EEEEEft. Niuspepa bilong ol Papua Niugini stret LUKIM INSAIT

Similar documents
Neville Bartle i raitim dispela stadi long Nehemia

Prais bilong salim K 3.30 (incl. VAT)

Septemba - Disemba N o. 184 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church. Gutpela Pasin. Rot bilong kamapim.

Jisas Krais. Blut bilong sipsip, Hauslotu Sel, Wok Pris. Sabat Kaikai. slotu Sel, Wok Pris. September - December No. 190

RE: TOK HEVI I KAM LONG OL KOMUNITI INSAIT LONG SADP PROJEK I GO LONG INSPECTION PANEL O KOMITI BILONG GLASIM

May - August No. 183 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church CHAMPIONS WITH CHRIST

Indigenous knowledge and the value of plants. Husat papa bilong save long ol plants? Appendix Two. Laspela hap long buk Tu

Sister Claudia Apalenda Sister Theresia Boyek

MELANESIAN JOURNAL OF THEOLOGY

Liklik Baibel Dikseneri

Madang solwara bisnis. senta bai go het: Kulit

ISTA. Wantok. Somare tok tenkyu. Lukim spesel saplimen bilong Gren Sif Sir Michael long ol pes insait. K1 tasol. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Ol dia brata na susa bilong

NG rausim ios wokman

O Neill makim. nupela minista

Insait: 2012 Krismas Saplimen. Wantok Riviu bilong dispela yia...

Pes 16 na 17. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Lapun tasol strong yet...

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Pilai bai kamap long taim

Femili dai wantaim long balus birua

Hevi bilong Telikom na PNG Power givim hevi long ol Hailans kastoma

Meri Krismas. Hepi Niu Yia Olgeta! Amamasim dispela bikpela de bilong yumi, stap wanbel na lukautim yu yet!!

Paraka, O Neill aut long nupela COI. Independens saplimen insait Pes 6,7,8 na 23. Ol poto 14 na 15 SOIM RISPEK. K1 tasol.

PNG hat long sekim rekot ilong Fainens Dipatmen

PNG i ran olsem Afrika

Spes i sot. Ailan sindaun long bikpela wari - Pes 2. Tisa lonsim intanet benking websait - Pes 4

Ista... INSAIT. King Jisas Krais... P4,5. P8,9 Lukim ol stori bilong Ista insait.. Tingim dai bilong. Lukim Ista Spesel insait. long pes...

Wokman pilim pen long takis

National weekly in Melanesian Pidgin.

Chan wari long birua bilong ol risos projek

Gavman skelim K20m bilong Nesenel I.D. kad sistem

Tupela memba i kros. 41 yias Independens raun wantaim stail - P14-15

Gutbai Oseah Philemon(OP)

Sios helt sevis bungim hevi

Strongim skul, strongim pipel - PM

Glasim Judisal Kondak Bil

OL ELEMENTERI SKUL PIKININI:

Namba 1949 Desemba 29, Janueri 4, pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Mande neks wik- O Neill o Somare?

Planti senis i daunim rait bilong ol yangpela sumatin. Sensasip. Awenes long. woksop... Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Namba waa long. kornonwelt

Olgeta plen long kantri mas lukluk moa long populesin - Dokta Mola

Polis Pawa! P10. Bai kostim K15.6 bilian. opim bek Panguna main... Digicel Yumi FM PNG Musik Awod kam bek...

Vot pepa bai kam long mun Mas. Insait: Isten Hailans redi long 2017 Ileksen - P2. Kina bai lukautim mani bilong Nasfund - P3

Dinau baset bai go antap tru

Ol gavman bisnis i winim K20 bilien

Namba Tri Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Gavman bai rausim 2010 Envaironmen Loa senis

pas! Paul Zuvani i raitim

antri bai sot long mani

Asbisop John Ribat kamap Kardinel

PNG i no gat helt standet

OPOSISEN I GAT NAMBA:

Dion em i Deputi Praim Minista

Gavman bai bihainim stret 2016 Nesenel Baset

Juffa laikim eksen long SABL ripot

Bikpela hat wok. tru long boda... INSAIT P15. Fri Wes Papua. NCDC kisim nupela trak bilong karim pipia... bringim pret long ol pipel..

Blong Wanem Na PAPUA NIUGINI MAS GAT GUTPELA STETISTIKS?

Makim odit komiti long sekim ripot bilong distrik mani - Temu

LA1KIM SUSU** BILONG MAMA TASOL

Guria toktok. - Rasia Saina Stori Tumbuna Baibel Piksa

SunRice Group Speak Up Policy

... wantok Nk..p.p bk..,g ml P..5..., N, NUPELA POP I DAI - kadinal.

2015 baset salens. Stanley Nondol i raitim

oken mamas ani yet Lukim ol Wol nius poto... Pes LAIPSTAIL- Nupela drama pilai kempein bai helpim MDG... Pes I go moa long pes 3

Papagraun bai gat sea long Ok Tedi na BCL

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Branch Offices: Wewak Phone: InP.N.G. Ms. Penny Donald Phone: WANTOK - Sarere, 20 Me 1978 Pes 2

Gavman putim ai long ol Supa Fan

Compiled By: Anchor Baptist Church P.O. Box 34 Kandrian, WNBP Papua New Guinea. Digicel:

Givim bek mani bilong Ilektoral Komisin

op risain Polis i no Jas long wokim disisen -Pes 3 Bai stap long vatiken monastri na pre I go moa long pes 2... Jada 013

Ripot Namba PG

Narapela kain Pop INSAIT P15. Pablik sevis i slek... Selebretim yia bilong Snek long Basamuk... Moa stori long nupela Pop long pes 4 na 5...

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Ricegrowers Anti-Bribery and Corruption Policy. Ricegrowers Ltd Anti-Bribery na Corruption Polisi. Issue Date: May 2013

ol nupela provins go pas

Ol sios i egensim lo bilong kilim ol kalabus

avman makim 20, 000 long gol medol

Kisim pepa long stop drag long komyuniti - p7. NHC wokman kisim 4-pela de profesenel in haus trening - p2

O Neill promotim invesmen

PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba 4 Kwata 2010

Guria kilim tupela long ARoB

BILO AGO. WantOk. Askim. Aliwan ka ikaj. men, baj

Namba tri UN bos i raun long PNG

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

I Sir Maori Kiki i tok J PNG bosim arni AUSAITMAN BAI LUSIM TIKET. mba 112 Trinde, 19 Mask 1975, Prais 10 HET OFIS BILONG GAVMAN

40 YIA NA I GO REFOMESEN ANIVESARI. Nius na toktok bilong 500 yia selebresen Lukim long pes 60 MAS NAMBA 30 ELCPNG SINOT LONG HELDSBACH Pes...

Madang taun bagarap - pes 7

Intanesenel Benk bilong Rikonstraksen na Divelopmen Intanesenel Divelopmen Asosieisen OL BEKIM MENESMEN I WOKIM WANTAIM OL TINGTING BILONG TOK ORAIT

MARASIN. TUMBUNA SW/TIM BEL. Namba 73 Trinde, 1 Ogas 1973 prais 1O. Dokta Taureka

BCL i stopim sampela wok program

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Palamen i senisim 10-pela seksen bilong konstitusen

...Metal prais pundaun

edim plen bilong tuna isnis na klaimet senis

Wokabaut bilong Prins Charles bai kostim K10 milian

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Transcription:

Wantok EEEEEft Niuspepa bilong ol Papua Niugini stret Námba 156 Sarere, S Februeri, 1977 Prais lot. Dispela stori I kam long mfomesen ofisa, Tekura Agelavu, em I bin poro manim Praim Minista long lukiuk raun insait long Indonesia. Em i rait i go olsem: Taim smokbalus bilong mipela i kam daun long bikpela pies balus bilong Jakarta long Indonesia, ml piim samting i no stret. Orait, nau yu lukim pes 3 na stori i go moa. LUKIM INSAIT Watpo Go Long Skul. 3 Somare Long Indonesia 3 Dokta Kisim Prais... 4 Lo Pasim Plisman... 5 Provinsal Gavman... 6 Morobe Grup Win... 7 Saten Hailans 12 WaraRanimPam... 13 Fantom 14 Published by Wantok Publications, P.O. Box 1982, Boroko. Phone: 25.2214. Printed by Wirui Press, Wewak. Registered at the General Post Office, Port Moresby, for transmission by post as a Qualified Publication.

