Markus 16:1-8. Die leë graf, die Evangelie-boodskap daarin, en die vroue met die oprag om hieroor te getuig.

Similar documents
Bybel vir Kinders. bied aan. Die vrou by die put

Bybel vir Kinders bied aan. God Toets Abraham se Liefde

Bybel vir Kinders. bied aan. Die Verlore Seun

Welkom by ons Aanddiens! Kom geniet n koppie koffie in die saal na die diens!

1. OM JESUS TE VOLG: 2. DTR die verhouding:

n Prins word die Skaapwagter

BEGIN BY DIE EINDE: Wat moet met jou gebeur as jy doodgaan?

Dit bring ons by ons tweede handvatsel in `n strewe na die leef van die Koninkryk Kultuur nl: Genade pad.

"Onse Vader wat in die hemele is, laat u Naam geheilig word; laat u koninkryk kom; laat u wil geskied, soos in die hemel net so ook op die aarde; gee

GROEIGROEP MATERIAAL BADBOYS OM DIE KRUIS KAJAFAS

Verduidelik 4 Wel-it sê hulle was dissipels. Want dis wat dissipels doen. Ons volg Jesus.

Rom 14:1-12. Fokus: Rom 14:10-12 Die belangrikheid van Kerk-eenheid en ons hantering van versskille (d)

Oktober Lees: Mattheus 7:1-12 Fokus: vers 6-11

Mark 9: Fokus: 9:35-37 By die dienende Christus moet ons dienskneg-dissipels word.

Mattheus 5:3 Salig is die wat arm van gees is, want aan hulle behoort die koninkryk van God.

Mattheus 5:27-30 Ons nuwe dissipel-lewe volgens die HERE se gebooie begin on ons harte. In vers wys Jesus hierdie waarheid uit die 7de gebod.

Gen 17:1-14; Rom 4:1-12; Kol 2:1-12

Mei Lees: Mat 5: Hoekom? Ook sy prediking hier in-ie Bergpredikasie.

Kain vermoor Abel (Genesis 4:8)

Preek Jan Steyn 25 Februaie Teks: Johannes 13:1-35. Tema: Saamwees (op mekaar gerig wees) Inleiding:

Mattheus 6:9-10 Ons nuwe dissipel-lewe is n lewe waarin ons radikaal breek met self-gesentreerdheid en leef met God-gesentreerdheid.

1Kon 18:41-46 In Israel vol Goddeloosheid en afvalligheid wys die HERE: Ek's die enigste ware God... die Een wat lewe gee.

Mark 11:1-7. Jesus se intog in Jerusalem, en wat Hy daarmee aan ons openbaar (a).

Bybel vir Kinders bied aan. Die Hemel God se pragtige huis

Die Hemel God se pragtige huis

Mattheus 6:1-4 Ons nuwe dissipel-lewe is n lewe waarin ons radikaal breek met self-gesentreerdheid en leef met God-gesentreerdheid.

Mattheus 6:9 Ons nuwe dissipel-lewe is n lewe waarin ons radikaal breek met self-gesentreerdheid en leef met God-gesentreerdheid.

Die verheerlikte Jesus se seën en ons. Vandag vier ons die troonsbestyging van die Koning van die konings.

Mark 10:1-12. Fokus: vers 1-12 Oppad na die Kruis en te midde van Farieseër-vyandigheid, leer Jesus ons oor dissipel-wees... ook in ons huwelike.

Van Vervolger tot Prediker

Markus 15:29-39 Jesus se alleen-lyding onder die oordeel van God... tot in die dood van die kruis.

Bybelskool van Centurion. 27 Maart Welkom

'n GEMEENTE VAN GOD MET JESUS CHRISTUS AS HOEKSTEEN

Kom ons herinner mekaar aan die toetse wat ons tot nou toe hanteer het:

(Uit Leef stroom-op! hoofstuk 1)

n Verduidelijking van die Nuwe Verbond deur Dr. Marc s. Blackwell Sr.

Jan Steyn preek 8 Julie Teks: Romeine 5:1-11 (1 Timoteus 1:1) Tema: Christus Jesus ons Hoop

Die regering van die Kerk 1Tim 2: Christus se wil dat vroue leerlinge moet wees... maar nie self mag onderrig gee nie.

Die betekenis van die kruis (1)

Definition2 - SALWING = GODDELIKE AANSPORING OM TE FUNKTIONEER/ANOINTING = THE UNCTION TO FUNCTION

Is profesie oor Christus in die Ou Testament altyd direk Messiaans?

DIE NUWE HEMEL EN DIE NUWE AARDE 1Toe het ek 'n nuwe hemel en 'n nuwe aarde gesien. Die eerste hemel en die eerste aarde het verdwyn, en die see het

Die wedersydse verhouding tussen geloof en geestesgesondheid. Dr Deon Bruwer

Jan Steyn Preek Sondag 12 Augustus Teks: Lukas 19:1-10. Tema: Genade groter as myself.

Join us for a Seminar/Presentation by the author of the book below: When: 9 March 2015 Where: Helderberg High School Chapel Time: 19h00

Together moving in unity to fulfill our God-given missional calling! DIE APOSTOLIESE GELOOF SENDING VAN SUID-AFRIKA. Afrikaans AFM - AGS

DIE GODHEID Matt 28:19 veelgodery.

Jy sal lewe deur die onverdeelde trou van die Here. Jesaja 36-37:14, 20, 32

NIE ELKEEN WAT...!! nie die wil van die Vader doen nie sal nie in die koninkryk van die hemele ingaan nie!! en wat die wil van die Vader doen

1Kon 18:19-40 In 'n land en wêreld vol Goddeloosheid en afvalligheid wys die HERE openbaar die HERE dat Hy die enigste ware God is... So, volg Hom!

Preek Jan Steyn Sondag 29 Oktober Teks: Efesiers 2:1-10. Tema: In Christus lewe jy. Inleiding:

Skriflesing: 1 Johannes 1:1-10 Teks: 1 Johannes 1:4 Sing- Ps. 66:1, Ps. 19:1; Ps. 65:8; Ps. 100:1,4

Brandende Harte! Ontmoet God en word passievolle navolgers van Jesus. Ds. Willem Louw: NG Kerk Miederpark

Les 6 vir 10 November 2018

Tema: Die ware besnydenis: Hoe leef ek vandag as Jesus se dissipel?

