Ìunju 2011 Numru 79 Erba punti g al dibattitu 5 When God whispers your name 6 Kwizz: Darbtejn me lus mill-ilma 9 Dun Ìor - It-tieni Missier 10 Mel li jag ti t-tog ma 11 Ittri mill-qarrejja 13 Mill-Volontarjat ma tie u xejn? 14 Esperjenza: Ìarrejt il-piω kollu wa di 18 Novella 21 Pa na g at-tfal 23 Kont Taf? 25 Tisliba u Sudoku 27 Tabib: Il-Qarquça 29 Idejn Franz 30
Britannia Tours BSL Vjaææi gœal Vjaææi gœal Lourdes 4 ijiem sœaœ 15-20 ta Awwissu minn 479 4 IJIEM SŒAŒ 5 ijiem sœaœ 5-11 ta Awwissu 10-16 ta Awwissu 24-30 ta Awwissu 7-13 ta Settembru minn 519 5 IJIEM SŒAŒ Il-prezzijiet kollha huma bbaÿati fuq it-tqassim tripla, full board u huma nkluÿi Titjiriet, Lukanda, Trasferimenti, servizzi ta Tour Leader, Direttur Spiritwali u t-taxxi (Kundizzjonijiet japplikaw) it-tqassim tripla, full board Head Office: Tel: 2123 803 Head Office: Valletta Tel: 2123 8039, 2124 5418, 2124 1904 Paola Office: Tel: 2180 9930 Gozo Office: Rabat Tel: 2156 5620
editorjal dun anton portelli L-u ig Kulħadd jaf x inhu l-uġigħ. Min għadda xi lejl b darsa mħassra; min għawweġ il-ħadid tas-sodda bluġiegħ tal-ġebla; min kellu rasu maqsuma bl-inkwiet: kulħadd għandu l-esperjenzi tiegħu ta xi uġigħ kbir li ma jgħaddix malajr. Hemm ukoll uġigħ li ma jgħaddi qatt, u li ma hemmx mediċini għalih: il-mewt mhux mistennija ta xi ħadd għażiż; it-tradiment ta min tkun fdajt b ruħek kollha, b qalbek kollha u b ġismek kollu; is-suċċess miksub b mezzi mhux xierqa; il-ġid u l-imħabba mhux apprezzati u mmaqdra. Ġesù wkoll għadda minn dan l-uġigħ. Felaħ għalih minħabba l-ispirtu Qawwi li tah il-missier. Hu jagħtini l-qawwa biex nibqa miexi l quddiem fil-ħajja, biex dawn il-weġgħat ma jwasslux li jiena nitlef il-fidi u nagħmel ilħwejjeġ li jagħmel min ma jkollux il-kelma tal-mulej f ħajtu. Rivista ta kull xahar ma ru a mill-kulle tal-kappillani u titqassam b xejn lill-familji Maltin kollha. Biex tirriklama fuq Flimkien ag mel kuntatt direttament bit-telefon fuq 2590 6400 jew 2137 4942 Email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta Indirizz Editorjali Flimkien, Kulle tal-kappillani, Kurja, Floriana Email: flimkien@maltadiocese.org Tista tisma l-magaƒin Flimkien jinqara fuq www.rtk.org.mt jew fuq cassette jew CD ming and il-kappillan tal-parroçça tieg ek. Tista taqrah minn fuq il-website www.maltadiocese.org Editur Carmel Conti Grafika Outlook Coop www.flickr.com/groups/flickristi i am someone, today glorianne cassar Stampar Velprint Ltd Glorianne studenta tal-arkitettura fl-università ta Malta. G aliha, l-fotografija hija passjoni. Il- eneri favoriti tag ha huma l-espressjoni tal-wiçç u r-ritratti me udin b kamera tal-film. QED TISTENNEW TARBIJA? MIDWIVES Il-Midwives Association toffri servizz volontarju ta tagħlim għal waqt it-tqala, il-ħlas u anki wara. Min hu interessat iċempel 2149 6326 jew 9921 7063.
prodotti li jgħinuk tgħix komdu Ġewwa darek nipprovdu soluzzjoni għal kull tip ta taraġ Curved stairlift platform lift electric scooters prodotti ta kwalità għolja, komdi u siguri Ċempel għal kwotazzjoni b xejn www.comfortstairs.com Tista tikkwalifika għal sussidju tal-gvern 15, Triq Tumas Dingli, Mosta Tel: 2157 4846 / 2141 2687 Mob: 9949 9540 / 9987 5336 Email: comfortstairs@gmail.com / walt@fastnet.net.mt
messaìì tal-arçisqof Mons. P. Cremona O.P. 4 Punti g al dibattitu Fil-Pastorali tar-randan aħna l-isqfijiet ktibna: Forsi lanqas konna ndunajna biżżejjed kemm din il-kultura nbidlet, u allura, kemm ħafna drabi tkun ta tfixkil għal dawk li jkunu jixtiequ jiżżewġu u jipperseveraw fiż-żwieġ. Għandna l-missjoni li nibnu kultura ġdida dwar iż-żwieġ. Dan iħallina b żewġ missjonijiet differenti favur żwieġ stabbli. 1. Il-Knisja trid tagħmel riflessjoni ġdida dwar is-soċjetà li qed ngħixu fiha, biex nibnu l-pastorali kollha tażżwieġ madwarha. Dan jitlob mument ta riflessjoni flimkien, koordinament tal-inizjattivi kollha ta madwarna, u t-tisħiħ tal-pastorali fuq livell djoċesan u parrokkjali. 2. Irridu naraw fi ħdan il-komunità tal- Knisja kif nistgħu nirkupraw il-familja bħala qawwa ta evanġelizzazzjoni. F dinja fejn ħafna mill-mezzi ta komunikazzjoni huma negattivi, irridu nerġgħu niskopru l-familja bħala mod kif il-vanġelu jgħaddi lill-koppja u lil uliedna. Ma nistgħux inħallu weħidha l-koppja f din il-missjoni tagħha ta familja evanġelizzatriċi. Forsi anki l-missjoni tal-istat hija ikbar fis-sens li jrid isaħħaħ il-kultura dwar żwieġ stabbli għall-poplu Malti kollu (jemmen jew ma jemminx fi Kristu). Din ir-riflessjoni fuq il-futur taż-żwieġ f pajjiżna qed niktibha qabel jitħabbar irriżultat tar-referendum dwar id-divorzju. Nissuġġerixxi erba punti għal dibattitu wiesa fis-soċjetà tagħna: Li niddeċiedu darba għal dejjem x inhu żwieġ: li jkun żwieġ stabbli bejn raġel u mara, li jipprovdi bejta fejn it-tfal jitwieldu u jitrabbew. Ma nistgħux nibnu fuq kunċett vag biss. Aħna nippruvaw ikollna miri f kollox - fl-ekonomija, fledukazzjoni, eċċ. Allura dan ma jgħoddx fuq iż-żwieġ u l-familja? Li ż-żwieġ jintagħżel bħala valur. Ma naħsibx li fil-fatt, fil-kultura tagħna, huwa valur. L-ambjent qed naħdmu favuru u niddefenduh kullimkien, u nagħmlu tajjeb. Imma nistgħu ngħidu l-istess għaż-żwieġ u l-familja? Li nsibu mod kif dan jitwettaq filprattika mill-istat. Trid issir kampanja anki fost iż-żgħar u ż-żgħażagħ fuq iż-żwieġ u l-familja. Ma nistgħux inħalluhom jirċievu messaġġi negattivi biss. Li nibnu kultura ġdida favur iż-żwieġ, fejn il-mara tkun rispettata u ma titqiesx bħala oġġett imma tkun tassew daqs ir-raġel f kollox; li nitkellmu b mod pożittiv dwar iż-żwieġ; li nibnu ambjenti anki ta xogħol li ma jkunux ostili għaż-żwieġ. Dawn huma ftit ideat tiegħi. Nixtieq ħafna nibdew djalogu fuq dan, anki fuq il-flimkien, iżda wkoll fuq il-mezzi ta komunikazzjoni soċjali kollha. Flimkien Ìunju 2011 5
