PROJEKTI Forcimi i kapa aciteteve per zbatimin e Qasjes Nderkombetare Stra ategjike per Menaxhimin e Kimikateve (SAICM) Ne Shqiperi Rifreskimi I Profilit Kombetar te Menaxhimit te Kimikateve Dr. Lindita Tafaj Koordinatore e projektit Takim pune përfundimtar për rishikimin e Profilit Kombëtar të Menaxhimit të Kimikateve dhe elementeve të forcimit të drejtimit (qeverisjes) 9-10 shkurt 2012 Villa Tafaj, Tirane
Cfare eshte Profili Ko ombetar i Kimikateve Dokument zyrtar kombetar reference, qe pasqyron infrastrukturen ligjore, institucionale, administrative dhe teknike per menaxhimin e kimikateve Ndihmon ne identifikimin e aneve te forta, te dobta, mangesive dhe nevojave prioritare per veprime ne shkalle kombetare dhe per kerkimin e ndihmes teknike te huaj Profili duhet rishikuar dhe rifreskuar periodikisht
Metodologjia e perdorur UNITAR, IOMC Guidance Document (31.03.2011) PREPARING A NATIONAL PROFILE TO ASSESS INFRASTRUCTURE AND CAPACITY NEEDS FOR CHEMICALS MANAGEMENT
Procesi I pergatitjes se Profilit te rifreskuar (1) Takimi I pare me 24-25 mars 2011, nisi puna per rifreskimin e Profilit Takim I ndermjetem 28 prill 2011, u ngriten 10 grupe pune per 10 kapitujt e pare te Profilit Takim I ndermjetem 9 qershor 2011 per rishikimin e projektit Drafti I I Profilit te rifreskuar u shpernda ne me shume se 80 persona te institucioneve dhe paleve te tjera te interesuara per komente, verejtje, shtesa te mundshme
Procesi I pergatitjes se Profilit te rifreskuar (2) Takim I ndermjetem me 23 shtator 2011 per rishikimin e profilit I Reflektim I te gjitha komenteve, verejtjeve, materialeve dhe te dhenave te reja Pergatitja e draftit II te Profilit te perditesuar (versioni qe po diskutohet). Perkthim ne Anglisht (vazhdon)
Procesi I pergatitjes se Profilit te rifreskuar (3) Mbetet per te bere: Rishikim nga pjesemarresit ne takim Miratim (paraprak) Shperndarje per komente e draftit 2, kohe pritje 40 dite Rishikim nga UNITAR (pjeserisht eshte bere) Reflektim I verejtjeve, komenteve, sugjerimeve Plotesim I rubrikave, si Permbledhje Ekzekutive, Hyrje, Fjalor, etj. Rishikim editorial
Procesi I pergatitjes se Profilit te rifreskuar (4) Publikim I Profilit te rifreskuar ne www.chemicals.al Publikim I Profilit te rifreskuar (versioni Anglisht) ne www.unitar.org Publikim I librave Miratim zyrtar I Profilit te Rifreskuar
Permbajtja e Pro ofilit- Kapitulli 1 INFORMACION KOMBETAR I PERGJITHSHEM Karakteristikat gjeografike dhe natyrale Te dhena demografike Struktura politike Sektoret e zhvillimit (GDP, sektoret ekonomike kombetare, struktura e import-eksportit, perdorimi I tokes)
Kapitulli 1: Vleresimi Krijim I vatrave te ndotjes mjedisore si rezultat I tranzicionit pas viteve 90 Perpjekjet e MMPAU per identifikimin dhe prioritizimin e vatrave Zhvillimi I sektorit minerar ka sjelle gjenerimin e mbetjeve, sterileve Pershkrim I kompetencave te organeve te pushtetit vendor, lidhur me organizmin e depozitimit te mbetjeve dhe lendeve te rrezikshme Roli I ARM-ve per monitorimin e mjedisit dhe Inspektoratit te mjedisit per kontroll ndaj veprimtarive ndotese
KAPITULLI 2: PRODHIMI, IMPO ORTI, EKSPORTI, RUAJTJA, TRANSPORTI, PERDORIMI DH HE ASGJESIMI I KIMIKATEVE Prodhimi, importi dhe eksporti I kimikateve: - Kimikatet per bujqesi: PMB (perfshire info per proceduren e regjistrimit), plehrat kimike Perdorimi I kimikateve: - Kimikatet per bujqesi: PMB, plehrat kimike (baza ligjore, te dhena te perdorimit MBUMK) - Biocidet ( Baza ligjore, te dhena mbi probleme qe shoqerohen me perdorimin e tyre, ne sistemin e shendetesise dhe ate te pushtetit lokal)
