KONSEP YAWM AL-MA AD DAN SUNAN AL-SITTAH. Kalimah Yawm al-ma ad bererti hari kembali. Dalam bahasa yang lebih mudah

KONSEP YAWM AL-MA AD DAN SUNAN AL-SITTAH 1.0 Pendahuluan Kalimah Yawm al-ma ad bererti hari kembali. Dalam bahasa yang lebih mudah difahami, yawm al-ma ad adalah hari akhirat yang merupakan destinasi terakhir yang akan dilalui oleh manusia. Asas kewujudan yawm al-ma ad telah dinyatakan oleh Allah S.W.T di dalam banyak ayat. Di antaranya di dalam surah al-baqarah ayat ke 28 dan ayat ke 115 dari surah al- Mu minun. Firman Allah S.W.T: ك ي ف ت ك ف ر ون ب الل ه و ك نت م أ م و اتا ف أ ح ي اك م ث ي يت ك م ث ي ي يك م ث إ ل ي ه ت ر ج ع ون )82( Maksudnya: Bagaimana kamu tergamak kufur (mengingkari) Allah padahal kamu dahulunya mati (belum lahir), kemudian Ia menghidupkan kamu; setelah itu Ia mematikan kamu, kemudian Ia menghidupkan kamu pula (pada hari akhirat); akhirnya kamu dikembalikan kepada-nya (untuk diberi balasan bagi segala yang kamu kerjakan). [al- Baqarah:28] Ibn Jarir al-tabari mentafsirkan ayat ini dengan menukilkan kata-kata Ibn Mas ud yang meriwayatkan daripada salah seorang daripada sahabat Nabi. Katanya, Kamu dahulu tidak wujud, kemudian Allah menciptakan kamu, kemudian mematikan kamu dan kemudian menghidpkan kamu semula pada hari kiamat. Menurut Ibn Jarir juga, ayat ini telah ditafsirkan oleh ayat 11 surah al-ghafir yang bermaksud, Wahai Tuhan kami! 23

Engkau telah menjadikan kami berkeadaan mati dua kali, dan telah menjadikan kami bersifat hidup dua kali 6 Menurut Ibn Kathir pula, ayat ini bermaksud, Mana mungkin kamu mengingkari kewujudan Allah, atau menyembah sesuatu yang lain di samping beribadat kepadanya, padahal kamu dahulu tiada di atas muka bumi ini, kemudian Dialah yang menjadikan kamu. 7 Ayat ini bertepatan dengan firman Allah yang bermaksud, (Mengapa mereka tidak beriman?) Adakah mereka telah tercipta dengan tiada yang menciptanya, atau adakah mereka yang mencipta diri mereka sendiri? Adakah mereka yang mencipta langit dan bumi itu? (Sudah tentu tidak!) Bahkan mereka adalah orang-orang yang tidak meyakini (kebenaran apa yang mereka pernah mengakuinya). 8 Menurut Ibn Kathir lagi, petikan ayat ( و ك نت م أ م و اتا ف أ ح ي اك م ) bermaksud, kamu dahulu telah mati di dalam sulbi bapa-bapa kamu, kamu bukanlah apa-apa, sehinggalah kamu diciptakan, kemudian kamu dimatikan dengan kematian yang sebenar-benarnya, kemudian kamu akan dihidupkan semula saat kamu dibangkitkan kelak. 9 Imam al-baghawi pula mentafsirkan ayat ini dengan mengatakan, Bagaimana mungkin kamu boleh mengingkari Allah selepas Dia mendatangkan dalil dan bukti yang nyata? Kemudian dinyatakan dalil tersebut yang bermaksud, Dan kamu dahulu telah mati, iaitu mati di dalam sulbi bapa-bapa kamu. Kemudian, kamu dihidupkan di dalam rahim dan di atas dunia. Kemudian, kamu dimatikan setelah sampainya ajal kamu. Kemudian, kamu dihidupkan semula untuk dibangkitkan pada hari kebangkitan. 6 Muhammad bin Jarir al-tabari, Jami al-bayan Fi Ta wil al-quran, ed. Ahmad Muhammad Syakir, (Beirut: Muassasah al-risalah, 2000), 1: 418. 7 Isma il bin Umar Ibn Kathir, Tafsir al-quran al- Azim, ed. Sami bin Muhammad Salamah, (t.tp., Dar Tayyibah Li al-nasyr Wa al-tawzi, 1999), 1: 212. 8 Al-Tur, ayat 35-36. 9 Ibn Kathir, Tafsir al-quran al- Azim, 1: 212. 24

Kemudian, kamu akan dikembalikan kepangkuan-nya, iaitu dikembalikan pada hari akhirat untuk dihitung amalan-amalan kamu. 10 Firman Allah S.W.T lagi: أ ف ح س ب ت م أ ن ا خ ل ق ن اك م ع ب ث ا و أ ن ك م إ ل ي ن ا ل ت ر ج ع ون )111 ) Maksudnya : Maka adakah patut kamu menyangka bahawa Kami hanya menciptakan kamu (dari tiada kepada ada) sahaja dengan tiada sebarang hikmat pada ciptaan itu? Dan kamu (menyangka pula) tidak akan dikembalikan kepada Kami? [al-mu minun: 115] Ibn Jarir al-tabari mentafsirkan ayat ini dengan mengatakan, Apakah kamu mengira wahai orang yang merugi, bahawa kamu diciptakan sebagai perkara olok-olok dan batil? Padahal selepas mati, kamu semua akan pulang ke pangkuan tuhan kamu. Kamu tidak lagi hidup, maka pada waktu itu akan diperhitungkan segala amalan yang telah kamu lakukan di dunia. 11 Ibn Kathir menceritakan sebuah kisah yang berlaku kepada sahabat nabi berkaitan ayat ini. Katanya, Seorang lelaki yang ditimpa musibah telah datang menemui Abdullah bin أ ف ح س ب ت م أ ن ا خ ل ق ن اك م ع ب ث ا و أ ن ك م إ ل ي ن ا ل ( itu, Mas ud, lalu dia membisikkan ke telinga lelaki ) sehingga tamat surah tersebut. Dengan izin Allah, lelaki ت ر ج ع ون * ف ت ع ال الل ه ال م ل ك ا ل ق itu sembuh. Lalu, peristiwa itu sampai ke pendengaran Rasulullah. Maka, Baginda bertanya, Ayat apakah yang kamu bisikkan ke telinganya? Lalu, dia memberitahu ayat tersebut. Kemudian, Rasulullah bersabda, Demi jiwaku yang berada di dalam 10 Al-Husain bin Mas ud al-baghawi, Ma alim al-tanzil Fi Tafsir al-qur an, ed. Abd al-razzaq al- Mahdi, (Beirut: Dar Ihya al-turath al- Arabi, 1420), 1: 100-101. 11 Al-Tabari, Jami al-bayan Fi Ta wil al-quran, 19: 83. 25