10 Woorde wat ons ewige redding en verlossing beskryf

Die Blye Boodskap. The Good News

To fulfill. To complete its purpose. He was the end of the law. It was a "schoolmaster to bring us to Christ"

Hoe lyk dit in mense se lewens as hemel daar deurgebreek het? Hoe lyk dit op aarde as hemel deurbreek Van paradys tot koninkryk van die

5. n Ewige toekoms vir my kind Here. Joh.6:40 elkeen wat die seun sien en in Hom glo, die Ewige Lewe sal hê

Kleingroepe as Gemeenskappe van Dissipels...

Huwelike in ons familie. Efesiërs 5:21-33 & 1 Joh 4:9.10. Trinitas is n verloste familie diensknegte wat gestuur is.

Filippense 1:27-30 Ermelo 20/09/2015(Doop)

Hoe verskil die Christelike vryheid waarvan Paulus praat van die samelewing se manier van dink oor vryheid?

Die ekonomie en die Christen n perspektief. 1 Desember 2010

Die leuen van die samelewing: Jou toekoms is in jou eie hande en jy is in beheer van jou lewe!

Die eerste is God beskik alles: God het alles vooraf beplan en haarfyn uitgewerk en alles werk presies so uit soos Hy dit beplan het.

Sing vooraf staande: Skrifberyming 1-1:1, 2 (24:1, 2)

OEPS! WAAR IS MY GELOOF HEEN?

Let it be. Laat dit wees. Monday 18 June 12

Agteraf is dit natuurlik maklik om so te praat. Hoe sou ons self opgetree het by die opstanding van Jesus? Nie veel beter nie.

Het jy al gehoor van die Vier Geestelike Wette?

Addendum A Consent form

Wanneer die kerk verdwaal in valsheid word dit n vertoonvenster van Afgode diens.

Waar is God as ons swaarkry?

To abandon prayer is to embrace atheism. Alec Motyer

28 Oktober 2012 dink aan die Hervorming. Wegdros is Ten tye van die Hervorming het wegdrossery sommer erg plaasgevind

DIE WEG CHRISTELIKE GEMEENTE

23-Dag Bybeldagboek oor die Eienskappe van God

DOELSTELLING DANKIE TERUGVOER

Wie is Jesus? Wie is Jesus? KLEINGROEPBEDIENING. Predikant: Wilhelm Leuschner Sel: Epos:

Heb. 7,8 10 is vir my vanselfsprekend, maar miskien moet dit in detail in PLAIN Afrikaans verduidelik word.

Ps.119:89. יהוה Die een naam wat uitstaan is die naam van Moses. Ons lees dat die volgende sê: Ex. 33:17

BLAAS DIE BASUIN GEREFORMEERDE KERK DASPOORT Jenningstraat 728, Daspoort Leraar: br Cobus Rossouw

Die gemeente herhaal hierdie lied twee maal, en die gelowiges ontvang die lig van die Altaardienaars, waarna hulle dit verder na mekaar aangee.

Preek Jan Steyn 28 April Teks: Johannes 3, 7 en 19 Tema: Is jy nagdissipel of dagdissipel van Jesus?

Teks: 1 Konings 19:15-21, 2 Konings 2:1-15 en Jesaja 61:1-11. Tema: Die mantel van Elia en die mantel van Christus. Agtergrond: 1 Konings Hoofstuk 18

NEW INTERNATIONAL VERSION

Pretoria- 23 Junie 2012

DIE VADER PRAAT FINAAL DEUR SY SEUN MET ONS! Eksegetiese Tema: God praat op planmatige en volmaakte met ons deur sy Seun as. Tekskeuse: Hebr 1:1-2

Appendix A. 4 Detail of which songs were not approved for now and will be looked at again, are in unpublished

Nuwe Wyn/New Wine. Nuwe Wyn/New Wine. Vir kinders/ For kids. Dr Christo Nel

19.20 BESKRYWINGSPUNT STREEKSINODE NOORDWES KATEGISMUS (Art 124) POINT OF DESCRIPTION REGIONAL SYNOD NORTH WEST CATECHISM (Art 124)

Romeine. Riglyne vir n lewensveranderende reis deur Paulus se bekendste boek. Dr J de Koning

HOE GROEI BY MENSE PLAASVIND. Enkele Inleidende Opmerkings ter Agtergrond

Nagmaal is n Tyd van herinnering n Geleentheid om die Here te dank dat Hy aan die kruis gesterf het vir ons sonde.

Skriflesing: Sondag 4 Sing- Ps. 118:1; Ps. 119:61; Ps. 130:2 Genesis 3:1-19 Gen 3:1 Psalm 130 Psa 130:1

Gereformeerde Kerk Bellville 31 Januarie 2016 Oggend

Preek Jan Steyn op Sondag 25 Maart 2012 Teks: Johannes 12:20-36 en Johannes 3: Tema: Vreemde verheerliking

Twee van die grootste leuens oor sukses wat aan ons en aan ons kinders deur die samelewing vertel word.

Transcription:

Markus 16:1-8 Die leë graf, die Evangelie-boodskap daarin, en die vroue met die oprag om hieroor te getuig. Februarie 2017 Ps 122: 1, 2 vooraf Ps 135: 1, 2, 3 lofpsalm Ps 119: 4 na wet Ps 118: 11, 12 as antwoord op die Woord Ps 34: 6, 8, 9 tydens Barmhartigheidsdiens Ps 33: 1, 5, 6 slotpsalm Lees: Mark 16:1-8 Skrifverklaring Inleiding Geliefdes ons het hulle verlede week ook ontmoet. Hierdie vroue-dissipels van vers 1: Maria Magdaléna en Maria, die moeder van Jakobus, en Salóme... Mark 15:41 sê hulle het Jesus gevolg en gedien. Verduidelik 1 So hulle was regtig dissipels. Want dis wat dissipels doen. Jesus is Ons Verlosser-Koning. En ons volg Hom en dien Hom. Nog iets van Maria Magdaléna en (die ander) Maria... en Salóme... waarby ons verlede week stilgestaan het was-at hulle getuies geword het van Jesus se kruis-dood-en-begrafnis. Mark 15:40-41 & 47 vertel daarvan. Verduidelik 2 So hulle het getuies geword van-ie waarheid van Jesus se kruis-dood-en-begrafnis waaruit die wonderlike Evangelie kom van bv Rom 5:10 wat sê dat ons terwyl ons nog vyande was, met God versoen is deur die dood van sy Seun... Hulle het getuies geword van-ie waarheid van Jesus se kruis-dood-en-begrafnis waaruit die wonderlike Evangelie kom van bv Rom 6:6 wat sê dat ons oue mens (totaal verdorwe mens) saam gekruisig is, sodat die liggaam van die sonde tot niet gemaak sou word en ons nie meer die sonde sou dien nie. Maar vrye kinder van God kan word wat vir Hom wil lewe. Nou dis wat ons oor hierdie vroue kon leer in Mark 15:40-47. Nou hier in Mark 16:1-8 word hierdie einste vroue getuies van Jesus se leë graf. 1 Vgl Mark 15,40-47.pdf by http://www.gkdaspoort.co.za/sermons_docs.php 2 Vgl Mark 15,40-47.pdf by http://www.gkdaspoort.co.za/sermons_docs.php