riflessjoni max lucado When God whispers your name Excerpt from When God Whispers Your Name It s quiet. It s early. My coffee is hot. The sky is still black. The world is still asleep. The day is coming. In a few moments the day will arrive. It will roar down the track with the rising of the sun. The stillness of the dawn will be exchanged for the noise of the day. The calm of solitude will be replaced by the pounding pace of the human race. The refuge of the early morning will be invaded by decisions to be made and deadlines to be met. For the next twelve hours I will be exposed to the day s demands. It is now that I must make a choice. Because of Calvary, I m free to choose. And so I choose. 6 Flimkien Ìunju 2011
I choose love No occasion justifies hatred; no injustice warrants bitterness. I choose love. Today I will love God and what God loves. I choose joy I will invite my God to be the God of circumstance. I will refuse the temptation to be cynical the tool of the lazy thinker. I will refuse to see people as anything less than human beings, created by God. I will refuse to see any problem as anything less than an opportunity to see God. I choose peace I will live forgiven. I will forgive so that I may live. I choose patience I will overlook the inconveniences of the world. Instead of cursing the one who takes my place, I ll invite him to do so. Rather than complain that the wait is too long, I will thank God for a moment to pray. Instead of clinching my fist at new assignments, I will face them with joy and courage. I choose kindness I will be kind to the poor, for they are alone. Kind to the rich, for they are afraid. And kind to the unkind, for such is how God has treated me. I choose goodness I will go without a dollar before I take a dishonest one. I will be overlooked before I will boast. I will confess before I will accuse. I choose goodness. I choose faithfulness Today I will keep my promises. My debtors will not regret their trust. My associates will not question my word. My wife will not question my love. And my children will never fear that their father will not come home. I choose gentleness Nothing is won by force. I choose to be gentle. If I raise my voice may it be only in praise. If I clench my fist, may it be only in prayer. If I make a demand, may it be only of myself. I choose self-control I am a spiritual being. After this body is dead, my spirit will soar. I refuse to let what will rot, rule the eternal. I choose self-control. I will be drunk only by joy. I will be impassioned only by my faith. I will be influenced only by God. I will be taught only by Christ. I choose self-control. Love, joy, peace, patience, kindness, goodness, faithfulness, gentleness, and self-control. To these I commit my day. If I succeed, I will give thanks. If I fail, I will seek his grace. And then, when this day is done, I will place my head on my pillow and rest. SERVIZZ EKUMENIKU FI ÛMIEN PENTEKOSTE Il-Ħamis 9 ta Ġunju, fis-7pm ST PAUL S ANGLICAN PRO-CATHEDRAL, VALLETTA Jippriedka: Rev. Jeffrey Williams Flimkien Ìunju 2011 7
F O OT H E A LT H C E N T R E Walk in style this Season Bloor Black / Ivory 35-42 / 60.00 Walkway Navy blue / White 35-42 / 90.00 Mesita Black 35-42 / 87.00 Rosebay Red 36-42 / 75.00 Breas Bordeaux 36-42 / 75.00 Yanier Black / Silver 35-42 / 60.00 Avenue Black 35-42 / 85.00 Madeira Grey 36-41 / 60.00 MORE STYLES AVAILABLE IN STORE AVAILABLE FROM ALL LEADING PHARMACIES AND THE SCHOLL FOOTHEALTH CENTRES IN SLIEMA, VALLETTA, MOSTA AND FGURA, SUFFOLK (VALLETTA) AND ABELA S HEALTH AND BEAUTY CENTRE (VICTORIA - GOZO) While every effort has been made to ensure the accuracy of the information contained within this advert, prices may be subject to change and not all sizes and colours may be available
kwizz bibliku Darbtejn me lus mill-ilma Madwar 1,200 sena qabel Kristu, id-dixxendenti ta Ìakobb kienu jg ixu fl-e ittu, meta Farg un did tela fuq it-tron u bdew il-problemi... 1. Il-Fargħun il-ġdid ordna li t-trabi subien Għebrej kollha jinqatlu billi jintefgħu fix-xmara. Liema xmara? 2. X għamlet omm Mosè biex salvatu? Xi jfisser Mosè? 3. X għamel Mosè meta ra Eġizzjan isawwat lil wieħed Għebrew? 4. X ra Mosè waqt li kien man-nagħaġ fid-deżert? 5. X ried Alla minn Mosè? 6. Kemm kienu l-kastigi li laqtu lill-eġittu? Semmi xi wħud minnhom. 7. X għamlu l-għebrej biex ma jintlaqtux mill-aħħar kastig? 8. Xi ġralhom is-suldati Eġizzjani meta ġrew wara l-għebrej? 9. Alla x tahom jieklu lill-għebrej fid-deżert? 10. Sakemm Mosè kien qed jirċievi l-kmandamenti, x kien qed jiġri fil-parti t isfel tal-muntanja? 11. Kemm kienu l-kmandamenti, u liema huma? Twe ibiet 1. Ix-xmara Nil (ara Eżodu kapitlu 1) 2. Poġġietu f qoffa u ħbietu qalb is-simar fix-xmara. Oħt Mosè (Mirjam) qagħdet għassa, u meta bint il-fargħun sabitu offritilha li ssibilha mara biex treddgħu, u Mosè trabba minn ommu stess. Mosè tfisser Meħlus mill-ilma. (Eżodu 2) 3. Qatel lill-eġizzjan. 4. Ħuġġieġa qalb l-għollieq jaqbad bin-nar bla ma jintemm. 5. Alla ried li jkun Mosè li jeħlishom. Mosè ħassu mhux kapaċi, imma Alla qallu jgħid lill- Fargħun li kien Jaħwè (= JIENA-HU) li bagħtu. (Eżodu 3) 6. Niżlu fuq l-eġittu għaxar kastigi: l-ilma tan-nil sar demm; żrinġijiet; nemus; dubbien; pesta fuq l-annimali; infafet; silġ; ġradijiet; dlam; mewt tat-tifel il-kbir f kull dar Eġizzjana. (Eżodu 7-11) 7. Çappsu l-bieb bid-demm tal-ħaruf. (Eżodu 12) 8. Waqt li l-għebrej kienu qed jaqsmu Baħar il-qasab ġrew warajhom imma r-roti talkarrijiet weħlu fit-tajn u għerqu kollha. 9. Manna. (Eżodu 16) 10. Madwar 3 xhur wara li ħarġu mill-eġittu ġew ħdejn il-muntanja Sinaj. Peress li Mosè dam jitkellem ma Alla, għamlu għoġol tad-deheb u adurawh. (Eżodu 19) 11. Għaxra: ma jkollokx allat oħra, issemmix l-isem t Alla fix-xejn, ħares jum is-sibt; weġġaħ lil missierek u l ommok, toqtolx, tagħmilx adulterju, tisraqx, tagħtix xhieda giddieba kontra għajrek, tixtieqx il-mara ta għajrek, tixtieqx il-ħwejjeġ ta għajrek (Eżodu 20) Flimkien Ìunju 2011 9
