ABDUL MUSYRIF BIN MOHAMAD KHALIL (P54725) 1 MAT NOOR BIN MAT ZAIN

Transcription

1 PENENTUAN SAHAM PATUH SYARIAH ANTARA SURUHANJAYA SEKURITI, MALAYSIA (SC) DENGAN PERTUBUHAN PERAKAUNAN DAN PENGAUDITAN BAGI INSTITUSI KEWANGAN ISLAM, BAHRAIN (AAOIFI) ABDUL MUSYRIF BIN MOHAMAD KHALIL (P54725) 1 MAT NOOR BIN MAT ZAIN ABSTRAK Pasaran Modal Islam menunjukkan peningkatan yang pesat terutamanya di Asia Tenggara dan Timur Tengah. Walau bagaimanapun, setelah empat dekad beroperasi, kedua-dua rantau ini berbeza pendapat yang jauh dalam resolusi atau pendapat syariah. Suruhanjaya Sekuriti (SC) telah menerima pakai pendekatan yang lebih lembut dan fleksibel berbanding Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI). Oleh itu, makalah ini bertujuan untuk menganalisis perbandingan piawaian syariah bagi saham syarikat bercampur antara Suruhanjaya Sekuriti (SC), Malaysia dan Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI), Bahrain. Perbincangan tertumpu kepada penetapan tanda aras bagi kedua-dua pertubuhan tersebut. Ini kerana, objektif kajian ini adalah untuk mengenal pasti pengaplikasian parameter yang dilaksanakan oleh kedua-dua pertubuhan tersebut sekali gus dapat menjana peningkatan sistem ekonomi negara Islam. PENGENALAN Pelaburan merupakan salah satu kaedah untuk menghasil dan mengembangkan harta. Dalam ilmu pengurusan harta secara Islam menggariskan, penghasilan harta (wealth creation) sebagai satu asas permulaan seseorang dalam interaksinya dengan harta. Tidak dinafikan, harta perlu dicari dan tidak hanya pasrah pada qada dan qadar sebagaimana firman Allah SWT 1 Lahir pada 30 April Merupakan graduan dari Universiti Hassan II, Casablanca, Maghribi dalam jurusan Pengajian Islam serta Diploma Amalan Kehakiman dan Guaman Syarie, USIM. Kini merupakan pelajar Sarjana, Jabatan Syariah, Fakulti Pengajian Islam, UKM dibawah seliaan Ustaz Mat Noor Bin Mat Zain. Pengkaji pernah berkhidmat sebagai Pensyarah di Akademi Pengajian Islam Kontemporari (ACIS), UiTM, Melaka. Pengkaji juga pernah menerima beberapa anugerah dan penghargaan dari Great Eastern Takaful Berhad sebagai Perunding Takaful Keluarga antaranya anugerah Master Sales Award (2012), Great Eastern Olympics Challenge: Great Eastern Great Achievers - Top 3 Takaful Personal Production (Rookie Agents) (2012) dan Great Leo Awards: Building Future Leaders, Qualifier (2013). Selain itu, pengkaji telah ditauliahkan sebagai Peguam Syarie di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Putrajaya dan Labuan. 2 Surah al-jumu c ah (62: 10)

2 Maksudnya: Maka apabila telah ditunaikan sembahyang, bertebaranlah kamu di muka bumi ini dan carilah kurniaan (rezeki) Allah SWT dan ingatlah akan Allah SWT sebanyak-banyaknya, mudah-mudahan kamu menjadi orang yang berjaya. Berdasarkan ayat di atas, pada era Nabi Muhammad SAW dan khulafa al-rashidin pelaburan diaplikasikan dengan cara mengembangkan harta-harta zakat seperti unta, lembu dan kambing. Ini memandangkan haiwan-haiwan tersebut mempunyai potensi yang baik di dalam pembiakan dan perkembangan. Islam melarang membekukan harta tanpa dimanfaatkannya. Ia hendaklah dikembangkan agar manfaatnya dapat dirasai oleh ramai orang. Selain itu, kebanyakan cara pengembangan harta atau pelaburan pada zaman silam lebih tertumpu kepada konsep Mudarabah dan Musyarakah. Perkara ini dapat dilihat melalui amalan Mudarabah yang dijalankan oleh Rasulullah SAW sebelum menjadi Rasul iaitu Rasulullah SAW bertindak sebagai Mudarib (pekerja) dan Sayyidatina Khadijah RA sebagai Rab al-mal (pemilik) (Monzer & Tariqullah, 1988: 5). Dalam amalan tersebut, Sayyidatina Khadijah RA mempelawa Rasulullah SAW supaya menjalankan perniagaan dengan hartanya dan beliau sanggup memberi keuntungan yang lebih daripada orang lain kerana mendengar pengkhabaran bahawa baginda SAW seorang yang berakhlak mulia dan jujur. Dalam perniagaan tersebut, Rasulullah SAW berjaya memperoleh keuntungan yang berlipat ganda hasil amalan perniagaan yang jujur, amanah dan beretika (al-buti 2008, 1: 71). Amalan Mudarabah ini diteruskan dengan didasari oleh hukum syarak selepas agama Islam diturunkan. Justeru itu, penglibatan dalam urusan perniagaan dan perdagangan adalah sesuatu tuntutan yang perlu disahut bagi mencontohi amalan Rasulullah SAW sehingga ada pepatah arab menyatakan bahawa sembilan persepuluh (9/10) sumber rezeki ekonomi datang dari sektor tersebut. Ini dapat dilihat dengan jelas melalui dalil al-quran yang menyentuh tentang pelaburan dan persediaan simpanan bagi menghadapi saat yang benar-benar memerlukan seperti dalam Surah Yusuf: Maksudnya: Yusuf AS berkata: Supaya kamu bertanam tujuh tahun (lamanya) sebagaimana biasa; Maka apa yang kamu tuai hendaklah kamu simpan bersama tangkainya kecuali sedikit untuk kamu makan. Kemudian sesudah itu akan datang tujuh tahun yang amat sulit, yang menghabiskan apa yang kamu simpan untuk menghadapinya (untuk menjadi benih). Kemudian setelah itu akan datang tahun yang padanya manusia diberi hujan (dengan cukup) dan pada masa itu mereka memeras anggur. Pada masa kini, amalan perkongsian perniagaan ini menjadi semakin kompleks. Segenap lapisan masyarakat terdiri daripada orang Islam dan bukan Islam boleh menyertai sesebuah syarikat dan turut berkongsi kepemilikan syarikat melalui 3 Surah Yusuf (12: 47-49) 363