genggaman-nya, sekiranya lelaki tersebut yakin dan membacakan ayat tersebut di atas sebuah bukit, nescaya binasalah bukit tersebut. 12 Al-Baghawi pula mentafsirkan perkataan ( ع ب ثا ) sebagai perkara olok-olok dan batil serta tiada sebarang hikmah. Justeru, apakah manusia menyangka mereka diciptakan untuk sebuah permainan yang sia-sia seperti penciptaan binatang-binatang yang tidak diperhitungkan pahala mahupun dosa? Menurut al-baghawi lagi, ayat ini sama seperti ayat 36 surah al-qiyamah yang mermaksud, Patutkah manusia menyangka, bahawa ia akan ditinggalkan terbiar (dengan tidak diberikan tanggungjawab dan tidak dihidupkan menerima balasan)? Padahal, kamu semua diciptakan untuk beribadah dan mendirikan perintah Allah. Dan apakah kamu semua menyangka bahawa kamu tidak dikembalikan pada hari akhirat untuk mendapat pembalasan? 13 Kedua-dua ayat di atas menyatakan tentang kewujudan yawm al-ma ad. Perkataan turja un di dalam ayat adalah sinonim kepada perkataan awdan melalui kata terbitannya iaitu ruju an. Kedua perkataan ini membawa maksud kembali. Malah, di antara nama dan sifat Allah s.w.t juga ialah al-mubdi dan al-mu id, iaitu Allah s.w.t bersifat mengembalikan yang hidup kepada matinya dan mengembalikan yang mati kepada hidupnya. 14 Mempercayai kewujudan yawm al-ma ad juga adalah merupakan salah satu daripada rukun-rukun islam yang lima. Firman Allah s.w.t: 12 Ibn Kathir, Tafsir al-quran al- Azim, 5: 501. 13 Al-Baghawi, Ma alim al-tanzil Fi Tafsir al-qur an, 3: 337. 14 Muhammad Idris bin Abd al-rauf al-marbawi, Qamus Idris al-marbawi, (Kuala Lumpur: Penerbit Dar al-fikir, t.t.) 2: 49. 26

ي ا أ ي ه ا ال ذ ين آ م ن وا آ م ن وا ب الل ه و ر س ول ه و ال ك ت اب ال ذ ي ن ز ل ع ل ى ر س ول ه و ال ك ت اب ال ذ ي ق ب ل و م ن ي ك ف ر ب الل ه و م ل ئ ك ت ه و ك ت ب ه و ر س ل ه و ال ي و م ا ل خ ر ف ق د ض ل ض ل ل ب ع يدا أ ن ز ل م ن )131( Maksudnya: Wahai orang-orang yang beriman! Tetapkanlah iman kamu kepada Allah dan Rasul-Nya, dan kepada Kitab al-quran yang telah diturunkan kepada Rasul-Nya (Muhammad, S.A.W), dan juga kepada Kitab-kitab Suci yang telah diturunkan dahulu daripada itu. Dan sesiapa yang kufur ingkar kepada Allah, dan Malaikat-malaikat-Nya, dan Kitab-kitab-Nya, dan Rasul-rasul-Nya dan juga Hari Akhirat, maka sesungguhnya ia telah sesat dengan kesesatan yang amat jauh. [al- Nisa : 136] Ketika menjawab pertanyaan malaikat Jibril A.S tentang persoalan iman, Nabi Muhammad S.A.W turut menyenaraikan yawm al-ma ad sebagai salah satu daripada rukun iman. Menurut hadith yang diriwayatkan oleh Umar R.A, malaikat Jibril A.S bertanya: ف أ خ ب ن ع ن ا ل ي ان ق ال أ ن ت ؤ م ن ب الل ه و م ل ئ ك ت ه و ك ت ب ه و ر س ل ه و ال ي و م ا ل خ ر و ت ؤ م ن ب ال ق د ر 15 خ ي ه و ش ر ه.. Maksudnya: Maka khabarkanlah kepadaku tentang iman. Rasulullah S.A.W menjawab: kamu beriman kepada Allah, para malaikatnya, kitabkitabnya, utusan-utusannya, hari akhirat serta kamu beriman kepada ketentuan baik dan buruknya.. Ketibaan yawm al-ma ad adalah pasti. Ia menjelma seusai berlangsungnya peristiwa besar hari kiamat. Sebagaimana peristiwa hari kiamat itu dirahsiakan Allah S.W.T 15 Hadith riwayat Muslim, Kitab al-iman, Bab Ma rifah Iman wa al-islam wa al-qadar wa Alamat al- Sa ah, no. Hadith 1. Lihat Muslim bin al-hajjaj, SahihMuslim, (Riyadh: Dar al-tayyibah, 2006), 1: 23. 27

kepada kita akan masa dan ketika bila akan berlaku, begitu juga hal keadaannya yawm al-ma ad. Ketibaan detik kemunculannya juga dirahsiakan Allah S.W.T daripada pengetahuan manusia. Malah, para nabi dan rasul serta para malaikat yang paling hampir dengan Allah S.W.T pun tidak mengetahui dengan tepat bilakah akan berlakunya hari kiamat. Hal ini telah dinyatakan di dalam al-qur an al-karim. Firman Allah S.W.T: ي س أ ل ك الن اس ع ن الس اع ة ق ل إ ن ا ع ل م ه ا ع ند الل ه و م ا ي د ر يك ل ع ل الس اع ة ت ك ون ق ر يب ا Maksudnya: Manusia bertanya kepadamu (wahai Muhammad) tentang kedatangan hari kiamat. Katakanlah: Sesungguhnya pengetahuan mengenainya hanyalah ada di sisi Allah. Dan apa jalannya engkau dapat mengetahui? - boleh jadi masa datangnya tidak lama lagi. [al-ahzab: 63] Kesemua maklumat membuktikan yawm al-ma ad merupakan suatu perkara yang wujud dan berasas pada kaca mata Islam. Mempercayai dengan yakin akan kewujudan yawm al-ma ad adalah merupakan salah satu daripada rukun Islam yang lima. Keimanan terhadap hari akhirat dan segala perkara yang berkaitan dengan hari ini adalah merupakan perkara yang benar dan pasti akan berlaku. Ia termasuk di dalam kepercayaan dan maklumat berkaitan agama yang mesti diketahui. 16 Orang yang tidak mempercayai dengan yakin kepada salah satu daripada rukun-rukun ini dianggap terkeluar daripada agama Islam. 16 Abd al-rahman Habannakah al-maidani, al- Aqidah al-islamiyyah Wa Ususuha, (Damsyiq: Dar al- Qalam, 2002), 537. 28