4 SNIN WARA daniel felice It-tieni missier Fit-3 ta Ìunju 2007 l-papa g olla lil Malti b alna g all-qima tal-altari Dakinhar ferħu l-maltin kollha. U għalina, li konna fi Pjazza ta San Pietru fl-aħħar taċ-ċelebrazzjoni, l-entużjażmu laħaq il-quċċata tiegħu meta smajna lill-papa jlissen b ilsienna din ittislima: Maħbubin ħuti fi Kristu, Maltin u Għawdxin; il-paċi magħkom. San Ġorġ Preca hu l-ewwel iben kanonizzat tal-art ħelwa tagħkom. Huwa t-tieni missier tagħkom fil-fidi, wara l-appostlu San Pawl. Huwa jitlob dejjem għalikom, biex tkunu tassew ħbieb tal-evanġelju. San Ġorġ Preca itlob għalina. Ma nixtieqx li dan il-ferħ u l-entużjażmu li ġarrabna jitħalla jintefa maż-żmien. Għandu jkollu l-eku tiegħu matul is-snin li ġejjin, biex inwassluh lil ta warajna. X sar s issa biex dawn il-ġrajjiet jibqgħu mfakkra fostna? Il-Knisja f Malta waqqfet l-ewwel parroċċa ddedikata lil San Ġorġ Preca dik tas-swatar li tbierket u nfetħet fit-8 ta Novembru 2008. Dan għen biex kompliet tikber u tixtered aktar fostna d-devozzjoni lejn San Ġorġ. Min-naħa tas-soċjetà tal-museum, tkompla u ssaħħaħ aktar il-grupp San Ġorġ Preca. Dan jorganizza laqgħa ta darba fixxahar għall-koppji u l-adulti li jixtiequ jidħlu aktar fil-fond tat-tagħlim u l-ispiritwalità ta Dun Ġorġ Preca. Il-laqgħa ssir fl-aħħar Ġimgħa tax-xahar fis-6:30pm fid-dar Ġenerali (dħul minn ħdejn il-librerija Preca). Kull min jixtieq jingħaqad ma dan il-grupp merħba bih. Kull 9 ta Mejju, il-parroċċi jiċċelebraw il-festa liturġika ta San Ġorġ Preca. Xi parroċċi partikulari ħadu l-inizjattiva privata li fil-quddies kollu jsemmu lil San Ġorġ Preca, wara dak tal-patrun jew ilpatruna tal-parroċċa tagħhom. Forsi tkun idea tajba kieku dan isir fil-parroċċi kollha! Ikun tajjeb ukoll kieku f kull familja tidħol xbieha mdaqqsa ta Dun Ġorġ Preca biex il-membri tal-familja jiftakru iżjed fih, u jirrikorru għall-interċessjoni tiegħu f kull bżonn tagħhom. Jalla bl-interċessjoni ta San Ġorġ Preca nibqgħu ngħożżu t-twemmin nisrani sħiħ, bħalma ġabulna missierna San Pawl, u bħal missirijietna li tant għożżewh u batew għalih fiż-żminijiet imqallba li għaddew minnhom il-gżejjer tagħna! Jalla San Ġorġ Preca jitlob għalina, ibierek lilna u l-familji tagħna u jżommhom dejjem magħqudin. 10 Flimkien Ìunju 2011
Volontarji ma Don Bosco Gerard Gauci Mel li jag ti t-tog ma CDB huwa l-aktar mod sempliçi kif nirreferu g all-volontarji ma Dun Bosco Il-Volontarji huma ġuvintur lajċi li jagħżlu li jagħmlu minn ħajjithom rigal; joffru ħajjithom lil Kristu fid-dinja; bħal Ġesù jieħdu ħsieb li jgħixu mħabba fqira, kasta, u ubbidjenti; jgħixu skont l-ispirtu u l-istil ta San Ġwann Bosco. Bħal melħ li jagħti t-togħma lill-ikel, is-cdbs huma preżenza attiva kull fejn jinsabu u kull fejn hemm bżonn fuq ixxogħol, fil-post fejn joqogħdu, fid-dinja talkultura, tal-media, tal-politika, fil-parroċċa, fil-volontarjat, fl-artijiet tal-missjoni; jużaw l-istess mezzi tad-dinja, l-istess lingwaġġ, imma bi kliem ġdid. Is-CDBs ma jgħixux flimkien f komunità, imma jgħixu f komunjoni bejniethom. Huma magħqudin permezz ta ideal komuni u ħbiberija profonda li ssostnihom u tagħmilhom familja waħda mferrxa maddinja kollha. Il-Volontarji jagħżlu li jgħixu ħajjithom skont l-ispirtu ta Dun Bosco: stil prattiku u dinamiku; ħajja interjuri profonda; attenzjoni speċjali lit-tfal u ż-żgħażagħ. Vokazzjoni Ġdida, Sħiħa u Attwali: għażżminijiet li qed ngħixu fihom, li verament turi kemm Alla jagħmel minn kollox biex jersaq aktar lejn il-bnedmin. Jekk int ġuvni, għandek bejn it-18 u t-38 sena, u tixtieq aktar informazzjoni, tista żżur il-website tagħna www.sdb.org/cdb jew tiktbilna fuq cdb.malta@gmail.com jew tikkuntattja lil Fr. Victor Mangion sdb fuq 2182 7323 jew 2782 7323. Flimkien Ìunju 2011 11
ITTRI MILL-QARREJJA rebbieóa Na lef li kellimtu! Sur Editur - Fil-Brażil kont naħdem fi tliet ċentri tat-tfal fil-favelas ta Sao Paolo, malpatrijiet Agostinjani Maltin. Konna nieħdu ħsieb 150 tfal: nagħtuhom jieklu, jixorbu u ngħallmuhom. Darba filgħodu jien u sejra ma sħabi f wieħed miċ-ċentri, nara raġel jitkaxkar mal-art. Taħt il-warrani kellu għatu tal-ħadid; f idejh kellu par ingwanti ħoxnin maħmuġin biex jimbotta bihom għax minn qaddu l isfel kien paralizzat. Kien maħmuġ, jinten, xagħru twil. Biss kif rajtu, iċċassajt lejh. Inżilt kokka ħdejh f nofs ta triq bil-karozzi għaddejjin minn ħdejna. Bqajna nħarsu ċassi f għajnejn xulxin. Staqsejtu x jismu u qalli, Antonio. Daħħalt idi fil-but, ħriġt ħelwa, qaxxartha u tajthielu f ħalqu. Kif tajtu l-ħelwa wiċċu xegħel u qalli, Grazzi ħafna, għax lili ħadd ma jkellimni! Dlonk ġew sħabi jiġbduni biex inkompli miexja magħhom. Qomt filwaqt li bqajt inxejjirlu. Meta rġajt mort infittxu qaluli li ħadd ma jaf x sar minnu. Biss id-dija li ħarġet minn għajnejnejh għadha miegħi sal-lum. F Antonio jien iltqajt ma Kristu ħaj. Iva Kristu huwa ħaj u naħlef li kellimtu u rajtu. Josette Ciantar, Birgu Maternity wards and funerals Dear Editor - When I think or hear about death, I feel frightened. I am so happy here, surrounded by my family, that I dread leaving everything behind me. So when you published Maternity Wards and Funerals (November) it was the first feature I read. Before, whenever I thought of death, I used to think of St Paul s words: No eyes have ever seen, no ears ever heard, no heart ever felt what God has prepared for those who love Him. But now I add to myself... and also see the angels with pink streamers and my late family, happily waiting for me, as they used to do when I had my children. This way it helps me think positive about the day I will leave this world. I shall keep this article at hand to