3 pembelian saham sesebuah syarikat tersebut. Lebih mendukacitakan sekiranya amalan perniagaan yang dijalankan oleh sesebuah syarikat yang turut dianggotai dan dimiliki oleh orang Islam melalui pemilikan saham terlibat dengan aktiviti yang haram kerana bermatlamatkan keuntungan kewangan sebagai orientasi utama. Hal tersebut menyebabkan konsep halal dan haram saling bercampur di antara satu sama lain terhadap aktiviti perdagangan dan pelaburan Islam. Perkara ini dapat dilihat dalam saham-saham syarikat yang terdapat di seluruh dunia bahkan syarikat-syarikat Malaysia juga tidak ketinggalan terlibat dalam percampuran ini walaupun mereka berusaha untuk mengelak daripada terlibat dengan percampuran tersebut. Oleh itu, memandangkan syarikat-syarikat sebegini ada yang disenaraikan di bursa saham dan pembeli sahamnya termasuk di kalangan orang Islam, maka adalah penting untuk orang ramai mengetahui tentang aktiviti dan status kepatuhan syariah bagi sesebuah syarikat tersebut. PERMASALAHAN KAJIAN M.H. Khatkhatay dan Shariq Nisar (2003: 1) menjelaskan saham merupakan antara bentuk pelaburan paling disukai masyarakat. Akan tetapi saham mempunyai hubung kait dengan soal kepemilikan harta. Dengan itu, para pelabur Islam perlu memastikan bahawa aktiviti syarikat yang dipilih untuk membuat pelaburan adalah tidak melanggar norma syariat. Atas sebab darurat berkaitan hal ehwal perniagaan kontemporari, terutamanya transaksi berkaitan riba telah meresap masuk dengan banyak ke dalam industri kewangan masa kini, maka saham yang patuh syariah sepenuhnya adalah boleh dianggap mustahil. Oleh sebab itu, cendekiawan syariah telah berijtihad mengenai kriteria ataupun syarat-syarat minimum yang berkaitan dengan patuh syariah yang mana syarikat yang melanggar syariah Islam secara jelas dan nyata akan disingkirkan daripada senarai saham patuh syariah. Situasi ini adalah untuk menyediakan pilihan yang lebih luas kepada para pelabur Islam terhadap produk saham patuh syariah. Dr Md Nurdin Ngadimon dalam artikelnya yang bertajuk Shariah Screening Process in Islamic Capital Market (2009: 8) menjelaskan, Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti (SC) mula membangunkan kriteria piawaian syariah bagi saham syarikat patuh syariah sekitar tahun Seterusnya SC telah mengeluarkan senarai rasmi pertama sekuriti patuh syariah yang tersenarai Bursa Saham Kuala Lumpur (kini dikenali sebagai Bursa Malaysia) pada bulan Jun Peratusan awal yang dikemukakan oleh SS Dato Hashim Yahya (2002: 22) adalah 5% dan 25% bagi faktor imej. Pada April 2004, SC mengemas kini kriteria piawaian syariah dengan memperkenalkan tanda aras iaitu lima peratus (5%), sepuluh peratus (10%) dan dua puluh peratus (25%). 4 Walau bagaimanapun, piawaian ini dikemas kini semula pada tahun 2007 dengan penambahan tanda aras dua puluh peratus (20%) bagi tanda aras ini digunakan untuk mengukur tahap percampuran sumbangan terima sewaan 4 Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Kuala Lumpur: Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, 30hb April

4 daripada aktiviti tidak patuh Syariah seperti terima sewaan premis yang menjalankan aktiviti perjudian, jualan arak dan sebagainya. 5 Seterusnya, bermula November 2013, SC memperketatkan tanda aras syariah dengan memperkenalkan tanda aras baru iaitu lima peratus (5%) dan dua puluh peratus (20%) bagi piawaian aktiviti syarikat bercampur di samping memperkenalkan tanda aras bagi nisbah kewangan iaitu parameter nisbah kewangan yang mana mereka mengeluarkan resolusi supaya syarikat-syarikat patuh syariah yang mempunyai simpanan di dalam akaun konvensional hendaklah kurang daripada tiga puluh tiga peratus (33%) atau/ dan hutang konvensional berbanding nisbah aset mereka juga hendaklah kurang daripada tiga puluh tiga peratus (33%). 6 Berdasarkan pendapat yang dikemukakan oleh Maybank Investment Bank Research (Desmond Ch ng, 2013: 3), Suruhanjaya Sekuriti membuat kemas kini ke arah piawaian syariah dengan lebih ketat. Hal ini kerana, Suruhanjaya Sekuriti telah memperketatkan kriteria piawaian syariah pada bahagian penanda aras yang berkaitan dengan aktiviti perniagaan kepada hanya lima peratus (5%) dan dua puluh peratus (20%) sahaja. Selain itu, SC turut memperkenalkan parameter nisbah kewangan yang mana mereka mengeluarkan resolusi supaya syarikat-syarikat patuh syariah yang mempunyai simpanan di dalam akaun konvensional atau hutang konvensional berbanding nisbah aset mereka hendaklah kurang daripada tiga puluh tiga peratus (33%). Manakala bagi AAOIFI, Saudi Hollandi Bank (Kamal MA Mian, 2008: 32) menjelaskan, dua daripada tiga syarat dalam penanda aras syariah berdasarkan nisbah kewangan AAOIFI yang berpusat di Bahrain menggunakan permodalan pasaran (market capitalization) sebagai denominator 7. Kriteria ini menyingkirkan syarikatsyarikat yang terlibat dengan simpanan atau hutang berasaskan konvensional samaada tiga puluh peratus (30%) atau lebih dari jumlah permodalan pasaran dalam saham keseluruhan sesebuah syarikat. Mufti Syeikh Muhammad Taqi Usmani dalam An Introduction to Islamic Finance (2005: ) menyatakan berkenaan parameter bagi nisbah kewangan adalah kerana, walaupun sesebuah syarikat terlibat dalam menjalankan aktiviti perniagaan yang halal, akan tetapi terdapat syarikat yang masih menyimpan lebihan wang syarikat (surplus money) di dalam akaun berlandaskan faedah (konvensional). Oleh sebab itu, hal tersebut menyebabkan insiden kecil penerimaan pendapatan dari perkara haram berlaku. Selain itu, beliau turut menjelaskan bahawa terdapat juga syarikat-syarikat yang menjalankan aktiviti patuh syariah tetapi mendapatkan pinjaman berteraskan riba (konvensional) bagi mengembangkan perniagaan syarikat. Oleh sebab itu, perkara sama berlaku. 5 Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Kuala Lumpur: Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, 30 November Suruhanjaya Sekuriti Malaysian ICM: Bi-annual Bulletin on the Malaysian Islamic Capital Market. January-June 2013: Vol. 8. No. 1. Hlm Menurut Kamus Dwibahasa Oxford Fajar Inggeris Melayu, Melayu Inggeris (Joyce M.Hawkins, 2000: 97) Denominator bermaksud Penyebut, angka pembawah pecahan. Denomination: kelas unit ukuran. Menurut Oxford Dictionary of Finance and Banking (2008: 121) Denomination: The face value of a security, i.e. the sum to be paid on its redemption. 365

