UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANES Instituti i Gjeoshkencave Departamenti i Teknologjive të Gjeoinformacionit Objektivat, fushat parësore, grupet kërkimore dhe projektet kryesore për periudhën 2010-2012 Tiranë, Qershor 2009
KUADRI INSTITUCIONAL Departamenti i Gjeoresurseve dhe i Gjeoinxhinierisë I G J E O Departamenti i Gjeofizikës dhe Gjeoriskut Departamenti i Sizmologjisë dhe Inxhinierisë Sizmike Departamenti i Teknologjive të Gjeoinformacionit Detyrat kryesore Zhvillimi i modeleve gjeoinformatike dhe i teknologjive të gjeoinformacionit; Formimi universitar, kryesisht në ciklin e dytë e të tretë të studimeve, dhe kualifikimi shkencor i shkencëtarëve të rinj.
Objektivat e përgjithshme 1. Fuqizimi i kapaciteteve kërkimore (burimet njerëzore, teknologjia, rritja e nivelit të ekspertizës në fushat e IT, GIS & RS dhe të Gjeomodelimeve). 2. Orientimi i kërkimit shkencor në fushën e GeoIT-së, në përputhje me nevojat e vendit. 3. Integrimi i kërkimit me formimin universitar në fushën e teknologjive të gjeoinformacionit. 4. Forcimi i shërbimeve të konsulencës dhe transferimi i dijeve e i teknologjisë. 5. Integrimi i kërkimit me kërkimin rajonal e atë europian (SEE-ERA, FP7, NATO SfP).
Gjëndja në fushën e gjeoinformacionit 1. Në fushën e gjeoshkencave është realizuar një vëllim i madh punimesh, si të karakterit hartografik e krahinor për sqarimin e ndërtimit gjeologjik në tërësi, ashtu edhe të karakterit të kërkim-zbulimit për sqarimin e mineralmbajtjes në rajonet perspektive. Eshtë grumbulluar një informacion i madh, i shpërndarë nëpër raporte, harta e dokumente të ndryshme. 2. Studimet e ardhshme do të shoqërohen doemos me vëllime të reja të dhënash. Vetëm nga rrjeti GNSS, çdo ditë gjenerohen rreth 10 MB informacion nga 6 stacione, ndërsa sistemi sizmografik satelitor VSAT transmeton në mënyrë të vazhdueshme e në kohë reale rreth 50 kb/sek information, nga 7 stacione periferikë në qendrën e përpunimit të të dhënave në Institut. Rrjeti i ri akselerografik (NATO SfP)...
Gjëndja në fushën e gjeoinformacionit 3. Pjesa dërmuese e gjeoinformacionit ndodhet nëpër arkiva në trajtë raportesh, tabelash, skicash e hartash, dhe shfrytëzimi i tij bëhet vetëm me metodat tradicionale. Mjetet e komunikimit janë manuale; mungon një rrjedhë e vazhdueshme dhe e përditësuar për mbledhjen, vlerësimin, administrimin, dhe shërbimin e gjeoinformacionit. Përdoruesit e kanë të pamundur që të sigurojnë në kohë reale informacion të freskët dhe të besueshëm për problemet për të cilat interesohen. 4. Ky informacion, i "vjetri" dhe i "riu", duhet organizuar në mënyrë të përshtatshme, në mënyrë që cilësia dhe integriteti i tij të jenë në një shkallë sa më të lartë. Eshtë domosdoshmëri zhvillimi dhe përdorimi i standarteve bashkëkohore, e i teknologjive të reja informatike për organizimin, ruajtjen, administrimin dhe shërbimin e gjeoinformacionit.
Krijimi i infrastrukturës së të dhënave hapsinore 1. Problemet mund të kapërcehen dhe zgjidhen në mënyrë efikase vetëm duke krijuar Infrastrukturën Kombëtare të të Dhënave Hapsinore (NSDI), e cila konsiston në një sistem informatik të integruar të bazave elektronike të të dhënave hapsinore, të mbështetur në sistemet GIS, në teknologjitë bashkëkohore të telekomunikimit dhe në shërbimet e Internetit. 2. Ndërtimi i bazave elektronike të të dhënave hapsinore, në pajtueshmëri me njëra tjetrën dhe me standartet europiane në këtë fushë (GEIXS, INSPIRE), si dhe përvetësimi i metodave e programeve aplikativë të nivelit bashkëkohor, do të mundësojë modelimin e integruar të të dhënave hapsinore dhe interpretime më të thelluara të dukurive e të proceseve.
