RE: TOK HEVI I KAM LONG OL KOMUNITI INSAIT LONG SADP PROJEK I GO LONG INSPECTION PANEL O KOMITI BILONG GLASIM

Size: px
Start display at page:

Download "RE: TOK HEVI I KAM LONG OL KOMUNITI INSAIT LONG SADP PROJEK I GO LONG INSPECTION PANEL O KOMITI BILONG GLASIM"

Transcription

1 25 th November 2009 The Inspection Panel 1818 # Street, N.W Washington D.C United States Dear Members of the Panel, RE: TOK HEVI I KAM LONG OL KOMUNITI INSAIT LONG SADP PROJEK I GO LONG INSPECTION PANEL O KOMITI BILONG GLASIM Insait long dispel pas I gat wanpela askim long wok paimim aut. Dispela askim I kam long ol komuniti insait long Smallholder Agriculture Development Project insait long Oro Provins long Papua New Guinea. Dispela askim I go long Komiti stap ananit long Wol Benk Project namba PO Ol komuniti long Oro wok long autim hevi bilong ol wantaim ol lain husat go pas na kamap maus man i bin toktok wantain Wol Benk long SADP na ol hevi save kamap long oil pam projek insait long PNG. Tasol Benk i no bekim o givim baksait long askim bilong ol. Mipela putim ol dispela pas ol rait i kam na bekim bilong maus man long Wol benk insait long PNG. Ol komuniti i stap insait na autim hevi i bin tok orait long CELCOR (Center for Environment Law and community Rights) long kamap maus man bilong ol. Bai yu lukim pas bilong tok orait stap wantaim hia na noken luksave long nem bilong ol lain husat go pas long autim hevi insait long komuniti. Our contact person in the United States is Ms. Jennifer Kalafut from the International Accountability Project. Her contact address is: 22 Pine Street, 6 th Floor. San Francisco, CA 94 J04 USA. Telephone: jen@accountabitityproject.org Maus meri long USA em Miss Jennifer Kalafut bilong International Accountability Project. Adres bilong Jennifer em stap antap wantaim telepon namba na tu. Mipela i no tok orait long Wol Benk i ken toksave long nem bilong ol lain insait long komuniti husat rasitim pas. Mipela sambai stap long wok wantaim yu long dispela askim. Yours faithfully, DAMIEN ASE (MR.) Executive Director

2 November 25 th 2009 Executive Secretary Inspection Panel World Bank 1818 H. Street N.W. Washington DC United States of America Askim long glasim: Smallholder Agricultural Development Project - Papua New Guinea CELCOR, mausman bilong Ahora/Kakandetta Presa Grup wantaim ol arapela go pas long bringim hevi long Oro provins na ol arapela lain insait long tripela projek stap long en salim dispela askim long lukluk gut na skelim SADP (Projek bilong ol Liklik Fama) insait long PNG long Komiti bilong Skelim. Nem bilong olgeta wantaim adres stap insait long hia appendix 1. CELCOR em wanpela NGO bilong PNG stap mausman long lukautim graun na bus long ol papa graun we ol bikpela projek stap long en we ol inap long bagarapim graun na bus. Kain projek o kompani olsem kompani long daunim diwai, maining na oil pam. CELCOR salim dispela Askim i go long Komiti bilong Skelim long lukluk gen long SADP we ol asples i bin mekim sampela tok long lukluk bilong ol long gutpela sindaun, lukaut bilong graun na bus long we oil pam projek stap long en. Wol benk i bin pasin ol wok oil pam projek bikos ol i laik lukluk gen long ol kain hevi we i ken kamap long sindaun na ol bus na graun. Ol lain mekim tok i askim CELCOR long salim dispela askim long lukluk na skelim gen SADP olsem em i no halivim na i bagarap ol moa yet. CELCOR wantain ol lain askim tok olsem Wol Benk i no harim ol hevi we ol i bin autim pastaim. Ol lain Askim i gat tripela hap long toktok bilong ol: Hap A lukluk long ol bikpela as tingting long projek, Hap B: lukluk long hevi i stap pinis o projek i ken kamapim, Hap C: I gat olgeta kain ol asua Wol Benk i bin mekim long polisi insait long projek, Hap D: Ol wok Wol Benk i bin mekim long stretim ol hevi, Hap E: toksave long nupela samting kamap long ol projek. Na tu long sapotim Komiti bilong Skelim ol askim, mipela putim ol dispela pepa: 1. Ol Leta ol rait i go i kam wantaim Wol Benk na ol lain husat askim 2. Ol lain mekim tok long SADP na oil pam developmen 3. Wanpela pas i go long Wol Benk we ol lain askim sainim tu na bai yu painim dispela long intenet adres. [ Ol Askim Het Tok Bod bilong Wol Benk tok orait long SADP projek long 18 Disemba 2007 na mekim toksave long mun Mas Ol luksave long dispela projek long 2003 bihain long Wol Benk i givim halivim moni long Oro Smallholder Oil Palm Development Project. Tasol, i bin hevi wantaim Wol Benk na gavman bilong PNG long ol i no bihainim sampela gutpela pasin long lukautim graun na bus, ol pasim SADP i go i nap long Ol wok bung wantaim na lukluk gen long projek i no kamap inap long 2006 na wok i redi long Insait long dispela taim, planti senis i bin kamap we ol traim long planim gen sampela hap we oil pam kamap lapun na ol i mas planim nupela pam oil. Tasol dispela senis na ol planim oil pam arere long rot na stretim ol rot. As tingting em long 2

3 kirapim tingting long mekim oil pam kamap bikpela bisnis long pulim moni insait long we projek stap long en. Wol Benk wantaim sponsa bilong projek i no sindaun wantaim ol lain askim wantaim ol arapela lain insait long komuniti. Toksave long dispela projek i no go long olgeta lain pastaim long ol tok orait long dispela projek, na ol i no mekim gut long arapela tok ples na ol i wokim long inglis tasol. Wol Benk i no askim ol lain long ples husat askim long givim tingting bilong ol long dispela projek. Dispela projek em bilong ol lain long ples na bilong ol papa graun. Ol lain husat Askim i gat bel hevi olsem: (a) ol i fosim o pusim ol long planim oil pam we ol save olsem oil pam i no inap lukautim ol gut long sindaun gut long ples, (b) bai bagarapim wara na bus, (c) projek bai i no inap stap longpela taim na halivim ol gut, (d) bai fosim o pusim ol growa long baim rot ol wok long stretim na bai mekim hat long pipol. Ol lukluk olsem projek bagarapim polisi bilong Wol benk long lukautim ol papa graun, long lukautim bus we abus na binatang stap long en, na policy long putim moni long mekim bisnis. Ol lain Askim traim long toktok wantaim Wol Benk tasol i no kisim toksave husat tru ol toktok wantaim na kisim ol tok halivim long taim ol redi long kirapim projek. Ol i no harim wanpela gutpela bekim bilong Wol Benk long mekim long pasim sampela bagarap inap i kam. Mipela askim Komiti bilong Skelim long mekim wanpela tok i go long Darekta bilong Wol Benk na mekim wanepla wok painimaut. Na tu i mas painimaut long projek na pasim wok bilong SADP inap long: a). projek i ken lukluk long halivim ol pipol kisim long halivim sindaun bilong ol; b). lukluk long arapela we long lukatim ol yet na i no ken kisim halivim tasol long oil pam; c). lukluk gut na skelim lukaut long graun na bus; d). senisim mak bilong projek long projek stap longpela taim. Hap A. Toksave long Projek Projek i gat tripela komponen o hap. Komponen 1 luksave long infilling o planim oil pam arere long rot na stretim rot, Komponen 2 luksave long sindaun bilong pipol insait long LLG, Komponen 3 tok long sapot i go long ol husat mekim long OPIC. a). Komponen 1: Planim oil pam arere long rot, stretim rot, kisim takis long rot na trening bilong OPIC. Komponen 1 i gat ol arapela liklik hap komponen wantaim pasin long kisim dinau, wokim nupela rot, stretim rot, moni bilong stretim rot, na trening bilong OPIC. Tok long Dinau, ol save givim dinau long ol blok lain laik planim oil pam. Pastaim ol husat kisim dinau i mas stap insait long blok we i stap klostu long rot we nogat oil pam stap long en. Ol lain Askim i ting olsem long planim oil pam arere long rot mekim projek kamap bikpela na yusim kain tok olsem infilling traim long giamanim na trikim ol. Bai Benk givim dinau moni long planim oil pam arere long rot oil pam stap long na traim long planim oil pam tasol bai ol mekim oil pam projek kamap bikpela sapos ol planim oil pam arere long rot we bikpela bus stap long en. Dispela ol bus arere long rot i no liklik hap, ol man save kisim halivim long en we ol wokim gaden. Taim ol planim oil pam long hap, bai ol pasim gutpela halivim ol man na meri save kisim long ol dispela bus. Ol lain husat go pas long Askim na CELCOR bilip olsem planim oil pam arere long rot em bilong mekim projek kamap bikpela. 3