5 Menurut Prof. Dato Dr. Hailani Muji Tahir (2005: 19), Pasaran Modal Islam mengalami perkembangan positif dari sudut prasarana berikutan pengenalan Pelan Induk Pasaran Modal pada tahun 2001 oleh kerajaan Malaysia. Pelan Induk tersebut mempunyai enam objektif utama. Perkara menarik dalam pelan induk ini ialah objektifnya yang keenam iaitu untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah pusat pasaran modal Islam antarabangsa. Objektif yang keenam ini diperincikan lagi dengan beberapa pelan tindakan susulan; pertamanya membangunkan produk-produk dan perkhidmatan kepada pasaran modal Islam yang lebih berdaya saing; kedua, membangunkan pasaran kukuh dan penjanaan dana yang lebih efektif; ketiga, memastikan pasaran modal Islam mempunyai pentadbiran kewangan, cukai dan pelan tindakan yang sesuai dan komprehensif; dan yang keempat untuk memperkenalkan pasaran modal Islam Malaysia di peringkat antarabangsa (Abdul Halim Ismail, ). Saham merupakan salah satu produk sekuriti kewangan yang penting bagi pasaran modal tersenarai di Bursa Malaysia. Sehingga Mei 2013 sebanyak 910 syarikat telah menyenaraikan saham mereka di Bursa Malaysia. 8 Dalam pasaran modal saham termasuk dalam sektor ekuiti, Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti bertanggungjawab mengesahkan penyelidikan terhadap sekuriti-sekuriti tersenarai di Bursa Malaysia sebagai Sekuriti Patuh Syariah berasaskan kriteria Syariah yang telah digariskan oleh Majlis Penasihat Syariah (SAC) bagi sektor ekuiti. Pada awalnya ia mula diperkenalkan kepada awam pada 18 Jun Pada masa itu sebanyak 371 buah syarikat iaitu kira-kira separuh daripada syarikat tersenarai di Bursa Kuala Lumpur dikategorikan sebagai patuh Syariah. 9 Senarai Sekuriti Patuh Syariah ini menjadi panduan asas kepada individu dan institusi pengurusan dana yang perlu melabur dalam sektor patuh Syariah untuk merujuk tentang sekuriti-sekuriti tersenarai di Bursa Malaysia yang boleh dibeli atau dilabur. Sehingga akhir Mei 2013, sebanyak 801 sekuriti daripada jumlah 910 sekuriti tersenarai di Bursa Malaysia adalah patuh Syariah. Ini mewakili 88% daripada keseluruhan jumlah sekuriti tersenarai. Dr Md Nurdin Ngadimon dalam artikelnya bertajuk Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia dalam Pembangunan Pasaran Modal Islam di Malaysia (2009: 142) menyatakan bahawa kebaikan wujudnya senarai sekuriti patuh Syariah yang telah dianalisis dan disahkan oleh Majlis Penasihat Syariah dapat mempermudahkan perkembangan industri unit amanah Islam. Ini dapat menambah produk kewangan baru di pasaran dan mempelbagaikan bentuk produk kewangan dan pelaburan berasaskan unit amanah Islam. Perkembangan pesat sektor ini dapat dilihat dengan pertambahan bilangan unit amanah Islam yang ditawarkan. Pada tahun 1993 terdapat satu sahaja tabung unit amanah Islam di pasaran iaitu Tabung Ittikal yang dilancarkan oleh Arab-Malaysian Unit Trust. Namun empat tahun kemudian pada tahun 1997 bilangannya telah meningkat kepada 10 tabung. 10 Manakala kini setakat 8 Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Kuala Lumpur: Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, 31hb Mei Securities Commission, Capital Market Development in Malaysia, History and Perspective, Securities Commission of Malaysia, 2004, hlm Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Kuala Lumpur: Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, 28hb November

6 Disember 2012 telah terdapat 169 tabung patuh syariah dari 589 tabung dengan nilai aset RM35 Billion bagi aset patuh syariah dari jumlah keseluruhan RM295 Billion mewakili 12% daripada keseluruhan industri unit amanah negara ini. 11 Menurut The Edge (2009), Malaysia mencatatkan sumbangan terbesar bagi Pasaran Modal Islam global iaitu dianggarkan antara enam puluh peratus (60%) hingga tujuh puluh peratus (70%). Namun begitu, sangat mengecewakan apabila pencapaian tersebut hanya disumbangkan oleh para pelabur domestik. Ternyata, Malaysia telah gagal menarik minat pelabur dunia atau pengurus dana-dana asing terutamanya dari (negara-negara anggota) Gulf Corporation Council (GCC) 12 untuk secara aktif terlibat dalam Pasaran Modal Islam di Malaysia. Terdapat banyak faktor yang menyebabkan situasi ini berlaku. Antaranya ialah disebabkan oleh ketidakcairan tunai banyak syarikat, penglibatan risiko matawang dan tidak peka terhadap keperluan para pelabur. Islamic Finance Asia (2010) menjawab kenyataan yang dikemukakan oleh The Edge. Realitinya, kenyataan The Edge ada benarnya seperti yang diperkatakan oleh para pemain utama dalam industri (iaitu orang yang terlibat secara langsung dalam industri kewangan Islam seperti perancang dasar, pengamal dan eksekutif). Faktor utamanya adalah disebabkan daripada persepsi pelabur asing muslim bahawa interpretasi Malaysia terhadap syariah adalah terlalu liberal jika dibandingkan dengan Arab Saudi dan negara-negara Islam yang lain. Mondher Bellalah, Asma Abdul Rehman dan Omar Masood (2013: 4) menyatakan bahawa perbezaan proses pemeriksaan patuh Syariah bukan hanya disebabkan oleh bidang kuasa negara-negara yang berlainan tetapi juga disebabkan perbezaan amalan pelbagai set pengguna (set of users) seperti pengurus portfolio (portfolio managers), pembekal maklumat pasaran (providers of market intelligence) dan pihak pengawalseliaan (regulators). Kesemua pihak ini mempunyai objektif yang berlainan bagi pemeriksaan produk patuh Syariah. Sesetengah penyelidik mendakwa bahawa terlalu banyak kepelbagaian dalam proses pemeriksaan (screening) boleh menambahkan kos operasi dan memerlukan jumlah yang lebih besar dalam jangka masa panjang seterusnya boleh menjejaskan pertumbuhan kewangan Islam (Islamic Finance Asia, 2008). Oleh itu, terdapat keperluan bagi sarjana Islam untuk menyeragamkan metodologi saringan mereka agar lebih berkesan di pasaran antarabangsa. Ismail (2010) menjelaskan, para pelabur Barat (mereka yang terdiri daripada pelabur bukan Islam) mempunyai persepsi buruk terhadap sektor ini iaitu rekod prestasi yang lemah, ketidakcairan tunai dan hanya mengutamakan keperluan pelabur Islam sahaja. Sekiranya perkara tersebut benar, jelas ia akan memberi impak negatif terhadap Pasaran Modal Islam Malaysia sekiranya Pasaran Modal Islam Malaysia ini bercita-cita untuk menjadi hub kewangan Islam antarabangsa. Memandangkan situasi ini tercetus, Malaysia jelas merupakan pasaran yang berpotensi untuk berkembang lebih maju dan bergerak lebih jauh dalam industri 11 Portal Suruhanjaya Sekuriti. Islamic Capital Market Statistics. ( ). 12 GCC pelabur-pelabur portfolio patuh syariah yang terdiri daripada negara pengeluar minyak dunia dan mempunyai sumber kewangan yang sangat kukuh terdiri daripada Arab Saudi, Bahrayn, Qatar, Kuwait, Emiriyah Arab Bersatu dan Oman. 367

