sjellje apo aktiviteti të gabuar nga ana e punëdhënësit; Punëdhënësi merr përsipër të jetë përgjegjës për higjienën në vendin e punës dhe të sigurojë që të ketë një kënd të ndihmës së shpejtë; Punëdhënësi duhet të marrë një leje nga inspektori i punës përpara se të krijojë biznesin apo të verë pjesë të tij në lëvizje, përpara se të krijojë vende të reja pune, si dhe për çdo ndryshim në praktikat e punës, përdorimin e materialeve të reja të papërpunuara, makinerive dhe pajisjeve, pa pasur lejet e kërkuara në bazë të ligjeve të tjera; Punëdhënësi duhet të informojë punëmarrësit lidhur me rreziqet në vendin e punës dhe t i trajnojë ata përsa i përket kërkesave që lidhen me shëndetin, sigurinë dhe higjienën; Mjedisi i punës duhet të ketë ajrim të mjaftueshëm dhe një sistem ventilimi për të mënjanuar temperaturat e dëmshme për shëndetin e punonjësve; Intensiteti i zhurmës dhe vibrimeve që punonjësi mund të durojnë duhet të mbahet në një nivel të përshtatshëm për shëndetin e saj/tij përmes reduktimit të burimit dhe izolimit të mjedisit përmes marrjes së masave të duhura; Punëdhënësi duhet të sigurojë mirëmbajtjen e duhur të gjitha makinerive dhe pajisjeve; Punëdhënësi duhet të ketë të gjithë manualët e nevojshëm apo mjetet mekanike të cilat duhet t ia vërë në dispozicion punëmarrësit në mënyrë që ai të lehtësohet nga peshat që i duhet të mbajë; dhe Kur punëmarrësit punojnë në vende të hapura, ndërtime, punë publike, bujqësi apo industri, ata duhet të jenë të pajisur me një vend strehimi. Punës gjithashtu parashikon orët e punës dhe pushimet, përfshirë punën e ditës dhe atë të natës dhe pagesat ekstra; kohën javore të punës dhe pushimet, maksimumin e zgjatjes së orëve ekstra dhe kompensimin. Punës parashikon mbrojtje të veçantë për gratë dhe fëmijët, dispozita të posaçme për pagesat dhe pagën minimale. Një kapitull i posaçëm (XIV) parashikon rregullat për ndërprerjen e marrëdhënieve të punës. Gjithashtu, një konsideratë e veçantë i është dhënë mbrojtjes së të drejtave të punës dhe të drejtës për të organizuar greva.

: Faqe 19 nga 31 3.4.6.3 Legjislacion tjetër rreth punës, shëndetit dhe sigurisë Më poshtë jepet një listë e legjislacionit më të rëndësishëm shqiptar përsa i përket punës dhe SHSM: Ligji Nr. 7995, datë 20.9.1995 Mbi promovimin e punonjësve, ndryshuar nga Ligji Nr. 8444/1999, Ligji Nr. 8862/2002, Ligji Nr. 9570/2006. Ky grup ligjesh parashikon një sërë detyrimesh motivimesh, dhe marrjen e hapave të duhur me synim promovimin e punësimit të personave me aftësi të kufizuara. Detyrimet janë përcaktuar gjithashtu edhe për punëdhënësin që të përgatisë raporte periodike rreth performacës së tyre; si dhe inspektimet e rregullta nga Inspektorati Shtetëror i Punës janë, poashtu të përcaktuar mirë; Ligji Nr. 9959, datë 17.07.2008 Mbi të huajt. Ky ligj rregullon hyrjen, rezidencën, punësimin, trajtimin dhe daljen e të huajve nga Republika e Shqipërisë. Ligji përkufizon funksionet dhe kompetencat e autoriteteve shtetërore dhe entiteteve të tjera publike dhe private, shqiptare apo të huaja, të cilat kanë të bëjnë me të huajt; Ligji Nr. 9136, datë 11.09.2003 Mbi mbledhjen e kontributit të detyrueshëm shoqëror dhe shëndetësor në Republikën e Shqipërisë ndryshuar nga Ligji Nr. 9457, datë 21.12.2005. Ky ligj rregullon mbledhjen e kontributeve të detyrueshme shoqërore dhe shëndetësore; Ligji Nr. 7703, datë 11.5.1993 Mbi sigurimet shoqërore në Republikën e Shqipërisë, ndryshuar nga Ligji Nr. 9600, datë 27.07.2006; Ligji Nr. 9708, datë 05.04.2007; Ligji Nr. 9768, datë 09.07.2007; Ligji Nr. 10070, datë 05.02.2009; dhe Ligji Nr. 10447, datë 14.07.2011 Mbi lejet mjedisore (nuk ka hyrë ende në fuqi); Ligji Nr. 