OL LOMAN MAS SKUL 12 MUN LONG LO BILONG OL TUMBUNA Mista Buaki Singeri, memba bilong Kabwum, i bin mosen long palamen long wanpela aidia biong pasim ol ldman i winim setifiket bai ol i mas i skul 12 mun olgeta long ol pasin bilong lo biong ol turn buna. Dispela pasin i stap nabaut long olgeta pies bi long PNG na i niobeta; long tingting biong Mista Singeri, sapos ol dispela yangpela manmeri i bin kisim setifiket long lo long Yunivesiti, i go sindaun long pies na long bus na paiiiimautim ol tingting biong ol lapun na ol pipel biong bipo. Mista Ebia Olewale, em Minista biong Jastis, em tu i bihainim dispela ting ting biong Mista Singeri, na gavman tu i laikim. I tru, bllws ol lornan i mas skul wan yia moa long pa sin biong ol lo biong ples yumi mas wet biong kisim moa lokal lornan. Man bilong brukim bikbus tru Long Melbourne long 29 Oktoba wanpela bikpela man biong Papua Niugini biong bipo i dai pinis. Em i Mista J. K. McCarthy. Mista McCarthy i bin wok moa olsem 40 yia long Papua Niugini na arapela hap biong Pasifik. Em i kamap long PNG long 1927 na i bin opim planti nupela hap bi long Hailans na Sepik na pianti arapela ples long bikbus tru. Wanpela tairn ol busman wantaim banara i bin banis im patrol bilóng em, na ol i sutirn em. Em i bin raitim tu pela buk na i stori long ol dispela taim bipo long woa. Bihain gen em i kam bek na i stap kiap long Hailans. Mista McCarthy em i man i save moa long penim ol kain piksa. Hia mipela i soim wanpela em i bindroim bi long WANTOK niuspepa. Em i bin mekim long las taim ol i gat ileksen biong soim olsem wanem ol man i ran i laik kisim sia insait long haus asembli. Bihain long wan mun samting, dispela resis i kirap gen na olsem dispela piksa i kisim mak gen. Papua Niugini i tok sore long Misis McCarthy na mipe la i tok amamas long Mista McCarthy. Planti rot Papua Niugini i bihainim nau, em i brukim bus biong statim. Tenkyu long em. * Poto long lephan i soim Kiap Makati; taim em i patrol long bus wantaim wanpela plisboi bilong bipo tru. * Daunbilo hia i wanpela piksa Ma kati i bin droim. Em i save pinis long pasin bilong olgeta,ileksen. WANTOK Sarere, 5 Februeri, 1977 Pes.2

EM HIA TOKAUT BILONG Wantok Nusppa bilon ol Papua Niugin strot BILONG WANEM GO LONG SKUL? : NUP1a skulyia i bigin pinis. I gat planti nupela surnatin i stat nau long go.iong skul. Planti i kern bek pinis long skid. Na planti tu nan I pinis long skiti. :Atingyu save, tude sapos I get 3pela boi o men I bin wimm praimen o komyumti skid, wanpela ta sol biong dispela 3pela map long go long haiskul. Na arapela tupela bai mekirn wanem samting? Dispela em i bikpela wan biong olgeta papamama. Na planti man tumas I save tok: em i asua biong edukesen dipatmen. Na ol i kros long edu kesen dipatmen. Tasol dispela i no tru. Em i asua bilong komyu niti. Em i him, olgeta papamama na olgeta bikpela manmeri bilong pies i mas insait na wok na ting ting long stretim dispela wan. Taim skul i kirap namba wan taim, komyuniti yet. em olgeta pipe! long pies I bin bung wantairn na wokirn haus skul us helpim tisa na salim ol manki I kam long skul ná bairn skid fi bilong ol. 01 i mekim gut tru. 01 1 bung wok wantaim. Orait. Tasol ol I no ken ting, orait wok bilong ol I plus nau. Haus skul I sanap pinis.nogat. Nau ol i mae bihainim dispeia wok biong oi tisa na lukim sapos ol samting i ran gut o nogat. Na sapos nogat, ol mas traim helpim tisa. Wanpela bikpela as bilong trabel em hia: komyu niti, em ol bikpeia manmeri long pies, ol i thas gat stretpela aidia na tingting biong wok tru biong ol skui; 01 pipei yet i mas wan tingting long dispeia samting: bilong wanem mipela I salim ol manki I go long skul? Yu ting wanem? Yu ting as biong olgeta wok long skul em I biong givim gutpela save long wan wan sumatin, bai em I ken painim gutpela wok na bikpela mani? Maski long komyuniti. Olgeta man i mas tingling long em yet na long poket biong em. Sapos yu ting olsem, orait, yu ting krankl. Wafltaim Somare long Indonesia Praim Minista, Rait Honerabel Michael Somare, na men biong em Veronika na ol bikman bi long Papua Niugini i: bin kisim bikpela ona tru taim ol i lusim balus i go ausait. 01 i wokabaut long long pela retpela kapet o tepik, longpeia biong em map 150 mita. Em pasin biong welkarnim bikpela hetman biong wanpela kantri. Na bikpela ben biong ol soldia biong Indonesia i pilaim nesenel song biong Papua Niugini, em ARISE ALL YOU SONS. Bihain 19 bikpela gan biong woa i pairap wan wan long salutim Michael Somare. Orait nau ol bikpela ka bi long gavman bilong Indo nesia i kisim Michael Somare na lain biong em na bringim ol i go longhotel biong ol. OL RIPOTA I GAl ASUA mipela i bin painimaut as biong dispela pasin biong oi Indonesia. Em hia: ol i gat lo, olgeta niusman i mas putim naispela klos em trausis na saket i wan kain na wanmak, em ol i kolirn slut. Tasol mipela I no gat sampela. Mipela niusman na ripota i bin ka map olsem mipela i save aun long PNG, long long pela trausis tasol na nais pela slot i no gat nektai. Na saket, maski. Olaboi, Mista Robin Kumaina bilong dipatmen biong Praim Minista i hatwok long helpim mipela. Em i painim painim na em i pa.inim sampela siut bi long mipela wan wan. Ta sol sampela siut I bikpela tumas, na. sampeia i smol pela tumas. Tasol maski, mipela ripota I pasim na ting. Na ating sampeia pi pel I bin lap long lukim mipela. Na mipeia niusman na TINGTING BILONG npota, mipela i wet i wet 1 SOMARE stap. Na i no gat wanpela man o wanpela ka i kisim Mista Somare i bin tok, mipela i go. Mipeia i pilim em i bin go long Indonesia wanpis tru. biong painimaut na lukim na piim: ol Indonesia i Long biknait tru tasol wanem kain pipel, na tu em i lailc.lukim long ai bi long em yet: oil save mek ml wanem kain samting. Olsem na ol Indonesia i wok long soim em olkain samting, bai em i ken plum ol i save tumas long planti samting, na ol i bikpela kantri, na ol i save mekim planti kain samting. OL PROMIS BILONG INDONESIA Gavman biong Indone sia i promisim Papua Niu gini, em i laik pren wan taim mipela. Em i tok, Pa pua Niugini i no ken pret na ting ol Indonesia i laik kam kisim dispela hap bi long bikpeia allan Niugini.. Nogat. Na tu gavman bi long oi I tok,em i iaik bai yumi mekim moa wok bis nis namel long yumitupela. Lukim pes 10. Poto i soim Mista Tony Siaguru biong Dipatmen bilong Foren Afeas na Tret, Praim Minista Mi chael Somare, na Presiden Suharto biong Indonesia. Kebinet biong Praim Minista I bin mosen long wanpela 5 yia plen biong edukesen long yia I go pinis. Na as tok tru biong dispela plen em hia: Yumi mas skulim ol sumatin long kamap gutpeia memba biong komyuniti biong em. Orait. Sumatin em map kamap gutpela komuniti memba sapos em i winim planti mani, na em i no wan liklik long helpim ol arapela man long pies? Nogat. Kamap gutpela komyumti memba em i mm em I mas kisim dispela kain save i ken mekim go het grup 0 lain o pies o komyuniti biong em. Edukesen dipatmen I laikim tumas, na provinsal gavman tu i laikim tumas bai oi iida na tisa, na kaunsila, na hetman biong olkain gavman dipat men, na ol bisnisman I insait wantaim em..na ting. ting tru long pasn bilong ranim oi skul na program biong em. Tasol pastaim tru..ol dispela lida I mas tingling stret long dispela samting: watpo olsuma tin I go long skul. Sapos ol I longlong nabaut long dispela samting, bai olgeta arapela tingling I popaia. WANTOK Sarere, 5 Februen, 1977 Pes 3