Hulle word getuies wat hoor hoe die jongman van vers 5-7 die een met die lang wit kleed Eintlik is hy n engel. Ons sal-it nog sien. Ja hierdie vroue word geteuies wat hoor hoe hierdie engel vir hulle sê: (Jesus) het opgestaan. Hy is nie hier nie. Dáár is die plek waar hulle Hom neergelê het. Dis leeg. Toepassing En geliefdes hierdie Evangelie van-ie leë graf en Jesus se opstanding is net n absoluut wonderlike Evangelie. En dis waarby ons vanoggend gaan stilstaan. Die leë graf die Evangelie-boodskap daarin en die vroue met die opdrag om daaroor te getuig 1. Nou die eerste ding wat ons moet raak sien is hoe God aan-ie werk is om hierdie drie vroue-dissipels in Jesus se graf te kry Want dis waar hulle getuies word van Jesus leë graf. En-at Jesus opgestaan het. Verduidelik 3 Nou dit klink nogal vreemd hê? As ons lees in vers 5 dat hierdie drie vroue binne in Jesus se graf ingaan. Maar dis hoe grafte in-aai tyd gewerk het. Dit was groot grafte. Gewoonlik is n hele gesin of familie daarin begrawe. So jy t hierdie graf-kamer gehad. Baie keer n soort grotjie in n koppie wat groter uit gekap was. En voor-ie graf-kamer se opening het jy n groot klip-deur gehad. Jy t die klip-deur voor die graf-kamer se opening in gerol om-ie graf toe te hou. En-it was n groot ding hierdie klip-deur. Iemand konnie sommer hierdie klip-deur alleen wegrol nie. So ja dis hoe hulle begrawe het in-ie tyd toe Jesus opaarde was. So is Jesus ook begrae. 4 En nou moes hierdie drie vroue-dissipels wat nou al klaar getuies was van Jesus se kruis-dood-en-begrafnis in hierdie graf kom om ook getuies te word van Jesus se leë graf en-ie Evangelie-boodskap dat Jesus opgestaan het. En in-it alles was God aan die werk. 3 Vgl Edwards se Mark komm bl 490; Reformation Study Bible bl 1448 4 Mark 15:46 1

A. So kom ons kyk hoe God aan-ie werk is in vers 1-2. As ons vinnig na vers 1-2 kyk sien ons-it nie dadelik nie. Vers 1 vertel eers net dat toe die sabbat verby was, Maria Magdaléna en Maria, die moeder van Jakobus, en Salóme speserye gekoop het om Hom (Jesus) te gaan salf. Verduidelik Nou hierdie speserye was lekker-ruik-speserye. 5 Gewoonlik fyngemaal en met iets gemeng dat dit loperig was sodat jy dit aan-ie ou wat dood was se liggaam kon aansmeer. 6 En dan t jy dit gedoen Om-ie stink van die op-vrot van die liggaam wat nou gaan ontbind bietjie weg te vat. As ons vers 2 lees dan t die vroue by Jesus 7 se graf aangekom. 8 So wat wys hierdie vir ons oor hierdie vroue? Verduidelik 9 Wel hulle liefde vir Jesus. En-at hulle Hom dien. Dit lyk half nutteloos maar hierdie vroue wil Koning-Jesus eer deur-ie stink van sy opvrot wat hulle dink met Hom gaan gebeur met hierdie lekker-ruik-speserye bietjie weg te vat. B. Nou dit sê nog-ie baie nie oor hoe God in vers 1-2 aan-ie werk is nie. Maar-it raak anders as ons ingaan op die dag waarvan vers 1-2 praat. Want dis hierdie dag wat ons begin wys hoe God hier aan die werk is. Kyk wat sê vers 1: En toe die sabbat verby was, het (Maria-hulle) speserye gekoop om (Jesus) te gaan salf. 5 1a αρωματα = akk ons mv. van α ρωμα, met die betekenis van speserye / wel ruikende kruie (Baljon bl. 124). 6 Vgl. Stein se Mark komm. bl. 729; France se Mark komm. bl. 676-677 7 2a Die voorsetselt-frase επι το μνημειον sê tot waar die twee Maria s en Salome gekom het (Greek grammar beyond basics bl. 376). Dit was tot by die graf. Die lw by μνημειον, so meen ek, is anafories en wys terug na die graf waar Josef Jesus begrawe het en waarvan die twee Marias getuies was 15:46-47 (Greek grammar beyond basics bl. 217; Stein se Mark komm. bl. 729). 8 Vgl Stein se Mark komm. bl. 729; Evans se Mark komm. bl. 534; Fance se Mark komm. bl. 677 9 Vgl TDNT vol 1 bl. 230; NIDNTT vol 1 bl. 120; Evans se Mark komm. bl. 534; Edwards se Mark komm. bl. 491; Van Leeuwen se Mark komm. bl. 288; Van Bruggen se Mark komm. bl. 391 2