1.1 Konsep Yawm al-ma ad dan Sunan al-sittah Dalam memahami subjek kajian, perbahasan dimulakan dengan mengetahui beberapa bahagian penting berkaitan subjek kajian. Kajian bermula dengan mengetahui definisi yawm al-ma ad, mengetahui beberapa sampel nas yang membicarakan tentang yawm alma ad bersumberkan daripada hadith-hadith yang dipetik dari karya hadith Sunan al- Sittah. 1.1.1 Definisi 1.1.1.1 Yawm al-ma ad Yawm al-ma ad merupakan satu frasa yang terdiri daripada dua suku kata yang terpisah, iaitu perkataan yawm dan perkataan al-ma ad. Setiap satu daripada perkataan ini mempunyai makna tersendiri. Apabila kedua-dua perkataan ini digabungkan, satu makna yang lain akan dapat diinterpretasikan. Perkataan yawm bererti hari. 17 Ia juga bermaksud 24 jam, waktu dan siang. Di dalam Bahasa Inggeris, ia disebut sebagai day atau time. 18 Menurut Ibn al-jawzi, perkataan alyawm adalah merupakan kata nama yang merujuk kepada tempoh di antara selepas terbitnya matahari hingga terbenamnya matahari. Ahli tafsir menyebutkan bahawa lafaz al-yawm di dalam al-qur an mempunyai enam makna yang berbeza antara satu sama lain. Salah satu di antara makna-makna lafaz ini ialah hari kiamat. 19 Firman Allah S.W.T: 17 Al-Marbawi, Qamus Idris al-marbawi, 401. 18 Rohi Baalbaki, al-mawrid, (Beirut: Dar al- Ilm Li al-malayin, 1995), 1254. 19 Abd al-rahman bin Ali bin Muhammad bin al-jawzi, Nuzhah al-a yun al-nawazir Fi Ilm al-wujuh Wa al-nazair, (Beirut: Dar al-kutub al- Ilmiyah2000), 313. 29

Maksudnya: Maka pada hari itu, tidak ada seseorang yang akan dianiaya sedikit pun, dan kamu pula tidak akan dibalas melainkan menurut amal yang kamu telah kerjakan. [Yasin: 54] Perkataan al-ma ad pula membawa makna tempat kembali atau tempat ambilan. 20 Ia merupakan sama ada ism al-makan atau ism al-zaman bagi perkataan awdan. Jika alma ad ditafsirkan dari sudut situasinya sebagai ism al-makan, maka ia bermaksud tempat kepulangan atau tempat untuk kembali. Jika al-ma ad ditafsirkan dari sudut situasinya sebagai ism al-zaman, maka ia bermaksud masa untuk pulang atau masa untuk kembali. Jika merujuk makna yang dikemukakan oleh Hj. Ishak bin Hj. Abas bagi perkataan al-ma ad, beliau memberi makna perkataan tersebut dari sudut ia sebagai ism almakan. Dr. al-syeikh Haji Muhammad Idris bin Abd al-rauf al-marbawi di dalam kamusnya menyatakan bahawa perkataan al-ma ad membawa kepada empat makna berbeza. Perkataan ma ad boleh diertikan dengan makna masir, akhirah, jannah dan hajj. Perkataan masir bererti tempat kembali. Perkataan akhirah bererti akhirat. Perkataan jannah bereti syurga dan perkataan pula hajj bererti haji. 21 Dari beberapa makna yang didatangkan oleh Idris al-marbawi ini, tiga makna pertama menepati konteks yawm alma ad yang dikaji. Menurut kamus al-mawrid, perkataan ma ad juga disinonimkan dengan perkataan ruju atau raj ah. Al-ma ad bererti al-akhirah. Di dalam Bahasa Inggeris pula, al-ma ad membawa maksud the hereafter atau the afterworld. 22 Perkataan awdah, ruju, raj ah 20 Ishak bin Hj. Abas, Qamus al-jadid, (Kuala Lumpur: Penerbitan Seri Kota, 2002), 203. 21 Al-Marbawi, Qamus Idris al-marbawi, 49. 22 Rohi Baalbaki, al-mawrid, 1064. 30

pula bererti returning, coming back, going back; reversion; recurrence atau reoccurence. 23 Jika digabungkan kedua-dua perkataan yawm dan al-ma ad ini menjadi satu frasa, dari sudut makna bahasanya, yawm al-ma ad bererti hari menuju tempat kembali atau hari menuju tempat pulang. Agar ia mudah untuk difahami, yawm al-ma ad dapat difahami sebagai hari dan detik ketika manusia akan kembali kepada kepada Allah S.W.T atau hari kepulangan manusia ke dunia yang kekal abadi, iaitu hari akhirat. Apabila diselusuri ayat-ayat al-qur an melalui pencarian menggunakan kamus al- Qur an dan perisian komputer Maktabah al-syamilah, penulis mendapati bahawa tiada ayat mahupun kalimah di dalam al-qur an yang secara khusus menggunakan lafaz yawm al-ma ad. Namun, terdapat satu ayat di dalam al-qur an yang menggunakan lafaz al-ma ad secara tunggal tanpa disertakan lafaz yawm di pangkalnya. Lafaz ini terdapat hanya pada satu tempat sahaja di dalam al-qur an, iaitu pada ayat ke 85 surah al-qasas. Firman Allah: إ ن ال ذ ي ف ر ض ع ل ي ك ال ق ر آن ل ر اد ك إ ل م ع اد ق ل ر ب أ ع ل م م ن ج اء ب ا ل د ى و م ن ه و ف ض لل م ب ي ) 21 ( Maksudnya: Sesungguhnya Allah Yang mewajibkan kepadamu (Wahai Muhammad untuk beramal dan menyampaikan) al-quran, sudah tentu akan menyampaikan engkau kepada apa yang engkau ingini dan cintai. Katakanlah (kepada kaum yang menentangmu): Tuhanku amat mengetahui siapa yang membawa hidayah petunjuk dan siapa pula yang berada dalam kesesatan yang nyata. [al-qasas:85] 23 Ibid., 786. 31