10383, datë 24.02.2011 Mbi sigurimin e detyrueshëm shëndetësor në Republikën e Shqipërisë. Sigurimi i detyrueshëm shëndetësor bazohet në kontributet e punëmarrësve dhe punëdhënësve të një shteti dhe nga burime të tjera të personave, ashtu siç parashikohet nga ky ligj bazuar në parimin e solidaritetit; kujdesi shëndetësor profesional përfshin masat parandaluese dhe sigurinë, i këshillon punëdhënësit, punëmarrësit dhe përfaqësuesit e tyre të kërkojnë krijimin dhe ruajtjen e një mjedisi të sigurt dhe të shëndetshëm, adaptimin e aftësive të punëmarrësve sipas punës, duke marrë parasysh gjendjen e tyre shëndetësore fizike dhe mendore. Kjo gjithashtu përfshin identifikimin dhe vlerësimin e rreziqeve në vendin e punës, monitorimin e faktorëve mjedisorë të punës dhe praktikat e punës që mund të ndikojnë në shëndetin e punëmarrësit; Ligji Nr. 10237, datë 18.02.2010 Mbi sigurinë dhe shëndetin në punë. Ky ligj parashikon sigurinë dhe mbrojtjen e shëndetit përmes parandalimit të rreziqeve profesionale, eliminimin e faktorëve që mund të përbëjnë rrezik apo aksident, informimin, këshillimin, dhe pjesëmarrjen e balancuar në përputhje me këtë ligj. Ligji aktualisht gjen zbatim në: o Direktivën e Këshillit Evropian 89/391/EEC, datë 12.07.1989 Mbi instruksionet e masave për të inkurajuar përmirësime në sigurinë dhe shëndetin e punonjësve në

: Faqe 20 nga 31 punë publikuar në Gazetën Zyrtare të Komunitetit Evropian Nr. L 183/1989, Neni 16, paragrafi 1; o Direktivën e Këshillit Evropian 94/33 EEC, datë 22.07.1994 Mbi mbrojtjen e të rinjve në punë, Neni 6; dhe o Direktivën e Këshillit Evropian 92/85 EEC Mbi marrjen e masave për të inkurajuar përmirësimet në sigurinë dhe shëndetin e punonjëseve shtatzënë dhe punonjëseve që kanë lindur fëmijë apo që ushqejnë fëmijët me gji." Ligji Nr. 7643, datë 2.12.1992 "Mbi Inspektoratin Shtetëror Sanitar," ndryshuar nga Ligji Nr. 9635, datë 06.11.2006, dhe Ligji Nr. 9863, datë 28.01.2008. Ky Ligj përsa i përket Inspektoratit Shtetëror Sanitar ka për qëllim të mbrojë punonjësit nga ndikimi i kushteve të papërshtatshme të punës, siç mund të jenë ekspozimi ndaj substancave toksike, radiacionit, zhurmave të padurueshme, vibrimeve, mikroklimës së papërshtatshme dhe kontrollit të nivelit të sëmundjeve profesionale dhe aksidenteve që vijnë si rezultat i kushteve të tilla të papërshtatshme të përmendura; Ligji Nr. 9198, datë 26.02.2004 Mbi barazinë gjinore, ndryshuar nga Ligji Nr. 9534, datë 15.05.2006 dhe Ligji Nr. 9970, datë 24.07.2008. qëllimi i këtij ligji është: o Të sigurojë të drejta të barabarta për gratë dhe burrat siç parashikohet në Nenin 18 të Kushtetutës së Republikë së Shqipërisë; o Të përcaktojë masa për të nxitur mundësi të barabarta për gratë dhe burrat me qëllim që të eliminojë diskriminimin e drejtpërdrejtë apo të tërthortë mbi bazë gjinie në jetën publike; dhe o Të përcaktojë përgjegjësitë për administratën vendore dhe qendrore për hartimin e politikave që kanë si qëllim promovimin e një shoqërie me barazi gjinore. Ligji Nr. 9779, datë 16.07.2007 Mbi sigurinë e përgjithshme, kërkesat bazë dhe vlerësimin e përputhshmërisë së produkteve joushqimore; Ligji Nr. 8734, datë 1.02.2001 Për garantimin e sigurisë së pajisjeve dhe instalimeve elektrike ndryshuar me Ligjin Nr. 8962, datë 24.10.2002 dhe Ligjin Nr. 9595, datë 27.07.2006; Ligji Nr. 8739, datë 12.02.2001 Për garantimin e sigurisë së pajisjeve nën presion ndryshuar me Ligjin Nr 8970, datë 14.11.2002 dhe Ligjin Nr. 9595, datë 27.07.2006; Ligji Nr. 9595, datë 27.7.2006 Mbi krijimin e inspektoratit qendror teknik; dhe Ligji Nr. 9875, datë 14.02.2008 Mbi Metrologjinë, ndryshuar me Ligjin Nr. 10127, datë 21.01.2010.

