FAKULTETI I ADMINISTRATËS PUBLIKE DHE SHKENCAVE POLITIKE PROGRAMI STUDIMOR PËR STUDIME PASUNIVERSITARE (Master) TITULLI I PROGRAMIT: ADMINISTRATË PUBLIKE 146
CIKLI I DYTË DREJTIMI: ADMINISTRATË PUBLIKE PËRSHKRIM I PËRGJITHSHËM Programi njëvjeçar deri në diplomim për administratë publike është dizajnuar me qëllim që studentët, të cilët do të përfshihen në këtë program njëvjeçar të fitojnë njohuri menaxhimi, këshilluese, politike, analitike, njohuri juridike, shkathtësi dhe kompetenca, për punësimin e të diplomuarve tanë në nivele më të larta të sektorit publik dhe joqeveritar. REZULTATI I NXËNIES SË MËSIMIT Dy aspektet e përgjithshme të implikuara në rezultatet e fituara në këtë drejtim janë këto: aspekti performues (intelektual dhe me mundësi për transferim), si dhe aspekti teknik. Rezultatet e fituara në bazë të realizimit me sukses të programit janë këto: Shkathtësitë: Shkathtësitë e menaxhimit, shkathtësitë e fituara në shkencat kompjuterike; shkathtësitë e komunikimit dhe të argumentimit, evalvimi i programeve, menaxhemnti strategjik, sjellja e vendimeve, shkathtësitë themelore matematikore, shkathtësitë e punës në grupe, fleksibiliteti, vetëbesimi. Njohuritë: Metodologjia e shkencave juridike, menaxhimi, analiza e sistemeve politike, sistemi juridik, financat publike, statistika, kontabiliteti, sistemet politike dhe partiake, politika dhe siguria ndërkombëtare, administrata krahasuese e UE-së, evalvimi i programeve në sektorin publik, menaxhimi politik, menaxhemnti strategjik, dhe të tjera. Kompetencat: Komunikimi profesional, sjellja e vendimeve, zgjidhja e problemeve /konflikteve; etika publike, të menduarit kritik, - kompetencat e vlerësimit kritik, kompetencat e komunikimit informues, të cilat janë pjesë të zgjidhjes së problemeve / konflikteve në praktikë; kompetencat buxhetore; kompetencat e menaxhimit financiar. 147
PËRSHKRIMI I PROGRAMIT Programi i studimeve pasuniversitare për drejtimin Administratë publike përmban 120 SETKkredi dhe realizohet përmes studimeve të rregullta, në kohëzgjatje prej 4 semestrave (nga 30 kredi për secilin semestër). Programi përmban lëndë obliguese të Fakultetit, lëndë obliguese të sferës së administratës publike, punën praktike në organizatat private dhe jofitimprurëse, si dhe punimin e magjistraturës, i cili mbështetet në veprimtaritë hulumtuese të studentit. 148
ADMINISTRATË PUBLIKE CIKLI I DYTË Semestri 1 Kreditë Dimër or/ Veror teorike praktike Gjithsej studimore Madhësia e grupeve Metodat hulumtuese të 6 15 30 180 20-30 D administratës publike Sistemet politike krahasuese 6 D 30 15 180 200/20-30 Ekonomia aplikative në 6 30 15 180 200/20-30 D sektorin publik (e avancuar) Aspektet krahasimtare të administratës në vendet e UE-së. 6 D 30 15 180 200 Lënda zgjedhore 6 D 30 15 180 200/20-30 Gjithsej 30 135 90 900 ** Lëndët zgjedhore: 1. Gjuhë angleze për qëllime specifike 2. Shkrimi akademik në gjuhën shqipe dhe në gjuhën maqedonase 3. Analiza e politikave publike **Fakulteti e ruan të drejtën e ndryshimit dhe plotësimit të listës së lëndëve zgjedhore varësisht nga nevojat, kërkesat e studentëve dhe nga mbulesa kadrovike e lëndëve. Semestri 2 Statistikë kurs i avancuar Kreditë Dimër or/ Veror teorike praktike Gjithsej studimo re Madhësia e grupeve 6 V 0 45 180 20-30 Menaxhmenti financiar publik 6 V 30 15 180 200/20-30 Menaxhmenti strategjik 6 V 30 15 180 200/20-30 E drejta administrative e avancuar 6 V 30 15 180 200/20-30 Lënda zgjedhore 6 V 30 15 180 200/20-30 Gjithsej 30 V 120 105 900 ** Lëndët zgjedhore: 149
1. Evalvimi i programeve në sektorin publik 2. Menaxhimi i sistemeve informatike 3. Partitë politike dhe grupet e interesit **Fakulteti e ruan të drejtën e ndryshimit dhe plotësimit të listës së lëndëve zgjedhore varësisht nga nevojat, kërkesat e studentëve dhe nga mbulesa kadrovike e lëndëve. 150