read again and again. Rose Buttigieg, Qrendi It-tfal fil-knisja Sur Editur - Importanti li t-tfal sa minn eta żgħira inrawmuhom kif iġibu ruħhom fil-knisja. Forsi meta teħodhom l-ewwel darba l-quddies ma joqogħdux sew, imma dan ma jfissirx li għandna naqtgħu qalbna u ma neħduhomx iżjed. Aħna l-kbar irridu nagħtu eżempju tajjeb u nikkoreġuhom fejn jonqsu. Tajjeb ukoll li nispjegawlhom x qed jiġri waqt il-quddiesa biex jifhmu aktar. Ma ninsewx li meta t-tfal ikunu qegħdin fil- Year 2 (6-7 snin) huma jagħmlu l-preċett, għalhekk tajjeb jidraw minn qabel biex iħejju ruħhom sew għal dan is-sagrament. Caroline Mizzi, Qormi IKTBILNA! L-ittra trid tkun turi l-isem u l-lokalità talkittieb. Kull ittra tista ti i mqassra u editjata. L-ittra tax-xahar tirba voucher ta E20 li jissarraf f ikla g and Pollino s, St George s Bay, St Julians. Ibg atha b email: flimkien@ maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Ittri mill-qarrejja, Kulle tal-kappillani, Kurja, Floriana. Flimkien Ìunju 2011 13
ÛGÓAÛAGÓ PaÌna móejjija minn inygo www.inygo.jesuit.org.mt Ma tie u xejn? Din is-sena l-ewropa tiççelebra l-miljuni ta nies li ja dmu b xejn f g aqdiet g all-o rajn. G aliex tag mel xi a a ming ajr ma tie u xejn minna? Staqsejna lil sitt ƒg aƒag... Dawn iż-żgħażagħ kienu fi proġett tal-european Voluntary Service imħejji minn inygo u finanzjat mill-fondi tal-youth in Action Programme. Tixtieq idduq minn dan il-ferħ? M hemmx għalfejn tmur bogħod, jew tqatta sena. Ara ssibx sagħtejn fil-ġimgħa u fittex post fejn tista tagħtihom lil xi ħadd fil-bżonn! Franklin u Maria g addew sitt xhur l-etjopja ma tfal orfni Franklin: B din l-esperjenza skoprejt ilveri valuri fil-ħajja. Hemm min jgħidlek li l-etjopja hija pajjiż tat-tielet Dinja, imma fiha sibt rikkezza li fl-ewropa moderna tagħna tlifnieha. Għext ma nies differenti ħafna minni imma jilqgħu lil kulħadd b ferħ u rispett kbir. Maria: Nemmen li l-volontarjat huwa ta valur kbir għall-individwu u għas-soċjetà. Hu dmir tagħna li nagħtu xi ħaġa lura lissoċjetà. Il-volontarjat hu mod kif inroddu lura ftit mix-xorti tajba li messet lilna, mhux b xi dritt speċjali. Biex tkun taf kemm hu sabiħ il-volontarjat trid tippruvah! Lawrence u Ruth g amlu 6 xhur l-e ittu f villa ƒg ir jg allmu l-ingliƒ u attivitajiet edukattivi o ra Lawrence: Xtaqt avventura mhux tas-soltu! Qatt ma rrealizzajt li nista ngħin ħafna, anke bil-ftit li nagħmel! Il-volontarjat lili tani lenti ġdida fuq ilħajja. Fejn qabel kont moħħi fix-xogħol, issa rrealizzajt li l-ikbar sodisfazzjon hu li jien tgħin lil ħaddieħor. Il-volontarjat isaħħek spiritwalment u jgħinek tapprezza l-affarijiet sempliċi fil-ħajja. Ruth: Il-volontarjat aktar għen lili milli għent lil ħaddieħor jien. Iltqajt ma ħafna nies differenti u tgħallimt napprezza l-ħajja, dak li għandi u n-nies ta madwari. Xi kultant trid tagħmel ftit sagrifiċċju imma l-ferħ li jrendi l-volontarjat hu inkreddibbli! Pauline u John g amlu sena l-kenja jg inu lil ƒg aƒag bl-aids Pauline: Aħna lkoll ixxurtjati biżżejjed li għandna ċerti affarijiet bażiċi bħalledukazzjoni, l-ikel, servizzi tas-saħħa. Neħduhom for granted. Iżda hawn min dawn l-affarijiet lanqas joħlomhom, aħseb u ara jkollu. John: Meta tagħti b qalb miftuħa, tispiċċa ttirċievi ħafna lura! L-esperjenza tagħna kienet mod kif wieħed imiss il-ħajja talfqar, u jitgħallem japprezza s-sempliċità u l-imħabba tagħhom, u jsib lilu nnifsu u s-sens f ħajtu u jagħraf x inhu tassew importanti f ħajtu. 14 Flimkien Ìunju 2011
Drink Milk Every Day Feel Good Fresh milk contains protein, lipids, calcium, vitamins A & B6, biotin and potassium - all essential nutrients for healthy bones, muscles, teeth, nails and supple skin. Drinking a glass of milk before bedtime also helps you sleep better. Drinking a good amount of milk daily, as part of a well-balanced diet, is essential for an all-round, healthier feeling of well-being. Drink milk as part of a healthy diet. CAMPAIGN FINANCED WITH AID FROM THE EUROPEAN UNION AND MALTA Co-financing: 50% EU Funds, 20% National Funds, 30% Private Funding
53 SIEGHA BLA WAQFIEN 1 2 3 L U L J U 2 0 1 1 MARATONA VOLLEYBALL B RISQ ID-DAR TAL-PROVIDENZA Sabih li taghti www.volley4dtp.org www.dartalprovidenza.org Ministry of Education Employment and the Family ministeru ghall-infrastruttura trasport u komunikazzjoni
ESPERJENZA Ìarrejt il-piω wa di Intervista ma mara qalbiena li daret b ƒew ha bi problemi ta sa a mentali g al 40 sena X inhuma w ud mill-isfidi li tiffaçça persuna li tie u sieb membru tal-familja bi problemi ta sa a mentali? Fil-każ tiegħi, waħda mill-akbar sfidi hija li nġorr il-karru tal-familja waħdi. Sfidi oħra huma li (1) titgħallem ħafna fuq ilmarda ħalli tkun tista tgħin bl-aħjar mod possibbli - titgħallem fuq il-mediċini, is-side effects tagħhom, x jiġri jekk ma titteħidx il-medikazzjoni (2) titgħallem ma tistennix il-grazzi - jekk tirċievi ringrazzjament, taċċettah u tħossok mimlija b aktar enerġija; jekk le, ma jimpurtax ukoll (3) tidħol għal din ir-responsabbiltà b qalbek u b ruħek - u titlob lill-mulej jimlik bis-sabar u l-kuraġġ. G aliex importanti afna g allfamily caregivers li jie du sieb tag hom infushom? Għax jekk tonqoslok is-saħħa u tikkrolla kemm mentalment kif ukoll fiżikament ma tkunx tista tieħu ħsieb tal-marid u l-bqija tal-familja - issir pazjent int ukoll, u tista taqa f dipressjoni. Kif jista family caregiver jie u sieb tieg u nnifsu? Irid joqgħod attent li ma jgħejjix. Irid isib mezz ta kif jieħu ftit rikreazzjoni, imqar darba fil-ġimgħa, anki jekk tmur tieħu kafè ma ħabiba li taf tisimgħek, tifhmek u ma toqgħodx tiġġudikak, jew iċċempel lil xi ħadd li jaf jisimgħek u jifhmek. Jekk għandek il-mezzi, tista tieħu btala. Tista tirrikorri għand psikjatra biex il-membru tal-familja li hu marid, iqatta ftit ġranet fis-psychiatric Unit biex tistrieħ ftit u jkollok moħħok mistrieħ li qed jiġi sorveljat. Ma tridx tħossok guilty għax qed tieħu ħsieb tiegħek innifsek! Xi problemi jiffaççja carer? Il-piż ewlieni trid iġġorru inti. Ġieli jkun hemm problema ta nuqqas ta komunikazzjoni mal-marid speċjalment jekk ikun għaddej minn xi fażi ta paranojja. Ġieli wkoll ikollok qraba li jeħduha kontrik mingħajr ma jippruvaw isiru jafu aktar dwar il-marda. 18 Flimkien Ìunju 2011