PIPEL I ASKIM GAVMAN MAN PAS I Dia Edita Hia ml gat wanpela bikpela wari long ol bikman biong Haus ov Asembli. Mi ting yupela i no mek im pasin biong ranim nu pela kantri. Yupela i no save askim ol pipe! pastaim long wanem lo na aidia i gutpela long ol. Orait yu pela i ken mekim ol i kamap lo. Na tu yupela yet I ken save olsem, i no long laik biong yu wan wan yet i kisim insait long Ham ov Asembli. Nogat. 01 pipel yet i votim yu biong yu sanap olsem maus biong ol. Na tu mipela ol pipe! i save olsem gavman em I pi pe!. Wanem samting pipe! i ritim, em gavman i save helpim. Wanpela bikpela samting em kantri biong mipela i demokretik kan tn Ȯlsem olgeta pipel i ken yusim fri wil biong ol long tok: yes o no long samting i gutpela o i nogut. Yes ol bikman, watpo ml toktok long dispela sam ting? Mi harim wanpela samting i no stret trlu ya. Bikman biong edukesen i tok: Rilijin i mas pinis long ol haiskul. Sori tru, wantok, yu tingting long taim yu stat im skul biong yu. Yu bin lainim tok biong God Pa pa liklik tu o nogat olgeta? Mi no ting wanpela man o men biong dispela kan tn i no bin skul liklik long skul biong God. Bikos mipela I kristen kantri, olsem na luk biong ml long dispela tok i olsem: Dispela em i no edukesen sistem biong kantri bilong yuminogat. Dispela sistem i kam long ovasis kantri. Sapos mipela I tok maski long God, ml no ting bai wan pela samting i ken ran stret. nogat tru, bijcos nil un wanpela samting tasoli ken stiaim we biong laip bilong man long olgeta hap long graun. Nau yet yumi ken apim ai na yau, lukim na hanim wanem ol trabel i kamap nabaut long olgeta hap bi long kantn long bnukim stua na stilim o bagarapim olsamting nabaut. As biong dispela trabel ml lçen tok, em ol i no kis im gutpela nilijinedukesen. Insait long nilijin mipela ol kristen i save olsem: Samting i kamap long hatwok biong narapela man em i samting bilong em. Na sapos i biong yu, em i biong yu stnet. Tasol dispela ol boi i ras kal nabaut 01 I no gat save, ol i go fowed tasol. Yes, bikman biong edu kesen, sapos yu ting ruin i westim taim bilong ol na napela sabjek biong skul, em i orait, yu ken tnaim rausim nilijin na lukim, bai wanem kain man na meri kamap long kantni biong yumi, gutpela o nogut? Em tasol liklik long ml. KAM LONG OL PIPEL wari bi Larry Sumpuk, Timbunke/E.S.P. SKUL LONG OL TISA Dia Edita Mi laik mek im liklik toktok long ol tisa biong yuml husat I save kisim ol gret 6 skul pikinim long go lukluk naun long ol taun. Em ol i kolim "ekskesen". Em i wanpela gutpela aidia o tingting. Long wanem, ol i ken wokim o bihainim saffipela we bi long wok bisnis long taim ol i lusim skul long gret 6. Tasol ml ting o!sem em i no gutpela taim tumas, sa pos yu wokim kain pasin olsem long las yia biong ol pikinini long sku!. Long wanem mipela i no laik ol pikinini I gat tupela ting ting. Bai ol i stap long taun o go bek long pies bihain long gret 6. Mi ting ol pa pamama i laik ol i mas $0 bek long p!es na helpim 01. Long wanem, planti bilong ol gret 6 skill manki i no save go long haiskul. Planti taim mlpeia I save hanim olsem, ol pipe! hu sat I mekim tnabel!ong taun, em o! lain i no map go skul moa. 01 i save mekim kain pasin olsem stil, pait na spakpasia. Em rong biong husat, ol piki nini o ol tisa biong yuml? Mi ting olsem ating em rong biong ol tisa. Bikos ol tisa biong yumi I lukluk long wan salt tasol, em gutpela sait, na ol I no luk luk long salt nogut em bai bagarapim tingtiiig bioiij 0! manki. WANTOK Sarere, 5 Februeni, 1977 Pes 4 Sapos ol pikinini I go naun long taun, na lukim planti gutpe!a samting long taun, onait sapos em i no inap go long haiskul, em I laik go stap wantalm wantok long taun, long wanem, I gat planti gutpela samting. Taim em i stap no gat wok, tasol em I laikim ol samting, onait, em I kis Im nau tnabel. Tingting biong mu go olsem, ating I gut moa sa pos ol tisa biong mipe!a I ken mekim lukluk naun long taun long wanpela holide long talm 01 pikini ni I stap long gret 5, na i no long gret 6. Em bal ol pikinini i gat wan moa yia long wok hat long skul na winim gret 6 na go long haiskul. Na bihain, mekim olkain wok em ol I lukim long taun na ol I gat laik long en. Wok olsem, HR o aml, didiman, NBC, na planti moa, em biong ol pikinini i go long haiskul. Ating i gutpela long ol tisa biong mipela I mas tlngting tu salt na i no wansait, long dispela we bai mipela bilip olsem, yes ol tisa i givim gutpela save tru na i no long nit tasol. Em tasol liklik tingting biong ml, na ml no knos. Sapos yu husat susa o bra ta i belhevl o bel kros stnetim long Wantok. Saul A. Kauminja, Ambunti/E.S.P. MASKI TAMBUIM SI NGSI NC Dia Edita Mi lailc bekim pas biong bnata ya S. Posey Sabastian bilong Gasmata long hap biong Wes Nu Briten Provins. Yes brata, yu bin raitim pas na tok, Gavman I mas pasim olgeta liklik sosol nait i kamap long ol pies kanaka insait long Papua Niugini. Long tingting biiong ml, ml ting em i no stnet, long wanem PNG em I no wan pela komyunis kantni, em i wanpela fri kantni. Ating yu yet I gat dispela kain rabis tingting. Mi biong Konobosea Vi les stnet long hap biong Papua insait long Sentnal Provins. Long pies mipela I gat kaunsia biong ml pe!a yet, tasol em I no gat dispela tingting. Oltaim em i save tok, musik em i wan pela samting biong mekim ol pipe! I amamas long wan wan ples kanaka biong ol. Pilai gita I no save baga napim gutpela sindaun bi long o! pipe! long pies, em I samting biong mekim ol I amamas na I stap. Em I wankain o!sem ol pipe! I sindaun bung na hanim ol gutpela piai singsing gita, na singsing tumbuna long nedio biong ol yet. I no Korobosea taso! I gat dispela kain amamas, ol vies olsem KilaKia, Vabukonl, Hanuabada na Baruni tu I gat dispels lo o pasin biong pilai gita long ol soso! nait. Na nil yet ml ting em i gutpe!a, na ol pi pe! I!aikim tnu. So em taso! liklik wan biong ml, sapos yu ting em I no tnu, orait, rait ta so! i go long Wantok Nius pepa na bai mi ken iukim wan biong yu. Tenkyu. M. Madline Nuana, Korobosea C.P. KAUNSIL MAS PAIT Dia Edita 0 yes, ml gat liklik wari tasol biong ask im ol kaunsil. Wan biong ml i go ol sem: Mi lailc askim ol kaunsil em o! I save sanap long ai biong ol pipe!, na o! save bekim bikmaus na mauswara long ol. Na ol yet I save tok ol sem, ol yet I bosim o! na wok tu. Em ol dispeia lain mauswana em ol kaunsi... 01 i no save tingting o i no save iukluk llklik long ol wok insait long wan wan pnovins biong ol yet. Mi yet ml ting olsem ol i save go oltaim long miting biong ol, na o! I pait hat tru long pe bilong o! meri tasoi. Long lukluk biong nil yet, ml ting pait long wok i no gat na I no gat o!geta. Bikos long!ukluk biong ml, Hoskins Sab Pnovlns i bus tru. 01 kanaka I save kam pial long olgeta Sanene na Sande, na ol I save tromoi ol emti botol na baut!ong pilai graun. Na ol bikpela diwai I kamap insait long stesin, na stesin I luk doll na I bus nabaut olgeta. Bikos 0! dispe!a kaunsi biong Hoskins Sab Provins ol I no save pait hat long ol pipel biong ol long 0! kain wok olsem. O!sem nau ol pipe! i slip nabaut na!es nabaut!ong ol wok biong ol insalt long ol provins biong ol. Olsem nau!ain kokonas biong ol I bus na ol pek pek biong p1k i pulap long ples biong ol. 01 yangpe!a man na meri ol i wok long bias na hambak nabaut na les long wok gaden. Na olgeta nail ol I tng ting taso! long sosol nail nana mekim trabel nabaut. Mi yet ml ting ol dispela kain samting olsem i save klosim na bnukim sindaun biong yumi. Na tu long kros na pait na trabe! I kam insait long ol pnovins biong yumi. Na no ken kilim I dal na nape!a man. Em o! dispela kaln wok o!sem ol lida long ol ples na ol komiti biong ol kaunsil, na tu ol kaunsil tu i mas was na!ukautim gut long wan wan pnovins biong yumi. Nogut dispela kain pasin i kam insait long pnovins bi long yumi. Em taso! o! wantok long dispela hap wan biong ml, ml salim i go long Wantok Nius bai yupela i lukim. Na sapos yu husat kaun sil yu gal knos, onail, nail tasol i go long lapun wan bk i slap wet tasol sapos yu salim wari biong yu. S. Sabislian Posey, Gasmala/W.N.B.P. SALIM OL PAS I KAM LONG: WANT OK BOX1982 BOROKO

