PEMBANGUNAN PRODUK-PRODUK KECAIRAN BARU YANG BERKUALITI TINGGI YANG PATUH SHARIAH

PEMBANGUNAN PRODUK-PRODUK KECAIRAN BARU YANG BERKUALITI TINGGI YANG PATUH SHARIAH Muhd Ramadhan Fitri Ellias & Muhamad Nasir Haron Ketua Jabatan Pengurusan Syariah Maybank Islamic 11 th Kuala Lumpur Islamic Finance Forum 2014 * Hotel Istana Kuala Lumpur CIty Centre

PEMBANGUNAN PRODUK-PRODUK KECAIRAN BARU YANG BERKUALITI TINGGI YANG PATUH SHARIAH MUHD RAMADHAN FITRI ELLIAS MUHAMAD NASIR HARON MUZAKARAH KEWANGAN ISLAM KUALA LUMPUR ISLAMIC FINANCE FORUM (KLIFF) 10 NOVEMBER 2014 1 SKOP PERBINCANGAN Kertas ini akan menyentuh secara ringkas topik-topik di bawah: 1. Konsep pengurusan kecairan dalam Institusi Kewangan Islam 2. Struktur-struktur instrumen kecairan Islam terpilih bagi 3. Inisiatif Rentas Sempadan: International Islamic Liquidity Management (IILM) 4. Rumusan 2 CERT 2014. All rights reserved. 1

PENGENALAN Pengurusan kecairan adalah salah satu aspek kritikal yang menentukan tahap kecekapan sesebuah Institusi Kewangan Islam (IKI). Dalam mengurus risiko kecairan (liquidity risk), IKI biasanya menghadapi beberapa masalah utama iaitu, pertama, kesukaran bagi IKI tersebut memenuhi obligasi kewangan dan tuntutant t liability apabila tiba masanya disebabkan bk kebanyakkan kk aset IKI adalah tidak cair (illiquid) dan kedua, kesukaran mendapatkan dana pada kadar pembiayaan yang kompetitif. Justeru kewujudan instrumen kecairan Islam yang berkualiti adalah suatu yang mustahak bagi membolehkan pihak IKI menguruskan kecairan termasuklah ketika berlakunya lebihan tunai (cash surplus) dan kekurangan tunai (cash shortage). Walaupun telah wujud pelbagai instrumen pengurusan kecairan bagi IKI, masalah utama ketika ini adalah sangat kurangnya instrumen pengurusan kecairan berjangka pendek. Kecuali Malaysia, kebanyakan negara menghadapi masalah ini. Secara perbandingan institusi kewangan konvensional mempunyai lebih banyak pilihan daripada sudut instrumen pengurusan sama ada dalam negara mahupun yang bersifat cross border. 3 Walaubagaimanapun, sudah wujud beberapa usaha untuk mewujudkan instrumen pengurusan kecairan yang berkualiti dan bersifat rentas sempadan. Pembentangan ini akan menyentuh instrumen pengurusan kecairan Islam semasa khusunya di Malaysia dan pada masa yang sama, berkongsi secara ringkas instrumen-instrumen yang dibangunkan dan digunapakai di peringkat antarabangsa. Pembentangan ini juga akan mengemukakan analisa ringkas mengenai instrumen-instrumen tersebut. 4 CERT 2014. All rights reserved. 2