X responsabbiltajiet g andu l-carer? Jiddependi mill-gravità tal-marda. Trid tara li jieħu l-mediċini kif suppost. Is-sehem tal-carer huwa importanti f dan it-tip ta mard għax meta l-carer jakkumpanja lillmarid għand il-psikjatra jkun jista jaqsam l-esperjenza tiegħu ta kura ta kuljum mal-psikjatra. Trid issib int il-mezz kif tara lill-psikjatra waħdu biex tagħmel dan għax ħafna drabi l-pazjent ma jkunx irid jew ma jkunx f qagħda li jgħid dak li fir-realtà jkun qed jiġri u jħoss. X jistenna l-carer mill-bqija talfamiljari u l-qraba? Jekk tkun fortunat li jkollok familjari jew qraba li jifhmu dan il-mard, abbli jkunu ta għajnuna kbira għaliex meta ma jifhmukx ikomplu jtaqqluk aktar. Hawn familjari li ma jkollhomx idea ta x qed jiġri imma xorta jibdew jagħmluha ta mħallfin u jgħidulek, Dak qed tfissdu, jew Dak qed tħarrbtu. X g ajnuna g andu jfittex il-carer? L-ewwel u qabel kollox trid tibda tinforma ruħek fuq il-marda. Illum jeżistu assoċjazzjonijiet li joffru għajnuna. L-ewwel darba li mort kors għall-qraba tal-mental Health Association ħassejtni nsir naf aktar fuq il-marda. Jeżistu wkoll support groups fejn naqsmu l-esperjenza u nitgħallmu mill-esperjenzi ta xulxin. Is-St Jeanne Antide Foundation ukoll toffri għajnuna għall-qraba ta min hu marid mentalment. Għall-pazjenti nfushom hawn ħafna servizzi tal-istat fil-komunità wkoll. X tissu erixxi lill-carers? Li jagħmlu l-kuraġġ għax dan il-mard huwa bħal mard ieħor: il-kura tjiebet ħafna. Importanti li jegħlbu l-istigma assoċjata ma dan il-mard u jfittxu l-għajnuna kollha li hemm bżonn. G andu enitur ja bi r-realtà mittfal biex tnaqqsilhom mit-trawma tal-marda li jiffaççja l- enitur l-ie or jew g andu jfissrilhom kollox u jinvolvihom fil-kura? Fil-każ tiegħi meta t-tfal kibru f età li setgħu u riedu jifhmu, spjegajtilhom is-sitwazzjoni tal-marda u kif, minħabba l-marda, il-marid ma jkollux attitudni normali. Jiena nħoss li kienu jifhmu, u addattaw ruħhom għal din is-sitwazzjoni diffiċli. Jekk tfehemhom u tinvolvihom, it-tfal kapaċi jifilħu. Anki l-għaqda fil-familja tista tikber b dan! L-esperjenza tal-familjari li sena wara l-oħra jieħdu ħsieb xi ħadd li jħobbu li jsofri minn mard mentali hija tqila. U tkompli ssir itqal minħabba n-nuqqas ta appoġġ għall-qraba li qed jerfgħu responsabbiltà kbira mingħajr taħriġ, informazzjoni xierqa u appoġġ konkret biex ma ngħidu xejn għall-ispiża meta jmorru regolarment għand speċjalisti privatament. Il-Fondazzjoni Santa Giovanna Antida toffri s-servizz LWIEN bħala appoġġ għallfamiljari ta persuni li jsofru minn mard mentali. Indirizz: 51, Triq Ħal Tarxien, Ħal Tarxien. Tel: 21808981/ 79602595 email: macen.sjaf@gmail.com; sit elettroniku: www.antidemalta.com. Tista tikkuntattja wkoll lill-mental Health Association (assistance@mhamalta.com). Flimkien Ìunju 2011 19
We care when you need it most! Specialised accomodation for the elderly 24hrs nursing care Internal/External activities Qualified and dedicated staff Meals catered especially to satisfy the various tastes & diet of any individual including specified medical diets Single/double rooms with private bathrooms & nurse call system Central Home, Independence Avenue, Mosta MST 9028 Email: agecon@maltanet.net Website: www.ageconcernmalta.com Tel: 2143 4178/9 Fax: 2141 4440 private investigation Engagement / marriage / cohabitation, etc Cases of children taken away from their homeland Business and company surveillance Adoption & tracing of children and family issues Property surveillance eg. rightful owners Intensive investigations are carried out on any court case Forensic tests eg. DNA, signature analysis, etc Services of Lawyers, notary & other advisors on demand We also offer security guards for offices, shops, hotels, restaurants, etc We testify in court and any court case is dealt with Our services are carried out both locally and overseas www.privateinvestigationmalta.com 79 590 000 24/7 service fully licensed
Novella Miriam Padovani Ginies PaÌna miìbura minn Charles Magro Minn xifer Bħall-Erbgħa fost il-ġimgħa, il-ġurnal IX-XEFAQ bagħatni nirrapporta każ mhux tas-soltu; għallinqas għalija, li ma kontx ili wisq naħdem bħala ġurnalista. Fil-każijiet ta qabel dejjem għamilt l-almu tiegħi biex nogħġob lill-editur, u naħseb li għalhekk fdali dan il-każ f idejja. Bdejt insuq b destinazzjoni waħda quddiemi, dik ta l-università tat-terza Età. Biex ngħid is-sewwa, ma kontx naf eżatt fejn hu l-post, imma kif spjegawli kelli nsibu mingħajr telf ta ħin. L-għadu tiegħi dak l-imbierek ħin! Qatt ma stajt nitlef imqar sekonda għax inkun tlift il-qaleb u l-ġbejna; u minflok naqla l-prosit mingħand ta fuqi, naqla xi ċamata. Li kont nista kont intir fuq il-karozzi. Wasalt! Ma kellix wisq dettalji, ħlief messaġġ biex immur minnufih. Sibt raġel anzjan bilqiegħda fuq ċint tal-bejt, b saqajh imdendlin għal isfel u b basket ta l-iskola fuq dahru, bħal tat-tfal iż-żgħar. Imbuttajt kemm stajt qalb il-folla li kienet miġbura fit-triq. Kien hemm ġa soċjologu li beda jipprova jagħmel kuntatt ma l-anzjan. Imma l-bini kien għoli ħames sulari u, għalkemm dan is-soċjologu kellu mikrofonu, l-anzjan ma kellux, u t-tweġibiet ftit li xejn bdew jinstemgħu. Ippruvajt niġbor li stajt. Tgħallimt li fuq il-post nikteb id-dettalji kollha, u naqta dak li ma jkunx importanti wara. L-għagħa tan-nies beda jagħmel l-affarijiet aktar diffiċli, u għalhekk il-pulizija kellha tressaq