4 Dinau moni bai no nap halivim long rausim olpela oil pam na planim nupela. SADP luksave long 9,000 hekta graun arere long rot bai ol planim. OPIC bai lukautim wok taim ol planim nupela oil pam bihain long ol tok orait long givim dinau long dispela projek long smallholder. Narapela hap long Komponen 1 bai stretim 550 kilomita han rot i go insait long oil pam projek. OPIC bai givim moni long stretim wokim na stretim ol dispela rot na tu bai baim ol masin long stretim rot. Ol kontrakta bai lukautim ol rot na stretim ol liklik wok long ol dispela rot na ol bikpela, OPIC yet bai lukautim na OPIC bai kisim moni long dispela wok moni ol save kisim long Road Maintenance Fund (RMF). OPIC bai lukautim plen long wokim rot, baim ol masin na wanpela kompani bai lukautim wok long rot. Namba tri hap Komponen em wanpela bikpela hap long projek em bilong putim moni i go long lukautim ol rot. Ol lain husat yusim dispela rot bai putim moni long dispela RTF. Ol blok lain bai baim 25%, narapela 25% long ol miling kompani, na narapela 50% long provinsel gavman. Ol bai kisim K3 long wanwan tonne long oil pam na moni ol kisim bai i go insait long lukautim ol rot long Bialla na Hoskin. Na K6 long Oro. Bikpela moni bai i kam long PNG Sustainable Development. Wol Benk tok olsem dispela plen i stap long tingting yet na i no mekim yet. Tasol tingting long mekim tru wok i stap long wok mak insait long RMTF na stap ples klia long projek pepa. Ol nogat plen long lukluk gen long stretim rot o ol arapela we long lukautim ol rot stap insait long plen bilong ol. RMTF bai kamapim bikpela hap long dispela projek. Laspela hap Komponen long givim halivim long moni na ol teknikol wokman bilong OPIC. Tasol, ol i no save wanem kain treining ol bai kisim. Ol bai kisim moa wokman long OPIC na moni i kam long ol blok lain wantaim miling kompani bai baim ol. b) Komponen 2: Projek long Sindaun long ples long LLG. Komponen 2 tok long bringim divelopmen long lukautim sindaun bilong ol komuniti grup insait long SADP hap o blok. Nambawan hap long dispela wok bai ol mekim insait long tupela yia na wok insait long faivpela LLG. Narapela fopela liklik projek bai ol givim moni long olgeta LLG kamap olsem K80,000 long wanwan LLG. Narapela faivpela liklik projek bai kirap long yia namba 2 na narapela 6 pela projek long yia bihain. Narapela kompani bai lukautim Komponen 2 na OPIC bai givim kontrak long em. Bihain long tupela yia, ol bai skelim wok long mekim namba 2 hap we projek kirap long narapela 15 pela LLG insait long tripela distrik long projek. c) Komponen 3: Sapotim OPIC Komponen 3 tok long givim teknikol halivim long OPIC na kamapim wanpela we long was na skelim projek. Insait long dispel hap bai ol lukluk long Fresh Fruit Bunch na we ol makim prais long en. Projek bai strongim na mekim gut na halivim ol long givim long wok painimaut. Tasol wok pepa long projek i no klia tumas wanem kain halivim ol lain long teknikol bai givim na wanem samting ol bai mekim long strongim projek. B.1. Ol Bikpela Senis Long Oil Pam Hap B Hevi bilong Projek Oil pam i gat planti bagarap o nogut sait bilong em i stap na planti i no toksave long ol blok lain. Pastaim long planim oil pam, ol mas rausim olgeta bus na gras. Dispela i gat planti hevi we ren wara i ken rausim graun, graun bruk kwik taim na graun bruk i go na bagarapim wara. Insait long 4

5 PNG, ol loging kompani daunim planti diwai na graun slip nating na ol ting graun i bagarap olgeta olsem i no gutpela tumas. Nau ol planim oil pam. Olsem na ol man i mas luksave olsem bus em bikpela samting long sindaun bilong man long ples. Sapos nogat bus, ol i gat narapela kain tingting long graun we ol ting graun bagarap olgeta. Ol man long ples, kisim kainkain halivim long bus long lukautim sindaun bilong ol. Na tu bus i gat kainkain binatang wantaim abus. Ol mekim wok painim aut na ol lukim olsem oil pam plantesin bai lukautim 20% tasol long ol abus, snek na Pisin. Namba 2 samting, oil pam bisnis mekim na kapsaitim ol marasin nogut na bagarapim ol wara. Long planti plantesin na blok, ol yusim planti marasin long lukautim graun na sampela diwai. Sapos ol i no yusim ol marasim bilong wok didiman gut, ren i ken karim marasin i go long ol wara na bagarpim ol na olgeta binatang stap insait long en. Tu, ol pipia mikis long Miling kompani i ken go bagarapim wara. Pipia mikis long ol Miling Kompani i gat sampela samting ol saveman luksave ol bagarapim ol wara na raun wara. Ol lain long ples toksave olsem pis long ol raun wara na wara wok long go daun na ol ples bilong waswas bipo klin tasol taim ol bringim oil pam bisnis kala bilong wara wok long senis na i smel nogut tru. Ol meri toksave olsem ol wok long lusim planti piknini long bel, sampela bebi nogat han, leg o sampela hevi wok long kisim ol bebi bihain long ol bringim oil pam bisnis i bin kamap long ples (Walker, E. 2004). Namba 3, oil pam i no bringim planti senis i kam long laip bilong man long ples. Ol kainkain halivim ol save kisim long we ol save sindaun long ples long kisim kaikai, insait long papa graun i winim liklik moni ol kisim long oil pam na lukautim ol yet. Long sampela ples, ol salim kaikai long ples na pulim moa moni sapos yu skelim wantaim ol moni ol blok lain same kisim long oil pam bilong ol (Anderson 2008). Oil pam yusim planti graun na i no inap long yusim hap graun long planim ol arapela samting long pulim moni olsem kopi, cocoa na vanilla. Oil pam bisnis i no inap givim spes olsem na sapos prais bilong oil pam i go daun oil pam i no karim gut ol lain lukautim oil pam i no kisim planti halivim. B.2. Oil Pam i no halivim planti long sindaun gut Ol arasait investa, olsem Wol Benk na Asian Benk i bin stap insait long Oil Pam bisnis na winim 50 yia olgeta. Nambawan taim long planim oil pam long 1966, ananit long Wol Benk long Hoskins West New Britain. Oil pam wok long kamap bikpela we bikpela oil pam plantesin wantaim ol viles oil pam na blok long graun bilong gavman kamap 46,000 hektea tasol nau winim i go antap long 73,000 hektea namel long 1990 na Wanpela long dispela projek Wol Bonk wok long halivim em Oro Sammholder Oil Palm Development Project long 1993 na dispela mekim na Wol Benk putim $100 milion i go long Oil Pam bisnis. Ol putim planti moni i bin i go insait long Oil pam tasol i nogat bikpela halivim i go long ol blok lain long lukautim ol yet. Sindaun bilong ol lain bagarap na kaim mak bilong dispela yu ken lukim long kain haus ol slip long en, wara ol dring, na sevis long helt i no gutpela tumas (Social Assessment Report, January 2007, page 46). Liklik wok Wol Benk mekim long tingting bilong ol lain sindaun long projek, planti ol sindaun long bus haus ol wokim wantaim diwai, kunai lip wantaim bambu we dispela wok long soim olsem nogat wanpela gutpeal development i go long ol. Tu ol skelim sindaun bilong ol lain wok ananit long SADP soim olsem ol kisim bikpela moni na winim ol lain kisim long kopi na cocoa tasol ol i no lukim planti senis i kam long sindaun bilong ol. 5