Verduidelik 10 So wat sê dit vir ons oor-ie dag waarop hierdie vroue speserye gaan kop het? Onthou die Sabbat is op-ie sewende dag. Jesus is gekruisig op-ie voor-sabbat of-ie sesde dag. Mark 15:42 sê-it. In tussen was-it Sabbat die sewende dag. Dan mag jy geen werk doen nie Sê-ie HERE se wet in Eks 20:8-11. So die winkels was toe. Maar nou kom Mark 16:1 en-it sê: En toe die sabbat verby was, het (Maria-hulle) speserye gekoop om (Jesus) te gaan salf. So op watse dag is ons? Wel op-ie eerste dag. Ons sou gesê het: Sondag. Dis mos ons eerste dag van-ie week. Maar nou s hier nog iets belangriks. Verduidelik 11 Onthou die Israeliete se dag begin as-ie son sak. Ons dag begin 12 uur in-ie nag. Israeliete sin toe Jesus op aarde was begin as-ie son sak. So as vers 1 sê: En toe die sabbat verby was, het (Maria-hulle) speserye... Dan s ons nou op pad na half 7 Saterdag aand. Want onthou die Sabbat is by son-sak by 6 uur se kant verby. So-ie eetse dag het begin op wat vir ons Saterdag aand sou wees. Dan t die winkels weer na-ie Sanbbat oop gemaak vir aand besigheid. En dis toe net na die sabbat verby was, (dat Maria-hulle) speserye gekoop het... Maar goed die belangrike in vers 1 is-at ons nou op-ie eerste dag van-ie week is. C. In vers 2 is ons steeds op-ie eerste dag. Die tyd het egter aan beweeg. 10 1a διαγενομενου = aor par Gen. ons (a.g.v. σα ββατον wat ons is) ev van διαγι νομαι, met die basiese betekenis van verloop / verbygaan (Baljon bl. 213). Ek meen dat ons in διαγενομενου του σαββατου te doen het met Gen. abs, wat vir ons sê wanneer die hoof-ww-handelig plaasvind (Greek grammar beyond basics bl. 654-655). Die aor part lei my dan om διαγενομενου του σαββατου te verstaan as nadat die Sabbat verby was (Baljon bl. 213; Greek grammar beyond basics bl. 624-625). 11 In 2a is dit baie vroeg op die eeste dag, dis net na die son opgekom het, of saam met sonsopkoms. Wat sê dit vir my oor die tyd van die gebeure van 1a? 1a sê dat die twee Maria s en Salome lekker-ruik-spesrye gaan koop het toe die Sabbat verby was. Dus, hulle koop die lekker-ruik-speserye op die eerste dag. 2a sê dat hulle baie vroeg op die eerste dag, saam met sonsopkoms of net na sonsopkoms by die graf aangekom het. Dit sê vir my dat 1a plaasvind op die vorige aand dus aan die begin van die Israelitiese Sabbat, want hulle dag begin mos as die son sak. Dit sê ek omdat ek nie dink dat winkels, waar mens lekker-ruikspeserye kan koop, al oop gaan wees voor son-op nie... hierdie winels sal egter wel oop gewees het op die aand net na Sabbat verby is en die eerste dag begin het... hier teen kwart oor 6 die middag (vgl. Evans se Mark komm. bl. 534; Stein se Mark komm. bl. 729; France se Mark komm. bl. 676). 3

Want in vers 2 is ons al deur-ie aand-en-nag-deel van-ie eerste dag. 12 Maar ons is nog steeds op-ie eerste dag. Bewys Kyk daar staan: En baie vroeg op die eerste dag van die week, net ná sonop, kom hulle by die graf. Sien julle. Die Gees inspreer Markus so dat hy klem hierop sit. Ons moet dit hoor. Dis belangrik. In vers 1 sê hy dit. Ons is nou op die eerste dag die dag na die sabbat verby is. In vers 2 weer. Ons is baie vroeg op die eerste dag van die week. Verduidelik 13 So as ons nou op-ie eerste dag is hoeveel dae terug is Jesus dood en begrawe? Wel-it was eer-gister op-ie voor-sabbat op die sesde dag. Dis wat Mark 15:42 sê. Opmerking En nou s hierdie belangrik: As jy n Israeliet was in-ie tyd toe Jesus op aarde was dan praat jy nie soos ons van eer-gister nie. Nee jy praat van drie dae terug. Vandag die dag waarop jy is is-ie eerste dag gister is-ie tweede dag en eer-gister is-ie derde dag. So sien julle wat gebeur? Met Markus wat dit in vers 1&2 in hamer dat ons nou op-ie eerste dag is kom ons agter dat soos die Israeliete getel het ons nou op-ie derde dag is vandat Jesus begrawe is. Verduidelik 14 En net hier wys vers 1-2 hoe God aan die werk is. Want as ons nou op-ie derde dag is vandat Jesus in die graf in is dan moet dit ons terugvat na Mark 8:31 waar Jesus die eerste keer geleer leer het dat Hy moet ly. Toe t Jesus gesê: dat die Seun van die mens baie moet ly... en hierdie moet is die Griekse woordjie dei wat in die NT altyd God se soewereine almagtige moet is en (moet) gedood word 12 Vgl France se Mark komm. bl. 676 13 Vgl France se Mark komm. bl. 337; Beale&Carson, Comm on the NT use ofthe OT, bl. 177 14 Die δει by 8:31 wys ons dat die leë graf op die eerste dag alles soewerein almagtig bepaal word deur God (vgl. Mark 8,31.docx; France se Mark komm. bl. 337) en deur God afgekondig/ geprofeteer is in die OT (Luk. 24:45-46; 1Kor 15:4). 4

en ná drie dae (moet) opstaan. Jesus het dit ook Mark 9:31 en Mark 10:33-34. So sien julle hoe is God hier aan-ie werk? Hie-in Mark 16:1-2 waar Markus beklemtoon dat ons nou op die eerste dag is het daardie derde dag vandat Jesus in die graf is Die dag van Jesus se opstanding het nou gekom. nou gekom. Want op die eerste dag van die week is dit nou soos-ie Israeliete tel die derde dag vandat Jesus begrawe is. Openbaringshistories En dis-ie dag waarop Jesus volgens God se moet moet opstaan. Dis wat Jesus in Mark 8:31 gesê het. Dis-ie dag waarop Jesus soos God soewerein-almagtig dit bepaal het moet optaan. En dan sê Paulus dat God sy soewerein-almagtige bepaling in-ie OT al bekend gemaak het. Bewys 15 Pulus sê-it as in 1Kor 15:4. Hy sê dat (Jesus) op die derde dag opgewek is volgens die Skrifte... Opmerking En heel waarskynlik verwys Paulus na Hos 6:2. Ons sal net-nou dieper daarop ingaan. Toepassing Maar goed vir nou: Sien julle hoe God aan die werk is? As vers 1 sê dat hierdie dag die dag is toe die sabbat verby was en vers 2 sê dat dit baie vroeg op die eerste dag van die week... was dat die vroue by die graf gekom het dan is hierdie dag nie sommer net nog n dag nie. Nee hierdie eerste dag van Mark 16:1-2 is-ie dag wat God bepaal het dis-ie dag waaroor Hy in-ie OT geprofeteer het dat Hy Jesus sal laat opstaan uit die dood. Sien julle hoe God soewerein-almagtig aan-ie werk is? Jesus moet opstaan soos God bepaal het en soos God in-ie OT daaroor geprofeteer het. Oorgang En drie van Jesus se vroue-dissipels moet getuies van hierdie opstanding word. 15 Vgl. Beale&Carson, Comm on the NT use of the OT, bl. 176-177 5