Menurut pendapat Imam al-hafiz Ibn Kathir di dalam tafsirnya, lafaz ( م ع اد ) merujuk kepada hari kiamat. Beliau juga turut menukilkan beberapa pendapat tokoh ahli tafsir lain seperti Ibn Abbas. Berkenaan dengan lafaz ini, Ibn Abbas mempunyai variasi tafsiran dengan kepelbagaian riwayat. Melalui riwayat Imam Malik daripada al-zuhri, Ibn Abbas berpendapat bahawa lafaz pula, ) merujuk kepada hari kiamat. Menurut riwayat al-suddi daripada Abi Salih م ع اد ( Ibn Abbas berpendapat bahawa lafaz ( م ع اد ) merujuk kepada syurga. Menurut riwayat al-thawri daripada al-a masy daripada Sa ad bin Jubair pula, Ibn Abbas berpendapat bahawa lafaz ( م ع اد ) merujuk kepada kematian. Imam al-bukhari menukilkan pendapat Ibn Abbas di dalam kitab sahihnya bahawa lafaz ( م ع اد ) merujuk kepada Kota Makkah. Adapun pendapat terakhir yang dinukilkan oleh Ibn Kathir ialah pandangan daripada Ibn Abi Hatim dengan sanadnya daripada Na im al-qari. Beliau berpendapat bahawa lafaz ( م ع اد ) merujuk kepada Kota Bayt al- Maqdis. 24 Walaupun terdapat percanggahan pendapat dalam menetapkan makna sebenar lafaz ) menerusi ayat di atas, tetapi kebanyakan ahli tafsir mentafsirkan lafaz ini dengan م ع اد ( merujuk kepada makna kembali atau pulang. Jika lafaz tersebut ditafsirkan dengan kematian, maka ia merupakan langkah pertama menuju ke jalan pulang. Jika lafaz tersebut ditafsirkan dengan hari kiamat, maka hari 24 Ibn Kathir, Tafsir al-quran al- Azim, 6: 259. 32

kiamat adalah merupakan permulaan bagi alam yang menjadi destinasi kepulangan. Jika lafaz tersebut ditafsirkan dengan syurga, maka syurga adalah destinasi ulang bagi orangorang yang beriman. Secara kesimpulannya, bahawa lafaz ( م ع اد ) di dalam ayat di atas, secara umumnya semuanya membawa kepada makna kembali atau pulang. Dalam konteks perjalanan kehidupan manusia di atas muka bumi ini, destinasi terakhir dan tempat kembalinya adalah alam akhirat yang merupakan tempat kembali yang kekal abadi. 1.1.2 Yawm al-ma ad di dalam Sunan al-sittah Pada bahagian ini, penulis akan menyenaraikan sebuah hadith yang dipetik daripada sebuah karya hadith Sunan al-sittah sebagai sampel. Hal yang demikian adalah demi menghadkan skop kajian, lantaran banyaknya karya hadith dan masalah pengklafikasian status hadith. Justeru, dengan menetapkan karya hadith Sunan al-sittah sebagai fokus skop kajian akan memudahkan dan memendekkan lagi tempoh kajian. Di samping menyenaraikan sebuah hadith sampel, penulis juga akan menyenaraikan bab dan tajuk perbincangan yang dihidangkan setiap pengarang karya Sunan al-sittah berkaitan yawm al-ma ad dalam karya mereka. 1.1.2.1 Sahih al-bukhari Imam al-bukhari telah meriwayatkan banyak hadith berkaitan yawm al-ma ad di dalam karya al-sahih. Penulis mendapati, Imam al-bukhari tidak menghimpunkan hadithhadith yawm al-ma ad tersebut dalam satu bab yang sama. Sebaliknya, beliau 33

meriwayatkan sejumlah 77 hadith berkaitan yawm al-ma ad di dalam pelbagai bab yang berasingan. Kadangkala, Imam al-bukhari meriwayatkan hadith yawm al-ma ad di dalam bab yang bukan berkaitan dengan topik yawm al-ma ad, tetapi topik yang lebih hampir dengan maksud hadith. Dalam masa yang sama, Imam al-bukhari turut memuatkan berapa bab khusus berkaitan yawm al-ma ad di dalam karya al-sahih. Antara bab-bab tersebut adalah seperti berikut: a) Bab Nafkh al-sur, iaitu bab ke-43 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 6517 25 dan 6518 26. b) Bab Yaqbid Allah al-ard Yawm al-qiyamah, iaitu bab ke-44 dalam Kitab al- Riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 6519 27, 6520 28 dan 6521 29. c) Bab Kayf al-hasyr, iaitu bab ke-45 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lapan buah hadith yang bernombor 6522 30, 6523 31, 6524 32, 6525 33, 6526 34, 6527 35, 6528 36 dan 6529 37. 25 Al-Bukhari, Sahih al-bukhari, 902. 26 Ibid. 27 Ibid. 28 Ibid. 29 Ibid. 30 Ibid. 31 Ibid., 902-903. 32 Ibid., 903. 33 Ibid. 34 Ibid. 35 Ibid. 36 Ibid. 37 Ibid. 34

d) Bab Qawl Allah Ta ala ( أ ل ي ظ ن أ ول ئ ك ), iaitu bab ke-47 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 6531 38 dan 6532 39. e) Bab Al-Qisas Yawm al-qiyamah, iaitu bab ke-48 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 6533 40, 6534 41 dan 6535 42. f) Bab Man Nuqisya al-hisab Udhdhiba, iaitu bab ke-49 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lima buah hadith yang bernombor 6536 43, 6537 44, 6538 45, 6539 46 dan 6540 47. g) Bab Yadkhulu Sab una Alf Bi Ghayr Hisab, iaitu bab ke-50 dalam Kitab al- Riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lima buah hadith yang bernombor 6541 48, 6542 49, 6543 50, 6544 51 dan 6545 52. h) Bab Sifat al-jannah Wa al-nar, iaitu bab ke-51 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak 28 buah hadith yang bernombor 6546 53, 6547 54, 6548 55, 6549 56, 6550 57, 6551 58, 6552 59, 6553 60, 6554 61, 6555 62, 38 Ibid., 904. 39 Ibid. 40 Ibid. 41 Ibid. 42 Ibid. 43 Ibid. 44 Ibid. 45 Ibid. 46 Ibid., 904-905. 47 Ibid., 905. 48 Ibid. 49 Ibid. 50 Ibid. 51 Ibid. 52 Ibid. 53 Ibid. 54 Ibid. 55 Ibid., 905-906. 56 Ibid., 906. 57 Ibid. 58 Ibid. 59 Ibid. 60 Ibid. 61 Ibid. 35

6556 63, 6557 64, 6558 65, 6559 66, 6560 67, 6561 68, 6562 69, 6563 70, 6564 71, 6565 72, 6546 73, 6566 74, 6567 75, 6568 76, 6569 77, 6570 78, 6571 79 dan 6572 80. i) Bab Al-Sirat Jisr Jahannam, iaitu bab ke-52 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 6573 81 dan 6574 82. j) Bab Fi al-hawd, iaitu bab ke-53 dalam Kitab al-riqaq. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak 19 buah hadith yang bernombor 6575 83, 6576 84, 6577 85, 6578 86, 6579 87, 6580 88, 6581 89, 6582 90, 6583 91, 6584 92, 6585 93, 6586 94, 6587 95, 6588 96, 6589 97, 6590 98, 6591 99, 6592 100, dan 6593 101. 62 Ibid. 63 Ibid. 64 Ibid. 65 Ibid. 66 Ibid. 67 Ibid., 907. 68 Ibid. 69 Ibid. 70 Ibid. 71 Ibid. 72 Ibid. 73 Ibid. 74 Ibid. 75 Ibid. 76 Ibid. 77 Ibid., 907-908. 78 Ibid., 908. 79 Ibid. 80 Ibid. 81 Ibid., 908-909. 82 Ibid., 909. 83 Ibid. 84 Ibid. 85 Ibid. 86 Ibid. 87 Ibid. 88 Ibid. 89 Ibid. 90 Ibid. 91 Ibid. 92 Ibid. 93 Ibid., 910. 94 Ibid. 95 Ibid. 96 Ibid. 97 Ibid. 98 Ibid. 99 Ibid. 100 Ibid. 36