6 B.3. We SADP stap nau i no inap halivim gutpela sindaun na pasin sampela arapela developmen Ananit long SADP, ol blok lain bai nogat planti we long mekim gut gutpela sindaun bilong ol. Namwan samting ol wokman kamap lukluk tasol long ol miling kompani we ol salim oil pam i go long ol tasol na ol i no i nap salim oil pam long narapela lain. Ol blok lain tu putim moni long lukautim ol rot kain olsem na wok long mekim moni ol kisim kamap liklik. Antap long en, fama wok long baim wokman, marasin, na ol masin wantaim sid. We ol putim prais long FFB soim tru piksa bilong ol tok stap antap we i lukim ol fama i pein olgeta samting. FFB prais ol lain Palm Oil Producers Association (POPA) we ol dispela lain bilong Miling kompani. Tasol tok ol wok long mekim i no stret na i no bihainim lo olsem na ol bihainim sampela tasol. Ol wok painimaut long senisim sampela samting sapos hevi stap wok long halivim ol kompani na i no halivim ol blok lain o smallholders na ol wok painimaut i no kisim tingting bilong ol smallholders. Olsem na prais ol putim wok long sapotim ol kompani we ol wok long daunim kost na pe bilong graun. Ol lukluk planti long pe na masin bilong ol miliong kompani. Ol SADP wok long yusim prais ol bikpela kompani bilong arapela kantri wok long putim na lukautim na bosim bisnis gut. Namba 2, antap long skelim moni, ol smallholders bai baim planti takis moni long lukautim oil pam. Bihain long kompani rausim dinau moni long taim ol kamautim oil pam (30%) ol smallholders baim 44% long takis long gavman we ol i no kisim sevis bilong ol. Na tu ol baim fi bilong kamap memba long Growers Association na fi bilong trak long karim oil pam i go long mil. Moa yet, ananit long SADP, ol bai sasim smallholders long sapotim wok long stretim ol rot (RMTF). Dispela fi bilong lukautim rot kamap namel long K3.50 na K6 long wanwan tonne long FFB long taim bilong kamautim oil pam. Ananit long buk bilong SADP lukluk na skelim, dispela fi bai karamapim olgeta smol holda na bai putim moni i go long RMTF. Dispela mekim ol smol holda wokman bilong ol miling kompani na bai wok long givim hevi long ol smol holda ba bagarapim sindaun bilong ol. Oil pam i pasim arapela we long lukautim ol yet. Ol wok long mekim oil pam kamap bikpela na em tasol wok long pulim moni i kam long ol lain asples long ol tripela hap stap long en. Dispela pasin we wanpela we tasol long kisim moni i no bihainim tingting bilong Wol Benk we Wol Benk laik lukim ol asples lain i mas mekim narapela kain wok long bringim moni i kam long wanwan femili long blok insait long we projek stap long en. Taim SADP skelim sindaun bilong ol pipol mekim kainkain we long kisim moni en wanpela bikpela samting long bringin senis i kam long komuniti. Oil pam kamap bikpela bisnis long ples long Oro na West New Britain provins. Planti ol smol holda laikim arapela we long halivim ol stap gut long ples. Olsem tok stap antap, oil pam karapim olgeta graun na hat long planim narapela samting long pulim moni. Projek traim long bringim ol liklik bisnis na trenim long mekim wok olsem ol wokman long wok long fam insait long Komponen 1. Tasol ol i no halivim ol lain long mekim narapela kain wok. Ol lain raitim pas wanbel olsem ol lain lukautm oil pam tasol i no i nap sapotim ol yet long moni ol kisim long oil pam na ol laik mekim narapela samting long lukautim ol yet. 6

7 B.4. Nogat wanpela toksave or toktok wantaim bipo long ol tok orait long projek olsem na ol mekim asua pinis long projek. Wanpela bikpela hevi ol raitim pas tokaut olsem OPIC i no bungim ol na toksave bipo long ol tok orait long projek i ken go het na tu Wol Benk i no toksave long olgeta tripela hap SADP stap long en. Ol komuniti Raitim dispela pas i no harim toksave tu na i no klia long ol dispela projek. Bikpela samting ol lain Raitim dispela pas tok olsem ol i no toksave long ol arapela rot takis ol putim taim ol putim nupela oil pam. Sapos ol i bin toksave pastaim, ol inap long tokim ol arepela we long kisim moni na bai inap long toktok long nupela takis ol putting long rot. Wol Benk em raitim pas i go long CELCOR na tok olsem ol i bin sindaun toktok bipo long 2007 wantaim ol sios, ol NGOs na ol lain long ples, yut na asosiesen bilong ol fama. Tasol ol nogat wanpela ripot stap long luksave long dispela bung i bin kamap. Bai gat olsem 4,370 ol nupela growa antap long 15,000 stap pinis insait long tripela hap SADP stap long en na nupela fi ol putim bilong stretim rot na tu nogat ripot stap long soim olsem kain tok i bin kamap wantaim ol gru antap. Olsem ol askim sapos Wol Benk i bin bihainim stretpela rot long mekim wok na kisim sapot bilong pipol. Ol lain Raitim pas tok olsem ol i no bung planti taim na toktok wantaim ol pipol na ol i no toktok long projek olsem na kain pasin i no halivim ol long mekim disisen gut. Tu, ol i no givim ol wok buk bilong projek i go long ol smallholders or putim long ples ol i nap long kisim. Long dispela taim nogat wanpela wok buk bilong projek long ples projek stap long en we ol mekim wanpela toksave long National Niuspepa long 22 Febuari 2007 olsem wok buk stap pinis long we OPIC opis stap long en. Taim ol toktok wantaim ol OPIC projek Meneja, ol i no klia we stap ol wok buk. Antap long en, ol wok pepa ol tilim long taim bilong opim projek long mun Mas 2009 ol putim long CD rom bihain tru long tok orait long projek. Bikpela samting olsem tok ol raitim stap long inglis na i no narapela tokples. PNG i gat planti tokples stap, na tok pisin em bikpela tokples long PNG planti pipol save na plnti long ples projek save long tok Pisin. Nogat wanpela wok buk ol tanim i go long tok pisin na putim o rikotim long teip bipo long ol tok orait long projek. B.5. SADP projek no inap stap longpela taim Ol raitim pas ol wari long tupela bikpela samting long projek, wanpela en moni bilong stretim ol rot na wokman bilong OPIC save wok long fam. Projek stanap antap long dispela tupela samting tasol we ol stretim i no gutpela tumas na ol i no i nap stretim gen taim projek pinis. a) Mak bilong Lukautim Moni long Stretim rot. Wanpela mak bilong SADP projek em bilong halivim ol smallholder stap strong insait long PNG(PID page12). Wanpela long halivim ol long sanap strong sapos ol stretim ol rot gut long karim ol oil pam igoi go long ol mil. Long dispela taim, rot insait long ol tripela SADP hap ples i bagarap olgeta na ol smal holda lain kisim bikpela hevi we ol trak i no i nap kisim oil pam bilong ol i go long mil. Ol rot bagarap na ol helt sevis wantaim skul insait long smallholder bagarap olgeta. Na tu ol putim pe long ol trak long karim oil pam. Dispela pe em bilong lukautim trak na bikos rot i no gupela olsem em kostim planti moni long stretim ol trak. 7

8 Bipo ol developmen projek insait long oil pam stap long en ol inap long putim gutpela rot long lukautim ol oil pam mil. Long Oro Wol Benk smallholder Oil Palm Development Project long 2001 i nap long mekim 80 kilomita nupela han rot na 392 long kamautim oil pam. Nogat gutpela wokman long bosim ol kontrakta, ol kontrakta nogat planti save long mekim rot, nogat gutpela baret, na ol sot tru long wokim rot gut. Olsem na ol i no wokim rot gut na lusim 180 kilomita rot ol i no wokim. Dispela kain hevi em stap long ol tripela projek stap long en. Wol Benk tok olsem ananit long SADP, ol husat yusim rot i mas baim we smol holda putim moni wokim rot i go long stretim rot ananit long Road Maintainence Trust Fund (RMTF) long mekim ol han rot stap longpela taim. Em bikpela hevi olsem wok long stretim rot bai i no i nap longpela taim. Long tok bilong SADP PAD, page 35, RMTF bai kisim moni olsem: provinsel gavman bai putim 25%, National Gavman by putim 25%, Oil Pam kompani by put 25 %, na laspela hap, 25% ol growa by putim. Long mekim dispela wok olgeta lain stap insait i mas putim moni i go insait. I luk olsem provinsel gavman i no i nap givim hap moni bilong ol olgeta taim (PAD Assessment, page 62). Dispela ol luksave bipo long dispela projek kirap na luksave na putim insait long PID olsem dispela em wanpela bikpela hevi stap long projek bilong bipo we ol lukim olsem provinsel gavman i no baim hap bilong ol long stretim han rot (PID page 9). Wol Benk soim taim ol toktok wantaim CELCOR olsem Nasanel Gavman bai givim hap moni bilong provinsel gavman. Dispela i no stap insait long buk bilong projek. Kain wok olsem i no wok gut bipo wantaim gavaman. P1D i luksave olsem nasanel gavman i isi tumas long skelim moni (PID, page 6) Ol Raitim pas wari tumas olsem projek i no nap givim moni long taim. Na moni Miling kompani yusim kamap olsem long plei politik. Long 2008, ol oil pam kompani holim hap moni bilong ol long fosim gavman long kamapin OPIC bod. Dispela soim olsem ol oil pam kompani i gat strong na pawa long strongim olsem ol i gat pawa long we, ol i ken yusim moni i kam long stretim rot. Tasol ol bai pyusim ol growa long putim moni long stetim rot long OPIC sapos ol laik gutpela rot. Ol toktok wanaim sampela bikman longprojek na ol tok olsem sapos ol smallholder i no putim moni long stretin rot, bai OPIC i no i nap stretim ol rot. Moni ol putim long wanwan yia long mak bilong Road Maintainence Trust Fund (RMTF) long karamapin olgeta kost bilong stretim rot na ol kontrak wantaim oil pam kompani bai mekim. Dispela wok i no i nap kamap gut sapos provinsel na nasanel gavman na OPIC i no putim mani. Olsem na Smallholder Agriculture Project (SADP) bai i no i nap kamap strongpela tumas. Ol i no mekim toksave long dispela na ol growa na bai ol fosim ol growa long baim loan na kaikai bilong en bai ol kisim bihain. Sapos ol lain husat yusim rot wok long baim orait ol mas putim gutpela lukaut long luksave olsem ol givim moni i go long RMTF olgeta taim. Nasanel gavman i ken baim bilong provinsel gavman wantaim ol oil pam kompani. b) Opic Bai Bos Narapela hevi stap we projek bai sanap strong we OPIC nogat wokman long halivim na givim sevis long fam. Nau i gat olsem wanpela wokman long givim sevis long 400 fama long Oro provins na ol i no givim planti halivim. Long projek stap bipo Wol Benk trenim wokman long fam long Oro provins na long dispela taim ol painim aut olsem wanpela wokman sevisim 300 growa. Ananit long SADP, bai ol painim 7 moa wokman long Biala, 3 long Hoskin, na 7 long Oro. Long yusim skel, i 8