Lo pasim ol plisman Saiden Semel Buka bilong Pus Fos i bin tokaut long sampela hevi bilong ol plisman. Wanpela as bilong trabel, em ol kain kain nupela lo i save kamap biong helpim man i brukim lo. Tasol I no save helpim tumas man I bihainim lo. Na em i no stret. Long tingting biong Konstitusen, Papua Niu gini em I fri kantrl na ol pipel I mas ken sindaun gut na isi. Tasol sapos ol naskal na sbilman na man nogut i raun nabaut, husat I mas pasim ol na sbapim ol? 01 plisman tasol. I no olsem plisman i gab kros na em i mekim. No gab. Na tu i no plisman yet I wokim olkain io. Nogat. Gavman I wokim. 01 bok man biong pipei I stap insait long palamen, em o! I wokim. Na ol plisman I gab wok tasol long bihain im. Olsem nogut ol pipel I putim hevi long plisman. Na yu yet, sapos yu spak na yu brukim lo na plis man i kisim yu, bihain yu no ken kinap nogub na tok nogub long plis. Em i mek Im wok biong em. Taim yu longlong long dning, o yu bagarapim samting bi long narapela man, plis I no ken lanim yu mekim ol sem. Watpo? Bikos, ol ara peia gubpela man i laic sin daun gut na isi, na yu bagarapim laip biong ol. 011 iaik stap fri. Em laic biong ol olsem na ol plis man I helpim ol. Taim yu no spak, yu mauswana na pairapim maus nating long plisman I blhainlm dispela lo yu yet yu bin wokim. Doktakisim prais long wok long sik Kuru long PNG Dokba Carleton Gajdu sek, wanpela dokla i bin mekim gutpela wok insaib long Papua Niugini, I bin kisim blkpela praismani inap long K50,000 sam bing. Olgeba yia ol I makim sampela manmeni i bin mekim gulpela wok tru long wol na I givim prais, em ol I kolim Nobel Prals; long ol. Em I biong benk yu long ol na biong onaim ol long gutpela wok. Na tu bai ol i eksampel long ol arapela saveman, bai ol tu I tallim bun na winim planbi save moa. Dokba Gajdusek I bin wok wanbaim Dokba Zigas long Isten Hailans Provins long yla 1952 samting. Sampela dokta long Papua Niugini i bin painim wan pe!a sic i save bagarapim ol Kukukuku pipe! i no longwe long Menyamya. Em I wanpela sic i go insail long kru bilong het bi long ol na I mekim ol i!onglong na I dal. Nem bi long dispela sik kuru. Na Dokba Gajdusek I binhan ml bk long dlspela sic na i laik glasim gut na palnim *aut dispela sik I kamap we na olsem wanem yumi inap strelim. Dokta Gajdusek em I man biong helpim tru ol yangpela pipe!. Em yet I bin kisim 14 yangpela man olsem piklnini tru biong em. Sampela I biong Esia, na nanapela biong Papua Niuglni na Indonesia na ol arapela ailan biong Pasi fic. Taim em I flal I go long bitaun Stockholm long kantni Swiden insait long Yurop, 7pela dispela pikinlni biong em i bin go wantaim na I hepi tru long ona I bin kamap long papa biong ol. Dokba ya I bk long lusim ol dispela bik pela maul long skulim 21 pikinini man biong em long ol yunivesiti na bic skul. Em I no man biong holim dlspela mani biong em yet. Nogat. Dokta Gajdusek em I man biong raun long plan II kantnl biong graun na skul long olkain sic biong ol. Em I bin wok long In donesia, Inian Jaya, India, Brasil, na Meksiko. Na em i save skrapim p!anbi tok ples moa. * Poto i soim Dokta Gaj dusek wantaim 3pela pikinini bilong em, ol i amamas tru long em i bin kisim bikpela Nobel Prais. AIR NIUGINI. TOKSAVE Air Niuginl i wok long lukautim 12 moa yangpela naispela meni i gab gubpe!a save na I laik kisim wok ol sem hosbes long ol balus. Hosbes em i men i lulcaub long ol pasindia I flai long balus. Men i laik meklm wok hosbes, em I mas winim Fom 4 na em i mas raibim wanpela pas long Tok In gus go long: Staff Manager Air Niugini P.O.Box 84 Port Moresby Long dispela pas em i mas bok save long laip biong em na save na long laic bi long em. Wanem meri I gab laic bi long kamap hostes, mobe ta em i go luklm hebman biong Air Niugini klostu long ples biong em na bok tok wanbalm em pasbalm. NAMBAWAN KAIKAI BRET NA BISKIT 059P1336 WANTOK Sanene, 5 Februeni, 1977 Pes 5

Provinsal Gavman karamapim ol skul na sumatin Bipo mipela I bin bk long olkain lo blkgavman I bin givim olgeba long han biong provinsal gavman. Tasol I gab planbi anapela sambing, bicgavman na provinsa! gavman bupela wanbaim I bosh. I olsern provinsal gavman I han bi long bikgavman. Bicgav man i wokim lo biong ol dispela samting, basol pro vinsal gavman I lukaub bai ol pipe! biong pnovlns I bi bainim. 01 dlspela bikpela lo I wankain long wanem ol I kamap long palamen. Taso! pasin biong mekim ol dispela lo I wok!ong wan wan provins I nana kain; na dispela nupela we, em i sambing biong pro vinsal. gavman biong pain imaub. Em lila sampela wok na dipatmen we provinsal gay man i bihainim basol!o bi long blkgavman na pain men, na em I han biong blkgavman baso!. WANTOK Papua New Guineans own national weekly in Melanesian Pidgin. Editorial Office: Box 1982 Boroko Papua New Guinea Phone: 25.2214 Branch Offices: Box 396 Wewak Phone: 86.2488 Box 90 Rabaul Phone: 92.1355 Box 111 Wabag. Printed by Wirui Press in Wewak. Phone: 86.2479. 1 long komyunibi na ru nal divelopmen 2 long wqk fama na wok bulmakau 3 long wok bionggnoim na palnim ol pis 4 long dipabmen biong hell 5 ol pablik wok biong helpim go heb biong provins 6 long lukaub long pasin biong wok bisnis na long ol wok biong ki rapim nupela kampam 7 long bosim ol haiskul na bekmkal skul 8 long ol wok tunis 9 long wok transpob na olgeta brak na samting biong tnanspob dipab men 10 long pasin bilong wokim gut ol baun 1 1 long bosim ol graun na dive!opmen biong graun 12 long bosim ol wok bimba 1 3 long bosim famili na ol lo bilong manib, na ol lo biong kalim mar11, na biong bifim aubim ol picinilni bi ham kob I bin kabim mar11 pinis. 14 long bosim ol kob 15 long. bosim redio sbe sin na ol anape!a we biong givim bk save, olsem muspepa 16 long bosim o! pasis na bnis biong ol sip 17 long bosim o!geba wok balm 18 long bosim ol lo bi long wok na pe 19 long bosim o! makeb na lo biong balm na salim ol sambing 20 long bosim ol gol na we! na sambing o!sem Nupe!a sku! yla I laic stab nau, na sampela heb man biong dipabmen bi long edukesen I wan na I bin givim gutpe!a hugbing biong shialm ol provinsial edukesen lida. Misba Alkan Tololo, em Sekebeni biong Edukesen, na Misba Geno Roakeina, he!pman biong em, bupela I bin lu kaub. Tupela I bk, em i bru naji ol pnovinsal gavman inap long bosim ol pnai men skul. Tasol ol I mas lukaub gut. Nogub wan wan provlns na hebman bi long edukesen dipabmen biong em nau I klrap seni sim nabaub pasin biong ol skul biong ol. Nogut wanpela provins I skul inap 6 yla na nanapela gen map 8 yia. Na long sampela provms ol I skul long wanpela sambing iia long narapela provins ol I sku! long nara pela sambing gen. Sapos I olsem bai ol sumabin I hat wok long winlm eksemi nesen biong go insait long ol haiskul. Misba Tololo I tok, nogut yuml Papua Niugini I kisim pasin biong ol provins bi long Australia, we ol I gal kain kain buk na kain kain pasin long skul biong wan wan pnovins. Na eksemine sen biong wan wan pro vins I narakain tu. Na Mista Roakeina I tok, I gut 0! provinsa! edukesen hetman I bung na I onait long wanem kain skul yu ml mas givim long o!gela pnovins. I onaib, wan wan provlns I givim bu sampe!a kain save bilong provins bi long em strel. Taso! olgela provins I mas gab sampe!a sambing em i tis I wankain long o!geta provins Overseas Advertising Representative: Kevin Engel 8DurabaPl. Caringbah 2229 Phone: 525.6263 Subscription rate: Annual: K8.00. WANTOK Sanene,5Eebrueni, 1977 Pe 6