7 pelaburan dan kewangan Islam seterusnya menjadi hub utama industri kewangan Islam antarabangsa. Jika dilihat keseluruhan perbahasan para sarjana ini, dengan itu, perbahasan disertasi ini akan dikaji dari sudut perbandingan parameter suatu pelaburan berdasarkan nilai Islam menjalankan proses pengurusan portfolionya. Bermula daripada etimologi pelaburan, asas-asas pelaburan, pembahagiannya, benchmarking hingga proses penapisan dalam membina portfolionya. Walau bagaimanapun, fokus permasalahan kajian ini akan difokuskan kepada permasalahan proses penapisan (screening), yang menurut prinsip syariah, akan mengelurkan saham yang memiliki aktiviti haram seperti riba, gharar, alkohol, judi, dan lainnya, dengan membersihkannya sebagai charity (derma). Tanda aras (juga disebut parameter) yang digunakan sebagai ukuran bagi benchmarker dalam menentukan sekuriti-sekuriti halal. Kadangkala ia selalu berbeza berdasarkan kepada kriteria-kriteria yang ditetapkan oleh panel syariah tersebut. Ketiadaan suatu ukuran pasti, yang dapat dijadikan piawaian yang melibatkan unsur-unsur aktiviti kewangan syariah akan menyesatkan masyarakat yang terlibat di dalamnya. Walaupun kajian ini akan menelusuri perbandingan parameter syariah di antara Piawaian Suruhanjaya Sekuriti (SC) dan Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI), namun, pengkaji akan menyelitkan kajian berkenaan persoalan adakah parameter syariah di Malaysia yang mempunyai persepsi lebih liberal jika dibandingkan dengan AAOIFI. Sekiranya Malaysia tidak liberal seperti yang diperkatakan oleh pelabur-pelabur asing, maka ia harus dihebahkan kepada masyarakat antarabangsa untuk menarik mereka datang ke Malaysia terutamanya pelabur dari Timur Tengah. Dengan pengetahuan bahawa Malaysia ini liberal ataupun tidak, ia dapat membantu badan regulasi berautoriti untuk menjelaskan adakah benar saham-saham patuh syariah di Malaysia ini sangat liberal seperti yang diperkatakan oleh pelabur-pelabur antarabangsa yang boleh menghalang terhadap pembangunan pasaran modal Islam Malaysia sekali gus menolak persepsi negatif terhadap sistem kewangan Islam di Malaysia. PERSOALAN KAJIAN Terdapat tiga persoalan kajian yang timbul berdasarkan pernyataan masalah iaitu: 1. Adakah sistem saham di Malaysia menunjukkan prestasi lebih baik setelah ia seringkali dikemas kini dan diperbaharui dari semasa ke semasa ataupun menunjukkan sebaliknya? Serta bagaimanakah perspektif syariah berkaitan pelaburan Islam dalam saham syarikat bercampur? 2. Kemajuan Malaysia dalam kewangan Islam sebagaimana yang dilaporkan oleh Suruhanjaya Sekuriti menunjukkan peningkatan yang memberangsangkan. Justeru, adakah keberangsangan ini disebabkan oleh panel Majlis Penasihat Syariah ataupun perlaksanaannya yang sistematik dan apakah perkara-perkara asas yang terkandung dalam piawaian syariah SC dan AAOIFI? 3. Adakah parameter syariah di Malaysia lebih liberal berbanding AAOIFI? 368

8 OBJEKTIF KAJIAN Antara objektif kajian ialah: 1. Mengkaji perspektif syariah berkaitan pelaburan Islam dalam saham syarikat bercampur. 2. Mengenal pasti perkara-perkara asas dalam piawaian syariah yang digunakan oleh Suruhanjaya Sekuriti (SC), Malaysia dan Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI), Bahrain. 3. Menganalisis perbandingan piawaian syariah bagi saham syarikat bercampur oleh Suruhanjaya Sekuriti (SC), Malaysia dan Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI), Bahrain. TINJAUAN LITERATUR Pengkaji menemui beberapa tulisan yang membincangkan mengenai penentuan saham patuh syariah terdiri daripada kajian berkaitan pelaburan dalam saham bagi syarikat yang bercampur diantara aktiviti atau perkara halal dan haram. Di samping itu, pengkaji turut menemui beberapa tulisan mengenai penetapan tanda aras bagi Saham Patuh Syariah. Tulisan ini boleh dikategorikan seperti berikut: Pelaburan Saham Bercampur Buku Fi Hukm Tadawul al-ashum al-mukhtalatah, t.th. karya Dr. c Abd al-haq Humaysh merupakn satu karya perbahasan mengenai syarikat bercampur pada era kontemporari. Kini, saham syarikat-syarikat bercampur sangat berperanan besar dalam ekonomi Islam sehingga wujud satu tanda aras dalam menentukan keharusan ataupun keharaman sesebuah syarikat dari sudut syariah Islam sehinggakan pasaran modal bagi sesebuah syarikat apabila digambungkan dengan syarikat-syarikat lain, maka ia akan mewujudkan satu pasaran modal yang besar. Justeru, pengaplikasian penanda aras syariah ini sangat penting bagi sesebuah ekonomi yang bertaraskan Islam. Walaupun begitu, buku ini berbeza dengan kajian yang akan pengkaji jalankan kerana perbahasannya meliputi semua saham syarikat bercampur manakala kajian pengkaji hanya mengenai Suruhanjaya Sekuriti (SC) dan AAOIFI sahaja. Buku al-ashum al-mukhtalatah fi Mizan al-syari c ah, 2006, karangan Salih bin Maqbal bin c Abd Allah al- c Asimi al-tamimi membahaskan tentang saham bercampur berlandaskan pertimbangan syariah. Beliau membahagikan penulisan ini kepada dua bahagian. Pertama, kajian berkenaan peringatan Islam berkenaan fitnah harta, perolehan keuntungan melalui perkara haram dan keperluan memahami dan mengkaji hukum sesuatu perkara sebelum terlibat dengannya contohnya dalam hal ehwal perniagaan. Kedua, mengenai parameter keharusan syarikat berkaitan saham serta dalil-dalil yang mengharuskannya di samping memaparkan saham-saham bagi syarikat bercampur dengan menyajian pandangan ulama yang menerima dan menolaknya. Justeru, kajian ini dapat membantu pengkaji dalam memberi informasi mengenai saham-saham bagi syarikat yang bercampur. Dr. Muhammad Junayd Bin Muhammad Nuri al-dirshuwi dalam artikelnya yang bertajuk al-takharruj fi al-ashum al-mukhtalatah, 2009, hanya membincangkan mengenai saham-saham bercampur meliputi matawang, hutang piutang dan 369