Maar kom ons kyk nou in vers 3-4 hoe God dit gaan laat geebeur. D. Nou vers 3 vertel van iets waaroor-ie vroue bekommerd was: En hulle sê vir mekaar: Wie sal vir ons die steen voor die opening van die graf wegrol? Hoekom is hulle hieroor bekommerd? Wel kyk reg aan die einde van vers 4 kry ons-ie antwoord. 16 want dit (die steen) was baie groot. Verduidelik 17 Nou s hier n vraag: Is-it nie bietjie snaaks dat Markus die rede vir-ie vroue se bekommernis oor wie vir hulle die steen sou weg rol eers aan die einde van vers 4 sit nie. Hoekom gee hy dit nie sommer op-ie regte plek nie aan-ie einde van vers 3 nie. Want waar-it nou staan pas-it nie lekker nie. Bewys Kyk na vers 4: En toe hulle opkyk, sien hulle dat die steen weggerol was, want dit was baie groot. Sien julle daai want dit was baie groot pas-ie lekker nie. Dit pas beter aan-ie einde van vers 3: Wie sal vir ons die steen voor die opening van die graf wegrol? want dit was baie groot Dit pas tog baie beter? Wel dadelik moet ons sê: Die Gees inspireer vir Markus om so snaaks te skryf. Dit moet so. Want op hierdie manier van skryf beklemtoon Markus iets. Markus beklemtoon die verbasing van-ie vroue oor-ie steen klaar weg gerol is. Markus wys met hierdie manier van skryf dat die vroue nog gestaan en wonder het oor wie nou hierdie steen voor-ie graf gaan weg rol. Maar dan nog voor hulle kan sê dat dit nodig is dat iemand vir hulle die steen moet wegrol omdat dit so swaar is... huu??!! sien hulle dat die steen (klaar) weggerol was... 16 Vgl Evans se Mark komm. bl. 535; Van Leeuwen se Mark komm. bl. 288 17 Vgl Van Leeuwen se Mark komm. bl. 288 meen dat 4a-b, και αναβλεψασαι θεωρουσιν οτι αποκεκυλισται ο λιθος, tussen die vroue se vraag (3b) en die rede daarvoor (4c) ingedruk word om so die verrassende van 4a-b die oopgemaakte graf; hoe het dit gebeur?! Wie het dit gedoen?! in die fokus te sit en te beklemtoon (vgl. Van Bruggen se Mark komm. bl. 392; Groenewald se Mark komm. bl. 397, 399; Evans se Mark komm. bl. 535). 6

En dan sit Markus maar-ie rede so half uit plek agterna in. Sodat die fokus kan wees op die verbasing dat die steen wat klaar weg gerol is. So sien julle wat Markus in vers 3-4 doen? Met sy manier van skryf sit hy regtig die fokus op hierdie vroue se verbasing. En wat hulle so verbaas is-at die steen voor-ie graf klaar vir hulle weg gerol is. Hulle probleem is klaar vir hulle opgelos. So wie het dit vir hulle gedoen? Verduidelik Markus sê nie. Maar sy manier van skryf wat die fokus sit op-ie vroue se verbasing en die steen wat klaar weg gerol is laat mens beslis wonder hieroor. En dan weet ons nou al vanuit vers 1-2 dat God op hierdie eerste dag na-ie Sabbat aan-ie werk is. Dis-ie dag waarop Hy sy Seun uit die dood laat opstaan. En hierdie vroue moet in-aai graf-kamer kom om getuies te word van die leë graf en van-ie Evangelie-boodskap dat Jesus opgestaan het. En daarom moet daai steen voor-ie graf-kamer se opening weg. En dan kan-it nie anders nie: Dis God wat daai steen vir-ie vroue wegrol. 18 Skrif met Skrif 19 As Matthus hierdie geskiedenis vertel sê hy in Mat 28:23 dat n engel... die steen van die opening weggerol het. En dit bevestig-it vir ons. God is hier op hierdie eerste dag aan die werk. Hy laat sy Seun opstaan. En Hy vat ook-ie steen voor-ie graf weg sodat die vroue kan ingaan en getuies word van die leë graf. Want as n engel die steen wegrol dan sê Heb 1:7 dat die engele dienaars van God is om God se wil te doen. Oorgang Sien julle hoe ons God hier aan-ie werk is? Ons sien-it ook in vers 5. E. Kyk daar staan: En toe hulle (vroue) in die graf ingegaan het, 18 Vgl. Stein se Mark komm. bl. 730 19 Vgl Grudem, Systematic Theology An Introduction of Biblical Doctrine, bl 404; Berkhof, Systematic theology, bl 147-148 7