: Faqe 21 nga 31 3.4.7 Legjislacioni kryesor mbi sektorin e gazit Mjeti kryesor legjislativ në Shqipëri është Ligji Nr. 9946, datë 30.06.2008, "Për sektorin e gazit natyror". I njohur si Ligji i Gazit, ai rregullon aktivitetet që lidhen me sektorin e gazit në terma të përgjithshme së bashku me Ligjin Nr. 8450, datë 24.021999 "Për Zhvillimin, Transportin dhe Tregtinë e Naftës, Gazit dhe Nënprodukteve të tyre", ndryshuar me Ligjin Nr. 9218, datë 08.04.2004, Ligjin Nr. 9574, datë 03.07.2006, Ligjin Nr. 9595, datë 27.07.2006, Ligjin Nr. 10137, datë 11.05.2009, i cili përcakton kuadrin rregullator në lidhje me tubacionet/linjat e transportit dhe infrastrukturën shoqëruese. Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës (METE) përcakton politikat në sektorin e gazit në bashkëpunim me Entin Rregullator të Energjisë (ERE), i cili është një ent juridik publik i pavarur me të drejtën për të përcaktuar tarifat e gazit. Edhe pse ende nuk është përfunduar plotësisht për shkak të mungesës aktuale të infrastrukturës së tubacioneve të gazit në Shqipëri, kuadri aktual ligjor i zbatueshëm për ndërtimin dhe funksionimin e objekteve/faciliteteve të tubacionit të gazit natyror përbëhet nga Ligji mbi Gazin dhe VKM Nr. 713, datë 25.08.2010 "Për përcaktimin e rregullave për kushtet dhe procedurat për dhënien e lejeve për ndërtimin dhe përdorimin e tubacioneve të infrastrukturës së sistemit të gazit natyror. Ky VKM përcakton rregullat, procedurat dhe kriteret për aplikimin, vlerësimin dhe dhënien e lejeve për ndërtimin dhe përdorimin e tubacioneve dhe të infrastrukturës përkatëse për transmetimin dhe shpërndarjen e gazit natyror. Ndërtimi dhe funksionimi i infrastrukturës së tubacionit të gazit natyror për transmetimin dhe shpërndarjen e gazit natyror, facilitetet natyrore të magazinimit të gazit, linjat e drejtpërdrejta dhe linjat e interkoneksionit me sistemet fqinje janë subjekt i një leje të posaçme të miratuar me VKM. Leja e posaçme lëshohet për një periudhë prej tridhjetë vjetësh dhe është e rinovueshme me marrëveshjen e palëve. Licenca e përkohshme e gazit (lëshuar nga METE) është e nevojshme në mënyrë që të merret miratimi i VNMS nga MMPAU. Pasi kushtet mjedisore të jenë miratuar nga MMPAU, propozuesi ka deri në 2 vjet kohë për të marrë lejen e ndërtimit. Mjete të tjera përkatëse legjislative janë si më poshtë: Rrjetit të Transmetimit, i miratuar nga ERE me Vendimin Nr. 123, datë 24.10.2008, dhe Vendimin e ERE (Enti Rregullator i Energjisë) Nr. 9, datë 11.02.2011 "Rregullat dhe Procedurat e Sektorit të Gazit Natyror në Licencimin, Modifikimin, Transferimin e Pjesshëm/të Plotë, Revokimin dhe Ripërtëritjen e Licencave". 1 1 Regulloret janë lëshuar në përputhje me Nenin 11, pika 9, dhe Nenin 14, pika 7 të Ligjit Nr. 9946, datë 30.06.2008 Mbi sektorin e gazit natyror, i ndryshuar.