FUNGSI - FUNGSI PENGURUSAN KECAIRAN 1. Menyediakan institusi kewangan Islam dengan fasiliti untuk pembiayaan dan penyesuaian portfolio dalam jangka pendek. 2. Instrumen kewangan dan pelaburan antara bank akan membolehkan bank-bank surplus untuk menyalurkan dana kepada bank-bank defisit, sekali gus mengekalkan pembiayaan dan kecairan mekanisme yang perlu untuk menggalakkan kestabilan dalam sistem. 3. Mengembangkan lagi kapasiti pengurusan kecairan dan risiko institusi-institusi terlibat dalam pasaran kewangan Islam sehingga ke peringkat antarabangsa. 4. Penambahbaikan dalam aliran tunai institusi bagi mengurangkan risiko kecairan dan lain-lain (liquidity,misplaced,operation). 5 PRODUK KECAIRAN BERKUALITI TINGGI Definisi Produk Kecairan Berkualiti Tinggi Aset akan dianggap sebagai aset kecairan yang berkualiti tinggi sekiranya aset tersebut mudah didapati dan dapat ditukar dengan segera kepada nilai tunai pada kadar kerugian yang sedikit atau langsung tiada kerugian. Kecairan aset bergantung kepada tekanan scenario yang sedia ada, jumlah yang akan dicairkan dan tempoh masa tertentu (BNM Concept Paper Liquidity Coverage Ratio). Ciri-Ciri Produk Kecairan berkualiti Tinggi i. Risiko kredit dan risiko pasaran yang rendah: Aset yang kurang berisiko mempunyai kecairan yang lebih tinggi. Kedudukan kredit yang tinggi boleh menyebabkan meningkatkan kecairan aset. ii. Penilaian dalam menentukan harga (pricing) yang mudah dan tertentu; iii. Kolerasi yang rendah dengan aset yang berisiko; iv. Disenaraikan di pasaran tukaran (exchange market) antarabangsa yang diiktiraf. Ini menjadi tanda aras ketelusan aset tersebut. 6 CERT 2014. All rights reserved. 3

KONSEP PENGURUSAN KECAIRAN A B 7 STRUKTUR-STRUKTUR PRODUK TERPILIH Secara umumnya, instrumen-instrumen pengurusan kecairan boleh dibahagikan dalam beberapa kategori iaitu: 1) Deposit Antara Bank (interbank deposit) Deposit berasaskan Mudarabah Deposit berasaskan Commodity Murabahah Deposit berasaskan Wakalah 2) Islamic Negotiable Paper - Islamic NID berasaskan Mudarabah - NIDC berasaskan Inah/ Commodity Murabahah - Bank`s Acceptance 3) Sukuk (berjangka sederhana atau panjang) 4) Islamic Repo Sell and Buy Back Arrangement (SBBA) Collateralised Commodity Murabahah (CCM) 8 CERT 2014. All rights reserved. 4

PLACEMENT/DEPOSIT 1) Mudarabah Bank A (surplus ) (rabbul mal) Tanggung kerugian jika ada Dana Dana Bank B (defisit) penerima pelaburan (mudarib) Pelaburan PSR (x:y) Untung (x) / rugi Untung (y) 9 2) Commodity Murabahah Bank B (3) Jual komoditi secara murabahah Bank A (surplus) (4) Harga beli tangguh+ untung (5) Komoditi (6) Harga beli tunai (1)Harga beli tunai (2) Komoditi Broker 2 Broker 1 10 CERT 2014. All rights reserved. 5

3) Konsep Wakalah bil istithmar Bank A (surplus) (muwakkil) Tanggung kerugian jika ada Dana Dana Bank B (defisit) penerima pelaburan (wakil=ejen) Pelaburan untung/rugi g Untung selepas upah Kos biaya/upah 11 (2) ISLAMIC NEGOTIABLE INSTRUMENTS 1) INID berdasarkan kontrak Mudarabah Institusi Kewangan Islam /Mudarib Deposit/Placement Sijil INID Pelabur/ Rabb al Mal Tarikh Matang Prinsipal+ i dividenid 12 CERT 2014. All rights reserved. 6

Ilustrasi: (1) Pelabur selaku rabb al mal akan mendeposit sejumlah wang ke dalam institusi kewangan Islam bertindak sebagai mudarib dalam kontrak mudarabah. Nisbah keuntungan mudarabah ditentukan dan sebarang kerugian akan ditanggung oleh rabb al mal. (2) dan institusi kewangan Islam selaku pengusaha akan mengeluarkan Sijil INID kepada pelabur sebagai bukti penerimaan deposit berkenaan. (3) Pada tarikh matang, pelabur akan menyerahkan semula sijil INID kepada institusi kewangan Islam dan menerima nilai prinsipal INID berserta dividen yang diumumkan. 13 2) NIDC berdasarkan kontrak BBA-Inah (3) Asset A Institusi Kewangan Islam (1)Tunai (2) Asset A Pelabur (4) Bayaran Tangguh (Kos+ Untung) Sijil NIDC (Tarikh matang =Prinsipal+ untung) 14 CERT 2014. All rights reserved. 7