Krijimi i infrastrukturës së të dhënave hapsinore 3. Krijimi i NSDI-së do t'i kontribuonte përhapjes së rezultateve të kërkimit shkencor në fushën e gjeoshkencave, duke furnizuar me informacion të shpejtë e të saktë organizmat shtetërore, institucionet publike si dhe kompanitë e ndryshme publike e private. Ajo do të lehtësonte shkëmbimin e gjeoinformacionit dhe do të kontribuonte në forcimin e lidhjeve të kërkimit e të biznesit me partnerët e huaj, duke krijuar parakushtet e nevojshme që ne të integrohemi në rrjetet europiane të kërkimit.
Objektivat në fushën e gjeoinformacionit
Objektivat në fushën e gjeoinformacionit 3. Krijimi i një rrjedhe të vazhduar të gjeoinformacionit dhe shërbimi i tij duke përdorur teknologjitë e reja informatike dhe shërbimet e Internetit; ndërtimi i një gjeo-porte (geoportal) që përmban informacione të përgjithshme (metadata) mbi informacionin që disponohet, strukturën, formatin e tij, etj. 4. Përdorimi i metodave matematike për hetimin dhe identifikimin e marrëdhënieve dhe të bashkëlidhjeve midis faktorëve e parametrave të ndryshëm, si dhe të prirjeve të ndryshimit të tyre; modelimin matematik të dukurive e të proceseve duke integruar të dhëna nga burime të ndryshme (vrojtime fushore, analiza laboratorike, regjistrime instrumentale, fotografi ajrore, imazhe satelitorë, DTM, etj.).
Objektivat në fushën e gjeoinformacionit 5. Përdorimi i metodologjive probabilitare dhe i modeleve stokastike në vlerësimin e rrezikut e të riskut sizmik, në nivel kombëtar e rajonal (hartat probabilitare të rrezikut sizmik sipas kërkesave të EC8), në nivel lokal (mikrozonimet) dhe për sheshe të veçantë. 6. Përdorimi i GIS-it, DTM-ve, dhe metodave të hartografisë numerike për përgatitjen dhe botimin e hartave gjeotematike të shkallëve të ndryshme, dhe paraqitjet grafike 2D/3D do të mundësojnë studime më të thelluara dhe do të lehtësojnë interpretimin e dukurive e të proceseve komplekse. 7. Përdorimi i fotografive ajrore dhe imazheve satelitore (RS) në deshifrimet gjeologjike, studimet gjeo-mjedisore, detektimin e ndryshimeve, etj.
Objektivat në fushën e gjeoinformacionit 8. Zgjerimi i rrjetit të stacioneve të përhershëm GNSS, dhe organizimi i matjeve GNSS në nyje e sektorë problematikë, do të krijonte parakushtet për studime e interpretime më të thelluara gjeodinamike. Kjo teknologji po gjen përhapje gjithnjë e më të gjërë në fusha të ndryshme (monitorimi i digave e i sistemeve të rëndësisë së veçantë, etj.). Investimet europiane këtu janë shumë të mëdha (projekti GALILEO, sistemi EUREF, etj.). 9. Zhvillimi i sistemeve digitalë (DAS) për mbledhjen, transmetimin dhe përpunimin në kohë reale të të dhënave të përftuara nga sisteme të ndryshëm monitorues (rrjetet sizmografikë e akselerografike, rrjeti GNSS, etj.). 10. Sistemi GEOSS dhe nismat përkatëse europiane.
Plani i implementimit Faza e parë (2008-2009): 1. Krijimi i infrastrukturës informatike bazë (pajisja me PC dhe disa aksesorë, rikonstruksioni dhe zgjerimi i LAN-it, ndërtimi i qendrës së re të monitorimit sizmik (Fig. 1)). Në sajë të punës së kryer gjatë vitit 2008 dhe periudhës Janar- Qershor 2009, sot kemi një mjedis normal pune. Nevojitet përmirësimi dhe zgjerimi i mëtejshëm i infrastrukturës informatike (kabllim i ri i LAN-it, përditësimi i nyjeve kryesore të LAN-it (switch, router, firewall), mbrojtja e tij, instalimi i një Data Server, i një Web Server-i, etj. 2. Krijimi i faqes zyrtare të Institutit të Gjeoshkencave (www.geo.edu.al) dhe i sistemit të adresave zyrtare e-mail për çdo punonjës. Kërkohet përmirësimi dhe zgjerimi i saj (faqe dinamike, me informacion të përditësuar, etj.).