9 luk olsem wanpela wokman sevisim 300 ol growa. Dispela mekim hat long projek bai stap longpela taim na ol growa bai wok na nogat planti sapot long oil pam bisnis. Olsem na planti hap wok olsem we long mekim oil pam bikpela, tok lukaut long HIV/Aids, na bosim graun i hat long mekim gut olsem na ol dispela wok i no kamap long mak bilong en. B.6. SADP bai bagarapim graun na bus Ol lain Raitim pas wori olsem Wol Benk i no bihainim polisi bilong lukautim ol bus. Wok ol mekim long skelim bus i no wokim gut na lusim planti senis i bin kamap. Tupela bikpela samting hap ol lusim ol i no lukim ol i nap givim gutpela tingting na narapela samting ol i no lukim pipia miks wantaim wara ol tromoi i go long wara na bagarapim ples. Ol wari to olsem we ol wok long we i sapos long daunim planti bagarap insait long EMP long lukautim bus we planti diwai stap long en i no gutpela tumas. a) Wok i bin kamap long skelim bus abrusim planti senis kamap SADP skelim na lukluk long bus we sampela senis i ken i kam long ol ples, graun, wara antap, ol binatang, abus, ea (air) na ol bikpela nois. Dispela lukluk stap long mak ol wok skelim i bin kamap long fam we ol lukluk long klin wara save ron insait long ol blok, tok ol i bin mekim na ol tingting ol kisim taim ol ritim book. Bikpela hap wok i kam long save na tingting ol kisim long buk ol ritim long mekim plen long lukaut long graun na bus long Oro na West New Britain. Ol i no toksave we ol kisim dispela kain halivim tasol ol tok klia olsem ol projek yusim save ol yet i gat we ol yusim saveman bilong graun na bus, na tu ol yet lainim planti samting long planti yia long projek. Ol tok olsem tasol i no gutpela tumas long mekim gut na luksave gut long planti senis i bin kamap long graun na bus. Wanpela bikpela senis i bin kamap tasol ol i no lukluk gut em long planti pipia miks wantaim wara ol kapsaitim i go long wara. PID tok klia olsem bai gutpela lukluk gen long wok bilong lukautim pipia bipo long ol tromoi i go long wara na i mas lukim gen taim projek kamap bikpela na pipia ol tromoi tu bikpela na i mas painim we long daunim senis na bagarap i ken kamap. Tasol dispela lukluk na skelim i no bilong lukluk long pipia miks bipo ol tromoli i go long wara tasol ol miling kompani ol kisim tok orait long tromoi pipia i go long wara na ol i gat lo long bihainim long mekim olsem. Ol miling kompani tok olsem nau ol mekim wok gut true, i no long 1990s we planti pipia ol tromoi i go long wara. Tasol ol SADP lukim planti senis i bin kapam we ol wara save tromoi pipia long planti bagarap i stap (Freshwater Impact Report 25). Ol lain Raitim pas tok projek nogat save na strong long daunim bagarap kamap taim ol tromoi pipia long wara. Projek bai putim pipia long raun wara bilong ol tasol save kapsait i go bipo long ol putim marasin long daunim posin long pipia bilong oil pam. OPIC wokman tok olsem ol binatang long ol raun wara save halivim na brukim ol pipia bilong oil pam mekim ol wara klin gen bipo long ol kapsaitim i go long ol wara. Tasol ol lain long ples bel hevi na tok olsem skin bilong planti bagarap taim ol waswas long ol wara, ol sot win, ol fis wok long pinis, na bikpela smel wok long bagarapim ol we ol tromoi pipia bilong oil pam. Long Oro provins, ol lain long ples i ting olsem ol wokman save tromoi pipia i go long nait na long moning bai pipia i go daun long solowara. Long taim bilong rein, ol save lukim kala bilong wara i go orenj na braun. Senis i kam long pipia bilong oil pam ol i no lukluk na skelim ananit long SADP olsem dispela bagarap i stap pinis we bagaraap stap long ol liklik wara we ol tromoi pipia (Environment Assessment, page 25). Ol lain raitim pas ting olsem ol wokman long Departmen bilong Environment and Conservation nogat save na wokman long was na lukluk long dispela tok orait ol 9

10 mekim long projek. Ol wok pepa bilong projek i nogat klia tok stap long dispela bikpela hevi olsem dispela hevi i no i nap i kam bihahin. b) I gat bikpela hevi stap we planti bus bai bagarap ananit long plen bilong lukautim bus na graun. Narapela senis i kam long bus na graun ol i no luksave long en, em ol wok long daunim bus insait long graun ol tambuim long lukautim bus tasol. Environment Assessment, Environment Management Plan, na Project Implementation Manual (PIM). Infill Sub Manual, tok olsem bai olputim tambu insait long daunim diwai long ol blok. Taim dispela wok painimaut pinis, bai ol i ken kisim dinau long planim oil pam. Na tu dispela lukluk na skelim long luksave bai ol gaden ol man long mekim gaden long dispela hap o nogat. Long mekim wok na kamap long mak bilong em, OPIC tasol bai mekim. Planti ol wokman bilong OPIC i no klia tumas long luksave gut long skelim na makim ol kainkain bus we wanpela bus em stap bipo yet, bus bai gro bek gen taim ol daunim. Ol dispela tok stap pinis long wok buk bilong skelim. Na tu, OPIC yet i gat wokmak long kamap long en. OPIC i gat wokmak long skelim wokman bilong en long hamas wanwan blok karim oil pam. Ol dispela wokmak stap long wok buk bilong en. Na tu insait long Infilling wok buk 2, ol OPIC bai skelim wokman bilong wokman bilong em long hamas oil pa mol planim. SADP wok long daunim hevi we ol sot long wokman na ol arapela samting long strongim wok we ol makim wokman long lukautim blok i gat hevi na trenim ol wokman long fam. Dispela kain hevi stap long OPIC bai ol i no i nap redi long taim ol laik planim nupela oil pam. Na tu, ol wokman long oil pam save makim stret long planim plati oil pam na ol nambawan lain long skelim gut wanem samting stap long ples ol panim oil pam (EMP, page 42). Sapos i gat tambu long ples ol laik planim oil pam, ol i no askim ol save lain long graun na bus long go lukluk. Dispela kain pasin stap i putim hevi long bus. Ol lain Raitim pas ting olsem ol mas skelim gut graun we planti diwai na bus stap bipo long planim nupela oil pam. OPIC i mas lukluk na trenim ol wokman gut long luksave long skelim na raitim kain ol bus stap nau na lukim na putim mak long noken senis i kam long ol dispela bus long bagarapim bus. Sapos nogat sampela kain mak stap long pasin senis i kam, bus bai bagarap. B.7. Projek wok long fosim ol growa wantain ol PNG pipol baim planti takis long baim long stretim rot gen. Ananit long Wol Benk Projek bipo long Oro provins, ol planim 7,800 hektea oil pam na dispela mekim 13, 000 hektea olgeta. OPIC mekim promis long ol smol holda olsem nupela rot bai halivimn ol long salim oil pam bilong ol. Olsem na ol growa baim olgeta dinau long planim oil pam na moni bilong PNG takis baim na ol wokim na stretim ol rot. Long pinis bilong Oro Expansion projek long 2001, ol i no wokim 180 kilomita rot na planti ol smol holda nogat rot. Na tu, ol i no wokim rot long 2005 na 2006 we planti ol smol holda i no kamautim oil pam i nap long 12 pela mun. Na narapela 400 smol holdas lusim ol olgeta taim 12 pela han rot bagarap olgeta (Social Assessment, page 45). Dispela hevi long nogut rot we oil pam wok long go bagarap mekim na planti ol growa long Oro belhat na kros olgeta.. Klostu long 70% long SADP bai ol yusim long wokim na stretim ol rot. SADP bai wokim gen na putim kolta long 550 kilomita rot long tripela SADP hap, na winim klostu 20% long ol rot. Long Oro, ol kisim AusAid moni long pinisim ol rot i no pinisim long projek bilong Wol Benk bipo. 10