Kapitulli 2 (vazhdim) Ruajtja - Kimikatet per bujqesi, PMB, Plehra kimike, baza ligjore, te dhena - Biocidet, te dhena mbi sasite ne ruajtje - Kimikatet industriale Transporti, baza ligjore per kategorite e ndryshme
Kapitulli 2 (vazhdim) Menaxhimi I mbetjeve kimike - Importi-eksporti I mbetjeve kimike - Stoqe te kimikateve te vjetra, mbetjee te kimikateve, vatra te ndotura, dhe veprimet e ndermarra - Rehabilitimi I vatrave te ndotura - Veprimet e ndermarra per identifikimin dhe prioritizimin e vartrave te ndotura - Aspekte te riciklimit dhe te nxjerrjes mbetjeve te tyre jashte perdorimit te kimikateve dhe - Kimikatet e prodhuara ne menyre te paqellimshne
Kapitulli 2: Vleresimi - Kushtet e ruajtjes se kimikateve shpesh jane te papershtatshme, duhet te hsqyrtohen keto kushte dhe te merren masat perkatese Perdorimi I plehrave kimike te bazohet ne analiza te tokave, koordinim me I mire Mungojne metodologjite per vleresimin e riskut shendetesor dhe mjedisor nga kimikatet Perdorimi I lendeve biocide kerkon pemiresim, fonde ekspertize
Kapitulli 2: Vleresimi Mungon mbledhja dhe shperndarja e informacionit per sasite dhe llojet e mbetjeve industriale qe gjenerohen nga subjektet industriale Mungon nje sistem I sigurt per administrimin e mbetjeve te rrezikshme, te cilat shpesh depozitohen bashke me ato urbane Mungon ndarja e mbetjeve ne bu urim Nuk ka landfill industrial sipas udhezimeve te Konventes se Bazelit Nuk ka impiant per trajtimin e mbejteve te rrezikshme
Kapitulli 2: Vleresimi MMPAU ka hartuar Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve 2010 2025, në bashkëpunim me projektin Zbatimi i Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit Mjedisor MMPAU ka bërë një punë shumë të mirë për identifikimin, prioritizimin dhe studimin e vatrave të ndotura mjedisore. Vatra më problematike e Porto- janë Romanos dhe vatra të tjera të ndotura pastruar Është bërë edhe një studim paraprak i 35 pikave të nxehta mjedisore në Shqipëri dhe është përcaktuar një listë e shkurtër prej 10 vatrash ndotjeje prioritare për ndërhyrje rehabilituese. Nuk ka nje legjislacion specifik per pergjegjesine per ndotjen industriale te meparshme dhe nuk eshte e qarte se kush duhet te paguaje
apitulli 3: INSTRUMENTAT LIGJOR RE DHE MEKANIZMAT JO- EGULLATORE PËR MENAXHIMIN E CIKLIT TË JETËS SË KIMIKATEV Përmbledhje e Instrumentave Ligjore që adresojnë Menaxhimin e Kimikateve Detaje shtesë mbi Instrumentat Ligjore kryesore që lidhen me Kimikatet. Kuadri ligjor ekzistues sipas kategorisë së përdorimit, që i adresohet llojeve të kimikateve nga Prodhimi/Im mporti deri Asgjësimi. Përmbledhje e proçedurave kryesoree administrative për kontrollin e kimikateve Mekanizmat Jo-rregullatore për Menaxhimin e Kimikateve (Konsultimet e gjera me publikun, me OJF-të e më të intresuarit e tjerë, Përfaqësimi i strukturave mjedisore në organet vendimmarrëse)
Kapitulli 3: Vleresimi Hartimi i legjislacionit të ri primar në fushën e kimikateve REACH, CLP Hartimi i akteve nënligjore të cilat janë të nevojshme për të siguruar zbatimin efektiv te legjislacionit primar hartuar në sektorin e Kimikateve Përgatitja e një plani Kombëtar Veprimi për Menaxhimin e Kimikateve Ngritja e infrastrukturës, krijimi i Agjensisë Kombëtare të Menaxhimit të Kimikateve
Kapitulli 3: Vleresimi Rritja e kapaciteteve në nivel qëndror lidhur me menaxhimin e kimikateve, vlerësimin e kimikateve, import dhe eksport të kimikateve etj Forcim kapacitetesh dhe asistencë teknike për trajnimin e subjekteve industriale, masa at e sigurisë dhe mbrojtjes nga kimikatet.