Rrjeti informatik dhe qendra e monitorimit
Plani i implementimit Faza e dytë (2010-2011): 1. Krijimi i një rrjeti InterLAN (Fig. 2) për lidhjen e stacioneve sizmikë, jashtë rrjetit VSAT, me qendrën e përpunimit në Institut (GBV-316, rrjeti i ri akselerometrik i financuar nga programi SfP i NATO-s, rrjeti GNSS). 2. Krijimi i një njësie GIS, për përgatitjen dhe publikimin e hartave gjeotematike (Fig. 3). Integrimi në mjedis GIS-i i të dhënave dhe rezultateve të disa projekteve. Faza e tretë (2012- ): 1. Krijimi i SDI-së. Ristrukturimi dhe integrimi i burimeve të ndryshme të gjeoinformacionit në baza elektronike të dhënash në pajtueshmëri me sistemin GEIXS dhe direktivën INSPIRE të BE-së. Shërbimi on line i gjeoinformacionit.
Rrjeti InterLAN
Plani i implementimit Software Pajisjet dhe programet për përgatitjen dhe botimin e hartave gjeotematike Data Base Management System (DBMS), Oracle + Oracle Spatial, Licensë për të paktën 5 përdorues, Vlera: 15000 EU. Geographical Information System (GIS), ArcGIS Desktop (ArcInfo) and ArcGIS Server, Licensë për të paktën 5 përdorues, Vlera 25000 EU. Image processing software, ERDAS Imagine + LPS, Licensë për të paktën 5 përdorues, Vlera 20000 EU. Cartographic CAD package with built in vectorizing software (AutoCAD Map or Bentley Microstation), 5000 EU. Hardware Unix Workstation, 1 pcs, 15000 EU Color Scanner DIN A0, 1 pcs, 10000 EU Output Devices Laser Color Printer (DIN A3), 1 pcs, 4000 EU Color Printer (DIN A0), 1pcs, 10000 EU Photo-type setter (produce plate-ready films for color printing), 1pcs, 10000EU Figura 3. Kërkesat për teknologji e pajisje për ngritjen e njësisë së GIS-it
Integrimi i kërkimit me mësimdhënien 1. Katër punonjës të departamentit janë të përfshirë në procesin e mësimdhënies për probleme të teknologjisë së informacionit dhe sistemeve GIS, në Fakultetin e Inxhinierisë Matematike e të Inxhinierisë Fizike dhe në Fakultetin e Gjeologji- Minierave. Interes për bashkëpunim ka patur edhe nga Fakulteti i Teknologjisë së Informacionit dhe besojmë se ky bashkëpunim do të konkretizohet gjatë vitit të ri akademik 2009-2010. 2. Eshtë hartuar programi për një diplomë Master i Nivelit të Dytë në fushën e Teknologjive të Gjeoinformacionit, por tani për tani Instituteve nuk ju njihet e drejta për të drejtuar diploma të këtij niveli. Besojmë se në të ardhmen kjo çështje do të zgjidhet. 3. Në kuadrin e programit Cilësi dhe barazi në arsim që financohet nga Banka Botërore, në fillim të vitit 2009 aplikuam për një projekt me vlerë 80000 Euro, për kompletimin e një laboratori informatike dhe zgjerimin e modernizimin e mëtejshëm të infrastrukturës informatike të IGJEO-s. Këto ditë u njoftuam se projekti ka fituar dhe do të financohet brenda këtij viti. 4. Kërkohet plotësimi i departamentit me personel akademik në fushën e teknologjive të gjeoinformacionit (informatikë, inxhinieri informatike), në përputhje me VKM Nr. 331 (dt. 25/3/2009) dhe statutin e UPT-së.