11 Tasol ananit long SADP dispela rot AusAid halivim bai ol mekim ol bikpela na klostu 100 kilomita han rot ol stretim. Ol growa long Oro provins save tru long rot projek we ol i no wok gut. Ol i no ken plen long askim ol long baim long stretim ol rot. Hap C Brokim lo bilong polisi bilong Wol Benk Ol hevi antap bai bagarapim planti pipol long Oro na West New Britain na bagarapim ol wokmak bilong Wol Benk. C1. OP/BP 4.10 Ol Pipol long Ples SADP putim ol buk long toksave long lukautim ol wokman (16 May 2007), SADP Tok Save Pepa (23 February 2007), na SADP Project Appraisal pepa (19 Novembat 2007) we ol dispela pepa long halivim na givim stia tingting. a) Toksave na Pasim Tok Benk daunim polisi bilong Ol man long ples, we ol i no sekim gut sapos ol lain kisim dinau i mekim gut ol toksave na kisim bekim long ol lain lo projek (Free, Prior & information consultations). OP/BP 4.10 takaut olsem: Long olgeta projek ol askim benk long putim moni na ol man long ples, Benk laikim ol lain dinau i mas mekim gutpela toksave bipo long projek kirap. Benk save givim dinau sapos i gat gutpela toksave i bin kamap na komunit long we projek stap long en sapotim projek ((OP4.10, para 1). Polisi bilong ol asples, (OP/PB 4.10) tok olsem taim ol strongim BCS, Benk must lukluk gut long sindaun bilong ol pipol na tu raitim daun olgeta tok ol mekim long wantaim ol lain asples (OP 4.10 para 11).. Toksave i mas stap wantim ol asples insait long komuniti projek stap long en i mas tingim pasin bilong ol asples save bihainim so ol asples kisim ol tok gut bipo long projek kirap (OP/BP 4.10, n4). Long hap bilong dispela tok, ol dinau long Benk i mas makim toksave long ol komuniti olsem: (a) Raits bilong ol long ol risos long graun bilong ol anannit long lo bilong ples na gavaman (b) Mak na kain projek ol laik wokim na husat stap insait long mekim projek (c) Kain senis na mak kain projek i ken mekim long lain asples na sindaun bilong ol, bush na graun bilong ol (OP/BP 4.10, para 18). Ol mas raitim olgeta tok ol mekim ananit long pail bilong bilong kompani. I no klia tumas i gat rekot bilong bung toktok i bin mekim. O lain Raitim wantaim CELCOR long Wol Benk long rekot long bung bilong ol i kam inap nau tasol ol i no kisim olgeta. Sapos ol holim sampela ripot, ol i no soim long arapela lain. SADP skelim wok long gutpela sindaun (Social Assessment) i gat lista bilong pipol ol stap long tripela miting insait long we projet stap long en. Na Enviroment Assessment giving ol het tok long long miting ol olim long Port Moresby. Tasol nogat 11

12 arapela ripot stap. Sapos dispela tripela ripot tasol stap em i no stret bilong wanem olgeta pipol stap insait long projek i no save. Dispela hevi long nogat ol ripot bilong ol bung tok i no stret na abrusim polisi bilong Wol Benk. Bikpela hevi tru stap long Wol Benk we em abrusim long lukluk na skelim sapot bilong komuniti na dispela sapot i no stap long komuniti we senis i bin kamap long we projekprojekt i stap long en. Takis ol kisim long stretim rot em wanpela samting we em wok long daunim gutpela sindaun na nogat halivim bilong projek long ol lain insait long projek o nogat ripot long soim kain halivim stap. Nogat gutpela bung wantaim long toksave long wok and senis em bringim i kam. Dispela nogat, olsem na pipol making nating. Toksave em bikpela samting long ol pipol long stap insait long projek. Olsem na dispela soim olsem Wol Benk abrusim polisi bilong em yet. c) Rait bilong Man (na Meri) Long tok bilong ol lain Rait long rait bilong manmeri, Wol Benk i gat wok long ritim polisi bilong ol asples lain long as tru bilong polosi we polisi tok long rait, gutpela lukaut na pasin bilong ol asples lain (OP 4.10, para 1). Luksave long rait bilong manmeri olsem na toksave long polisi (OPIDP 4.10), nambawan samting we em tok long Benk bai halivim long projek sapos projek bung wantaim as ples lain na mekim gutpela toksave na projek i gat gutpela sapot stap (OP para1). Planti lain Planti grup na ogenesesin bilong bilong narapela kantri ting olsem long bungim kain tok mekim tok save gavman wantaim ol bisnis i mas kisism tok orait bilong ol asples lain long mekim bikpela projek. Kain projek i gat bikpela senis i kam long ol, graun na long kisim wok tu. Ol asples papa graun i mas mekim tok na autim tingting bilong ol na noken fosim nating, na tu i mas kisim tok orait long lukautim gutpela sindaun bilong ol na raits long kain projek i kam long hap long graun bilong ol. U.N.,, Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights and the fundamental freedoms of indigenous people, Rodolfo Stavenhagen, submitted in accordance with Commission resolution 2001/65 (Fifty ninth session), U.N. Doc. E/CN. 4/2003/90, January 21, 2003, para. 66. See also Saramaka People v. Suriname, Inter-American Court of Human Rights, Judgment of November 28, 2007 (noting the internationally-recognized rights to free, prior and informed consent ; International Court of Justice, Western Sahara: Advisory Opinion of 16 October 1975, ICJ Reports 1975 (same); M. Janis, The International Court of Justice: Advisory Opinion on the Western Sahara, 17 Harv. Int l L.J. 609, 61 (1976) (same). UN ripot Bilong rait bilong olgeta pipol na rait bilong ol asples papa graun, Rodolf Stavenhagen, givin long bihainim Commission Resolution 2001/65 (fifty nineth Session), U.N.Doc. E/CN. 4/2003/90, January 21,2003, para 26. Tu lukim Saramaka pipol V Suriname, Inte-American Court bilong Human Rights, Judgement of November 28, 2007 (luksave long intenesenel luksave long rait long laik long bihaim tingting) 1 Rait bilong ol asples tu tok long larim ol asples lukautim na bosim ol yet long laik long kain senis i kam. Noken wanpela pusim ol long mekim wanpela samting. 1 Em hat tumas long tainim tok gut. 12