Sebagai contoh, antara hadith berkaitan yawm al-ma ad yang Imam al-bukhari sebutkan di dalam al-sahih, sebagaimana yang diriwayatkan oleh al-nu man bahawa Rasulullah s.a.w telah berdabda: إ ن أ ه و ن 102 د م اغ ه. أ ه ل الن ار ع ذ ابا ي و م ال ق ي ام ة ل ر ج ل ت وض ع ف أ خ ص ق د م ي ه ج ر ة ي غ ل ي م ن ه ا Maksudnya: Penghuni neraka yang paling ringan siksanya adalah seseorang yang dipakaikan sandal pada kedua-dua belah kakinya, lalu menyebabkan otaknya menggelegak. 1.1.2.2 Sahih Muslim Imam Muslim teleh meriwayatkan dua bab khusus berkaitan yawm al-ma ad di dalam karya al-sahih, seperti berikut: a) Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar 103. Di dalam kitab ini, Imam Muslim menyenaraikan sebanyak 20 bab kecil yang mengandungi sebanyak 15 buah hadith. Namun, tidak semua bab-bab kecil ini membicarakan tentang yawm al-ma ad. Sebanyak 8 bab kecil yang memuatkan hadith yawm al-ma ad adalah seperti berikut: I. Satu mukadimah bab bagi Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al- Nar. Tiada sebarang tajuk dinyatakan, sebaliknya pengarang terus menyenaraikan hadith. Di dalam bahagian ini, Imam Muslim telah 101 Ibid. 102 Hadith riwayat al-bukhari, Bab Sifat al-jannah Wa al-nar, no. Hadith 6561. Lihat Sahih al-bukhari, 907. 103 Muslim, Sahih Muslim, 1284. 37

menyenaraikan sebanyak empat buah hadith yang bernombor 2785 104, 2786 105, 2787 106, dan 2788 107. II. Bab Fi al-ba th Wa al-nusyur Wa Sifat al-ard Yawm al-qiyamah, iaitu bab kedua dalam Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2790 108 dan 2791 109. III. Bab Fi Nazala Ahl al-jannah, iaitu bab ketiga dalam Kitab Sifat al- Qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2792 110 dan 2793 111. IV. Bab Talab al-kafir al-fida Bi Mil u al-ard Dhahab, iaitu bab ke-10 dalam Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 2805 112. V. Bab Yuhsyar al-kafir Ala Wajhih, iaitu bab ke-11 dalam Kitab Sifat al- Qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 2806 113. VI. Bab Subigha An am Ahl al-dunya Fi al-nar, iaitu bab ke-12 dalam Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 2807 114. 104 Ibid. 105 Ibid. 106 Ibid., 1284. 107 Ibid. 108 Ibid., 1285-1286. 109 Ibid., 1286. 110 Ibid. 111 Ibid. 112 Ibid., 1291. 113 Ibid. 114 Ibid., 1291-1292. 38

VII. Bab Jaza al-mu min Bi Hasanatihi Fi al-dunya Wa al-akhirah Wa Ta jil Hasanat al-kafir Fi al-dunya, iaitu bab ke-13 dalam Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 2808 115. VIII. Bab Lan Yadkhul Ahad al-jannah Bi Amalihi, Bal Bi Rahmah Allahi Ta ala, iaitu bab ke-17 dalam Kitab Sifat al-qiyamah Wa al-jannah Wa al-nar. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith sahaja yang bernombor 2816 116, 2817 117 dan 2818 118. b) Kitab Al-Jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha 119. Di dalam bab ini pula, Imam Muslim menyenaraikan sebanyak 50 buah hadith di dalam 15 bab kecil. Bab-bab kecil yang dimaksudkan adalah seperti berikut: I. Satu mukaddimah bab bagi Kitab Al-Jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Tiada sebarang tajuk dinyatakan, sebaliknya pengarang terus menyenaraikan hadith. Di dalam bahagian ini, Imam Muslim telah menyenaraikan sebanyak empat buah hadith yang bernombor 2822 120, 2823 121, 2824 122, dan 2825 123. II. Bab Inna Fi al-jannah Syajarah, Yasiru al-rakib Fi Zilliha Mi ah Am, La Yaqta uha, iaitu bab pertama dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 2826 124, 2827 125 dan 2828 126. 115 Ibid., 1292. 116 Ibid., 1295. 117 Ibid., 1296. 118 Ibid. 119 Ibid., 1298. 120 Ibid. 121 Ibid. 122 Ibid. 123 Ibid. 124 Ibid., 1298-1299. 125 Ibid., 1299. 126 Ibid. 39

III. Bab Fi Suq al-jannah, Wa Ma Yanalun Fiha Min al-na im Wa al-jamal, iaitu bab kelima dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 2833 127. IV. Bab Awwal al-ramzah Tadkhul al-jannah Ala Surah al-qamar Laylah al-badr, Wa Sifatihim Wa Azwajihim, iaitu bab keenam dalam Kitab al- Jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2834 128. V. Bab Fi Sifat al-jannah Wa Ahliha, Wa Tasbihihim Fiha Bukrah Wa Asyiyya, iaitu bab ketujuh dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2835 129. VI. Bab Fi Dawam Na im Ahl al-jannah, iaitu bab kelapan dalam Kitab al- Jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2836 130, dan 2837 131. VII. Bab Fi Sifat Khiyam al-jannah, Wama Li al-mu minin Fiha Min al- Ahlayn, iaitu bab kesembilan dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2838 132. VIII. Bab Yadkhul al-jannah Aqwam, Af idatuhum Mithl Af idah al-tayr, iaitu bab ke-11 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di 127 Ibid., 1300. 128 Ibid. 129 Ibid., 1301. 130 Ibid., 1302. 131 Ibid. 132 Ibid. 40

dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2840 133 dan 2841 134. IX. Bab Fi Syiddah Har Nar Jahannam, Wa Ba d Qar iha, Wama Ta khudh Min al-mu adhdhibin, iaitu bab ke-12 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak empat buah hadith yang bernombor 2842 135, 2843 136, 2844 137 dan 2845 138. X. Bab al-nar Yadkhuluha al-jabbarun, Wa al-jannah Yadkhuluha al- Du afa, iaitu bab ke-13 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak 12 buah hadith yang bernombor 2846 139, 2847 140, 2848 141, 2849 142, 2850 143, 2851 144, 2852 145, 2853 146, 2854 147, 2855 148, 2856 149 dan 2857 150. XI. Bab Fana al-dunya, Wa Bayan al-hasyr Yawm al-qiyamah, iaitu bab ke-14 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak empat buah hadith yang bernombor 2858 151, 2859 152, 2860 153, dan 2861 154. 133 Ibid., 1303. 134 Ibid. 135 Ibid. 136 Ibid., 1304. 137 Ibid. 138 Ibid. 139 Ibid. 140 Ibid., 1305. 141 Ibid. 142 Ibid., 1306. 143 Ibid. 144 Ibid., 1307. 145 Ibid. 146 Ibid. 147 Ibid. 148 Ibid. 149 Ibid. 150 Ibid., 1308. 151 Ibid. 152 Ibid., 1309. 153 Ibid. 154 Ibid. 41