Ilustrasi: (1) Pelabur akan bertindak sebagai pembeli di mana membeli aset tertentu daripada IKI secara tunai. (2) Pelabur akan menjual kembali aset tersebut kepada IKI dengan harga kos + keuntungan tertentu yang akan dibayar secara tangguh dalam tempoh tertentu oleh IKI. (3) IKI akan mengeluarkan Sijil NIDC kepada pelabur sebagai bukti hutang yang perlu dibayar oleh IKI kepada pelabur dalam tempoh tertentu. (4) Pada tarikh matang, pelabur akan menyerahkan semula sijil NIDC kepada IKI dan menerima nilai prinsipal NIDC berserta keuntungan. 15 (4) ISLAMIC REPO 1) Sell and Buy Back Arrangement (SBBA) 2. Pembayaran berdasarkan harga yang dipersetujui dan tarikh penyelesaian Pelanggan 1. Pembelian sekuriti Islamik 3. Membeli sekuriti IKI 4. Pembayaran ansuran dengan harga yang dipersetujui 16 CERT 2014. All rights reserved. 8

Ilustrasi: 1. Pihak pelanggan membeli sekuriti Islamik daripada IKI. 2. Pihak pelanggan membayar sekuriti berdasarkan harga dan tarikh penyelesaian yang telah dipersetujui oleh kedua-dua pihak. 3. IKI akan membeli semula sekuriti tersebut dari pihak pelanggan dengan membuat pembayaran ansuran pada harga yang dipersetujui. 17 2) Collaterised Commodity Murabahah 6 Sell the commodity on the same day Bank A 1 (Purchaser/ Client) 7 Bursa pays Bank A the Purchase Price Pledge Islamic securities as security of payment 4 5 Purchase commodity from Client Sale on deferred payment 3 Commodity delivers on the same day BNM (Purchaser/ Client) Broker 1 2 Purchase commodity on spot Agreement to Pledge Master Commodity Murabahah Agreement Bursa Commodity Supplier Participant (CSP) (e.g. Commodity Supplier A) Commodity Supplier Participant (CSP) (e.g. Commodity Supplier B, C, D) 18 CERT 2014. All rights reserved. 9

Ilustrasi: 1) BNM membeli komoditi daripada Commodity Supplier Participant melalui broker 1 dengan harga Pembelian Secara Tunai. 2) BNM kemudiannya menjual komoditi tersebut kepada Bank A harga Pembelian Secara Tangguh (kos + untung). 3) Sebagai jaminan pembayaran Pembelian Secara Tangguh, Bank A menyerahkan sekuriti (sebagai cagaran) kepada BNM. 4) Pihak B menjual komoditi tersebut kepada Commodity Supplier Participant melalui Bursa dengan harga pembelian secara tunai yang asal. 5) Pd Pada tarikh matang, Bank A membayar harga Pembelian Secara Tangguh kepada BNM dan sekuriti (cagaran) diserahkan kembalikan kepada Bank A. 19 CONTOH INSTRUMEN PENGURUSAN KECAIRAN DIGUNAKAN OLEH IKIs 20 JADUAL A No Instrumen Negara 1 Commodity Murabahah Bahrain, Kingdom of Saudi Arabia, Qatar, Malaysia, Pakistan, Kuwait, UAE 2 Interbank Mudarabah Investments Malaysia, Indonesia, Bangladesh 3 Qurudh Mutabadalah Kingdom of Saudi Arabia, Kuwait, etc 4 Interbank Wakalah Bahrain, Kuwait, Pakistan, etc 5 Issuance of Sukuk of Ijarah/Salam/ Murabahah-sovereign, corporate or institution Malaysia, Bahrain, Kingdom of Saudi Arabia, UAE, Qatar,, Pakistan, Indonesia, 6 Issuance of Islamic short term instruments Malaysia, Indonesia, Sudan, Brunei, UAE e.g Islamic Treasury Bill, BNMNs, GII, Wadiah Placement, Central Bank Ijarah Certificate, Rahn Lending Facility, Short Term Shariah Financing Facility, Islamic Certificate t of Deposit (for monetary policy and holding of required and excess reserves) 7 Musharakah Certificates Sudan 8 Islamic REPO berdasarkan SBBA Bahrain, UAE, Malaysia 9 Government Investment Certificates (Ijarah, Sudan Salam, Mudharabah) 10 Government Participation Papers Iran (Musharakah) CERT 2014. All rights reserved. 10