JUTFELA EKSAMPEL BILONG SANAP LONG LEK BILONG OL YET pela kampani em o! i kol im Finschhafen Kabwum Plening na Dive!opmen A toniti Em i gab ol kaunsil insail long en, na olkain lo In, na olkain bisnis grup. Bai Morobe Provinsal Eria Alonililu na ol Loka! Gayman Kaunsi i balm sea bi long ol yet insaib long dispela kampani. bung wanlaim na I win long kisim maul bilong shatim wanpela bikpela Mista Boyamo Sail, Minista biong Praimeri Indastri, em bipo yumi kolim wok didiman, em i amamas tru long wanpela grup pipel long ilekto ret bilong em long Morobe Provins, long wanem Viles Ekonomik Divelopmen Fan biong gavman i bin givim K88,808 kina long ol. Nem biong dispela kampani, em Finschhafen Kabwum Kon staksen Kampani. Na ol i mekim bikpela wok hi long wokim rot na lukautim ol gut long hap bilong ol. Bikpe!a lain I bin pubim wanpe!a bikpe!a grup pipe! p!anli maul insail long dis long Papua Niugini I bin wok map olsem. Wok bi long ol bai kostim planti milien kina. 011 bingting long wokim! nob na bnis bilong sip na olkain makeb na!ilciik faktonl biong nedun kaicai I bin kam long ol gaden. Mista Sali I bok amamas long ol lida biong dispela gnup. Na em i bk bai. o! manmeni bilong Papua Niugini I lukim ol na wok biong ol. Em i tok, gayman bu I amamas long dis pela go het biong ol. Em dispe!a kain pasin yet, gavman I laik lukim. B0YAMOSkLI ATING YU SAVE I gab moa!ong 100 puk puk fam!ong PNG. Na Yu naileb Nesens I bin gi vim K540,00 biong helpim go heb dispela wok biong gro im pukpuk. Sapos yu!aik salim wan pelá bokis kago long We wak 1 go inap Lae, em I koshim wankain olsem sa pos yu salim dispela bokis i go long Wewak map long Yurcp. Na Yurop I!ongwe moatru. Em i gulpela eksampe! biong ol pipel I mekim w,k biong o! yet long go het na mekim ples na hap biong o! I go het. Em I dispela samling ol I kolim selp re!ayans. As biong dispela bing hihg i olsem. Hap bilong Finschhafen na Pindiu na Siassi na Tewae bipo ol balm i no map go het gut, long wanem ol I no gab gutpela rot samting bal ol inap I go I kam long o! pasis na makel. Na lila i gab planti samling I ken winim wan sung long o! pipel. Tasol ol inap go het olsem wanem? Inap planhi yia ol wan wan kaunsil I Iraim sbretim dispela wani biong o!. Taso! nogal. Gavman lu na Rural Impruvmen Program I bin Iraim. Em hu nogat. As biong bnabel, em long ol kain kain lain na grup pipe! i no inap bung wok wanhaim. Taso! Mista Boyamo Sali, Rijonal Memba biong dispela hap, i save pinis, I gal pianhi lida long dispela hap, o! i!ailc go heb. Isi isi ol I traim traim wok gut wantaim. Na dispela nupe la Finschhafen Kabwum Konslraksen Kampani em I pamba wan eksampel bi long dispela bung wok wanlalm biong ol. I luk olsem bai ol i kisim helpim tu long Nü Sian. Em i namba wan laiin WANTOK Sarere, S Februeri, 1977 Pea 7

Man, ml laikim tru Heinz kaikai Heinz tasol i givim yu kaikai i nambawan na i redi hariap nai. kos liklik Tingim oltairn dispela nem Heinz 81einz 8IRAINED baby J f:i Li EINZ JUNIOR baby foods I Nau em i isi long strongim bebi 5430 WANT9K Sarere, S Februeni, 1977 Pes 8

RAT HEU1M MAN Bipo bru i gab tupela braba i sbap. Tupela i slap nau na bicbrata, em I ma nit pinis basol liklik bra ta I no yet. Em i no manit. MAGDALEN KUMBILI RAITIM STORI Tasol dispela rob I bokim dlspela man olsem. Ah yu I no ken kiim ml. Nogul bai yu I dai nau long nail, ol sem brata biong yu. Yu 1mg brala biong yu, husab I killm em. Em mama bi long yutupe!a laso! I kal kaim em. Man ya I hanim rat i bokim em olsem, na em i no killm nab. Yu i go kamaubim sampela yam na mami, na bai mllupela kisim ol i go long ples bilong ml. Klostu bai mama biong yu I kam nau. Yu mekim haniap na milupela I go hail kwik. Tupela I sbap na tupela i gat wanpela gaden. Olsem na wanpela nail bicbratai go was long p1k, long ga den biong ol. Nogub p1k i go kaicai ol yam na mami biong ol, na bikbrata I go was long sutim dispela p1k. Taim man ya i go i slap long gaden, onait, mama biong tupela brata i slap long ples. Na I gab wanpe la wel limbum tu I sanap anere long haus biong dispela lapun mama bi long bupela braba ya. Na dispela wel limbum bu I no bicpela o longpela, nogab. Em i liklik tru na I sotpela basol. Long budak nau lapun mama biong bupela braba ya I klnãp 1 goap antap long dispela wel limbum na wel lim bum yet I go longpe!a tru, na i go kamap long gaden, long ples we namba wan piinini man biong em i slap long en. Nau em I kamap olsem pic na em i kaikai yam na mami long gaden. Em i kalkai I go, i go na I kamap long dispela man, na man ya I laic sutim dispela p1k laso! em i no inap long winim dispela p1k. Nogal. P1k i strong na I winim em na p1k 1 kaiai dispela man. Pic I kaical man ya p1 nisim tru bodi biong em. Na em i lanim het baso! I slap long gaden. Dispela p1k 1 no we! pic tru. Em i mama biong bupela man ya basol I kamap o I tanlm olsen: p1k. Na em I go kal kaim ol dispela kaiai long gaden. Na tu em I kaikaim pinis namba wan pilnini man biong em. Orail, long moning lru em I go anbap long dlspela we! limbum na em i go bek long haus biong em long ples. Em i bokim lambu merl biong em, wantaim namba lu plicinini man bi long em olsem: St.ri 11/011*7 tii,nbu,,a Yupe!a I go long gaden na pàinlm dispela man, nogut p1k 1 kaikaim em. 0 rail, ol i kirap na i go long gaden na ol I go painim em. Na ol i no painim wanpe!a man I slap long gaden, tasol o! I go na ol I!uklm ples we p1k 1 kaiai long en. Na ol I lukim hel bi long dispela man i stap. Na ol I kisim heb biong dispe la man na ol I kisim I go planim long ples. Oraib, ol 1 stap na wanpe la talm likhlc braba I bk: ml traim i go was long ga den na ml sulim dlspela p1k. Orail, man ya I ki nap na i go long gaden na em i was I slap. Em i slap nau na em 1 lukim wan pela rat i slip aninll long palawut. Olsem na man ya I laic kiim dispela nab. Orail, man ya I hanim bk biong rat, na em I kisim sampela mami na lu pela I go long ples biong rat Ṫaim tupela I go, rat I go pas na man I go bihain, lupela I go na kamap long as biong wanpela diwai. Nem biong dispela diwal em Ion. Nau na nab I lokim man olsem, em nau bal mllupela I go antap long dis pela ton em I ples biong ml lila. Bal mllupela 1 go anlap long dispela rop. Tasol man I bk, ml prel long I go antap ya. Mi luk im ol bicpela binatang na ml prel. Nogut ol binatang 1 kaicaim ml. Tasol nab I tok, Nogab. Em ol pren bi long mi, ol 1 no inap kai kai yu. Olsem man 1 go anlap pasbaim na rat I go bihain. Na nab. 1 wok long kisim maml biong bupela I go anbap long diwai. Nau rat 1 tokim dispela man olsem: yu tekewe skin biong mami na kuk im I sbap na bai milupela I go sindaun ausaib na was long gaden. Klosbu bal mama biong yu i kam nau. Olsem na tupela I was I slap, i slap na tupela i luk im men ya em i kam long gaden. Men I go antap long we! limbum na we! lim bum I go longpela Inn i go kamap long gaden. Na meni I banim olsem pic I kam kamap long gaden na em I wok long smelim olgeba hap long gaden. Bihain em I smelim dis pela nob biong rat wanbalm man I golong en. Em I blhainlm I go na I kamap long as biong diwal ya man wantaim nab I slap long en. Na men apim het biong em i go anbap na em I luklm, picinini bi long em I shap wanhaim nab anlap long diwai. Nau man i bok, na, bipo yu kaicai brala biong ml, nau bai yu i dal. Olsem na merl I lai lraim long I go anhap long diwal long kai kaim piinini biong em. Taim em i go anlap, ol Lukim neks pes. WANTOK Sarere, 5 Februeri, 1977 Pes9