Semestri 3 Kontrolli i administratës Sistemet krahasuese të shërbimit shtetëror Administrata fiskale Menaxhmenti politik Lënda zgjedhore Kreditë Dimëror / Veror teorike praktike Gjithsej studimo re Madhësia e grupeve 6 D 0 45 180 20-30 6 D 30 15 180 6 D 15 30 180 6 D 30 15 180 6 D 15 30 180 Gjithsej 30 90 135 900 ** Lëndët zgjedhore: 1. Menaxhimi i ambientit jetësor 2. Zgjidhja paqësore e konflikteve dhe negociatat 3. Politika e sigurisë ndërkombëtare 200/20-30 200/20-30 200/20-30 200/20-30 Semestri 4 Kreditë Dimër or/ Veror teorike praktike Gjithsej studimo re Madhësia e grupeve Punimi i magjistraturës 30 V 0 225 900 Индив. Gjithsej 30 0 225 900 ** Lëndët zgjedhore: 1. Gjuhë angleze për qëllime specifike 2. Shkrimi akademik në gjuhën shqipe dhe në gjuhën maqedonase 3. Evalvimi I programeve në sektorin publik 4. Menaxhimi i sistemeve informatike 5. Partitë politike dhe grupet e interesit 6. Zgjidhja paqësore e konflikteve dhe negociatat 151
7. Politika e sigurisë ndërkombëtare 8. Menaxhimi i sektorit joqeveritar 9. Analiza e politikave publike **Fakulteti e ruan të drejtën e ndryshimit dhe plotësimit të listës së lëndëve zgjedhore varësisht nga nevojat, kërkesat e studentëve dhe nga mbulesa kadrovike e lëndëve. 152
PRSHKRIMI I LËNDËVE SEMESTRI 1 Metodat hulumtuese në administratën publike Kjo lëndë ju ofron studentëve mundësi të njihen me metodat shkencoro-hulumtuese në sferat shoqërore. Studentët do të mësojnë për aspektin teorik dhe praktik, për metodat e hulumtimeve shkencore, si dhe për rëndësinë e tyre për shkencën, si dhe për individët në shoqëri. Përmbajtja e ëndës përbëhet nga: studimet teorike dhe empirike, proporcionet e metodikës dhe teorisë së njohjes; njohuritë shkencore dhe strukturën e tyre; rolin dhe funksionin e projekteve hulumtuese-shkencore, monitorimi, pyetësori, klasifikimi, interpretimi i materialit të grumbulluar fotografik etj. Sisteme politike krahasimtare Duke i studiuar në mënyrë më sistematik dhe më të plotë organizimin dhe funksionimin e sistemeve kushtetuese politike, tradicionale demokratike, studentët do të fitojnë një fond njohurish, të cilat do t ju mundësojnë që në mënyrë të suksesshme, objektive dhe kritike t i analizojnë dhe t i vlerësojnë karakterin dhe funksionimin e sistemit kushtetues dhe politik të Maqedonisë. Problemet teorike të studimit të sistemeve bashkëkohore kushtetuese dhe politike. Klasifikimi i sistemeve kushtetuese dhe politike. Llojet themelore të sistemeve politike. Sistemi parlamentar në Angli, Suedi, Gjermani, sistemi presidencial në SHBA. Sistemi i përzier parlamentar (parlamentar-presidencial) në Francë. Sistemi kushtetues dhe politik Republikës së Maqedonisë, proceset më të reja në institucionet bashkëkohore dhe sistemet politike. Ekonomia aplikative në sektorin publik Teoritë themelore të ekonomisë në sektorin publik sektori publik në ekonominë e përzier; ekonomia në sektorin publik dhe pamundësia e tregut (Маркет фаилуре), Ekonomia në mirëqenie (Public choise), eksternaliet dhe shoqëria, privatizimi në sektorin publik partneriteti publik privat, politika fiskale dhe indikacionet ekonomike, huaja publike dhe deficiti buxhetor, kompetencat zhvillimore të sektorit publik investimet publike të kapitalit, ekonomizimi i fondeve publike qendrore dhe lokale. Literatura: Joseph Stiglitz, Economics of the Public of the Public Sector, Third Edition New York, 2000 Живко Атанасовски,Jавни Финансии,Скопје, 2002 A. Bexheti, Financat Publike, Qershor, 2007. 153
Aspektet krahasimtare të administratës në vendet e UE-së Përmes kësaj lënde - Aspektet krahasimtare të administratës në vendet e UE-së, studentët do të pajisen me njohuri për karakteristikat themelore të administratës publike në vendet e UE-së. Qëllimi kryesor është të hulumtohen llojet si forma të veprimit në institucionet e administratës publike në shoqëri të ndryshme me qëllim që studentët të fitojnë njohuri dhe koncepte të reja për administratën publike. Përmes kësaj lënde, studentët do të njihen me rëndësinë e administratës publike në shtete të ndryshme, përmes njohjes së sistemeve të