OBSERVASI TERHADAP INSTRUMEN PENGURUSAN KECAIRAN (1/4) Melihat kepada struktur instrumen yang telah dibentangkan sebelum ini, isu-isu yang berbangkit boleh dikategorikan kepada 3 seperti berikut: 1. Isu-isu Syariah. 2. Isu-isu berkaitan ciri-ciri komersil instrument 3. Isu-isu berkaitan pasaran 21 OBSERVASI TERHADAP INSTRUMEN PENGURUSAN KECAIRAN (2/4) Isu-isu Syariah: Para penasihat Syariah daripada negara-negara yang berbeza, mempunyai pandangan yang berbeza berhubung isu-isu Syariah di bawah: 1. Bay al Inah 2. Bay al dayn. 3. Isu-isu dalam sukuk seperti isu formula bagi Exercise Price dalam Sukuk Musharakah dan Mudharabah yang telah ditentukan daripada awal, pemilikan benifisial khususnya dalam asset-based sukuk, isu porfolio aset yang terdiri i daripada d aset tangible dan hutang (receivables). 22 CERT 2014. All rights reserved. 11

OBSERVASI TERHADAP INSTRUMEN PENGURUSAN KECAIRAN (3/4) Isu-isu Berkaitan Ciri-ciri Komersil Instrument 1. Kecuali di Malaysia, kebanyakan negara-negara g lain menghadapi kekurangan instrumen kecairan jangka pendek untuk pengurusan kecairan Islam. Ini menyebabkan instrumen kecairan jangka pendek yang diterbitkan akan dipegang sehingga tempoh matang instrumen tersebut tanpa didagangkan (hold untill maturity). 2. Ketiadaan platform khusus untuk dagangan produk pengurusan kecairan terutamanya dalam pasaran sekunder. 3. Penggunaan instrumen sedia ada yangmelibatkan kos yang tinggii mengurangkan kadar persaingan produk Islam dengan produk konvensional. 23 OBSERVASI TERHADAP INSTRUMEN PENGURUSAN KECAIRAN (4/4) Isu-isu berkaitan pasaran 1. Secondary market yang sangat kecil atau hampir tiada bagi instrumen kecairan Islam. 2. Kalaupun wujud secondary market, jumlah peserta pasaran (market participants) juga sangat kecil. 24 CERT 2014. All rights reserved. 12

INISIATIF RENTAS SEMPADAN: INTERNATIONAL LIQUIDITY MANAGEMENT (IILM) International Islamic Liquidity Management (IILM) Ditubuhkan pada tahun 2010 Negara anggota: 10 anggota iaitu 9 bank pusat di negara-negara terlibat (Malaysia, Indonesia, Kuwait, UAE, Turki, Qatar, Nigeria, Mauritius, Luxembourg) dan Islamic Development Bank. IILM berpangkalan di Kuala Lumpur, Malaysia dan diberikan beberapa keistimewaan di bawah IILM Act 2011. Objektif utama: i. membangunkan pasaran pengurusan kecairan Islam di peringkat global. ii. Bertujuan untuk menangani masalah kekurangan produk-produk pengurusan kecairan Islam berjangka pendek. iii. Menangani masalah transaksi cross-border dalam pasaran pengurusan kecairan Islam. 25 INISIATIF RENTAS SEMPADAN: INTERNATIONAL LIQUIDITY MANAGEMENT (IILM) CIRI-CIRI INSTRUMEN DITAWARKAN OLEH IILM: i. Tahap kredit yang berkualiti tinggi yang disokong oleh alat kewangan yang berstatus sovereign dan quaisi sovereign. ii. Mempunyai ciri kebolehniagaan (tradability) dan disokong oleh infrastruktur pasaran. iii. Pengawasan kawal selia yang khusus iv. Struktur berlandaskan konsep Syariah yang diterima pakai secara meluas v. Dagangan dalam matawang USD dan matawang lain yang berkaitan vi. Instrumen kewangan bank pusat dan alat kestabilan kewangan 26 CERT 2014. All rights reserved. 13