sien hulle n jongman, met n lang wit (blinkend-wit 20 ) kleed om, aan die regterkant sit, en hulle het baie geskrik. Verduidelik 21 Nou as vers 5 praat van n jongman met blinkend-wit klere aan dan sê-it dadelik: Hier s iets spesiaals aan-ie gang. Hierdie is-ie sommer n gewone ou nie. Want hierdie blinkend-wit klere pas by die hemel. Dit pas by wat van God af kom. Dit wys hierdie jongman is anders. Bewys I Dis soos-aai keer in Mark 9:3 toe Jesus iets van sy Goddelike heerlikheid en majesteit en hoogheid en heiligheid aan Petrus en Johannes en Jakobus gewys het. Toe het Jesus se klere blink geword, baie wit soos sneeu... II En as Openb 4:4 vir ons iets wys van-ie hemel dan lees ons van mense bekleed met wit klere. So hierdie jongman van Mark 16:5 se blinkend-wit klere wys: Hy is anders. Verduidelik En as Johannes hierdie geskiedenis oorvertel sê hy baie duidelik in Joh 20:11-12 dat hierdie jongman n engel is. En weereens sien ons God aan die werk. Verduidelik Want God se engele is sy dienaars. Hulle is ook sy boodsappers. Sê Heb 1:7. En hierde engel van Mark 16:5 hierdie engel wat die vrou in Jesus se graf-kamer ontmoet het n wonderlike boodskap. Vers 6-7 vertel daarvan. Toepassing So sien julle hoe God hier aan die werk is? I Vers 1-2 wys ons dit. Hierdie eerste dag waarop die vroue na Jesus se graf gaan is Jesus se opstandingsdag. God het dit soewerein-almagtig bepaal. God het dit in-ie OT laat profeteer. II En hierdie vroue moet getuies word daarvan dat Jesus opgestaan het. En dan-sit God wat sorg 20 5a στολην = nw akk vl ev van στολη met die betekenis van klere (Baljon bl. 911). Die adjek λευκην beskryf στολην dan verder. στολην λευκην het dan die betekenis van blinkende wit klere (Baljon bl. 563). 21 HIerdie blinkende wit klere wys in die NT dat hierdie jongman nie net n gewone jongman is nie... Hy het n hemelse herkoms vgl. Mark 9:1vv; Mat 28:3; Joh20:12 Openb. 1:14vv; Dan 7:9; Hand 1:10; 10:30 (TDNT vol 4 bl. 246, vol 7 bl. 691; France se Mark komm. bl. 678, 679). 8

dat sy engel die graf vir hulle oopmaak. Dis Vers 3-4. III En dis God wat sorg dat daar n egel is in-ie graf-kamer wat met hulle gaan praat. Vers 5 vers 6-7. Ons moet dit raaksien. Ons God is hier aan-ie werk. So wat beeken-it vir my en jou hier-en-nou in ons lewens? Wat betekn-it nou vir ons as God omtrent 2000 jaar terug aan-ie werk was op-ie dag toe Jesus uit die dood opgetaan het. Wat beteken-it vir my en jou wat glowig is regtig n dissipel is. Maar so baie sukkel so baie swaar het worstel met ons verledes met dinge wat met ons gebeur het baie maal baie slegte goed baie maal sondes en skuld-gevoelens wat ons nie uit ons gedagtes weg kan kry nie. Wat beteken God se aan-ie-werk-wees op Jesus se opstandingsdag vir my en jou hier-en-nou wat worstel met sonde-skuld worstel met ons heiligmaking worstel met self-verloëning worstel daarmee om my wil prys te gee en God se wil my wil te maak. Ja wat beteken-it vir ons as ons in Mark 16:1-5 sien dat God soewerien-almagtig aan-ie werk is om hierdie drie vroue in Jesus se graf-kamer te kry sodat hulle getuies kan word van n leë gtraf en die Evangelie-boodskap van Jesus se opstanding? Wel Rom 8:28 sê dat ons weet dat vir hulle wat God liefhet, alles ten goede meewerk... Alles Alles. Ook alles wat hier in Mark 16:1-5 gebeur. Alles wat God doen om hierdie drie vroue in Jesus se graf-kamer te kry sodat hulle getuies kan word van n leë graf en-ie Evangelie-boodskap vn Jesus se opstanding. Ja God sê dit alles werk ten goede mee vir ons vandag nou in ons lewens. Oorgang Daarom dat dit so belangrik is dat ons aangaan na vers 6. 2. En die vroue wat nou getuies gaan word van Jesus se leë graf en-ie Evangelie-boodskap daarin. Want dis n boodskap vir ons met al ons krisise vir nou-en-hier in ons lewens van elke dag. 9

A. Kyk wat sê vers 6: En hy sê vir (die vrou): Moenie verskrik wees nie. Verduidelik 22 Want dis wat ons so baie maal doen as ons met engele te doene kry. Ons skrik geweldig. Maar dan sê hierdie engel vir-ie vroue: Moenie verskrik wees nie. Want hy wil vir hulle Evanelie bring n blye boodskap. B. Want kyk wat sê-ie engel verder aan in vers 6. Hy sê: Julle soek Jesus die Nasaréner of wat van Nasart in Galilea af kom dis waar Jesus groot geword het 23 Jesus wat gekruisig is. Verduidelik 24 En as-ie engel so praat oor Jesus dan maak hy seker die vroue vertsaan nou goed dat hy gaan praat oor daardie Jesus wat hulle so goed geken het. Die Jesus wat hulle van Galiea af gevolg het. Die Jesus wie se dissipels hulle geword het Die Jesus wat met sy voete in-ie stof van hierdie aarde vol hartseer en sonde en dood geloop het Die Jesus wat uiteindelik aan n kruis vas gespyker is en regtig egtig mors dood gegaan het en begrawe is. Dis oor Wie die engel praat as hy vir die vroue in vers 6 sê: Julle soek Jesus die Nasaréner wat gekruisig is. C. En wat het met hierdie Jesus gebeur? Wel kyk ves 6. Die engel sê vir ons: Hy het opgestaan. Hy is nie hier nie. In die graf nie. Bevinding Is-it nie net absoluut wonderlik nie! Jesus het werklik liggaamlik opgestaan uit die dood en uit die graf. En dan bewys die engel-it vir-ie vroue. Verduidelik 25 Want dis wat die engel doen as hy aan die einde van vers 6 vir-ie vroue sê: Dáár is die plek waar hulle Hom neergelê het. Dis leeg. 22 Vgl Dan 10:9-12,18-19; Luk. 1:11-13,26-30; 2:8-10; Hand 27:23-24; Stein se Mark komm. bl. 730-731; Evans se Mark komm. bl. 537; France se Mark komm. bl. 680. 23 Vgl TDNT vol 3 bl. 287, vol 4 bl. 874; France se Mark komm. bl. 680; English se Mark komm. bl. 241 24 Vgl TDNT vol 3 bl. 287, vol 4 bl. 874, vol 7 bl. 574; France se Mark komm. bl. 680; English se Mark komm. bl. 241; Baljon bl. 904; Binnewerk bl. 11; Van Leeuwen se Mark komm. bl. 289; Edwards se Mark komm. bl. 494 25 Vgl Stein se Mark komm. bl. 731; Edwards se Mark komm. bl. 494-495; France se Mar komm. bl. 680; Ladd, A Theology of the NT, bl. 324 10