XII. Bab Fi Sifat Yawm al-qiyamah, A an Allah Ala Ahwaliha, iaitu bab ke- 15 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 2862 155, 2863 156, dan 2864 157. XIII. Bab Fi Sifat Yawm al-qiyamah, A an Allah Ala Ahwaliha, iaitu bab ke- 15 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2865 158. XIV. Bab Arad Maq ad al-mayyit Min al-jannah Aw al-nar Alayh, Wa Ithbat Adhab al-qabr, Wa al-ta awwudh Minh, iaitu bab ke-17 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sepuluh buah hadith yang bernombor 2866 159, 2867 160, 2868 161, 2869 162, 2870 163, 2871 164, 2872 165, 2873 166, 2874 167, dan 2875 168. XV. Bab Ithbat al-hisab, iaitu bab ke-18 dalam Kitab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2876 169. 155 Ibid., 1310. 156 Ibid. 157 Ibid. 158 Ibid., 1310-1311. 159 Ibid., 1312. 160 Ibid. 161 Ibid. 162 Ibid., 1313. 163 Ibid. 164 Ibid., 1313-1314. 165 Ibid., 1314. 166 Ibid. 167 Ibid., 1314-1315. 168 Ibid., 1315. 169 Ibid. 42

Antara contoh hadith berkaitan yawm al-ma ad yang Imam Muslim sebutkan di dalam al-sahih, sebagaimana yang diriwayatkan oleh Abu Hurairah R.A, bahawa Rasulullah s.a.w bersabda: 170 إ ن ف ا ل ن ة ل ش ج ر ة ي س ي الر اك ب ف ظ ل ه ا م ائ ة س ن ة. Maksudnya: Sesungguhnya di dalam syurga ada pepohonan yang andai seorang berjalan di bawah naungannya akan mengambil masa selama seratus tahun. 1.1.2.3 Al-Jami al-timidhi Imam al-tirmidhi pula meriwayatkan tiga bab khusus berkaitan yawm al-ma ad di dalam karya al- Jami, seperti berikut: a) Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak 9 bab kecil yang diberikan tajuk tertentu seperti berikut: I. Bab Fi al-qiyamah, iaitu bab pertama di dalam Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 2415 171, 2416 172, dan 2417 173. II. Bab Ma Ja a Fi Sya n al-hisab Wa al-qisas, iaitu bab kedua di dalam Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di 170 Hadith riwayat Muslim, Bab al-jannah Wa Sifat Na imiha Wa Ahliha, no. hadith 2826. Lihat Sahih Muslim, 1298-1299. 171 Al-Tirmidhi, al-jami al-kabir, (Beirut: Dar al-gharb al-islami,1996), 4: 215-216. Menurut al- Tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 172 Ibid., 216. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 173 Ibid., 217. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 43

dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lima buah hadith yang bernombor 2418 174, 2419 175, 2420 176, 2421 177 dan 2422 178. III. Bab Ma Ja a Fi Sya n al-hasyr, iaitu bab ketiga di dalam Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2423 179 dan 2424 180. IV. Bab Ma Ja a Fi al- Ard, iaitu bab keempat di dalam Abwab Sifat al- Qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith sahaja yang bernombor 2425 181. V. Bab Ma Ja a Fi Sya n al-sur, iaitu bab kelapan di dalam Abwab Sifat al- Qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor, 2430 182 dan 2431 183. VI. Bab Ma Ja a Fi Sya n al-sirat, iaitu bab kesembilan di dalam Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 2432 184 dan 2433 185. 174 Ibid., 217-218. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 175 Ibid.. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 176 Ibid., 219. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 177 Ibid., 219-220. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 178 Ibid., 220. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 179 Ibid., 220-221. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 180 Ibid., 222. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 181 Ibid.,. Menurut al-tirmidhi, hadith ini tidak sah kerana salah seorang perriwayatnya, iaitu al-hasan tidak mendengarnya daripada Abu Hurairah. 182 Ibid., 226. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 183 Ibid., 226-227. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 184 Ibid., 227-228. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 185 Ibid., 228. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 44

VII. Bab Ma Ja a Fi al-syafa ah, iaitu bab ke-10 di dalam Abwab Sifat al- Qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2434 186. VIII. Bab Ma Ja a Fi Sifat al-hawd, iaitu bab ke-14 di dalam Abwab Sifat al- Qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2442 187 dan 2443 188. IX. Bab Ma Ja a Fi Sifat Awani al-hawd, iaitu bab ke-15 di dalam Abwab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2445 189 dan 2446 190. b) Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini pula, Imam al-tirmidhi menyenaraikan sebanyak 20 bab kecil yang mengandungi sebanyak 35 buah hadith. I. Bab Ma Ja a Fi Sifat Syajar al-jannah, iaitu bab pertama di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan tiga buah hadith yang bernombor 2523 191, 2524 192 dan 2525 193. 186 Ibid., 228-230. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 187 Ibid., 235. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih gharib. 188 Ibid., 236. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 189 Ibid., 236-237. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 190 Ibid., 237. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 191 Ibid., 291-292. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus sahih. 192 Ibid., 292. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, iaitu Basyyar Awwad Ma ruf, isnad hadith ini berstatus daif, lantaran kelemahan salah seorang periwayatnya, iaitu Atiyyah al- Awfi. 193 Ibid., 292. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 45