INISIATIF RENTAS SEMPADAN: INTERNATIONAL LIQUIDITY MANAGEMENT (IILM) 1) Sukuk IILM Borrower 4. Purchase Price 1. Issuance of Sukuk [5 years, USD 300 million] IILM Holding Purchase Price [5-tahun] Sukuk IILM Issuer Vehicle 3. Proceeds 2. A1/P1 Primary Dealers 27 INISIATIF RENTAS SEMPADAN: INTERNATIONAL LIQUIDITY MANAGEMENT (IILM) Ilustrasi: 1. Pihak pelanggan yang memerlukan dana kecairan tunai akan mendapatkan khidmat IILM. Mereka akan menerbitkan sukuk kepada IILM. 2. Bagi tujuan memperolehi dana, pihak IILM akan melantik IILM Issuer Vehicle akan menerbitkan sijil kepada Primary Dealers dan menggunakan dana yang diperolehi untuk membeli sukuk yang diterbitkan oleh pelanggan. 3. IILM akan bertindak selaku perantara antara pelanggan dan Primary Dealers dan akan menguruskan pembelian aset daripada pelanggan dan pembayaran kepada PD. 28 CERT 2014. All rights reserved. 14

Observasi Terhadap Pencapaian Inisiatif IILM Sehingga Kini Biarpun masih terlalu awal untuk mengukur pencapaian IILM yang baru mencecah 4 tahun, beberapa cabaran yang dihadapi oleh IILM setakat ini termasuklah: 1. Komitmen daripada shareholders di kalangan bank pusat khususnya daripada aspek memperuntukkan aset untuk tujuan penerbitan instrumen pengurusan kecairan; 2. Saiz instrumen yang masih terlalu kecil berbanding keperluan IKI terhadap instrumen pengurusan kecairan; 3. Disebabkan saiz instrumen yang kecil, kebanyakan PDs menyimpan instrumen kecairan mereka sehingga tempoh matang. Maka situasi ini tidak banyak membantu menyelesaikan masalah kurangnya instrumen pengurusan kecairan berjangka pendek di peringkat global; dan 4. Mengharmonikan fatwa/ resolusi Syariah yang berbeza bagi memastikan instrumen boleh dipasarkan di semua jurisdiksi. 29 RUMUSAN DAN CADANGAN 1. Walaupun telah wujud instrumen pengurusan kecairan Islam yang banyak, namun kurangnya instrumen yang berjangka pendek masih menjadi masalah di peringkat global. 2. Antara kekurangan instrumen pengurusan kecairan yang sedia ada adalah daripada aspek kebolehniagaan (tradibility) kerana isu Syariah dan secondary market yang sangat kecil. 3. Penubuhan IILM adalah satu idea yang baik. Walaubagaimanapun, tanpa komitmen daripada Bank-bank Pusat yang terlibat, usaha ini berkemungkinan gagal memberikan impak yang baik dalam membantu IKI menguruskan kecairan masing-masing. 4. Usaha menyeragamkan struktur dan dokumen transaksi adalah salah satu usaha yang baik bagi mewujudkan instrumen pengurusan kecairan merentas sempadan yang sewajarnya dipertingkatkan seperti yang telah wujud dalam industry kewangan konvensional. 30 CERT 2014. All rights reserved. 15

TERIMA KASIH 31 CERT 2014. All rights reserved. 16