STORI TUMBUNA i kam long pes 9 Wantaim Sornare long Indonesia PROMIS BILONG PNG Mista Somare i promisim ol Indonesia, kantni biong mipela i no ken lanim sam pela man i sindaun insaib long en i ken kirapim tra be!!ong ol hap Indonesia i bosim. Misla Soniare I bok lu: mipela Papua Niugini ml pela i ken!ainirn planti samhing long bikpela kan tn Indonesia, long wanem em I winim mipe!a long planhi kain save. Na mipe La I!aik tu baio!i givim sampe!a dispela save long mipela. Long bikpela allan Java Praim Minisla i bin lukiuk raun long sampela woksap na fakborl long ples Nun tanlo we oi i save wokim smolpe!a balus, na long faklori biong wokim ol katres na raifel long ples Pindad. PLES BILONG KALSA TRU Raiba biong dlspela sb ni, Misba Tekuna Age!ayu., I sknuim bok moa i go ol sem: Wanpe!a samhing ml pilim bnu na lukim long In donesia, em olgela pipe! i amamas tru long ol kalsa biong ol na pasin biong kantrl biong ol. Na long olgeba bikpela seremoni, yu ken lukim ol pasin Iru biong kantni Indonesia. OL LAPUN GAT ONA Wanpela samling long pasin biong Indonesia, em ol olpela pipel na ol lapun I gal namba tru na i gat ona. Sapos sampela lapun i slap, 01 yangpe!a pipel i sarap basol i slap. 011 no ken bok. Oh hambu. Wanpela ofisa I tokim ml olsem: "Mipela I amamas tru long ol yangpela pipel biong mipe!a. I bru, ol I kisim olkain save biong waibman long olgeta skul biong. mlpe!a. Tasol ol I save sindaun wanbaim ml pela long pies. Maski sapos mipela lapun i mas dal. Mi pela I piim, 0! yangpe!a pi pe! biong mlpela bal ho! im ol pasin biong mipela yet na I givim I go long p1 kinini bilong o!. 01 dispela pasin biong mlpela bal I no ken lus. Nogat bru." Mipela Papua Niugini I bin lukim na pilim tru dis pela amamas long ol pasin tumbuna, long balm mipe!a i bin kamap long bicpela haus lobu o tempel biong ol I kolim Bonobudu tem. pe!. Tempel ya ol tumbuna I bin wokim sambing olsem 1200 yia bipo long ples i go longneks pes blnabang I wok long kal kaim em nogub tm. Na skin biong em i solap na baub. Longpela nail bru ol binabang I mekim save dis pela meri. Na men i no go haniap, nogat. Em i bing ting olsem em I laic kai kaim Inn pikinini biong em. Tasol I no gab Iru. Em i mekim I go, i go na I buialt plnis. Long moning men ya I go bek long ga den. Na em I go anbap long wellimbum na em I go bek long haus biong em long ples. Long moning yet em I bokim tambu men biong em olsem, yupela I go long gaden na lukim dispela man. Nogub p1k 1 kaikaim em. Olsem na men I kirap kisim ol piklnini bilong emna oh i go long gaden. Na olilukim man ya em I wok long kamaubim oh yam na maml hong gaden. 01 i go I stap long liklik haus, na ol pikinini biong men biong braba biong man, o! I lukim rat na oh I!aik kilim em. Taso! man ya I bokim o! olsem: yupe la I no ken kilim em, yu pela I bing, sapos dlspe!a rat i no gab, em bal ml I no map shap. No.gal Iru. Em ba.i p1k i kaikaim ml pinis. Yupela i ting papa bilong yupela, husab I kaikáim em, em mama biong ml tupela yet I kaicaim em. Nau ol I huslm dispeha rat I stap na!iklik papa bioñg ol I kisim sampela maml I kam long nab na i putim sampela long oh. Meri biong braba bilong em I pulimapim kaikai na ol I go long pies. Man ya i bokim nab hong i go bek long pies biong em. Nau ol I go long p!es biong ol tu. Taim ol I go kamap long pies, hapun mama i bokim ol olsem. Yupela boilim sampela wara na wasim ml. Na katim skin bilong ml lu. Mi i go daun long bruk im paiawul na o! palawul I pundaun na paihim nabaub skin biong ml. Na skin bi long ml i solap, ná o! I bk. Em I orail. Taso! ol yet ol i save pi iris olsem. Em I giamanim ol. Nau oi i boilim wara long lupela sospen. Wanpe la sospen I no hat tumas baso! narapela sospen i boil krangi bru. Na oh I wasim em long narape!a sospen wara I no hal tumas. BIhahI ol I kisim arapela sospen wara I hat Iru na ol I kapsaltim anbap long lapun mama biong ol. Na harangu mama ya I dai p1 nis. Na ol I kisim em I go na o! I p!anim em insalb long wel arang na bihain ol I bnukim palawul na o! I kukim em na em i pala oh gela. Em laso!. MISiS Magdalene KumbIli, SSEC Arkosame/W.S.P. Enjoy TRADE UG0. WAJ4TOK Sarere, 5 Februeri, 1977 Pes 10 "Coke em samting tru N.G.I. NDUSTRIES LAE, AUTHORSED BOTTLERS OF COCACOLA AND FANTA. J