So hierdie engel vertel vir-ie vroue die wonderlike waareid dat die selfde Jesus wat hulle aan die kruis sien dood gaan het en Wie se begrafnis hulle gesien het nou regtig ligaamlik opgestaan het uit die dood. Dit was nie maar net iets geesteliks nie. Want Dáár is die plek waar hulle Hom neergelê het. Dis leeg. D. En net hier word hierdie vrouens getuies van wonderlike Evangelie van wonderlike goeie nuus vir ons wat waarlik gelowige-dissipels van Jesus is. Verduidelik 26 Want as Jesus werklik ligaamlik opstaan uit die dood en uit die graf dan sê-it net een ding en dit is: Die Koninkryk van vrede en ewige lewe wat nog kom in die toekoms het nou al reeds gekom vir ons wat werklik gelowige-dissipls van Jesus is. Dis asof God met Jesus se opstaan uit die dood en uit die graf n stuk van daai toekoms-koninkryk-en-ewige-lewe afbreek en nou al klaar vir ons kom gee. Openbaringshistories Hoe so? Wel dis omdat die OT-profete so geprofeteer het. Hulle het geprofeteer dat opstanding-uit-die-dood die begin is van-ie Koninkryk van vrede-en-ewige lewe. Bewys I Jesaja profeteer daaroor en dan sê hy in Jes 26:19 U dode sal herlewe, my lyke sal opstaan. Waak op en jubel, julle wat in die stof woon!... die aarde sal aan skimme die lewenslig skenk. II En dan en dis so wonderlik dan verkondig Hos 6:2 (Die HERE) sal ons ná twee dae lewend maak, op die derde dag ons laat opstaan, sodat ons voor sy aangesig kan lewe. En hier in Jesus gebeur-it nou. God het Jesus laat opstaan op-ie derde dag soos Hy deur Hosea geprfeteer het. En as Jesus opgestaan het op-ie derde dag dan word dit werklikheid ook vir ons wat sy gelowige-dissipels is. Verduidelik Ja Jesus wat opstaan maak daai ons van Hos 6:2 werklikheid. Daai ons as Hos 6:2 sê: (Die HERE) sal ons ná twee dae lewend maak, op die derde dag ons laat opstaan, sodat ons voor sy aangesig kan lewe. 26 Vgl Ladd, A Theology of the NT, bl. 195, 305, 324, 326, 327, 332, 564; Beale, A New Testament Biblical Theology, bl. 260-261; Grudem, Systematic Theology An Introduction to Biblical Doctrine bl 842-843; Hedelbergse Kategismus Sondag 17. 11

Bewys Want in 1Kor 15:20-23 sê Paulus: Maar nou, Christus is opgewek uit die dode; Hy het die eersteling geword van die wat (opstaan)... (en) so sal hulle ook almal in Christus lewend gemaak word; maar elkeen in sy eie orde: as eersteling Christus, daarna die wat aan Christus behoort by sy koms. Maar dan is daardie eendag-opstanding as Jesus weer kom nie net iets daar ver nie. Nee ons kan nou al die troos en die sekerheid daarvan besit. Hoe? Wel omdat Jesus deur sy Gees daardie eendag-opstanding nou al klaar in ons aan die werk laat gaan. In wat? Wel wanneer ons n nuwe lewe begin leef waarin ons nie meer totaal verdorwe is nie nie meer geestelik dood is vir God en n lewe vir God nie. maar n nuwe lewe leef waarin ons begin stry teen ons sonde en wil lewe vir Jesus. dan kan ons weet: Ons het deel aan die opstanding by Jesus se koms Bewys Want in Efes 2:1-6 sê Paulus: En julle het Hy lewend gemaak, wat dood was deur die misdade en die sondes waarin julle tevore gewandel het volgens die loop van hierdie wêreld, volgens (Satan)... (en)... in die begeerlikhede van ons (ou verdorwe natuur)... Maar God, wat ryk is in barmhartigheid, het ons deur sy grote liefde waarmee Hy ons liefgehad het, ook toe ons dood was deur die misdade, lewend gemaak saam met Christus uit genade is julle gered en saam opgewek... Nou al reeds uit ons geestelike dood wat die bewys is dat ons eendag uit liggaamlik dood sal opstaan in die Koninkryk van vrede-en-ewige lewe!!! Toepassing Nou geliefdes dis-ie Evangelie-boodskap van-ie opstanding van Jesus wat vir ons in hierdie wêreld vol hartseer en dood en sonde om ons en in ons hoop moet gee en krag moet gee. Ja Hy het opgestaan. Hy is nie hier nie. Dáár is die plek waar hulle Hom neergelê het. En dit verander alles. Dit laat die Koninkryk van vrede-en ewige lewe nou hier kragtig in n ou wêreld vol dood in breek. 12

3. En dan word hierdie Evagelie nog wondrliker as ons aangaan na vers 7 toe. Dis waar die egel aan die vroue n opdrag gee. Die engel praat daar verder met die vroue en dan sê hy: Maar gaan sê vir sy dissipels en vir Petrus dat Hy voor julle uit gaan na Galiléa. Daar sal julle Hom sien soos Hy vir julle gesê het. Verduidelik 27 En wie is hierdie dissipels van Jesus? Wel dis-ie 11 nadat Judas van hulle af weg is om Jsus te gaan verraai. En wat het hierdie 11 dissipels gedoen? Het hlle trou by Jesus bly staan deur al sy lyding? Wel nee! Hulle het gevlug toe Hy gevang is daar in Getsemae. Onthou julle nog. Hulle het bangbroekig vir Jesus in die steek gelaat. Hulle het Hom gelos. Hulle het hulle rug op Jesus gedraai. En Petrus? Wel hy t Jesus drie maal verloën. Drie maal in die openbaar voor ander gesê: Ek ken hierdie Jesus nie. Ek wil niks met Hom te doen hê nie. Ek draai my rug op Hom. Ja as die engel hier praat van Jesus se dissipels dan sit daai ouens wat op die oomblik werklik vermoeid en belas sit met diep diep sonde-besef. Die laaste wat ons van Petrus gehoor het was in Mark 14:72. Toe t hy in trane van berou uitgebars oor sy sonde van om vir Jesus te verloën. Ja hierdie dissipels waarvan die engel praat is Jesus se dissipels wat tot die besef gekom het dat hulle skuldig is in hulleself niks is nie in hulleself alleen maar in de steeklaters en verloëners van Jesus is. Nou dis vir hulle dat de engel deur die vroue vers 7 se boodskap van Jesus af stuur: gaan sê vir sy dissipels en vir Petrus dat Hy voor julle uit gaan na Galiléa. Daar sal julle Hom sien... 27 Vgl France se Mark komm. bl. 681; Evans se Mark komm. bl. 537; Van Leeuwen se Mark komm. bl. 289 13