9 manfaatnya. Artikel ini juga memaparkan definisi saham bercampur dari sudut bahasa dan istilah di samping menyajikan beberapa pandangan cendekiawan feqah mengenai hukum dan pengaplikasian saham bercampur. Justeru, kajian ini membantu pengkaji dalam memerlukan bahan rujukan mengenai saham-saham syarikat bercampur walaupun kajian pengkaji tertumpu kepada SC dan AAOIFI. Penetapan Tanda Aras Saham Patuh Syariah Aktikel Review and Analisys of Current Shariah-Compliant Equity Screening Practices, 2008, karangan Ulrich Derigs dan Shehab Marzban membincangkan mengenai bagi setiap indeks terdapat sebilangan besar daripada aset yang telah ditetapkan sebagai halal ataupun haram tetapi diklasifikasikan dengan cara yang bertentangan untuk indeks lain. Ini menunjukkan bahawa setakat ini, tidak ada persepakatan bagaimana untuk mengubah syariah yang berbentuk teori kepada syariah yang lebih praktikal. Justeru, kajian ini bertentangan dengan kajian pengkaji di mana pengkaji akan memaparkan kajian mengenai penatapan tanda aras saham patuh syariah dengan lebih praktikal. Artikel Syariah Accounting and Compliant Screening Pranctices, 2012, karangan Catherine Soke Fun Ho, Omar Masood, Asma Abdul Rehman dan Mondher Bellalah tertumpu kepada kaedah saringan patuh syariah yang diamalkan oleh pengguna kewangan Islam terkemuka, dari segi pemeriksaan kualitatif dan kuantitatif. Analisis ini menunjukkan bahawa terdapat keperluan bagi menetapkan standard umum, bukan sahaja untuk pelabur tetapi juga untuk tidak menggalakkan salah faham di antara pelabur dan ulama. Artikel yang bertajuk Towards Standardization of Shari ah Screening Norms and Practices, 2013, karya Sheila Nu Nu Htay, Zafar Abedeen dan Syed Ahmed Salman membincangkan mengenai perbezaan yang sedia ada pada indeks syariah terkemuka di samping menganalisis saringan norma kontemporari. Selain itu, penulis menyajikan jenis-jenis penapisan syariah yang dilaksanakan serta dikemaskini dari semasa ke semasa. Pengkaji melihat, kajian ini keseluruhannya menjurus ke arah sejarah rentetan saham patuh syariah iaitu bermula dari 1990an sehingga kini. Justeru, kajian ini berbeza dengan kajian yang akan pengkaji lakukan iaitu pengkaji tidak memaparkan rentetan sejarah. Akan tetapi, kajian pengkaji menjurus ke arah penetapan tanda aras saham patuh syariah sahaja. Berdasarkan kesemua kajian ini, pengkaji menilai bahawa kebanyakan artikel yang diperbincangkan berkisar mengenai pelaksanaan, peranan, cabaran dalam menentukan sistem kewangan Islam walaupun terdapat juga perbincangan mengenai penetapan tanda aras patuh syariah. Sebaliknya, kajian-kajian ini tidak membincangkan secara khusus mengenai perbandingan bagi status piawaian syariah di Malaysia dan negaranegara luar. Sehubungan dengan itu, kajian yang akan pengkaji jalankan ini adalah untuk membandingkan piawaian syariah antara Suruhanjaya Sekuriti, Malaysia dan sebuah Pertubuhan yang disegani diperingkat dunia iaitu AAOIFI dalam menentukan status saham patuh syariah bagi para pelabur khususnya pelabur Islam. METODOLOGI KAJIAN Penulisan disertasi ini menggunakan beberapa metode kajian tertentu bagi mengumpulkan maklumat dan bahan-bahan yang diperlukan. Secara keseluruhannya, kajian ini menggunakan metode kualitatif menerusi kaedah pengumpulan data dan 370

10 kajian analisis kandungan dengan mengumpul maklumat daripada sumber-sumber primer dan sekunder yang berkaitan dengan pasaran modal Islam. Maklumat ini kebanyakkannya diperoleh daripada sumber-sumber berbahasa Arab, Inggeris dan Melayu. Di samping itu, setiap maklumat yang diperolehi turut dinilai dan dicerakinkan. Namun demikian, kajian ini tetap menjadikan pendedahan fakta sebagai keutamaan kajian. Pengumpulan Data Bagi menyempurnakan kajian ini, metode kajian kepustakaan digunakan sepenuhnya. Ini kerana, tempat dan sumber data diambil dari perpustakaan. Bahan-bahan rujukan ilmiah yang berkaitan dengan tajuk dikumpulkan contohnya daripada kitab-kitab turath, kajian-kajian ilmiah, serta bahan-bahan lain yang sesuai dijadikan bahan rujukan. Bahan-bahan tersebut boleh diperolehi daripada Perpustakaan Tun Seri Lanang (PTSL), Perpustakaan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM), Perpustakaan Pendeta Za ba Universiti Malaya (UM), Suruhanjaya Sekuriti dan di tempat yang pengkaji boleh mendapatkan bahan-bahan yang diperlukan, misalnya dengan meminjam daripada individu yang memiliki bahan-bahan tersebut sama ada dalam bentuk kitab, artikel, jurnal, majalah, tesis, dan ensiklopedia yang berkaitan dengan kajian ini. Metode Analisis Kandungan Apabila semua data yang diperlukan telah diperolehi melalui metode-metode yang telah dijalankan, maklumat tersebut dianalisis agar dapat difahami dan digunakan. Data-data tersebut akan menjadi hujah terhadap pandangan yang akan diambil, pengkaji mengunakan pendekatan metode diskriptif iaitu ANALISIS TINJAUAN LITERATUR Pengkaji akan bawakan beberapa karya untuk dianalisis mengenai perbandingan parameter syariah bagi penentuan saham patuh syariah bagi sesebuah syarikat di antara AAOIFI dan SC seperti berikut: Parameter Syariah Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI) Dr. Sariq Nisar dalam kertas kerjanya yang bertajuk State of Islamic Capital Market: Swot Analysis, 2010, menyatakan bahawa AAOIFI menggariskan dua pertimbangan dalam mengklasifikasikan saham patuh syariah. Pertimbangan tersebut adalah seperti berikut: 1. Piawaian berdasarkan Aktiviti Perniagaan (Business Screen): Pelaburan dibenarkan dalam syarikat atau perbadanan yang menjalankan aktiviti yang dianggap halal oleh syariat Islam. 2. Piawaian berdasarkan Nisbah Perakaunan (Financial Screen): Sekiranya sesebuah syarikat tersebut menjalankan aktiviti perniagaan yang dibenarkan oleh syarak, syarikat masih dianggap sebagai tidak patuh syariah sekiranya tidak menepati piawaian berikut: 371

11 a. Jumlah hutang dan pinjaman melebihi 33% dari jumlah permodalan pasaran. b. Jumlah pendapatan daripada aktiviti tidak halal melebihi 5% dari jumlah pendapatan keseluruhan syarikat. Thomson Reuters Idealratings Islamic Indeces: Index Methodology, 2012, Akhbar dari San Francisco, California, Amerika Syarikat ini menggariskan tiga pertimbangan dalam mengklasifikasikan saham patuh syariah. Pertimbanganpertimbangan dilaksanakan berdasarkan piawaian yang dibentuk oleh AAOIFI dan diluluskan beberapa cendekiawan syariah seperti Dr. Mohamed El Gari (Mesir), Dr. M. Daud Bakar (Malaysia) dan Syeikh Yusuf Talal DeLorenzo (Amerika Syarikat). Piawaian tersebut terdiri daripada: 1. Piawaian berdasarkan Sektor (Sector Screens): Sesebuah syarikat itu dianggap sebagai patuh syariah (halal) sekiranya pendapatan terkumpul (cumulative) daripada aktiviti yang tidak halal (termasuk pendapatan berlandaskan faedah) tidak melebihi 5% daripada pendapatan keseluruhan syarikat. Sumber pendapatan daripada aktiviti tidak halal adalah seperti berikut: hiburan orang dewasa (pornografi), alkohol, pawagam dan penyiaran, insurans konvensional, perkhidmatan kewangan konvensional, pertahanan, perjudian, perhotelan, muzik, Pendapatan berlandaskan faedah, babi dan tembakau. 2. Piawaian berlandaskan Nisbah Perakaunan (Financial Screens): sesebuah syarikat dianggap sebagai patuh syariah (halal) sekiranya: a. Jumlah Hutang Berlandaskan Faedah (Interest-Bearing Debt) dibahagikan dengan jumlah purata 12 bulan permodalan pasaran (market capitalization) tidak melebihi 30%. b. Jumlah Tunai (Cash), Deposit (Deposits) dan Pelaburan Berlandaskan Faedah (Interest-Bearing Investments) dibahagikan dengan jumlah 12 bulan permodalan pasaran tidak melebihi 30%. c. Jumlah Tunai, Deposit dan Pendapatan Belum Terima (Receivables) dibahagikan dengan jumlah aset keseluruhan (total assets) tidak melebihi 67%. 3. Lain-Lain pertimbangan: Saham Keutamaan (Preferred Shares) dianggap sebagai pelaburan tidak patuh syariah. Manakala Muscat Securities Market (MSM) Shariah Index, 2013, organisasi dari Oman ini menggariskan tiga pertimbangan dalam mengklasifikasikan saham patuh syariah berdasarkan piawaian yang dikeluarkan oleh AAOIFI melalui piawaian No.21 mereka iaitu: 1. Piawaian berdasarkan Aktiviti Perniagaan (Business Activity Screens): Teras Perniagaan Syarikat mestilah Patuh Syariah. Aktiviti-aktiviti berikut dianggap dikategorikan sebagai tidak Patuh Syariah seperti pendapatan berlandaskan 372