13 Pipol bilong Oro na West New Britain i no stap insait long taim ol plenim SADP. Ol i no givim tok orait long tingting bilong kirapim SADP (projek lida wantaim gavaman i no go kisim tingting bilong ol) long putim moni long Road Maintenance Trust Fund o long Wol Benk mekim projek kamap bikpela ananit long SADP. Ol noken kisim sapot long ol pipol sapos ol i no tok orait long dispela projek long bihainim lo. Olsem na projek i no bihanim polisi bilong ol asples (OP/BP 4.10) we dispela abrusim polosi bilong Wol Benk. Komiti bilong Skelim i bin lukim wanpela ripot bilong mekim gut sindaun ripot bilong China. d) International Commitments Wol Benk i mas mekim gut na luksave gut we ol lain husat kisim dinau long ol noken bagarapim rait bilong ol man long asples. OMS 2.2 laik olgeta projek bringim senis i kam long bus na graun wantaim helt na gutpela sindaun bilong olget lain long ples mas luksave pastain bipo long projek i kirap. Sapos sampela projek em as bihainim lo na kontrak stap wantaim ol arapela kantri ol projek i mas bihainim long yusim wara, Wol Benk i mas lukluk gut na sekim gut plen bilong projek bihainim na stap ananit long ol dispela kontrak. (OMS 2.20, para. 24), Papua New Guinean Gavman tok orait na sainim kontrak long ikonomik, gutpela sindaun, na raits bilong bihainim pasin long ples (ICESCR long 8 Julai 2008) Ananit long tok 11 long ICESCR, ol kantri husait long dispela kontrak luksave long rait bilong olgeta long sindaun gut, we ol i gat planti kaikai, klos, haus na ol wok long kamapim sindaun bilong ol gut. Ol i mas bihainim laik long mekim wok long kamapim ol dispela: Olgeta kantri stap insait long dispela kontrak luksave long rait bilong olgeta long lukautim sindaun bilong ol na femili gut long kaikai, kloos, haus na wok long kamapim sindaun bilong ol gut. Ol kantri stap insait long dispela kontrak i mas mekim gut long mekim kamap ol dispela rait bilong ol pipol na luksave olsem ol mekim long wok bung wantaim ol arapela kantri long dispela kain wok. Dispela soim PNG Gavman bai mekim olgeta projek long mekim gut sindaun bilong ol asples kamap gut long laik bilong ol. Long dispela mekim Wol Benk stap insait long projek long bihainim pasin bilong wok bung wantaim long raitim ripot long kain wok ol wokim na kaim askim Gavman bilong PNG i bin mekim na kain bekim ol mekim i mas stap. Taim ol mekim wok, ol pipol tok orait long laik. C.2. OP/BP 4.10 Skelim Bus na Graun Olsem hap B projek, Wol benk i mas luksave olsem ol lain husat dinau i mas toktok wantaim ol lain stap insait long projek na Lokol Gavman, ol NGOs, long kain senis i ken i kam long graun and ples na kisim ting bilong ol tu. Olsem tok stap antap, ol Raitim pas luksave olsem long mekim gutpela bung wantaim ol lain long OPIC na ol smallholder, long bihainim tok stap ananit long OP 4.01, Environment Assessment Policy, ol i mas givim ol smol holda olgeta pepa long tok i mas mekim bipo long miting i ken kamap long tokples olgeta i ken save na toktok (OP 4.01, para. 15. Dispela i no kamap. Ol smol holda i no kisim wanpela toksave long Inglis o narapela tokples olsem Tok Pisin, or toksave long maus. Olsem na nogat wanpela toksave long bihainim OP

14 C.3: OP/BP 4.36 Bus SADP Integrated safeguard Data Sheet (16 May 2007) SADP Projeck Information Document (23 Febuary 2007) na SADP project Appraisal Document (19 November 2007) toksave OP/BP 4.36 em wanpela polisi mak long dispela projek. Long OP 4.36, Wol Benk i no save givim moni long projek long tingting bilong ol bai bagarapim ol bikpela bus o ol bus na graun bilong ol binatang na abus. (OP 4.36, para. 5). Long yusim ol kompani long planim ol oil pam bai ol daunim ol bus na karapim planti nuplea graun na planim oil pam. Tasol, SADP nogat wanpela tok o lo long pasim ol long daunim bus long planim oil pam. Long dispela tasol, hevi stap long Wol Benk abrusim polisi bilong em yet halivim na bagarapim ol bus. Na tu, BP 4.36 i mas i gat: Long taim ol redim projek, TT i mas mekim husat dinau long Wol Benk givim wanpela ripot bilong lukluk na skelim olsem i gat i nap bus stap, bus stap nating, na we long yusim bus. Dispela kain lukluk halivim long luksave long ol bus gut na i mas mekim gen sampela taim na bihainim pasin long ples, gutpela sindaun bilong ol na gutpela we long lukautim bus insait long we projek stap long en BP 4.36, para 4). This is in breach of Bank policy. Environmental Assessment i no givim strongpela skelim long bus na i no luksave gut. C4. OP/BP 4.04 Ples bilong abus na binatang Long luksave long sapotim projek i gat hevi i ken kamap long bus, Wol Benk save skelim gut ol husat dinau i nap long lukautim na daunim hevi i nap long i kam. Sapos sompela hevi stap, projek i mas putim ol komponen antap long halivim ol long lukautim gut (OP 4.04, para 6). OPIC nau i no bihainim dispela fom long planim oil pam bikos ol sot long mekim dispela wok. SADP i no lukluk gut long dispela hevi na stretim long tai mol treinim wokman ananit long komponen 3. OPIC i gat plen stap we bai ol i no lukluk na bai inap long bagarapim bus. Dispela tupela wantain inap long bagarapim bus. Nau i nogat wanpela gutpela sek long makim ol Blok. Dispela wok long anbrusim polisi bilong Wol Benk olsem ol nogat gutpela komponen stap long OPIC i ken makim gut bipo long projek kirap. C.5. OP Givim Dinau Long Wokim Bisnis Polisi bilong Givim Dinau Long Wokim Bisnis em I olsem Bisnis projek i ken karamapin wok ol wok long kerapim bisnis, na nupela peojek, stretim ol wok stap pinis, o tupela wantaim. Olgeta bisnis projek i mas bihainim ol dispela pasin. Ol imas: (a) Bihanim tok orait wantaim Wol Benk long polisi long mekim wok, wok plen bilong kantri wok long en, na plen long halivim kantri, na bihainim kantri polisi luklkuk na skelim, na toksave long ol gutpela na nogut samting ol lainim. (b) and projek mekim gut na stret 14

15 (c) Mekim long halivim gutpela sindaun na ikonomi long grow na stap strong (OP para 3) SADP long mak bilong en nau i no stap strong na nogat hap mak long halivim gutpela sindaun bilong ol pipol. Em i no i nap halivim kamap moa beta sindaun bilong ol na ol halivim ol kisim stap long pela taim long taim projek pinis. Dispela abrusim polisi bilong givim moni long mekim bisnis long Wol Benk. Olsem na ol i noken kirapim SADP i nap long ol ol putim sampela wok i go insait long lukluk long halivim siandaun na projek i ken stap longpela taim. C.6. OP Lukautim Projek Polisi bilong wok Wol Benk imas: (a) I mas lukluk gut ol lain dinua mekim wok gut long kamap long mak bilong projek na bihainim lo (b) luksave long hevi hariap long taim projek kirap na na mekim ol husat dinau long painim we long stretim (c) ;senisim plen bilong projek sapos sampela sampting i kamap. (d) painimaut ol bikpela hevi i ken i kam long projek logn stap longpela taim na mekim senis long ol lain husat dinau (e) Redim ripot bilong Benk long taim projek pinis long toksave long ol gutpela na nogut ol lainim long projek long halivim ol arapela kain projek olsem (OP 13.0 namba 2) Long dispela wok, Wol Benk abrusim polisi OP we Benk mekim nogut pasin long olsem ol i no sekim ol lain Dinau mekim long bihainim gut ol mekim wok gut na stret na tu ol i no halivim ol long stretim hariap. Part D Toktok wantaim Wol Benk Ol lain Raitim pas mekim ol dispela tok wantaim Wol Benk planti taim long pas, ol mas i go na givim petisen, na luklik ol tu (lukim appendix 3). Sampela ol lain ol toktok wantaim: Ol Leta i go long Wol Benk 1. Leta i go long Wol Benk long 30 April 2004 ol Ahora/Kakandetta Pressa Grup raitim na toksave long ol i no wanbel long SADP na makim CELCOR kamap mausman bilong ol 2. Leta i go long Wol Benk long 30 Ogas 2004 ol Ahora/Kakandetta Pressa Grup raitim na askim Wol Benk long tingting na lukluk long arapela rot oil pam bisnis na givim moni na halivim kirapim ol projek ol asples laikim. 3. Leta i go long Wol Benk long 14 May 2008, givim tingting bilong ol long arapela lain wok bung wantaim long SADP. CELCOR nogat kopi long dispela pepa bikos ol lusim taim komputa bagarap tasol Wok Benk i mas i gat kopi long dispela let. 4. CELCOR raitim leta i go long Wol Benk long 28 May 2008 askim ol long noken tok orait long dinau moni 5. Leta i go long Wol Benk long 17 July 2008 beihain long tupela bung long May i go long Wol Benk long 28 Septemba 2009 askim ol long toksave long ripot ol raitim long olgeta bung na toksave i bin kamap. 15