Projektet dhe bashkëpunimi rajonal 1. Gjatë vitit 2008, u realizua shkëmbimi në kohë reale i të dhënave të përftuara nga rrjeti sizmografik me transmetim satelitor (VSAT) me INGV-në (Romë) dhe Universitetin e Selanikut (Fig. 4). Teknologjia e transmetimit: paketa e programeve InterNaqs (Nanometrics) dhe shërbimet e Internetit. Tashmë janë vendosur lidhje të ngushta partneriteti, me interes reciprok, me këto dy institucione prestigjioze. Ne marrim 4 stacione (STS-2) nga INGV-ja dhe 5 stacione nga Selaniku, dhe u japim atyre 5 nga stacionet tona VSAT. Jemi në kontakt me shërbimin sizmologjik të Athinës për të realizuar edhe me ata shkëmbimin në kohë reale të të dhënave sizmologjike. 2. Planifikojmë të realizojmë shkëmbimin në kohë reale të të dhënave sizmologjike me shërbimet sizmologjike të Kosovës, Malit të Zi, Maqedonisë, Serbisë, etj. Kjo kërkon futjen e sistemit Linux dhe të paketës së programeve SeisComP (Potsdam). Kemi hyrë në kontakt me qendrën që ka zhvilluar programin, dhe Drejtori ka nënshkruar një kontratë për të na ofruar programin falas. 3. Implementimi i procedurave automatike të lokalizimit të ngjarjeve sizmike, dhe sistemit përkatës të alarmit. Implementimi i paketës CoreEarthworm dhe i paketës së programeve ORACLE për administrimin e bazës së të dhënave të të dhënave parametrike dhe të formave valore.
Shkëmbimi në kohë reale me INGV (Romë) dhe AUTH (Selanik)
Projektet dhe bashkëpunimi rajonal 4. Ndërtimi i një sistemi të integruar për përpunimin dhe ruajtjen e të dhënave sizmologjike të përftuara nga rrjetet tona (VSAT, GBV-316), dhe rrjetet e vendeve fqinjë (InterNaqs dhe Seedlink), përbën një detyrë shumë të rëndësishme, që do të ndikojë ndjeshëm në rritjen e cilësisë së këtij shërbimi dhe integrimin e tij në rrjetet sizmologjike të rajonit e ato europiane (ORFEUS, etj.). Ne planifikojmë të implementojmë paketën e programeve HYDRA-Earthworm të zhvilluar nga USGS (Fig. 5). 5. Dep. Tek. Gjeoinformacionit dhe Dep. Sizmologjisë janë angazhuar në projektin Harmonization of Seismic Hazard Maps of Western Balkan Countries, të financuar nga programi SfP i NATO-s, dhe që përfundon në fund të vitit 2010. Pjesëmarrja jonë ka qenë mjaft aktive, jo vetëm me kumtesa që pasqyrojnë pikëpamjet dhe përvojën tonë në këtë fushë (http://www.wbseismicmaps.org), por me kërkesë të partnerëve të tjerë në projekt dhe pas nënshkrimit të marrëveshjes përkatëse, ne ofruam programin llogaritës OHAZ, i cili është rezultat i një pune të përbashkët disavjeçare me zyrën e Sizmologjisë të ARSO-s (Slloveni). Po punojmë për zhvillimin e mëtejshëm të tij, dhe tashmë OHAZ është përzgjedhur që të përdoret për realizimin e këtij projekti të rëndësishëm me një financim prej 640 mijë EU, ku Instituti ynë përfiton 96 mijë EU.
Permanent GNSS Reference Stations of Albania Continuous GPS network is presently composed of six stations: Tirana, Shkodra, Peshkopia, Saranda, Berati and Korça (Maliq). They are installed in our seismological stations, or near them. Shkodra reference station - Z-Xtreme TM Ashtech receiver, Choke ring antenna - PCMCIA card (two months data acquisition). - No remote control. Tirana, Saranda, Peshkopia, Berati stations - μz-cgrs TM Ashtech receivers, Choke ring antenna. - PCMCIA card (128 MB). - Remote control via RS232 (dial-up). -Maliqi (Korça) station - TopCon receiver; Remote control via Internet and RS232(dial-up). PCMCIA card (128 MB). IGEO
Permanent GNSS Reference Stations IGEO
Faleminderit!