Verduidelik 28 Weet julle dis net so wonderlik. Dis die boodskap van julle het My gelos Ek los julle nie. Dis die boodskap van herstel van verhouding. Dis-ie boodskap van: julle het julle rug op die Koninkryk gedraai Ek maak julle uit genade daarvan deel. Dis die bodskap van verlossing en vergifnis uit genade alleen heeltemal uit geade alleen. Toepassing 29 En weet jy dis die boodskap vir my en jou ook. Vir ons wat vanoggend sit vermoeid en belas met ons sondeskuld met ons sonde van om Jesus te los ons sonde van om Hom te verloën ons sonde van om Hom nie eerste in ons lewens te hê nie nie God eerste in ons lewns te hê nie. Jesus wat opgetsaan het is die Jesus by Wie daar vergifnis is verlossing uit genade alleen en herstel van verhouding. deel hê aan die opstanding deel hê aan die Koninkryk-van-vred-en-ewige-lewe. En hoekm? Wel omdat Jesus opgestaan het. Bewys 30 Paulus sê in Rom 4:25 dat Jesus orgelewer is ter wille van ons misdade en opgewek is ter wille van ons regverdigmaking. En regverdigmaking beteken ook dat ons sondes vergewe is en dat daar weer vrede en herstel van verhouding is. En daarby elke keer weer n nuwe lewe van dissipelskap vir Jesus kan begin leef. Oorgang Is dit nie wonderlik nie! Nou dis van hierdie Evangelie dat die vrouens daar binne in Jesus se leë graf-kamer getuies geword het. En nou t hulle die opdrag om dit te gaan verkondig om dit te gaan oorvertel aan Jesus se 11 wat in sonde besef en berou sit. 4. So wat doen hulle toe? Kom ons sluit hiermee af. Met die vroue se reaksie op hierdie Evangelie. Kyk daar staan in Mark 16:8 Toe gaan hulle haastig uit en vlug van die graf af weg. 28 Vgl Stein se Mark komm. bl. 732; Van Leeuwen se Mark komm. bl. 290; France se Mark komm. bl. 681; Edwards se Mark komm. bl. 495; Van Bruggen se Mark komm. bl. 392; Grogan se Mark komm. bl. 287; Groenewald se Mark komm. bl. 398 29 Vgl. Edwards se Mark komm. bl. 495 30 Vgl Heidelbergse Kategismus Sondag 17 14

En bewing en ontsetting het hulle aangegryp. En hulle het vir niemand iets gesê nie, want hulle het gevrees. So wat op aarde moet mens hiervan dink? Nou net is die wonderlikste Evangelie verkondig! En hierde vroue? Wel hulle vlug. En dan die ergste van alles. Die engel het vir hulle die opdrag gegee om hierdie blye-boodskap te gaan verkondig aan Jesus se 11-dssipels in sonde-besef en berou aan ouens wat hierdie Evangelie so nodig het. En dan? Wel vers 8 sê: En hulle het vir niemand iets gesê nie, want hulle het gevrees. So hoekom? Verduidelik 31 Weet julle ons sien hier ons krisis. Ons sien hier die mens se krisis. Ons anvaar uit ons eie net dood eenvoudig nie die Evangelie nie. Nee ons vlug baie eerder daarvoor. Opmerking Hierdie drie vrouens was dissipels van Jesus en hulle het gevlug. Heveel te meer as ons nog in ons totale verdorwenheid is. Paulus sê in 1Kor 2:14 die natuurlike mens neem die dinge van die Gees van God nie aan nie... en hy kan dit nie verstaan nie... Nee wat ons nodig het om die Evangelie te aanvaar is dat Jesus die opgestane Jesus ons ontmoet. 32 En weet julle die wonder is: Dis presies wat Jesus uit genade alleen met hierdie vroue-dissispels van Hom doen. Bewys Kyk na vers 9-10. Opmerking Ons sal nog as die HERE wil in meer detail daarby kom. Maar kom ons kyk net gou daarna. Kyk daar staan: 31 Joh. 20:2, 11-15 wys ons dat die werklikheid van die leë graf maar net nie by hierdie vroue wou deurdring nie. HIerdie wonder is vir hulle te veel; vgl. ook Luk. 24:22-24 (Grogan se Mark komm. bl. 289; Ladd, A theology of the NT, bl. 324-325). Uit ons eie kom ons nie tot geloof in die wonder van alle wonders nie!... Die leë graf bewys nie vir ons die opstanding nie... dis n skrikwekkende raaisel (vgl. English se Mark komm. bl. 242; Ladd, A Theology of the NT, bl. 325). 32 Van Bruggen se Mark komm. bl. 393; Calvyn se komm. op die Sinop Evang vol 3 bl. 347; Cole se Mark komm. bl. 340. 15

En nadat (Jesus) opgestaan het, vroeg op die eerste dag van die week, het Hy eers verskyn aan Maria Magdaléna, uit wie Hy sewe duiwels uitgedryf het. Sy het gegaan en dit vertel aan die wat saam met Hom gewees het, terwyl hulle treur en ween. Sien julle wat gebeur? Toe Jesus aan Maria verskyn. Toe Hy ons opgestane Here haar ontmoet toe kom daar verandering. Toe vlug sy nie meer nie. Toe neem sy die Evngelie aan. Toe gaan vertel sy dit soos die engel in die leë graf haar beveel het. Slot So het Jesus al vir my en jou ontmoet? Het Hy jou en my al ontmoet deur sy Gees met sy Woord. Weet jy ons beleef dit. Ons beleef dit in die nuwe lewe wat ons begin leef. Soos Maria wat nie meer vlug nie maar die Evangelie gaan oor vertel. Verduidelik 33 Want as Jesus jou so met sy Gees en Woord ontmoet dan word sy opstanding ook jou opstanding nou al in n nuwe lewe vir God. Bewys Paulus skryf daaroor in Rom 6:4. Hy sê: Ons is dus saam met Hom begrawe... sodat net soos Christus uit die dode opgewek is... ons ook so in n nuwe lewe kan wandel. Amen. 33 Vgl Heidelbergse Kategismus Sondag 17 16