lil kulħadd il bogħod. Jien bqajt hemm, taħt il-bini eżatt. il-p nna Waslet il-maġistrat tal-għassa. Ordnat li jwasslu mikrofonu wara l-anzjan mingħajr ma dan jinduna b xejn. In-nies tal- Protezzjoni Ċivili kienu ġa għal-lest; iżda dawk li kienu fuq il-bejt ma ridux imorru fuq l-anzjan ħabta u sabta. Dawk jafu xogħolhom sewwa. Is-soċjologu, naħseb għall-mitt darba, instema jgħid: Daħħal saqajk il ġewwa u żomm sewwa maċ-ċint. L-anzjan, marid bid-demenzja, wieġeb: Jien ma rridx immur skola! Is-soċjologu pprova mod ieħor: Għandek ġuħ? Trid tiekol xi ħaġa? Iżda l-anzjan wieġeb: Ommi tridni mmur l-iskola bilfors. Din l-affari damet sejra sew. Is-soċjologu beda jkellmu bla waqfien biex ma jagħtihx ċans jaħseb f ħaġa oħra. It-tweġibiet ta l-anzjan dejjem kienu fuq dak li kien ġralu snin ilu. Imbagħad infaqa jibki bħal tarbija. Lemaħ lili nieħu n-noti, u b leħen għoli qal: Int, tal-lapes u l-karta... Psikjatra ordna li jagħtuni mikrofonu. Lili trid, ħabib? Iva, lilek. Int taf tikteb? Ħsibt ftit, u għedtlu: Tridx niġi ngħallmek jien, flok tmur l-iskola? L-idea donnha għoġbitu. Wara ftit ġejna f kompromess: xtaq li jien nitla ħdejh, u ngħallmu hemm fuq. F kemm trodd salib, tlajt fuq il-bejt. Ersaqt lejh, kellimtu bilħlewwa, filwaqt li dawwart idejja miegħu u ġbidtu l ġewwa ħelu, ħelu. L-għajnuna ġiet fil-pront; iżda hu ma riedx jitlaqli jdejja. Ejja, ġiet waħda tajba! Kien spiċċa kollox b wiċċ il-ġid. L-għada spiċċajt jien fuq il-faċċata ta IX-XEFAQ : ĠURNALIST TAGĦNA JAGĦMEL ATT EROJKU. Kos, kif jiġu l-affarijiet! Flimkien Ìunju 2011 21
Il-logħob tal-azzard onlajn Fil-25 ta Marzu, il-kummissjoni Ewropea ppubblikat karta ħadra dwar ir-regolamentazzjoni tal-logħob tal-azzard li jsir minn fuq l-internet fl-istati Membri. Dan huwa settur li jikkontribwixxi sostanzjalment għall-ekonomija tal-unjoni Ewropea tant li huwa stmat li fl-2011 dan il-logħob se jiġġenera 9.08 biljun. Sa issa, fl-unjoni Ewropea għad m hemmx qafas leġislattiv wieħed li jirregola l-logħob tal-azzard onlajn fl-istati Membri kollha. Għaldaqstant, permezz ta dan id-dokument il-kummissjoni Ewropea qed tikkonsulta dwar l-organizzazzjoni tas-settur tal-logħob tal-azzard fis-27 Stat Membru bl-iskop li tinvestiga l-possibilità li jkun hemm liġi waħda Ewropea li tirregola dan is-settur. Barra minn hekk, il-kummissjoni qed tikkonsulta dwar: Il-prattiċi użati minn kumpaniji tal-logħob tal-azzard fejn jidħlu komunikazzjoni kummerċjali onlajn, identifikazzjoni tal-konsumaturi u sistemi ta ħlas. Il-protezzjoni tal-konsumatur u l-ġlieda kontra l-frodi, ħasil ta flus u reati oħra. L-infurzar tar-regolamenti fosthom dawk tar-reġistrazzjoni u l-liċenzjar ta kumpaniji tal-logħob tal-azzard. Huwa stmat li fid-dinja, għal kull kumpanija reġistrata hawn ħamsa li mhumiex reġistrati. Din il-konsultazzjoni hija waħda millinizjattivi li l-unjoni Ewropea qed tieħu biex issaħħaħ wieħed mill-erba pilastri talekonomija Ewropea, jiġifieri l-moviment ħieles tas-servizzi bejn l-istati Membri tal-unjoni Ewropea. Il-Karta Ħadra tinsab fis-sit: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/le xuriserv.o?uri=com:2011:0128:fin:e n:pdf Malta-EU Steering & Action Committee indirizz: 280, Triq ir-repubblika, Valletta tel: 2200 3300 email: info.meusac@gov.mt www.meusac.gov.mt lta-eu Steeri Avviƒ bi las
PaÌna góat-tfal Claudia Cini Il-fjuri tal-mamà Il-mamà tal-ħbieb tagħna Ġanluka u Maruska tħobb ħafna l-fjuri. Fil-ġnien ta mad-dar tkabbar kull xorta ta fjuri skont l-istaġun. Jum wieħed Maruska kienet qed tilgħab bil-ballun fil-ġnien ma ħuha, meta bi żball waddbitu fuq xi fjuri u kissrithom. Lill-mamà ma qaltilha b xejn għax beżgħet li tirrabja magħha. Biex ħuha ma jikxifhiex, Maruska wegħditu li se tagħmillu x-xogħol tad-dar kollu hi. Damu sejrin hekk xi ġimgħa u lill-mamà baqgħet ma qaltilha b xejn, iżda Maruska ma kenitx tħossha kuntenta. Fl-aħħar iddeċidiet li tgħidilha b kollox. Il-mamà qaltilha li kienet ilha tistenna li tgħidilha l-verità għaliex hi kienet rat x ġara mit-tieqa tal-kċina. Qaltilha li ma kenitx irrabjata magħha għaliex kien inċident, iżda messha ma ħbitx il-verità u lanqas ma messha ġiegħlet lil ħuha ma jikxifhiex billi tagħmillu xogħlu. Kemm kien ikun aħjar kieku Maruska tkellmet malmamà mill-ewwel! Log ob bi premju Fittex il-kelma Sib dawn il-kliem fil-kaxex ta hawn ta t f direzzjoni orizzontali, vertikali jew djagonali. Imxi mix-xellug g al-lemin u minn fuq g al isfel. Bl-ittri li jifdal, g aqqad il-kelma rebbie a. L-ewwel twe iba tajba tirba voucher ta 10 li jissarraf g and Once Upon A Time (Vjal ir- Ri an, San Ìwann). Ibg atha hekk: Flimkien, FITTEX IL-KELMA, Kulle tal-kappillani, Kurja, Floriana. Ikteb ismek, l-indirizz u l-età. Soluzzjoni g al Mejju: MADONNA Rebbie a: A. Hayevich, St Venera FREÛJA, ÌARÌIR, ÌILJU, ÌIÛI, ÌIÛIMINA, KAMUMILLA, MARGARITA, NARÇISA, PEPRINA, PUNSJETTA, SARDINELLA, VJOLA, WARDA S P U N S J E T T A K A M U M I L L A N M A R G A R I T A I B Ì A D R A W E J M L L A S I A D V Û I P E P R I N A J E Û I Ì Ç E O R I Û O I R L F Ì I N N R A L A Ì I L J U N A Flimkien Ìunju 2011 23
l-ewwel dar tal-ħolm tiegħek Li tibda kapitlu ġdid fl-istorja ta ħajtek ifisser ukoll li wasal iż-żmien li jkollok id-dar li dejjem ħlomt li jkollok. Nifhmu li dan il-mument huwa importanti u nafu li bl-appoġġ tagħna dan il-pass fl-istorja tiegħek jista jkun wieħed eħfef. Kellimna llum u skopri l-firxa ta benefiċċji, li permezz tagħhom, id-dar li ilek toħlom tista ssir realtà. Impenn lejn is-suċċess tiegħek. BOV 27444 BOV HOME LOANS 2131 2020 I bov.com Maħruġ mill-bank of Valletta p.l.c. 58, Triq Żakkarija Valletta VLT 1130 - Malta Is-self huwa suġġett għal kriterji normali ta self u għall-approvazzjoni finali mill-fergħa tiegħek tal-bov. Termini u kundizzjonijiet japplikaw. It-terminu ta self ma jistax ikun aktar mill-eta` tal-irtirar.