FWANTAIM SOMARj i kam long pes 10 Magelang. Em i anta moa. Na mipela I no gab map lalm long kalap I go anbap long em. Na ol Indonesia i be! nogut long lukim mlpe la i no map long lukim insail na ol bilas biong dis pela bempel. Na tu I gab wanpela lain manmerl bi long mekim wanpela singsing biong onaim mlpela I webim mipela. Na ol i wet nating. SAMPELA PASIN BILONG INDONESIA Bihain mlpela I lusin het baun biong Indonesia; em Jakarba, na mipela I go kamap long narape!a bik baun Jogjakarta, nau taso! ml bin klsim balm biong lukim ol pasin biong ol Indonesia. Laip biong ol i go olsem wanem? Mi bin painim ol Indonesia i save go long ol maket long naib. 01 i save balm ol sigaret na kain kain prub na mit, na ol lombo na karl, na kain laplap oil kolim batik. ham na kalkai sathtin Sampela pikinini I hanga map tasol long mama bi long ol. Na pikinini na ma ma tupela wanbaim i bun nating olgeba. 011 askim lasol long liklik hap kal kal. Mi lukim sampela yangpe!a pipe! na olpela tu i slip long arene biong ol nob biong wokabaut. Na ml lukim dl manki I lusim ol rabis haus biong ol na I wok long mumublm sam pela llklik hap kaial na mel long ol pipia i slap na baub. Mi lukim na ml no save. Aling em I pasin biong kanbni I bin go heb kwi balm. Sampela man i winim planli mani haniap Na sampela man gen I kamap rabls olgeta. Mi lukim ol dispela sam bing, na ml amamas long yuml Papua Niugini I no gab ol dispela kain wan. Mipela i no gal nau. Taso! ml no save. Blhain mipela I independen map 32 yia, bai mipela i slap olsem wanem! Taso! hla ml bin lukim namba wan laim sampela pipe! I nabis lrü na I no gab Poto long raithan I soim bikpela Borobudu haus lotu long Indonesia. JVC MUSICAL PLEASURE Olgeta santing yu laik painim insait wanpela bilong yu stret long wanpela kaset redio rikoda, ken painim long JVC. em yu 01 i no hevi ol i isi long karim nabaut. Na ol i gat gutpela lautspika tru. Yu go lukim long Hagemeyer bai yu map painim wanpela bilong laik bilong yu stret. Na em bai stap planti yia moa. Yu laik win, yu kisim.jvc. 9302E/R For people with getupandgo. Rich, clear sound, automatic level control, variable sound conitor, builtin microphone, flexible 3way power system. 9303E/R Sturdy radio cassette recorder with best quality, solid state sound reproduction. Automatic level control, cue and review facilities. Mike mixing wi th independent vol usia control. 2±:!Z JC catching 3 Band Radio Cassette Recorder. Push button operation, built in microphone, auto stop, tape counter, tone control, variable conitor mixing. 9302 E/R 24.. Advanced Radio Cassette Recorder featuring 2 speakers, Powerful "5" woofer 2 tweeter cellular horn, input mixing, auto stop, tape counter, built in microplxne, AC/DC operation, auto head cleaner. O DISTRIBUTED IN PAPUA NEWGUINEA BY HAGEMEYER AUSTRALAIA For further information write to: P.O. Box 673. Madang P.O. Box 63. Rabaul P.O. Box1428, Boroko P.O. Box 90. Lae Phone: 822445 Phone: 922633 Phone 25 8144 Phone: 423200 WANTOK Sarere 5 Februen 1977 Pes 11

1:Oft 1A11 Ellh1&UftL&QU Rft ftrd Mi ainamas long bringim hia 1976/77 Rural Impruvmen Program wantaim baset bilong dispela yia. Mi bilip Gavman i soim tru as tingting long kirapim sindaun bilong ol pipel long ples. JULIUS CHAN C.B.E., M.P. forfinance Minister PRIORITY SPONSOR NO PROJECT GRANT LOCAL CAR CONTRIBUT1N KIND 61 Area Authority RUral Health Serviees 75,000 11.500 7,501: 62 Southern Highlands Development D A Coffee Development 50 000 6 100 80 000 63 Koroba L.G.C. Fugwa Swamp Drainage 8,000 2,000 64 Kopiago L.G.C. Hewa Track 1,000 66 Komo L.G.C. KomoTari Road 10,000 1,000 67 Kopiago L.G.C. Tunbudu Road 5,000 500 68 Nipa L.G.C. NipaKutubu Road 5,000 700 1,500 69 Kutubu L.G.C. PimagaLake Kutubu Road 5,000 500 610 Poroma L.G.C. Tamede Chillies 4,000 4oo 611 Kagua L.G.C. Nendo Block Pig Barret 2,000 400 600 612 Pangla LG.C. KauwoSimbarl Road 7,000 2 000 613 Ta,ri L.G.C. TiriKireni Road 4,000 1,000 614 Nargarima L.G.C. UguYangari Road 2,000 OO 615 Erave L.G.C. EraveTsimbirigi Road 4,000 OO 400 616 : Primary Industry S.H.P. Sugu Internal Roads 6,000 700 617 Mendi L.G.C. Coffee Pulpers 300 80 618 Lal L.G.C. Double Classroom Kip 1,550 O0 350 619 Kopiago L.G.C. Lagaiyu Road 4,000 400 620 Pangia L.G.C. PangiaEimbari Road 7,000 2,000 621 Tan L.G.C. HiwandaKomo Road 4,000 500 500 622 Komo L.G.C. Pani Agriu1ture Centre 3,000 300 623 Kutubu L.G.C. TegeHegeso Road 4,000 400 624 625 Ilalibu L.G.C. Koroba L.C.C. PiambelKaupena Road Rural Health Centre Kelabo 2,400 1,800 600 450 200 626 Poroma L.G.C. Community CentrePombadl 1,000 100 1,140 627 Margarima L.G.C. Panduaga Road 2,000 300 628 Erave L.G.C. TiriKerabiTsimbrigigi Bridges 5,000 500 : 500 629 Nipa L.G.C. Teachers House Pumberal 2,000 300 25 630 Mendi L.G.C. Reaffôrestation Kengaput 2,000 631 Kagua L.G.C. Ibia Road 2,000 400 400 632 Lai L.G.C. Classroom Munhiu 1,000 150 633 Kutubu.L.G.C. Coffee/Chillie Blocks 1,500 150 634 Pangia L.G.C. Tealands Road 7,000 2,000 6.36 Komo L * G. C. Bosavi 1ract 3, 000 637 Lal L.G.C. Community Centre Wariba 1,000 150 638 Kagua L.G.C. Bull Paddocks 3.OOO 600 600 640 Erave L.G.C. Teacher House Mororongo 1,800 ZOO 400 641 Mendi L.G.C. Teachers House Kuma 2,250 750 642 Nipa L.G.C. Classroom Pumberal 3,000 450 50 643 Margarima L.G.C. HomariaSongura Road 2,000 300 644 Poroma L.G.C. DetPombadl Road 1,000 100 540 645 Kopiago L.G:C. Alumi Road 3,000 300 646 Tan L.G.C. UrumaBenaria Road 5,000 500 500 647 Kutubu L.G.C. CattleCoffee Block Yabio 2,000 200 300 649 Poroina L.G.C. PoromaTameda Road 2,000.0O 50 650. Tan L.G.C. PaijakaNorth Basin Road 4,000 500 50Q 651 Erave L.G.C. PawMarorongo Road 2,000 200 200 652 Nipa L.G.C. Classroom emin 3,000 450 50 653 lalibu L.G.C. Community Centre Ialibu 2,500 500 654 Koroba L.G.C. Double Classroom Hedamarl 1,360 2340 3Q 655 Memdi L.C. Teachers House Pingrip 2,250 750 656 Margarima L.G.C. SebibaSpmgira Road 1,500 225 657 Pangia L.G.C. Poreio Road 500 150 658 Kopiago L.G.C. YokondStrickland Road 3,000 300 659 Lal L.G.C. NunhiuImalhoma Road 1,000 150 660 Komo LG.C. lerejaga Bridge 600 60 661 Margarima L.C.C. Pyrethrum Project 2,000 300 62 Komo L.G.C. Bosavi Mixed Farming 1,000 663 Kopiago L.G.C. Market Garden 600 60 664 KaguaL.G.C. Drain & Clear Mendo Block 1,000 200 400 665 Kutubu L.G.C. PimageSorotage Track 1,000 100 666 Pamgia L.G.C. Lega Bridle Path 2,000 750 667 Koroba L.G.C. Double Classroom Tadei 1,360 340 300 668 Mendi L.G.C. Classroom Kuma 2,250 750 669 NIpa L.G.C. Community Centre 2,000 300 550. 670 Poroma L.G.C. Community Centre Foiwara 1,500 150 500 671 Tan L.G.C. Teachers HouseHangapo 2,000 500 500 672 lalibu L.G.C. Double Classroom 2,400 2,400 673 Lal L.G.C. ImilhomaWariba Road 1,000 150 674 Nargarinia L.G.C. Market Garden 1,000 150. 649 Mend! L.G.C. Community Centre 3,000 750 680 Ran L.G.C. Teachers House Hiwanda. 1,167 500 500 681 Southern Highlands Area 682 Southern Highlands Area Authority Maintenance 37,200 500 500 Authority Supervision 10,000 WANTOK Sarere, 5 Februenl, 1977 Pesl2