ndryshme organizative administrative të shteteve. Gjithashtu, studentëve do t ju mundësohet ta kuptojnë strukturën organizative dhe funksionimin e institucioneve ekzekutivo-administrative, por edhe format tjera dhe institucionet e administratës publike. Këto njohuri për studentët janë të rëndësishme posaçërisht lidhur me globalizimin dhe rëndësinë e integrimit. Objekti i studimi përbëhet nga: nocionet dhe njohuritë themelore për parimet dhe institucionet e administratës publike, strukturat dhe funksionimi i administratës publike në shtete të ndryshme, menaxhimi i ri publik, globalizimi si dhe hapat që Republika e Maqedonisë i ndërmerr për anëtarësim në Unionin Europian. SEMESTRI 2 Statistikë kurs i avancuar Qëllimi kryesor i kësaj lënde është t ju mundësojë studentëve të fitojnë njohuri të avancuara për metodat statistike dhe për aplikimin e tyre, për ta ndjekur literaturën profesionale, që të mund në mënyrë koncize t i paraqesin rezultatet dhe konkluzionet e studimeve të bëra. Aspektet kryesore të studimit të kësaj lënde janë: caktimi i disiplinave, lidhshmëria e të dhënave, analize statistike, zbatimi statistikë i metodave në fushën e shkencave humanitare, demonstrimi i të dhënave statistikore shkathtësitë, të cilat janë me rëndësi të madhe në statistikë. Menaxhimi financiar publik Nocionet dhe parimet e menaxhimit financiar publik efikasiteti, përgjithësirat, transparenca dhe përgjegjësia (Еfficiencies, responsibilities, accountabilities and transpansparency), menaxhimi i procedurave buxhetore dhe të planifikimit të buxhetit, planifikimi afatmesëm i financave publike (MTEF), institucionet buxhetore qendrore dhe lokale, reformat në menaxhimin financiar publik, supervizioni dhe kontrolli i financave publike i brendshëm dhe i jashtëm, menaxhimi i investimeve publike të kapitali, menaxhimi i huas publike niveli qendror dhe lokal, kërkesat dhe rekomandimet e UE-së (Acquis comm.) për menaxhimin e financave publike të Republikës së Maqedonisë. Literatura: 154
Menaxhimi i shpenzimeve publike, Tiranë, 2004. Ж. Атанасовски, Јавни Финансии, Скопје, 2002 dhe A. Bexheti, Financat Publike, Qershor, 2007. Menaxhimi strategjik Përmes kësaj lënde do të mësohet menaxhimi strategjik në tërësi, duke e përfshirë planifikimin strategjik në sektorin publik dhe në sektorin civil joprofitabil, si dhe në planifikimin e resurseve njerëzore. Realizimi i filozofisë së misionit për institucionin dhe për mjedisin ku aplikohet menaxhimi strategjik. Analiza e strategjisë në politikë, faktorët e strategjisë politike, doktrina politike si dhe strategjia organizative në politikë. Gjithashtu, do të studiohen shkathtësitë dhe metodat e pozicionimit strategjik dhe zbatimi i strategjisë, kontrolli dhe vlerësimi i rezultateve nga aplikimi i strategjisë së caktuar në politikë. Posaçërisht do të përpunohen aftësia strategjike dhe angazhimi strategjik i individëve dhe grupeve në shoqërinë bashkëkohore; evalvimi i strategjisë dhe rezultatet e pritura. E drejta administrative e avancuar Programi i punës së kësaj lënde mundëson njohuri të avancuara dhe arritjet në të drejtën administrative në tri komponenta: E para, e drejta administrative si degë e shkencës juridike dhe marrëdhëniet e saj me degët tjera; E dyta, e drejta administrative si degë si degë e sistemit juridik (e drejta pozitive) të Republikës së Maqedonisë posaçërisht e drejta pozitive; E treta, e drejta administrative, nacionale dhe pozitive, në pajtueshmëri me aspektet ndërkombëtare, duke i përfshirë edhe rastet e të drejtës administrative. Vëmendje e posaçme do t i kushtohet legjislaturës pozitive në fushën e së drejtës administrative si dhe punës së studentëve në: Organizimin e administratës shtetërore dhe publike; Qeveri dhe servilet publike; Aktet administrative në administratë; Kontrollin e organeve administrative nga ana e Parlamentit, prokurori publik, organizatat joqeveritare dhe kështu me radhë. Evalvimi i programeve në sektorin publik 155