II. Bab Ma Ja a Fi Sifat al-jannah Wa Na imiha, iaitu bab kedua di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2526 194. III. Bab Ma Ja a Fi Sifat Ghuraf al-jannah, iaitu bab ketiga di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor, 2527 195 dan 2528 196. IV. Bab Ma Ja a Fi Sifat Darajat al-jannah, iaitu bab keempat di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan empat buah hadith yang bernombor 2529 197, 2530 198, 2531 199 dan 2532 200. V. Bab Ma Ja a Fi Sifat Nisa Ahl al-jannah, iaitu bab kelima di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2533 201 dan 2535 202. VI. Bab Ma Ja a Fi Sifat Jima Ahl al-jannah, iaitu bab keenam di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2536 203. VII. Bab Ma Ja a Fi Sifat Ahl al-jannah, iaitu bab ketujuh di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2537 204 dan 2538 205. 194 Ibid., 293. Menurut al-tirmidhi, isnad hadith ini tidak kuat dan beliau berpandangan bahawa sanadnya tidak bersambung. 195 Ibid., 294. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 196 Ibid., 294-295. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus sahih. 197 Ibid., 295-296. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 198 Ibid., 296. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, pentahqiq karya ini menukilkan pendapat al-tibrizi di dalam Misykat al-masabih, hadith ini berstatus hasan gharib. 199 Ibid., 297. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Demikian juga pentahqiq karya ini, iaitu Basyyar Awwad Ma ruf. 200 Ibid,. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 201 Ibid., 298. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al- Albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 202 Ibid., 299. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 203 Ibid., 299-300. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus sahih gharib. 204 Ibid., 300. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus sahih. 205 Ibid., 301-302. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 46

VIII. Bab Ma Ja a Fi Sifat Thiyab Ahl al-jannah, iaitu bab kelapan di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2539 206 dan 2540 207. IX. Bab Ma Ja a Fi Sifat Thimar Ahl al-jannah, iaitu bab kesembilan di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2541 208. X. Bab Ma Ja a Fi Sifat Tayr al-jannah, iaitu bab ke-10 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2542 209. XI. Bab Ma Ja a Fi Sifat Khayl al-jannah, iaitu bab ke-11 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2543 210 dan 2544 211. XII. Bab Ma Ja a Fi Sin Ahl al-jannah, iaitu bab ke-12 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2545 212. XIII. Bab Ma Ja a Fi Saf Ahl al-jannah, iaitu bab ke-13 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2546 213 dan 2547 214. XIV. Bab Ma Ja a Fi Sifat Abwab al-jannah, iaitu bab ke-14 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2548 215. 206 Ibid., 302. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 207 Ibid., 302-303. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 208 Ibid., 303. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih gharib. 209 Ibid., 303-304. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 210 Ibid., 304. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al- Albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 211 Ibid., 305. Menurut al-tirmidhi, isnad hadith ini tidak kuat. 212 Ibid., 305-306. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 213 Ibid., 306. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 214 Ibid., 307-308. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 215 Ibid., 308. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 47

XV. Bab Ma Ja a Fi Suq al-jannah, iaitu bab ke-15 di dalam Abwab Sifat al- Jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2549 216 dan 2550 217. XVI. Bab Ma Ja a Fi Tara i Ahl al-jannah, iaitu bab ke-19 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2556 218. XVII. Bab Ma Ja a Fi Khulud Ahl al-jannah Wa al-nar, iaitu bab ke-20 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2557 219 dan 2558 220. XVIII. Bab Ma Ja a Ma Li Adna Ahl al-jannah Min al-karamah, iaitu bab ke- 23 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2562 221 dan 2563 222. XIX. Bab Ma Ja a Fi Kalam Hur al- Ain, iaitu bab ke-24 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2564 223. XX. Bab Ma Ja a Fi Sifat Anhar al-jannah, iaitu bab ke-27 di dalam Abwab Sifat al-jannah An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor rnombor 2571 224 dan 2572 225. 216 Ibid., 308-310. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 217 Ibid., 310. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 218 Ibid., 315. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus sahih. 219 Ibid., 316-318. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 220 Ibid., 318. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 221 Ibid., 321-322. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 222 Ibid., 322. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 223 Ibid., 323. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 224 Ibid., 327. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 225 Ibid., 328. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al- Albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Sahih al-tirmidhi. 48

c) Sifat Al-Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan tujuh bab kecil yang mengandungi sebanyak 19 buah hadith. I. Bab Ma Ja a Fi Sifat al-nar, iaitu bab pertama di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2573 226 dan 2574 227. II. Bab Ma Ja a Fi Sifat Qa r al-jahannam, iaitu bab kedua di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2575 228 dan 2576 229. III. Bab Ma Ja a Fi Izm Ahl al-nar, iaitu bab ketiga di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan empat buah hadith yang bernombor 2577 230, 2578 231, 2579 232 dan 2580 233. IV. Bab Ma Ja a Fi Sifat Syarab Ahl al-nar, iaitu bab keempat di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan lima buah hadith yang bernombor 2581 234, 2582 235, 2583 236, 2584 237, 2585 238. 226 Ibid., 329. Menurut al-tirmidhi, hadith ini tidak berstatus marfu. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus mawquf. 227 Ibid., 330. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih gharib. 228 Ibid., 330-331. Al-Tirmidhi tidak menyatakan status hadith ini. Namun menurut beliau, salah seorang periwayatnya yang bernama Hasan tidak mendengar hadith ini daripada Utbah bin Ghazwan. 229 Ibid., 331. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 230 Ibid., 331-332. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih gharib. 231 Ibid., 332. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 232 Ibid., 332-333. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan. 233 Ibid., 331-332. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al-albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 234 Ibid., 333-334. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al-albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 235 Ibid., 334. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih gharib. 236 Ibid., 334-335. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus gharib. 237 Ibid., 335. Al-Tirmidhi tidak memberikan status hadith ini. Namun, menurut pentahqiq karya ini, al- Albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 238 Ibid., 336-337. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 49

V. Bab Ma Ja a Fi Sifat Ta am Ahl al-nar, iaitu bab kelima di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan dua buah hadith yang bernombor 2586 239 dan 2587 240. VI. Bab Ma Ja a Fi Anna Li an-nar Nafasayn, Wa Ma Dhukira Man Yakhruj Min al-nar Min Ahl al-tawhid, iaitu bab kesembilan di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan tiga buah hadith yang bernombor 2592 241, 2593 242 dan 2594 243. VII. Bab Ma Ja a Anna Akthara Ahl al-nar al-nisa, iaitu bab ke-11 di dalam Abwab Sifat Jahannam An Rasulullah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebuah hadith yang bernombor 2602 244. Antara contoh hadith berkaitan yawm al-ma ad yang Imam al-tirmidhi sebutkan di dalam al- Jami, sebagaimana yang diriwayatkan oleh Mu adh bin Jabal, bahawa Rasulullah s.a.w bersabda: 245 ل أ ه ل ا ل ن ة ا ل ن ة ج ر د ا م ر د ا م ك ح ل ي أ ب ن اء ث ل ث ي أ و ث ل ث و ث ل ث ي س ن ة. ي د خ Maksudnya: Penghuni syurga akan masuk ke dalam syurga dalam keadaan tidak berbulu, tidak berjanggut, mata bercelak dan berumur tiga puluh atau tiga puluh tiga tahun. 239 Ibid., 337-338. Menurut al-tirmidhi, hadith ini tidak berstatus marfu. Menurut pentahqiq karya ini, al- Albani menyenaraikan hadith ini di dalam karyanya Da if al-tirmidhi. 240 Ibid., 338. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 241 Ibid., 341-342. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 242 Ibid., 342-343. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 243 Ibid., 343. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. 244 Ibid., 348. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan sahih. 245 Hadith riwayat al-tirmidhi, Bab Sifat al-qiyamah Wa al-raqa iq Wa al-war An Rasulullah, no. hadith 2545. Lihat al-tirmidhi, al-jami al-kabir, 4: 305-306. Menurut al-tirmidhi, hadith ini berstatus hasan gharib. Menurutnya lagi, sebahagian sahabat Qatadah meriwayatkan hadith ini daripadanya secara mursal dan tidak menyambungkan sanadnya kepada Rasulullah. 50