apitulli 4: MINISTRITE, AGJE ENCITE DHE INSTITUCIONET E TJERA QE MANAXH HOJNE KIMIKATET Pergjegjesite e Ministrive te ndryshme shteterore, Agjensive dhe Institucionevee te tjera Pershkrim i Autoriteteve Ministrore dhe Mandateve
Kapitulli 4: Vleresimi Mungesa e Agjencise se Kimikateve Mungesa e Aktit te Kimikateve Kimikatet e konsumit jane te pa trajtuara nga ana ligjore dhe mungon ne pergjithesi kontrolli i tyre. Mbeshtetja e kufizuar nga ana financiare per stabilizimin e situates se krijuar nga prania ne ndermarrjet e privatizuara ose te nxjerrja jashte perdorimit e mjaft kimikateve stoqe Niveli i ulet I shkalles se ndergjegjesimit te komunitetit dhe politikaneve ne forcimin e bazes ligjore dhe masave per ruajtjen dhe mbrojtjen e sigurte nga kimikatet
Kapitulli 5: Aktivitetet përka atëse të Industrisë, Grupet e nteresit publik, Organet profe esionale dhe Sektori i Kërkimit Qëllimi i këtij kapitulli është përshkrimi dhe rishikimi i aktiviteteve të organizatave joqeveritare (OJQ), në mbështetje të përpjekjeve kombëtare për menaxhimin e kimikateve. Përshkrim i organizatave dhe programeve jo-qeveritare (organizatave dhe aktiviteteve të industrisë, OJF-ve, sektorin e kerkimit shkencor) (adresa)
Kapitulli 5: Vleresimi Roli i OJF-ve në informimin e publikut rreth rrezikut të kimikateve eshte i madh. Iniciativat vullnetare të industrisë nuk duket të kenë ndonjë rol të dukshëm ne aktivitetet e menaxhimit të kimikateve në Shqipëri. Vetëmonitorimi i shkarkimeve të ndotësve është aktivitet i detyruar me ligj dhe kohët e fundit është vënë në eficiencë sidomos në rastet e industrive që emetojnë ndotje. Bashkepunimi mes organeve qeveritare dhe sektoreve jo-qeveritare ( konsultime) institucionet kerkimore-shkencore, OJF-te, mbeshtetja nga donatoret e huaj kane kontribuar ne krijimin e bazes se te dhenave per veprim
Kapitulli 5: Veprim me te mundshme Ndergjegjesim ne lidhje me përdorimin e kimikateve te rrezikshme, pesticidet, asgjesimin e kimikateve te rrezikshme, kimikatet e konsumit; detergentët, produktet e pastrimit shtëpiak dhe profesional, biocidet etj. Përmirësimi i sistemit të klas sifikimit, paketimit dhe etiketimit, si dhe trajnimin e stafit
Kapitulli 6: Komisione et ndërministrore dhe mekanizmat koordinues Vleresimi: Mungesa të stafit të nevojshëm të institucioneve Zyra e menaxhimit dhe regjistrimit te kimikateve Krijimi i nje komiteti nder-ministror per menaxhimin më të mirë të kimikateve. Task force për zbatimin e IHR (International Health Regulations)
Kapitulli 7: Menaxhimi, Aksesi dhe Përdorimi Informa acionit Disponueshmëria e përgjithshme e të dhënave per menaxhimin e kimikateve Burimi i të dhënave kombëtare, aksesi dhe formati i tyre Proçedurat për mbledhjen dh he shpërndarjen e të dhënave kombëtare/lokale Disponueshmëria e të dhënave dhe literaturës ndërkombëtare Sistemet kombëtare të shkëmbimit të të dhënave dhe kapacitetet e teknologjisë së informacionit (IT)
Kapitulli 7: Vleresimi Mungojnë kapacitetet e mjaftueshme në institucionet që duhet të mbledhin dhe shpërndajnë informacionin. Mungesa në informacion kombëtar bazë Ne kete kapitull jane dhene adresa shume te rendesishme dhe orientuese per gjetjen e informacionit nderkombetar
KAPITULLI 8 : INFRAS STRUKTURA TEKNIKE Laboratoret ne varesi te Ministrive Laboratoret shkencore Menaxhimi infrastruktures laboratorike - Menaxhimi i cilesise (akreditimi, standardet) - Menaxhimi teknik (serviset, CRM, menaxhimi i mbetjeve) - Probleme te zhvillimit (serviset, trajnimet, metodat standarde)