16 Pablik Pas na belhevi long SADP na Oil Pam Developmen: 7. Pablik Pas long SADP long ol lain long Oro Provins na sainim long 2008 stap long to Papua New Guniea.html [Accessed 23 October 2009], 8. Pas ol lain long Ioma tratim long bel hevi bilong ol long Oil Pam na Post Courier putim long Meetings: Ol Miting 9. CELCOR Bung wantaim Wol Benk long 23 May CELCOR Bung wantaim Wol Benk long 13 Oktoba 2009 Long pablik pas ol bringim tok long kaikai na graun wok long sot, senis i kam long bus, hevi kamap long bus taim ol i no lukluk gut, bagarap long gutpela sindaun bilong ol pipol taim pipol go pas long oil pam bisnis, nogat ol arapela we long kisim moni na bikpela hevi we pipol wok long baim taim Wol Benk mekim long projek bipo. Wol Benk tok long wanpela pas i go long Ahora/Kakandatte pipol long 10 June 2004 olsem gutpela tok wantaim papa graun wantaim ol arapela lain long halivim long pinisim projek. Wol Benk tu i bin bekim long pas lon g ol askim bilong CELCOR husat stap mausman bilong ol lain Raitim pas na tu ol bekim ol pas pinis: 1. Pas long 10 June Pas long 16 June Pas long 3 Septemba Pas long 30 Septemba Pas long 19 October 2009 Tasol, wok long autim dispela belhevi tasol ol i no mekim sampela senis long mak bilong projek na nogat moa toksave na bung i bin kamap. Nogat arapela pas CELCOR wantaim Wol Benk mausman bihain long wanpela miting i bin kamap long 13 Oktoba Part E Sampela wok i bin kamap nau Wol Benk tok long wanpela miting i bin kamap wantim CELCOR olsem ol i no givim moni. Tasol ol lain Raitim pas save olsem ol bai planim oil pam long April 2010 bihain long ol putim wanpela tok long Post Courier niuspela long October Dipela niuspepa ripot long wanpela bung kamap PNG Sustainable Development Program wantaim narapela bisnis grup save halivim long givim dinau givim wanpela sek i go long Microfinance Ltd long planim oil pam arere long ol rot. Lida bilong Wol Benk long pas long PNG opis stap long dispela bung (lukim appendix 4) Ol lain raitim pas wari olsem nau ol i bin mekim toksave pinis log planim oil pam, ol i no harim bel hevi biolng ol na nogat wanpela senis i kam long mak bilong projek. Mipela askim Komiti long Skelim toksave long WolBenk bosman olsem wanpela wok painim aut i mas kamap. Moa yet taim ol mekim wok painimaut, ol lain Raitim pas askim ol mas pasim SADP. 16

17 e) halivim gutpela sindaun stap insait long mak bilong projek f) arapela we long kisim moni ol i mas lukluk g) lukluk na skelim bus, lukluk long pipia miks, na lukluk long ol bus na diwai h) mekim senis long mak bilong projek long mekim projek i ken stap strong na longpela taim i) Mekim gut gutpela toksave long mekim ol komuniti givim tingting long laik wantaim gutpela save long olgeta komponen long projek. Appendices 1. Authorization of CELCOR to act as claimant representative and claimant details 2. Photos of state of roads in SADP area 3. Correspondence between CELCOR and the World Bank 4. Additional Articles Sources Article from the Post Courier, October 2009 documenting release of funds from PNGSDP to PNG Microfinance Ltd for SADP Component 1, "infilling" loans. Anderson. T (2008) Women roadside sellers in Madang Pacific Economic Bulletin, Vol 23, No 1. Wakker, E. (2004) Greasy Palms; The social and ecological impacts of large scale oil palm plantation in Southeast Asia, Friends of the Earth and Aid Environment. UNCERD, Consideration of Reports submitted by States Parties under Article 9 of the Convention, Concluding Observations on Ecuador (Sixty second session, 2003), U.N. Doc. CERD/C/62/CO/2, June, 2003, Para. 16). U.N. Report of the workshop on Indigenous Peoples, private sector natural resource, energy and mining companies and human rights U.N. Doc E/CN.4/Sub.2/AC.4/2002/3. Pinisim Tok Mipela wait long bekim bilong yu long dispela askim. Mipela strongim na givim pawa long CELCOR long kamap mausman bilong mipela nay u ken rait long mipela long edress stap aninit. Mipela i no tok orait long Wol Benk long givim nem bilong mipela ol lain Raitim pas na ol arapela samting. CELCOR kamap maus tasol i ken yusim. 17

Prais bilong salim K 3.30 (incl. VAT)

Prais bilong salim K 3.30 (incl. VAT) Prais bilong salim K 3.30 (incl. VAT) Yu ken kisim moa kopi bliong dispela toktok na moa infoesen long: National Agricultural Research Institute Tumerik National Agricultural Research Institute Wet Lowlands

More information

Neville Bartle i raitim dispela stadi long Nehemia

Neville Bartle i raitim dispela stadi long Nehemia Neville Bartle i raitim dispela stadi long Nehemia ' Long taim ol lain bilong Israel i gat sampela hevi, Nehemia i sfap wanpela GUTPELA LIDA TRU. Dispela em i stadi buk long wok bilong Nehmaia, em bai

More information

Septemba - Disemba N o. 184 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church. Gutpela Pasin. Rot bilong kamapim.

Septemba - Disemba N o. 184 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church. Gutpela Pasin. Rot bilong kamapim. Septemba - Disemba 2016 N o. 184 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church Gutpela Pasin Rot bilong kamapim Gutpela Sindaun Editorial Dia Pren, Yu pilim olsem wanem taim yu karim wanpela hevipela

More information

Intanesenel Benk bilong Rikonstraksen na Divelopmen Intanesenel Divelopmen Asosieisen OL BEKIM MENESMEN I WOKIM WANTAIM OL TINGTING BILONG TOK ORAIT

Intanesenel Benk bilong Rikonstraksen na Divelopmen Intanesenel Divelopmen Asosieisen OL BEKIM MENESMEN I WOKIM WANTAIM OL TINGTING BILONG TOK ORAIT Intanesenel Benk bilong Rikonstraksen na Divelopmen Intanesenel Divelopmen Asosieisen INSP/64458-PG OL BEKIM MENESMEN I WOKIM WANTAIM OL TINGTING BILONG TOK ORAIT BIHAINIM RIPOT LONG OL WOK PAINIMAUT PANEL

More information

Indigenous knowledge and the value of plants. Husat papa bilong save long ol plants? Appendix Two. Laspela hap long buk Tu

Indigenous knowledge and the value of plants. Husat papa bilong save long ol plants? Appendix Two. Laspela hap long buk Tu Laspela hap long buk Tu Husat papa bilong save long ol plants? Appendix Two Indigenous knowledge and the value of plants Long dispela laspela hap bilong buk, James em wokim sampela toktok o stori long

More information

Ricegrowers Anti-Bribery and Corruption Policy. Ricegrowers Ltd Anti-Bribery na Corruption Polisi. Issue Date: May 2013

Ricegrowers Anti-Bribery and Corruption Policy. Ricegrowers Ltd Anti-Bribery na Corruption Polisi. Issue Date: May 2013 Ricegrowers Anti-Bribery and Corruption Policy Ricegrowers Ltd Anti-Bribery na Corruption Polisi Issue Date: May 2013 Updated: April 2016 INTRODUCTION Wantaim ol niupela tingting na pasin bilong wok, Ricegrowers

More information

Jisas Krais. Blut bilong sipsip, Hauslotu Sel, Wok Pris. Sabat Kaikai. slotu Sel, Wok Pris. September - December No. 190

Jisas Krais. Blut bilong sipsip, Hauslotu Sel, Wok Pris. Sabat Kaikai. slotu Sel, Wok Pris. September - December No. 190 September - December 2018 No. 190 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church Jisas Krais Tewel o Samting Tru? Blut bilong sipsip, Hauslotu Sel, Wok Pris Sabat Kaikai slotu Sel, Wok Pris Editorial /

More information

May - August No. 183 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church CHAMPIONS WITH CHRIST

May - August No. 183 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church CHAMPIONS WITH CHRIST May - August 2016 No. 183 Magazine of the Evangelical Brotherhood Church CHAMPIONS CHRIST WITH Editorial Dia Pren, / Tok i go paslain Mi tingim yet wanpela de long laip bilong mi, em planti yia i go pinis.

More information

SunRice Group Speak Up Policy

SunRice Group Speak Up Policy Issue Date: November 2014 (Updated: April 2016) SunRice Group s Speak Up Process Rot SunRice Grup Isave Bihainim Lo Tok Aut Long ples bilong wok: Yu ken putim ripot igo long opis bilong Integrity Ofisa:

More information

Ol dia brata na susa bilong

Ol dia brata na susa bilong NAMBAWAN PRESIDENSI TOKTOK, NOVEMBA 2017 Ol dia brata na susa bilong mi, mi daunim mi yet na prei olsem bai Spirit bilong Bikpela bai stap wantaim yumi taim mi toktok tede. Bel bilong mi i pulap long bikpela

More information

Ripot Namba PG

Ripot Namba PG Ripot Namba 64458-PG Investigesen Ripot INDIPENDEN STET BILONG PAPUA NIUGINI: Smolholda Agrikalsa Divelopmen Projek (IDA Credit No. 4374-PNG) September 19, 2011 Stori bilong Panel Inspeksen Panel i bin

More information

MELANESIAN JOURNAL OF THEOLOGY

MELANESIAN JOURNAL OF THEOLOGY Vol 8, No 1 April 1992 MELANESIAN JOURNAL OF THEOLOGY EDITORIAL Revd Christopher Garland CURRICULUM DESIGN AT NEWTON COLLEGE Professor Michael Horsburgh DIVELOPMEN NA WOK BILONG SIOS Kurt Rieke PROPOSED

More information

Liklik Baibel Dikseneri

Liklik Baibel Dikseneri Liklik Baibel Dikseneri Pisin - English Tok Pisin English Mining Moa Bilong En, a? right (only if an affirmative answer is expected) Dispela i stap long pinis bilong hap tok taim yu ting man bai tok yes.