PAM 1 Planti laim yumi gab wara I slap kloslu long ples taso! yuml mas go daunbi lo long baret na kanlm I kam antap long wanpela liklik maunlen, bal yuml kamap long ples. Em i hatwok Iru. I no gab pianli pies I gal lektrik pawa biong ranim pam wara. Na sapos yu laik balm wanpela mob bensin biong ranim pam, em tu I koslim planbi ma ni. Na bihain tu ensin bal I lapun na I no ran moa. Na o!taim olbaim em I dringim bensin. Taso! yumi laid, sampela saveman I bin painimaut dispela samling: sapos yumi sindaun name! long o! likilk maunten, bikpela maunlen lu, em I gutpela ples bru biong putim wan pela nupela kain pam I sa ve ran naling long wana I bap insail long en. Wara i ranim em. Olsem em i gal bikpe!a nem "Haidrolik rem". Em i mm wara I sub im na em i ran. SAVE RAN LONG WARA TASOL Dispela kain pam em i no save dringim bensin samling na em I save liplimapim wara I go anlap long beng 0 anlap long 11klik maunten, sapos ples bi long yu I slap antap long en. Orail, nau dlspela pam I wok olsem tasol. Wara I ran na i pulapirn wanpe!a bikpe!a palp 0 mambu ain. Daunbio long bicpela mambu I gal wanpela liklik dua. Wara I save goaub long dlspela liklik dua. Tasol sapos wara I ran harlap moa, orail, em i save pasim dua. Taim dispela iiklik dua I pas, em I subirn wara I go antap long wanpela liklik mambu I stap arasail long dua. Orait, nau wan pela spring I opim li.klik dua gen, na wara I ran I kam gen long bikpela mambu na I pasim bek. Em i mekim mekim olsem haniap hariap moa. Na ol lalm moa na moa wara I lusim bicpeia mambu na I go insail long liklik mam bu. I Inu,!iklik wana basol I go insaib long llklik mam bu. Tasol em i go planli balm moa. Pam map wok olgeba balm long nail na long san. Long sampela Buy thebrand you can trust maxell pies em map long pulaplin bikpela dram I gal 11,000 lita wana. Na em inap long subim wara I go antap long wanpela maunben, anbap biong em map 150 mila. Na I no gal bikpe!a wok o pe biong lukauhim dis pela kain pam. Nogab. Yu mas lukaut lasol i no gal lip o likilk silk diwal o kain kain pipia I pasim maus bllong bicpe!a mam bu, we wara i save kam Insall. Na sampela balm yu 0 bistributeo P.O. Box 673, Madang Phone: 82 2445 mas putim nupela hap gu ml long likilk dua. Wanpela man i save mod long wokim dispela kain pam, em Misla Fred Keabing, Box 556, Goroka. Yu ken balm wanpe!a long em tu. Em I save woklm long Goroka slret. Na tu em i ken soim yu long pa sin biong ramm. Narapela man I save moa long dispela kiln pam, em Dick Burton, Unitech, Box 793, Lae. Na sapos yu slap long Moresby, o kiostu long en, yu ken rait I go long Vies Divelopmen Ofis, Box 6937, Boroko. 0 yu ken go long ofis biong o! long bikpela haus bilong gayman long Waigani. Sapos yu nihim dispela samling, orail, yu bokim sampela lida long ples bi long en. Dispela kain pam bal mekim laip biong yu pela long ples I isi moa na gulpela wara I ken kamap nabing long gulpela. Na ol men i save halwok long kanim wana I kam, bai ol I lenkyu Iru long yupela. IN PAPUA NEW CUINEA SY HAGEMEVER AUStIA1LASIA S.V. P.O. Box 63, Rabaul Phone: 92 2633 P.O. Box 1428, Boroko P.O. Box 90, Lae Phone: 25 6144 Phone: 42 3200 WANTOK Sarere, 5 Februeni, 1977 Pes 13

KING FEATURES SYNDICATE The Phantom By Lee Falk and Sy Barry I Long arere bilong bikbus fama i brukim graun L tumas. Rima yu wet... rr Rima f Em i wanem Em d aimo aimon em: I wanem? 12/2. Yesa, papa. j Fama i painim samtinq tru Rima, pe bilong dispela daimon em map long bairn s.,,npela viles. Mi lapun pin is mi mas gat Iiklik mani..?bai yu mekim wanem iong em, papa?. UI. Yu klia. Em i [ Lapun, yu haitim sarnting bilon I wanem smting? I ±. na mipela/ L* gobek. L i1..., _ ; 4 ltt4ü, L rima, papa i painim [ wanem samting tru? p " " fern I tok mi mas sara Nogut ol stilman I 5,±lIT1p4: 1/ k"rima, em I iiaitim wan I t. I? 1Nau mipela I gat planti.!a Papa bai salim mi i go tjong bikpeji.7flj7, 7/ I, ** :r: P JJ.!YNa tu mikisim ma Yi"/ n g rn dl I Mi glasman ml map anpeia daimon, mapolserrq wokim posin egens long?ol man nogut. fty LtP1c. 2;* d: I WANTOK Sarere, 5 Februeri, 1977 Pes 14

SAVE NEM ADRES Kirap long lephan, Pius Sangin PNG, Laura del Rosario Pilipin Ailan, Sabet Samen PNG, Pater Rasmussen Australia, Jackie Kohihase Samoa, Siob han Turner Nu Silan, Bernadette Jepi PNG, na Fe ao Pasoni Tonga, tupela i nildaun. Borok nau bosim as pies 01 WANSOLWARA LONG MORESBY MITING Misla Bernard Borok, em i provinsal komisina biong Isben Hailans map long 4 pela yia, I pinislalm nau na I bin go bek long as pies bi long em long Manus, we em bal kamap provinsal komisina nau. Planbi sambing moa i bin kamap long Isben Hailans long taim Misla Borok i bosim dipela hap. Bikpela samting tru em provinsal gavman biong ol. Ating nau Misla Borok i traim slatim provinsal gayman long Manus tu. Em i kisim save pinis long dispe la kain wok. Bernie Meekel Nu Silan, Crescentia Lementi PNG, Jeanette Loanzon Piipin Ailan, Raymond Roberts Palm Ailan, Laura Pilipin Ailan, Peni Asi Samoa, Sonia Mrva Chile. LUS I TOK: KILIM OL STILMAN Minisla biong ol Korek tiv, Misla Pila Lus, I bin tok, long tingling biong em, sapos ol plis I painim wanpela man i brukim hdus ira I go insail shil, oil mas sulim em Em i bk, man i stil, em i mas dal. Em I bk konslitusen I no gab sbrongpela lo biong ol dispela samting. Em I bk lo I mas helpim gubpeia man biong PNG, olsem na em i mas mekim save tru long ol man nogul. Sapos nogal; bai planhi pasin nogut I bosim dispela kantni. Tasol man biong helpim bk biong gavman insaib long ol kob, em Mista D.B. Egan, I bk em i no laikim dispeia tingling biong Mis ha Pita Lus. Em I bk, yuml no ken bihainim tingling biong wanpeia man lasol, balm yuml rail im wanpela lo. Yuml mas bihainim tingling biong ol pipel, planli pipei. BAlM WANTOK Sapos yu wanpela yu laik kisim WANTOK niuspepa i kam long yu stret, orait, yu katim dispela tiket long sisis na salim i kam wantaim K8.QO na bai yu kisim 48 taims long dispela yia. ATING YU Long bikpela kibung biong ol bikpela loman na minis La biong lo long ol Pasifik kantri, Mista Ebia Olewale, 1imsta biong Jastis biong yumi, i amamas tru long ol irapela kantri I laik kisim save long pasin biong ramm ol Files kot long Papua Niugini. Long wanem PNG wanpela tasol long ol Pasifik kantri i bin go het gut wantaim ol riles kot. 01 arapela kantri i laik skul long mipela long ol pasin nd wan na helpim i save kamap long ol viles kot. Nau yu pubim sek map long K8.00 i go wantaim dispela tiket insait long wanpela skin pas na yu salim I go long: WAN TO K P.O. BOX 1982 BOROKO Sapos yu laik bairn moa olsem lopela WANTOK olgeta wik, mipela i gat spesel prais long dispela. Yu rait na askim mipela. WANTOK Sarere, 5 Februeni, 1 977 Pes is

Poto antap i soim Praim Minusta Michael Somare long Jayapura wantaim Gavana Soetran bilong Irian Jaya, Misis Rudjito, na Mistà Rudjito, tokman bilong Indonesia long Papua Niugini Daunbilo yumi lukim sampela memba bilong palamen bilong PNG i go long Japan taim Air Niugini i bin flai namba wan taim i go long Kagoshima. Man i sekan, em Sir Albert Maori Kiki Minista bilong Foren Relesens na Tret, na Ledi Kiki bihain long em. Neks yumi lukim Mista Bruce Jephcott Minista bilong Transpot. Na antap longleda em i Sir Tei Abal Lida bilong Oposisen. Published by Kevin Walcot, P.O. Box 1982, Boroko. Printed by Wlrui Press, Wewak