1.1.2.4 Sunan Abu Dawud Berlainan dengan metode penyenaraian yang dikemukakan oleh al-bukhari, Muslim dan al-tirmidhi berkaitan yawm al-ma ad, Abu Dawud pula di dalam karya al-sunan tidak mengkhususkan bab tertentu dalam membicarakan tentang yawm al-ma ad. Abu Dawud hanya meriwayatkan enam bab kecil di dalam satu bab besar yang beliau namakan Kitab al-sunnah. Enam bab kecil yang dimaksudkan adalah seperti berikut: a) Bab Fi al-syafa ah, iaitu bab ke-23 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak tiga buah hadith yang bernombor 4739 246, 4740 247 dan 4741 248. b) Bab Fi Dhikr al-ba th Wa al-sur, iaitu bab ke-24 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 4742 249 dan 4743 250. c) Bab Fi Khalq al-jannah Wa al-nar, iaitu bab ke-25 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 4744 251. d) Bab Fi al-hawd, iaitu bab ke-26 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lima buah hadith yang bernombor 4745 252, 4746 253, 4747 254, 4748 255 dan 4749 256. 246 Abu Dawud, Sunan Abu Dawud, ed. Syeikh Syu aib al-arnaut, (Beirut: Dar al-risalah al- Alamiyyah, 2009), 7: 119. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 247 Ibid., 119-120. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih li ghayrih dan isnadnya berstatus da if. 248 Ibid., 120. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih dan isnadnya qawiy. 249 Ibid., 121. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 250 Ibid. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 251 Ibid., 122. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih dan isnadnya berstatus hasan. 252 Ibid., 123. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 253 Ibid., 124. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus da if. 254 Ibid., 125. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 255 Ibid., 125-126. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 256 Ibid., 126-127. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih. Namun, isnadnya berstatus da if. 51

e) Bab Fi al-mas alah Fi al-qabr Wa Adhab al-qabr, iaitu bab ke-27 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lima buah hadith yang bernombor 4750 257, 4751 258, 4752 259, 4753 260 dan 4754 261. f) Bab Fi Dhikr al-mizan, iaitu bab ke-28 di dalam Kitab al-sunnah. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith sahaja yang bernombor 4755 262. Sebagai contoh, antara hadith berkaitan yawm al-ma ad yang Abu Dawud sebutkan di dalam al-sunan, sebagaimana yang diriwayatkan oleh Ibn Umar, bahawa Rasulullah s.a.w bersabda: 263 إ ن أ م ام ك م ح و ض ا م ا ب ي ن اح ي ت ي ه ك م ا ب ي ج ر ب اء و أ ذ ر ح. Maksudnya: Di hadapan kalian ada sebuah telaga yang jarak antara satu hujung dengan satu hujung yang lain seumpama jarak Jarba dan Adhruh. 1.1.2.5 Sunan al-nasa i Al-Nasa i mempunyai persamaan metode dengan Abu Dawud dalam menyenaraikan hadith berkaitan yawm al-ma ad. Beliau tidak menyenaraikannya di dalam satu bab khusus. Sebaliknya, beliau menyenaraikan hadith berkaitan yawm al-ma ad di dalam beberapa bab kecil, yang terkandung dalam bab besar yang beliau namakan sebagai Kitab al-jana iz. Bab-bab kecil yang dimaksudkan adalah seperti berikut: 257 Ibid., 128. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 258 Ibid., 129-130. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih dan isnadnya qawiy. 259 Ibid., 130. Menurut pentahqiq karya ini, hadith ini berstatus sahih dan isnadnya qawiy. 260 Ibid., 131-132. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 261 Ibid., 133. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 262 Ibid., 131-132. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus da if. 263 Hadith riwayat Abu Dawud, Bab Fi al-hawd, no. hadith 4745. Lihat Abu Dawud, Sunan Abu Dawud, 7: 123. Menurut pentahqiq karya ini, isnad hadith ini berstatus sahih. 52

a) Bab Arwah al-mu min, iaitu bab yang ke-117 di dalam Kitab al-jana iz. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak lapan buah hadith yang bernombor 2073 264, 2074 265, 2075 266, 2076 267, 2077 268, 2078 269, 2079 270 dan 2080 271. b) Bab Al-Ba th, iaitu bab yang ke-117 di dalam Kitab al-jana iz. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak enam buah hadith yang bernombor 2081 272, 2082 273, 2083 274, 2084 275, 2085 276 dan 2086 277. c) Bab Dhikr Awwala Man Yuksa, iaitu bab yang ke-118 di dalam Kitab al-jana iz. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak sebuah hadith yang bernombor 2087 278. Al-Nasa i juga turut meriwayatkan hadith berkaitan yawm al-ma ad di dalam bab yang lain, iaitu dalam bab besar yang beliau namakan sebagai Kitab al-zinah. Al-Nasa i memberikan dua bab yang berbeza dengan satu nama yang sama, seperti berikut: d) Bab Dhikr Asyadd al-nas Adhaban, iaitu bab yang ke-112 di dalam Kitab al- Zinah. Bab ini direkodkan selepas bab al-tasawir. Di dalam bab ini, beliau telah menyenaraikan sebanyak dua buah hadith yang bernombor 5356 279 dan 5357 280. e) Bab Dhikr Asyadd al-nas Adhaban, iaitu bab yang ke-114 di dalam Kitab al- Zinah. Bab ini direkodkan selepas bab Dhikr Ma Yukallifu Ashab al-sur Yawm 264 Al-Nasa i, Sunan al-nasa i, ed. Masyhur Ali Salman, (Riyadh: Maktabah al-ma arif Li al-nayri Wa al-tawzi, 1417H), 330. Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 265 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 266 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 267 Ibid., 330-331. Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 268 Ibid., 331. Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 269 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus hasan sahih. 270 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 271 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 272 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 273 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 274 Ibid., 332. Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 275 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 276 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 277 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus da if. 278 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 279 Ibid., 805. Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 280 Ibid., Menurut pentahqiq, Al-Albani menghukum hadith ini sebagai berstatus sahih. 53