Përmes kësaj lënde, studentët do të njihen me llojet e ndryshme të evalvimit të programeve, duke e përfshirë evalvimin e nevojave, evalvimin e procesit, monitorimin e outputit, evalvimin e efektit dhe analizën e shpenzimeve. Në fund të semestrit, studentët do të mund t i sqarojnë : konceptet më të rëndësishme të evalvimit të programeve, llojet e evalvimit dhe qëllimin e tyre, nivelin e analizave, si dhe përmes orëve praktike të jenë të aftë të shkruajnë planin e evalvimit. SEMESTRI 3 КKontrolli i administratës Në kuadër të kësaj ënde, studentët do të njihen me mekanizmat dhe instrumentet juridike dhe politike të kontrollit administrativ. Institucionet e administratës shtetërore varësisht nga karakteri politik dhe shoqëror i shtetit, kryejnë funksione të përcaktuara me aktet juridike të një shteti. Mbikëqyrja dhe kontrolli administrativ janë një ndër komponent më të rëndësishme të administratës dhe realizimit të funksioneve të saj. Autorë të ndryshëm specifikojnë dy lloje të kontrollit të administratës shtetërore: kontrollin e jashtëm dhe të brendshëm. Qëllimi i lëndës: Studentët të fitojnë njohuri për kontrollin administrativ, përmirësimin e efikasitetit dhe përmirësimin e kontrollit për ta penguar mosrespektimin eventual të ligjeve në sferën e administratës publike, të pengohen fenomenet devijuese (p.sh. Korrupsioni), të cilat janë më të shprehura në administratën publike. Sistemet krahasimtare të shërbimit shtetëror Informimi i studentëve për nocionet themelore të organizimit të administratës publike, analiza dhe përpunimi i kategorive më të rëndësishme të administratës publike dhe të nëpunësve shtetëror në aspektin krahasimtar,, sqarimi dhe identifikimi i të drejtave dhe obligimeve të shërbimeve shtetërore. Pas përfundimit të lëndës, studentët do të pajisen me njohuri solide për të drejtat e nëpunësve shtetëror në administratën publike në vend të ndryshme, posaçërisht në administratën shtetërore dhe në organizimin e strukturës administrative në shërbimin shtetëror, sistemin e avancimit dhe evalvimit etj. Administrata fiskale - Buxheti dhe struktura e buxhetit (planifikimi publik financiar), struktura e buxhetit dhe institucionet, metodat dhe praktikat buxhetore, buxhetimi i kapitalit dhe investimet publike, metodat e vlerësimit të shpenzimeve publike, të hyrat publike struktura dhe administrimi, shpenzimet publike - struktura dhe administrimi, buxhetimi dhe administrata fiskale e vetadministrimit lokal, sistemi fiskal i Republikës së Maqedonisë sistemet krahasimtare, reformat dhe administrata fiskale e UE-së. Literatura: 156
Јohn Mikesel,,Fiscal Administration,, Sixth edition, 2003-Indiana University, Harves Rosen,, Public Finance Richard Musgrawe, Public finanace А. Bexheti,, Financat Publike Qersor, 2007 Menaxhimi plitik Qëllimi i kësaj lënde është që studentët të fitojnë njohuri nga menaxhimi, si dhe të pajisen me njohuri, aftësi dhe shkathtësi nga sfera e politikës aplikative. Lënda përfshin tema nga menaxhimi dhe politika si shkencë, arti dhe profesioni, përpunimi i informacioneve, përdorimi i metodave kualitative dhe kuantitative, përpunimi dhe përgatitja e fushatave parazgjedhore, komunikimi politik dhe puna me mediumet. Politika dhe siguria ndërkombëtare Përmes kësaj lënde studentët do të njihen me objektin dhe me disiplinat e marrëdhënieve ndërkombëtare, diplomacinë dhe analizën e politikës së jashtme. Faktorët teorik, socialo-politik dhe historik, të cilët ndikojnë ndaj politikës ndërkombëtare, si dhe ndikimi i tyre ndaj politikës së jashtme të vendit tonë. Azat strategjike për dizajnimin e sistemit krahasimtar të sigurisë si shtyllë e shtetit. Sistemi i sigurisë të OKB-së, NATO-s, UE-së, OSBE-së, Këshillit të Europës etj. Sistemi i sigurisë i bashkësisë ndërkombëtare, si dhe format tjera të sigurisë. Studentët do të fitojnë një kulturë globale të sigurisë në vend dhe më gjerë, me ç rast do t ju mundësohet të bëjnë studime të pavarura në këtë sferë. 157