12 faedah, hiburan Tidak Bermoral (pornografi), alcohol, pawagam, muzik., perkhidmatan kewangan (perkhidmatan kewangan konvensional, perbankan konvensional, insurans konvensional, insurans gadai janji konvensional), perjudian, pertahanan dan senjata, perhotelan, tembakau dan daging babi. Sekiranya sesebuah syarikat tidak menjalankan aktiviti-aktiviti diatas sebagai aktiviti teras, sesebuah syarikat itu dianggap sebagai patuh syariah (halal) sekiranya pendapatan keseluruhan daripada aktiviti tambahan (collateral activities) yang tidak halal, tidak melebihi 5% daripada pendapatan keseluruhan syarikat. 2. Piawaian berlandaskan Nisbah Perakaunan (Financial Screens): sesebuah syarikat dianggap sebagai patuh syariah (halal) sekiranya: a. Jumlah Hutang Berlandaskan Faedah (Interest-Bearing Debt) dibahagikan dengan jumlah purata 12 bulan permodalan pasaran (market capitalization) tidak melebihi 30%. b. Jumlah Tunai (Cash) dan Pelaburan Berlandaskan Faedah (Interest- Bearing Investments) dibahagikan dengan jumlah 12 bulan permodalan pasaran tidak melebihi 30%. c. Jumlah Aset Cair (Liquid Assets) dibahagikan dengan jumlah aset keseluruhan (total assets) tidak melebihi 67%. 3. Lain-Lain pertimbangan: Saham Keutamaan (Preferred Shares) dan Bon (Bonds) dianggap sebagai pelaburan tidak patuh syariah. Justeru itu, pengkaji berpendapat bahawa piawaian yang dilaksanakan oleh organisasi dari Oman iaitu Muscat Securities Market (MSM) Shariah Index merupakan parameter AAOIFI terkini kerana diwartakan pada Jun Selain itu, pengkaji melihat bahawa tidak ada perbezaan yang signifikan dalam penetapan piawaian berdasarkan aktiviti perniagaan (Business Activity Screens). Berdasarkan pandangan pengkaji, hal ini adalah kerana terdapatnya tegahan bersifat Qot c i berkaitan aktivitiaktiviti seperti riba, arak dan judi seperti dinyatakan di dalam al-qur an dan al-hadis. Walau bagaimanapun, terdapat perbezaan bagi penetapan berdasarkan piawaian Nisbah Perakaunan (Financial Screens). Mufti Syeikh Muhammad Taqi Usmani dalam An Introduction to Islamic Finance (2005: ) menyatakan berkenaan parameter bagi Nisbah Kewangan adalah kerana, walaupun sesebuah syarikat terlibat dalam menjalankan aktiviti perniagaan yang halal, akan tetapi terdapat syarikat yang masih menyimpan lebihan wang syarikat (surplus money) di dalam akaun berlandaskan faedah (konvensional). Oleh sebab itu, hal tersebut menyebabkan insiden kecil penerimaan pendapatan dari perkara haram berlaku. Selain itu, beliau turut menjelaskan bahawa terdapat juga syarikat-syarikat yang menjalankan aktiviti patuh syariah tetapi mendapatkan pinjaman berteraskan riba (konvensional) bagi mengembangkan perniagaan syarikat. Oleh sebab itu, perkara sama berlaku. Oleh sebab itu, pengkaji berpendapat, oleh kerana objektif perniagaan syarikat adalah halal menurut lunas syarak tetapi dalam masa yang sama terdapat dharurah kerana melakukan pinjaman atau simpanan konvensional bagi operasi syarikat terutamanya bagi syarikat yang tidak mempunyai akses lengkap kepada sistem kewangan Islam, 373

13 maka pembentukan nisbah perakauanan tersebut adalah berdasarkan ijtihad cendekiawan Islam. Perubahan dan inovasi baru diperkenalkan dalam amalan ekonomi dan kewangan berdasarkan keanjalan hukum yang berkaitan muamalah ini sebagaimana disebut dalam kaedah fiqhiyyah (Majallah al-ahkam al-a c dliyyah: t.th): ال ي ن ال ي ال ال ر ي ي نا ن ال ال م م ال ال ر ي م نا ن ال ما Maksudnya: Tidak dapat dimungkiri bahawa perubahan hukum disebabkan perubahan masa. Penetapan piawaian Nisbah Perakauanan ini juga adalah rentetan kefahaman ulama Islam menerusi Fiqh al-hadis terhadap hadis dimana Rasulullah SAW menyatakan kepada Sa ad Ibn Abi Waqas bahawa jumlah satu pertiga (1/3) untuk diwasiatkan adalah terlalu banyak. Oleh itu, cendekiawan Islam mengambil jumlah tersebut sebagai penanda aras maksima terhadap syarikat bercampur (Ahcene Lahsasna & M. Kabir Hassan: 2011: 55). Parameter Syariah Suruhanjaya Sekuriti (SC) Menurut Prof. Madya Dr. Mohamad Akram Laldin (2008: 42) telah menetapkan beberapa tanda aras bagi syarikat bercampur. Ia terdiri daripada: i. Tanda aras lima peratus (5%) Secara amnya tanda aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang jelas keharamannya atau tidak selaras dengan syariah seperti aktiviti riba (syarikat berasaskan faedah seperti bank konvensional), judi, minuman keras dan daging babi. ii. Tanda aras sepuluh peratus (10%) Tanda Aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang melibatkan unsur c umum balwa iaitu sesuatu perkara terlarang yang melibatkan kebanyakan orang dan sukar untuk dielakkan. Contohnya, sumbangan pendapatan faedah daripada simpanan tetap dalam bank konvensional. Tanda Aras ini juga digunakan bagi aktiviti yang melibatkan tembakau. iii. Tanda aras dua puluh lima peratus (25%) Tanda Aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang secara umumnya selaras dengan Syariah dan mempunyai maslahah kepada masyarakat awam, namun terdapat unsur lain yang boleh menjejaskan status syariah aktiviti berkenaan. Antara aktiviti yang mempunyai tanda aras ini ialah aktiviti pengoperasian hotel dan pusat peranginan, perniagaan saham, pembrokeran dan sebagainya kerana aktiviti tersebut berkemungkinan melibatkan aktiviti lain yang tidak selaras dengan syariah. Akan tetapi, tanda aras tersebut telah dikemaskini pada tahun 2007 di dalam Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia dengan menambah tanda aras dua puluh peratus (20%) bagi mengukur tahap 374