Kapitulli 9: Planifiki imi i Emergjencave Kim mike Kapacitetet qe lidhen me gatishmerine, pergjigjen dhe pasojat e emergjencave kimike Plani kombetar I emergjencave kimike 2004 Pergjegjesite ne nivel kombe etar per emergjencat civile Rregulloret Nderkombetare te Shendetit (2005)
Kapitulli 9: Vleresimi Hartim i legjislacionit te ri te kimikateve bazuar ne ate te BE Mungesa e një baze të dhënash të aktiviteteve industrial që përbëjnë risk për aksidente kimike, Inventari i instalimeve industriale që pë ërmbajnë lëndë të rrezikshme Mungon mekanizmi për vlerësimin e riskut dhe impaktit në shëndet të kimikateve Mungon Qendër për Informacion në rast helmimesh
Kapitulli 9: Vleresimi Mungon Udhëzues për incidentet nga kimikatet e rrezikshëm, menaxhimin e aksidenteve, dekontaminimin, antidotët, pajisjet ndihmëse Forcim i kapaciteteve në nivel qendror, rajonal e local për parandalim, gatishmëri dhe përgjigje ndaj emergjencave kimike Rritje e ndërgjegjësimit të popullsisë mbi rrezikun e aksidenteve industrial dhe e drejta e informimit të tyre
Kapitulli 10: Ndërgjegjësimi/ Të kup ptuarit e Punonjësve dhe Publikut; Trajnimi dhe Edukimi i Grupeve e të Synuara dhe Specialistëve Niveli i ndërgjegjësimit të risqeve të kimikateve eshte i ulet Ndërgjegjësimi dhe trajnimi i profesionistëve: eshte i ulet Nevojiten trajnime me specialistët e DSHP-ve të rretheve për vlerësim risku Bashkëpunimi mes institucioneve për rritjen e ndërgjegjësimit Rritja e rolit të medias, komunikimi mes rrjeteve sociale
KAPITULLI 11. BASHKEPU UNIMI DHE PERFSHIRJA NË ORGANIZATAT, ORGANIZMAT DHE MARREVESHJET NDERKOMBETARE Koordinimi kombetar për zbatimin e kërkesave të marrëveshjeve ndërkombëtare eshte i dobet Mungon identifikimi i operatorëve industrial që menaxhojnë kimikate Nevojitet hartimi dhe zbatimii i procedurave për import eksportin e kimikateve dhe asgjesimin e mbetjeve të tyre sipas konventave Mungese e kapaciteteve ne institucione
KAPITULLI 12: BURIMET EKSZ ZISTUESE DHE NEVOJAT PER MENAXHIMIN E KIMIKATEVE Burimet ezistuese në ministritë/ institucionet për menaxhimin e kimikateve Burimet e nevojshëm nga institucionet qeveritare për të plotësuar përgjegjësitë lidhur me menaxhimin e kimikateve Burimet ekzistuese në organizatat jo-qeveritare për menaxhimin e kimikateve Burimet nga aktivitetet e asistences per zhvillim
Kapitulli 12 2: Vleresimi Ministrite e linjës kanë një staf tepër të kufizuar për mbulimin e problematikës se kimikateve Fondet buxhetore për qëllime trajnimi kanë qenë shumë të kufizuara. Duhet të shtohen fondet për këtë qëllim. Nevojitet të ngrihen programe të mirëfillta trajnimesh, të cilat të jenë të qëndrueshëm dhe metodologjikisht të konsoliduar. Baza metodologjike, sidomos për shërbimet e ngritura në formë rrjeti kombëtar, duhet njësuar, përditësuar, shpërndarë dhe duhet që formimi i specialistëve të bazës të bëhet mbi këtë bazë metodologjike. Krijimi i database-it per kimikatet e perdorura ne industri Krijimi i regjistrit te shkarkimeve industriale ne mjedis
Kapitu ulli 13: Renditje e prioriteteve sipas rendesise, bazuar ne: urgjencën që paraqet cështja, efektivitet i pritshëm në adresimin e cështjes, interesimi dhe përkushtimi i palëve të interesuara, potenciali për të gjetur burime për mbështetje.