Óin flimkien Erba slaten Kull sultan li hemm fil-karti tal-logħob jirrappreżenta sultan li eżista tassew. Is- Sultan Spati (Spades) huwa s-sultan David li nsibu fil-bibbja; Sultan Fjuri (Clubs) huwa Alessandru l-kbir, tal-maċedonja; Sultan Qlub (Hearts) huwa l-imperatur Karlu Manju; Sultan Djamanti (Diamonds) ma hu ħadd ħlief Ġulju Ċesri. Mibgħuta separatament minn L. Scicluna (Mtarfa) u Michael Schembri (Birżebbuġa) Fingerprints Il-marki tas-swaba (fingerprints) jiġu ffurmati saħansitra qabel ma nitwieldu, u jkomplu jikbru magħna aħna u niżviluppaw. Ħadd ma għandu marki bħal tal-ieħor, lanqas is-siamese Twins. 60 fil-mija tal-bnedmin fid-dinja għandhom marki f forma msejħa Loop. Forom oħra ta fingerprints huma Arch u Whorl. Mary Tanti, Mosta Fejn joqog du? Erbgħa persuni A, B, C u D kollha joqogħdu fl-istess blokk ta appartamenti imma f sulari differenti. Minn kliemhom ipprova aqta f liema sular joqogħdu: A: jien la noqgħod isfel u lanqas fuqnett. B: jien noqgħod eżatt fis-sular ta fuq C. C: jien ma noqgħodx fis-sular ta isfel. D: Jien ma noqgħodx fis-sular ta fuqnett. Kont taf Ûew çajtiet tajba Tifel ta 7 snin: Ma, għadni kemm qbadt 6 dubbiniet, tlieta rġiel u tlieta nisa. Ommu: Kif taf liema rġiel u nisa? Tifel: Tlieta kienu fuq fliexken tal-birra u tlieta kienu mal-mera! Katriona Grixti, Ûurrieq rebbieóa Mara rċeviet kartolina mingħand oħtha. Binha John: Ma, dawn x inhuma? Omm: Dawk bews ibni, biex iz-zija turi kemm tħobbna. John: Mela t-teacher vera tħobbni lili għax il-pitazz mimlijin bews! Antoinette Sant, San Ġwann Soluzzjoni g al Fejn joqog du: B joqgħod fuq, C joqgħod fit-tielet sular, A fit-tieni sular, D joqgħod isfel nett. L-uniku wieħed li jista joqgħod isfel huwa D. Minn dak li qalu B u C jidher li jew B joqgħod fuqnett u C fit-tielet, inkella B joqgħod fittielet u C fit-tieni (taħtu). Imma kieku kien hekk, A kien ikun jgħix fuqnett ħaġa li hu stess qal li mhux veru. Għalhekk B jgħix fuqnett, filwaqt li C jgħix fit-tielet sular u A fit-tieni sular. PREMJU GÓALL-KITBA TIEGÓEK Ibg atilna xi çajta jew cartoon umoristiku, jew tag rif interessanti biex jidher f din il-pa na. Il-kontribuzzjonijiet li ji u pubblikati (çajta jew tag rif g al Kont Taf? ) jid lu biç-çans li jirb u voucher ta E5 li jissarraf g and Merlin Library. Ibg atha bl-email: flimkien@maltadiocese.org jew bil-posta: Flimkien, Kont Taf? Kulle tal- Kappillani, Kurja, Floriana. Kull kontribuzzjoni tista ti i kkore uta u editjata. Flimkien Ìunju 2011 25
LoGÓob Claudia cini Mimdudin 1. Sinna fuq wara tal-ħanek (5) 3. Il-ħames xahar tas-sena (5) 7. Warda għadha ma fetħitx (7) 9. Qadef b idejh u b saqajh fl-ilma (4) 10. Maħnuq, mgħobbi wisq (4) 11. Ta togħma tajba (4) 12. Fihom jinħema l-ikel (4) 16. Grupp Svediż li kantaw Waterloo (4) 18. Dan bla ġenituri (4) 19. Bruda, indifferenza (7) 20. Stampa ġografika b taqsimiet ta pajjiżi (5) 21. Tal-ħalq, tal-moxt jew tas-serrieq (5) Weqfin 1. Dgħajsa żgħira (5) 2. Talba/ poeżija li titkanta (4) 4. Plural ta elf (4) 5. Marbutin f ħaġa waħda (5) 6. Għanja ta tifħir (4) 7. Kien jivvjaġġa u jippriedka ma San Pawl (7) 8. Jintlibsu fil-pala tal-idejn (7) 13.Ma baqax imdawwal (5) 14. Ħila tal-moħħ jew tal-id (4)) 15. Hekk ikun! (5) 17. Kunjom jew kap tal-knisja b lura (4) 18. Is-sultan tal-annimali (4) Tisliba 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Irba voucher ta 25 ming and Crosscraft billi twie eb tajjeb sal-15 tax-xahar. Ikteb ismek, in-numru tat-telefon u l-indirizz. Ibg atha hekk: Flimkien, Tisliba, Kurja, Floriana. Soluzzjoni ta Mejju: Mimdudin: 5. ÌIE, 6. HIENI, 7. SANTI, 8. ETÀ, 9. ARTAL, 12. QABDA, 15. KTIEB, 18. STIRA, 20. RAT, 21. SITTA, 22. ORALI, 23. MIL. Weqfin: 1. FLETT, 2. RÌIEL, 3. RESAQ, 4. DINEB, 10. RIT, 11. AVE, 13. ART, 14. DAR, 16. ITTRA, 17. BRAMA, 18. STOLA, 19. IÛAKK. Rebbie a: G. Izzo Navarro, Sliema 4 3 8 2 4 5 7 9 9 5 4 2 5 8 3 4 7 5 1 6 1 7 9 5 6 5 2 4 8 3 3 6 Sudoku Imla l-vojt kollu b mod li l-kolonni, il-linji u kull kaxxa ta disg a jimtlew bin-numri 1 sa 9 Soluzzjoni ta Mejju Ibg at it-twe iba 5 1 8 9 7 3 2 4 6 sal-15 tax-xahar 7 6 4 1 2 5 9 8 3 hekk: Flimkien, 2 3 9 4 8 6 1 5 7 Sudoku, Kurja, 3 7 1 5 6 2 8 9 4 Floriana. Premju 4 5 2 8 9 7 3 6 1 voucher ta E10 8 9 6 3 1 4 7 2 5 li jissarraf g and Alfsons Enterprises 6 2 5 7 3 9 4 1 8 Ltd, Óamrun. 1 4 3 2 5 8 6 7 9 Rebbie : M. Xuereb, Mosta 9 8 7 6 4 1 5 3 2 Flimkien Ìunju 2011 27
ELECTRIC ADJUSTABLE BEDS FOR HOME OR RESIDENTIAL NURSING CARE QUALITY GUARANTEED TAKES UP TO 190KG FOUR SECTIONS FULLY ELECTRONIC REMOTE ADJUSTMENT WOODEN INTEGRATED SIDE-RAILS Automated External Defibrillators Reclining Armchairs Commodes First Aid Kits Blood Pressure Monitors PSAILA STREET, BIRKIRKARA (NEXT TO DHALIA) TEL: 2385 9272 FREE UNDERGROUND PARKING FOR EUROPHARMA CLIENTS HOMPESCH ROAD, FGURA TEL: 2385 9340 ST MARTHA STREET, VICTORIA GOZO TEL: 2385 9360 info@europharma.com.mt + many more products to choose from Visit our new website www.europharma.com.mt