14 percampuran sumbangan terimaan sewaan daripada aktiviti tidak patuh Syariah (Suruhanjaya Sekuriti Malaysia, 30 November 2007). Menurut Dr. Md Nordin Ngadimon (2009: 139), Majlis Penasihat Syariah telah menetapkan beberapa tanda aras tertentu berasaskan ijtihad 13 untuk menentukan sekuriti syarikat bercampur sebagai patuh Syariah atau sebaliknya dengan mengira sumbangan aktiviti tersebut kepada perolehan dan keuntungan sebelum cukai sesebuah syarikat. Sekiranya sumbangan daripada aktiviti yang tidak selaras melebihi tanda aras yang telah ditetapkan, maka sekuriti syarikat tersebut akan diklasifikasikan sebagai sekuriti tidak patuh Syariah (haram). Tanda aras tersebut adalah seperti yang berikut: i. Tanda aras lima peratus (5%) Secara amnya tanda aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang jelas keharamannya atau tidak selaras dengan syariah seperti aktiviti riba (syarikat berasaskan faedah seperti bank konvensional), judi, minuman keras dan daging babi. ii. Tanda aras sepuluh peratus (10%) Tanda Aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang melibatkan unsur c umum balwa iaitu sesuatu perkara terlarang yang melibatkan kebanyakan orang dan sukar untuk dielakkan. Contohnya, sumbangan pendapatan faedah daripada simpanan tetap dalam bank konvensional. Tanda Aras ini juga digunakan bagi aktiviti yang melibatkan tembakau. iii. Tanda aras dua puluh peratus (20%) Tanda Aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan terimaan sewaan daripada aktiviti tidak patuh Syariah. Terimaan sewaan sedemikian kebiasaannya daripada premis yang terdapat menjalankan aktiviti bercampur-campur antara patuh Syariah dan dengan sebaliknya seperti terimaan sewaan daripada aktiviti pasar raya yang menjalankan aktiviti jualan arak dan sebagainya. iv. Tanda aras dua puluh lima peratus (25%) Tanda Aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang secara umumnya selaras dengan Syariah dan mempunyai maslahah kepada masyarakat awam, namun terdapat unsur lain yang boleh menjejaskan status syariah aktiviti berkenaan. Antara aktiviti yang mempunyai tanda aras ini ialah aktiviti pengoperasian hotel dan pusat peranginan, perniagaan saham, pembrokeran dan sebagainya kerana aktiviti tersebut berkemungkinan melibatkan aktiviti lain yang tidak selaras dengan Syariah Sesuatu amalan kebiasaan yang tidak bertentangan dengan syarak yang dilakukakan oleh kelompok masyarakat (Md Nordin Ngadimon, 2009: 139). 14 Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Senarai Sekuriti Patuh Syariah oleh Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Kuala Lumpur : Suruhanjaya Sekuriti Malaysia. Oktober Hlm

15 Namun begitu, memandangkan peningkatan inovasi dan kecanggihan dalam Pasaran Modal Islam di Malaysia, Suruhanjaya Sekuriti telah menyemak semula metodologi piawaian syariah yang diadaptasi sebelum ini dengan mengaplikasikan pendekatan dua peringkat (two-tier) bagi kaedah kuantitatif yang terpakai pada tanda aras berkaitan aktiviti perniagaan bermula November Selain itu, SC juga memperkenalkan tanda aras baru iaitu berkaitan dengan nisbah kewangan. Tanda aras yang baru tersebut adalah: 15 Securities Commission. Malaysian ICM Vol.8 No.1, Suruhanjaya Sekuriti (SC) menggariskan dua kriteria dalam mengklasifikasikan saham patuh syariah. Kriteria pertama adalah kriteria kuantitatif manakala kriteria kedua adalah kriteria kualitatif. 1. Kriteria Kuantitatif: Terbahagi kepada dua pertimbangan, iaitu piawaian berdasarkan: a. Ukur Rujuk Aktiviti Perniagaan (Business Activity Benchmark): Aktiviti-aktiviti berikut dianggap dikategorikan sebagai tidak Patuh Syariah: i. Tanda aras lima peratus (5%) Secara amnya tanda aras ini digunakan bagi mengukur tahap percampuran sumbangan aktiviti yang jelas keharamannya atau tidak selaras dengan syariah seperti perbankan konvensional, insurans konvensional, perjudian, minuman keras dan aktiviti berkaitan minuman keras, daging babi dan aktiviti berkaitan daging babi, makanan dan minuman yang tidak halal, hiburan tidak patuh syariah, pendapatan faedah daripada akaun dan instrumen konvensional, tembakau dan aktiviti berkaitan tembakau, dan aktiviti-aktiviti lain yang difikirkan tidak patuh mengikut Syariah. ii. Tanda aras dua puluh peratus (20%) Operasi hotel dan resort, perniagaan saham, perniagaan pembrokeran saham, sewa yang diterima daripada aktiviti tidak patuh Syariah dan aktiviti-aktiviti lain yang didapati tidak mematuhi mengikut Syariah. b. Ukur Rujuk Nisbah Perakaunan (Financial Ratio Benchmark): i. Jumlah Hutang Berlandaskan Faedah (Interest-Bearing Debt) dibahagikan dengan jumlah aset keseluruhan (total assets) tidak melebihi 33%. 15 Malaysia International Islamic Financial Centre (MIFC). Shariah Screening Methodology: Adopting A Two-Tier Quantitative Approach. 31 Oktober Hlmn

16 ii. Jumlah Tunai (Cash) yang ditempatkan di dalam akaun dan instrumen konvensional dibahagikan dengan jumlah aset keseluruhan (total assets) tidak melebihi 33%. Bagi aspek kedua iaitu kriteria kualitatif. Kriteria tersebut melibatkan persepsi orang ramai, maslahah atau imej aktiviti syarikat ke arah Islam. Kaedah kualitatif tidak merujuk kepada mana-mana penanda aras atas untuk aktiviti yang tidak mematuhi Syariah dalam menentukan status syarikat yang disenaraikan. Menerusi beberapa kemaskini terhadap parameter syariah Suruhanjaya Sekuriti ini, pengkaji melihat bahawa perkara tersebut merupakan sebahagian usaha kerajaan Malaysia bagi menarik minat lebih ramai pelabur asing terutamanya dari Timur Tengah untuk melabur di Malaysia disamping membuka lebih banyak peluang pekerjaan seterusnya mampu mengukuhkan ekonomi negara. Ini kerana Malaysia telah gagal menarik minat pelabur dunia atau pengurus dana-dana asing terutamanya dari (negara-negara anggota) Gulf Corporation Council (GCC) 16 untuk secara aktif terlibat dalam Pasaran Modal Islam di Malaysia. Terdapat banyak faktor yang menyebabkan situasi ini berlaku. Antaranya ialah disebabkan oleh ketidakcairan tunai banyak syarikat, penglibatan risiko matawang dan tidak peka terhadap keperluan para pelabur (The Edge: 2009). Selain itu, pengkaji berpandangan hal tersebut juga disebabkan oleh amalan sistem sistem kewangan Islam di Malaysia dilihat terlalu liberal berbanding amalan Timur Tengah dan negara-negara Islam yang lain (Islamic Finance Asia: 2010) contohnya dalam pengharusan amalan Bai al- c Inah. Pandangan pengkaji diperkukuhkan dengan kenyataan yang dikemukakan oleh Perdana Menteri Malaysia keenam merangkap Menteri Kewangan; Dato Seri Mohd Najib bin Tun Abdul Razak dalam laman sosialnya sebagaimana yang dikeluarkan oleh ABN News bertarikh 30 November 2013 iaitu usaha menggalakkan pelaburan dari luar memang sentiasa menjadi keutamaan Malaysia dalam kita menjadi sebuah negara maju berpendapatan tinggi. Atas aspirasi ini, Suruhanjaya Sekuriti telah melaksanakan piawaian-piawaian baru untuk ekuiti-ekuiti berlandaskan syariah, agar kita dapat menarik lebih banyak pelaburan dari negara-negara Islam di Timur Tengah. Dengan kemasukan pelaburan-pelaburan baru, lebih banyak peluang pekerjaan bakal tercipta. Ini secara langsung akan memperkukuhkan ekonomi negara. KESIMPULAN Berdasarkan kajian ini, pengkaji dapat menyimpulkan bahawa terdapat persamaan yang ketara bagi menetapkan piawaian Syariah melalui proses penapisan (screening) berdasarkan aktiviti utama syarikat di antara Majlis Penasihat Syariah, Suruhanjaya Sekuriti (SC), Badan Syariah, Pertubuhan Perakaunan dan Pengauditan bagi Institusi Kewangan Islam (AAOIFI). Institusi-institusi tersebut terus mengelaskan sesuatu sekuriti tersebut sebagai tidak patuh Syariah sekiranya aktiviti utama/ teras (core activity) bagi sesebuah syarikat tersebut berkaitan dengan unsur riba, arak, perjudian, gharar dan aspek-aspek haram yang lain. 16 GCC pelabur-pelabur portfolio patuh syariah yang terdiri daripada negara pengeluar minyak dunia dan mempunyai sumber kewangan yang sangat kukuh terdiri daripada Arab Saudi, Bahrayn, Qatar, Kuwait, Emiriyah Arab Bersatu dan Oman. 377

17 Namun begitu, terdapat perselisihan pandangan yang ketara bagi penentuan tanda aras berdasarkan nisbah kewangan syarikat dalam menentukan sekuriti syarikat yang menjalankan aktiviti bercampur (mixed activity) di mana aktiviti utamanya adalah aktiviti yang menepati aspek hukum syarak tetapi berlaku percampuran dengan aktiviti yang tidak menepati hukum syarak. Dari sudut yang lain, pengkaji merumuskan bahawa di Malaysia, SC mengeluarkan tanda arasnya sendiri yang dilihat lebih liberal berbanding AAOIFI di atas faktor keadaan dan persekitaran semasa, landskap ekonomi Malaysia yang lebih stabil, perkembangan dan pencapaian industri kewangan Islam yang pesat di samping ruang lingkup regulasi di Malaysia sahaja. Oleh itu, pengkaji berpendapat bahawa piawaian SC lebih baik untuk diaplikasikan oleh negara-negara yang ingin atau masih baru dalam mempraktikkan kewangan Islam selain negara yang ekonominya dikuasai oleh masyarakat bukan Islam. Hal ini kerana penetapan percampuran aspek tidak patuh Syariah SC lebih bersifat terbuka berbanding AAOIFI. Pengkaji berpandangan demikian kerana sekiranya sesebuah negara yang masih baru dalam mengadaptasikan sistem kewangan Islam, adalah sukar untuk mengalihkan pelaburan yang tidak patuh syariah kepada patuh syariah tanpa sokongan instrumen dan prasarana yang mencukupi. Selain itu, piawaian yang lebih terbuka ini akan lebih memberi peluang kepada para pelabur Islam untuk menguasai sesebuah syarikat yang tidak patuh syariah melalui pembelian saham syarikat berkenaan. Perkara tersebut akan mampu membuatkan pemegang saham terbesar di dalam sesebuah syarikat tersebut mempunyai autoriti dalam menentukan halatuju syarikat atau secara tidak langsung mengubah perjalanan syarikat daripada menjalankan aktiviti perniagaan tidak patuh syariah kepada aktiviti perniagaan yang patuh syariah. Dengan demikian, atas faktor maqasid syariah dan maslahah umat Islam, perkara sebegini akan lebih mampu dan membantu bagi memperbanyakkan syarikat-syarikat yang berstatus patuh syariah di dalam sesebuah negara tersebut. RUJUKAN al-qur an ABN News. tarik-ramai-pelabur-negara-islam/. 30 November Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions (AAOIFI) Shari a Standards for Islamic Financial Institutions. Bahrain: Manama. Hlmn XIII. al-buti, Muhammad Sa c id Ramadan Fiqh al-sirah. Mohd. Darus Sanawi Ali (Terj.). Jil. Pertama. Selangor: Dewan Pustaka Fajar (DPF). Desmond Ch ng Shariah Screening: More Stringent Classification. Malaysia: Maybank Investment Bank Research. Hailani Muji Tahir Isu Syariah dan Undang-Undang. Sejarah Pasaran Modal Islam di Malaysia: Pengenalan Sistem dan Struktur. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. 378

18 Islamic Finance Asia (2010). Does standardization bring greater compliance? Retrieved August 10, 2012 from asp?nm_ id= July/August. Ismail, Z.I (2010). Continue efforts to dispel negative image, Business Times. 1 December. Hashim Yahya Sekuriti-sekuriti yang diluluskan Syariah. Persidangan Tahunan Pegawai Syariah Kali ke-4, Hotel Renaissance, Kota Bharu, Kelantan. Kamal MA Mian Shariah screening and Islamic equity indexes. (Saudi Hollandi Bank). Islamic Finance: A Practical Guide (Ed. Rahail Ali). London: Globe Business Publishing Ltd. Kamaruzaman Noordin, Mohd Yahya Hussin dan Suhaili Sarif Realiti dan Instrumen Pasaran Modal Islam di Malaysia: Kajian Khusus terhadap Bon Islam. 12(1): Kamus Oxford: Dictionary of Finance and Banking Cet. Keempat. United Kingdom: Oxford University Press. M.H. Khatkhatay & Shariq Nisar Shariah Compliant Equity Investments: An Assessment of Current Screening Norms. Islamic Economic Studies. 15(1): Md Nurdin Ngadimon Shariah Screening Process in Islamic Capital Market. IFSB Seminar in Islamic Capital Market, Mauritius. Securities Commission of Malaysia. Md Nurdin Ngadimon Peranan Majlis Penasihat Syariah Suruhanjaya Sekuriti Malaysia dalam Pembangunan Pasaran Modal Islam di Malaysia. JAKIM: Jurnal Muamalat. Bil.2. Mondher Bellalah, Asma Abdul Rehman, Omar Masood Syariah Compliant Screening Practices. Thema Working Paper n o France: Universite de Cergy Pontoise. Monzer Kahf & Tariqullah Khan Principles of Islamic Financing: A Survey. Jeddah: Islamic Development Bank (IDB). Muhammad Taqi Usmani An Introduction to Islamic Finance. Karachi, Pakistan: Maktaba Ma c ariful Qur an. Portal Suruhanjaya Sekuriti. Islamic Capital Market Statistics. ( ). Prof. Dr. Joni Tamkin Borhan & Mohammad Taqiuddin Mohamad. T.t. Sumbangan Pasaran Saham Kepada Pembangunan Ekonomi Negara. Universiti Malaya: Jabatan Syariah & Ekonomi. Hlm 17. Portal Suruhanjaya Sekuriti General Information About the SC (No.2). ( ). 379