SAÓÓITNA Dr Peter Ferry MD, MSc, FRCP Ix-shock absorbers X hemm komuni bejn il- ogi, widnejna, imne irna, it-tubi tal-arja tal-pulmuni, u l-irkiekel ta daharna? Twe iba: QARQUÇA Għalkemm miniex daqshekk magħruf, jien ninsab f diversi partijiet ta ġisimkom. Jien dak it-tessut f ġisimkom li jissejjaħ kartilaġni jew qarquċa. Fost postijiet oħra jien ninsab filġogi, fil-kaxxa ta sidirkom, f widnejkom, f imneħirkom, fit-tubi tal-arja tal-pulmuni, kif ukoll bejn l-irkiekel ta daharkom. Għalkemm miniex iebes u sod daqs ħuti l-għadam, jien aktar iebes minn ħuti l-muskoli, imma inqas flessibli minnhom! Jien magħmul minn ċelloli speċjalizzati bl-isem ta chondroblasts li jsawru ammont kbir ta sustanza magħmula minn collagen li hi tip ta proteina, sustanza oħra jisimha ground substance, kif ukoll fibri elastiċi. Taħt il-mikroskopju nsibu ċ-ċelloli fi gruppi ta tmienja, miġbura f kavitajiet, li jissejħu condrocytes. Jeżistu tliet kwalitajiet ta qarquċa : dak elastiku, dak hyaline, u dak fibruż. Il-kwalità tiġi determinata mill-ammonti differenti ta collagen, ta ground substance jew ta fibri elastiċi li minnhom inkun magħmul. L-akbar żvantaġġ li għandi huwa li m għandix is-servizz ta ċirkulazzjoni taddemm bħalma għandhom il-bqija ta ħuti. Għaldaqstant is-sustanzi li għandi bżonn jaslu għandi aktar bil-mod, b sistema jisimha diffusion. Minħabba f hekk meta nweġġa jew ikolli l-ħsara, qajla jgħaddili, u nibqa nkaxkar xhur sħaħ biex infiq! L-aktar kundizzjoni komuni li taffettwali saħħti hi l-osteoartrite. Din hi kundizzjoni li traqqaq dik il-parti tiegħi li tgħatti l-għadam tal-ġogi bħall-irkoppa, jew l-għadma talkoxxa. B hekk, l-effett ta shock absorber jintilef, u tispiċċa tħokk għadma ma għadma. Dan jikkawżalkom ħafna uġigħ. Peress li meta nikbru fl-età nibdew inħossu uġigħ il hawn u uġigħ il hemm, tajjeb li nikkonfermaw mat-tabib jekk dawn l-uġigħat ikunux artrite jew le. It-tabib, biex ikun ċert, jaf ikollu jagħmel xi testijiet taddemm kif ukoll xi X-rays tal-ġogi. Għaldaqstant irridu nieħdu ħsieb u nieħdu l-kura mill-aktar fis possibbli. Il-kura, li jista jordnaha biss it-tabib, tikkonsisti f mediċini għall-uġigħ u l-infjammazzjoni, injezzjonijiet fil-ġogi, bastun jew ħadida, fiżjoterapija biex issaħħaħ il-muskoli jew operazzjoni biex jinbidel il-ġog marid. Dr Peter Ferry huwa Speċjalista tal-mediċina u l-anzjani Flimkien Ìunju 2011 29
l-aóóar paìna Idejn Franz Ħafna jammiraw il-pittura famuża magħrufa bħala The Praying Hands. Wara din il-pittura hemm storja interessanti ta mħabba u sagrifiċċju. Praying Hands hija riżultat ta ħbiberija kbira bejn żewġ artisti, Albrecht Dürer u Franz Knigstein. Madwar is-sena 1490, meta kienu studenti tal-arti, it-tnejn kienu jaħdmu bħala ħaddiema manwali biex jaqilgħu l-flus biex iħallsu l-istudji tagħhom. Imma ndunaw li ma setgħux ikomplu hekk għax bl-ebda mod ma kien possibbli li t-tnejn jaħdmu u jkomplu wkoll l-istudji. Għalhekk iddeċidew li wieħed minnhom jitlaq mill-istudji biex jaħdem full-time biex jaqla biżżejjed għalihom it-tnejn filwaqt li l-ieħor ikun jista jiddedika ruħu kompletament għall-istudji. Qatgħuha li jaqtgħu x-xorti min minnhom kellu jkompli l-istudji, u x-xorti waqgħet fuq Dürer. Dürer wiegħed lil sieħbu li meta jlesti l-istudji hu, kien se jara li sieħbu mbagħad ikun jista jkompli l-istudji tiegħu wkoll. Iżda ġara li meta Dürer wara li kiseb suċċessi kbar fl-istudji tiegħu ġie lura biex iżomm il-wegħda li kien għamel, skopra li s-sagrifiċċju li kien għamel Knigstein kien ħafna akbar milli t-tnejn li huma kienu qatt ħasbu. Minħabba x-xogħol iebes li Franz kellu jagħmel, is-swaba ta jdejh kienu sfaw sfigurati u ibsin, għalhekk ma setgħux aktar jikkontrollaw il-pinzell tal-pittura. Ma kien hemm l-ebda tama għal Franz li seta xi darba jsir artist. Minkejja dan, Franz ma wera l-ebda għira għal Dürer, anzi kien kuntent li kien għen lil sieħbu jikseb is-suċċess. Darba minnhom Dürer sab lil Franz jitlob u x ħin ħares lejn idejh, tant baqa impressjonat bihom li ftit wara pittirhom. Din it-tpinġija saret waħda mill-aktar xogħlijiet magħrufin tiegħu u saret magħrufa bħala The Praying Hands. GÓANAFEST 2011 L-G anafest hija mag mula minn sensiela ta kunçerti ta muωika tradizzjonali minn Malta u mill-mediterran. Din hija attività divertenti g all-familja kollha, b ikel Malti u wirja ta arti janat lokali. Il-biljetti jiswew 3 g al kull serata jew 7 g al block ticket. Il-Óadd ta qabel (5 ta Ìunju) il-quddiesa fuq TVM fid-9:00 ser tixxandar mill-knisja ta San Bartilmew f Óal-Tarxien. Ser ikollha akkumpanjament minn muωika tradizzjonali Maltija, biω-ωaqq, bit-tanbur, bl-g ana tradizzjonali, bl-g ana fil-g oli u l-prejjem tal-minore. 30 Flimkien Ìunju 2011