More information

Madang solwara bisnis. senta bai go het: Kulit

Madang solwara bisnis. senta bai go het: Kulit YC YM Y K INSAIT Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Namba 1836 Wan Wik, Oktoba 15-21, 2009 K1 tasol long olgeta hap Madang solwara bisnis Painim Bal Resis!! senta bai go het: Kulit Winim K100 na Bemobile

More information

Blong Wanem Na PAPUA NIUGINI MAS GAT GUTPELA STETISTIKS?

Blong Wanem Na PAPUA NIUGINI MAS GAT GUTPELA STETISTIKS? Blong Wanem Na PAPUA NIUGINI MAS GAT GUTPELA STETISTIKS? Wok bilong stetistisks long divelopmen bilong PNG Yusim gutpela stetistiks i ken kamapim gutpela polisi na gutpela divelopmen we ol pipel na kantri

More information

PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba 4 Kwata 2010

PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba 4 Kwata 2010 PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba 4 Kwata 2010 Eneji bilong Wol. Luksave bilong Papua Niugini. EKSEKIUTIV TOKTOK Wanpela Projek, Wanpela Tim, Lukluk Long As Tingting Bilong Projek One Project,

More information

Lapun tasol strong yet...

Lapun tasol strong yet... Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Namba 1842 Wan Wik, Novemba 26 - Desemba 2 2009 K1 tasol long olgeta hap Lapun tasol strong yet... 10th Anviseri Saplimen insait! Gavman Mani Plen i no wok: Man long

More information

Sister Claudia Apalenda Sister Theresia Boyek

Sister Claudia Apalenda Sister Theresia Boyek Silver Jubilee Sister Claudia Apalenda Sister Theresia Boyek Eucharistic Celebration Friday 22 September 2017 St Paul s Catholic Church Mt Hagen ENTRANCE PROCESSION: MOROWA Morowa gara padiki mine yesu,

More information

Pes 16 na 17. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Pes 16 na 17. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT Lukaut long birua bilong rot - Pes 5 na 6 2-pela pes Niu Silan Waitangi de insait... Pes 16 na 17 Gavamani Sivarai Janueri 2010 Isu Insait... Namba 1850 Wan Wik Februei 4-10, 2010 Niuspepa Bilong

More information

Hevi bilong Telikom na PNG Power givim hevi long ol Hailans kastoma

Hevi bilong Telikom na PNG Power givim hevi long ol Hailans kastoma INSAIT: Moa stori long kalabus ronawe... P3 Lae salensim Mosbi long dijitel musik... P17 Catholic Reporter bilong Janueri 2010 i stap insait... Namba 1850 Wan Wik Janueri 28 - Februei 3, 2010 Niuspepa

More information

Sios helt sevis bungim hevi

Sios helt sevis bungim hevi Wantok Namba 2190 Septemba 1-7, 2016 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol September issue insait P9,10,19&20 Millenium Development Goals report - P13,14,15 &16 Maprik i senis aninit long

More information

Namba Tri Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Tri Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Tri Kwata 2014 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com ET Ekseketiv toktok

More information

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Kwata 2011 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com Ekseketiv Toktok Kapsaitim

More information

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Kwata 2012 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. F www.pnglng.com Ekseketiv Toktok

More information

Bikpela hat wok. tru long boda... INSAIT P15. Fri Wes Papua. NCDC kisim nupela trak bilong karim pipia... bringim pret long ol pipel..

Bikpela hat wok. tru long boda... INSAIT P15. Fri Wes Papua. NCDC kisim nupela trak bilong karim pipia... bringim pret long ol pipel.. Namba 2011 Mas 14-20, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT Bikpela hat wok Fri Wes Papua P2 NCDC kisim nupela trak bilong karim pipia... P8 tru long boda... OL boda ples long

More information

STORI KAM LONG PANGUNA DAILOG PROJEK

STORI KAM LONG PANGUNA DAILOG PROJEK STORI KAM LONG PANGUNA DAILOG PROJEK www.pacsia.com.au MIPELA MEKIM KAMAP PINIS PLANTI REKONSILIESEN: STORI KAM LONG PANGUNA DAILOG PROJEK CONTENTS 1 Toksave kam long Bisop Bernard Unabali 2 Aknoledgemen

More information

Chan wari long birua bilong ol risos projek

Chan wari long birua bilong ol risos projek Namba 1871 Wan Wik Jun 24-30, 2010 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Chan wari long birua bilong ol risos projek "WOK divelopmen em i no wok bilong groim ekonomi bilong kantri, na divelopmen

More information

Femili dai wantaim long balus birua

Femili dai wantaim long balus birua Insait: P3 P4 Bisnis na Lutheran Synod Politiks long yia nius... i go pinis... Musik long yia i go pinis... P16 Namba 1847 Wan Wik Janueri 7-13, 2010 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Femili

More information

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Tu Kwata 2012 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. F www.pnglng.com Ekseketiv toktok Wok

More information

Insait: 2012 Krismas Saplimen. Wantok Riviu bilong dispela yia...

Insait: 2012 Krismas Saplimen. Wantok Riviu bilong dispela yia... Krismas Isu Namba 2000 Disemba 20, 2012 - Janueri 2, 2013 40pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Ol Wantok! Noken westim taim bilong yu long siti..go bek long ples na amamasim krismas bilong

More information

Ista... INSAIT. King Jisas Krais... P4,5. P8,9 Lukim ol stori bilong Ista insait.. Tingim dai bilong. Lukim Ista Spesel insait. long pes...

Ista... INSAIT. King Jisas Krais... P4,5. P8,9 Lukim ol stori bilong Ista insait.. Tingim dai bilong. Lukim Ista Spesel insait. long pes... Namba 2013 Mas 28 - Epril 3, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT Kalabus ronawe wantaim bilak jisas P3 Lukim Ista Spesel insait long pes... P4,5 Ista... Tingim dai bilong King

More information

PNG i ran olsem Afrika

PNG i ran olsem Afrika Ol Wina bilong Wantok Ridasip Seve 2014 NAMBA 7 DRO Namba 2069 Me 1-7, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Mipela i droim yet so putim was neks wik! PNG i ran olsem Afrika KLOSTU REDI:

More information

PNG hat long sekim rekot ilong Fainens Dipatmen

PNG hat long sekim rekot ilong Fainens Dipatmen Namba 2033 Ogas 15-21, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Insait: DWU i glasim loa bilong gavman long laik kilim trabel lain - P2 Wok Bung wantaim polis long provins - P4 Rausim dak

More information

Namba 1949 Desemba 29, Janueri 4, pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Namba 1949 Desemba 29, Janueri 4, pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Namba 1949 Desemba 29, 2011 - Janueri 4, 2012 36 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Lukluk bek long 2011 124 Ritim Sabina long pes 11 na 12... P2 Wantok Desemba 29 - Janueri 4, 2012 lukluk

More information

Eneji bilong Wol. Luksave bilong Papua Niugini. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Kwata 2010

Eneji bilong Wol. Luksave bilong Papua Niugini. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Kwata 2010 Eneji bilong Wol. Luksave bilong Papua Niugini. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Kwata 2010 Eksekiutiv Toktok Wok Bung Wantaim Taim mipela i wokbung wantaim ol pipel bilong Papua Niugini

More information

Polis Pawa! P10. Bai kostim K15.6 bilian. opim bek Panguna main... Digicel Yumi FM PNG Musik Awod kam bek...

Polis Pawa! P10. Bai kostim K15.6 bilian. opim bek Panguna main... Digicel Yumi FM PNG Musik Awod kam bek... Namba 2015 Epril 11-17, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT Bai kostim K15.6 bilian long opim bek Panguna main... P2 Digicel Yumi FM PNG Musik Awod kam bek... P4 Pablik long

More information

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Foa Kwata 2013 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com ET Ekseketiv toktok

More information

Sastiti 01155_878_Chastity.indd 1 7/13/12 10:52 AM

Sastiti 01155_878_Chastity.indd 1 7/13/12 10:52 AM Sastiti Papa bilong yu long Heven i lavim yu na em i laikim yu long hamamas tudei na oltaim. Em i givim kaunsel na komanmen i kam long ol profet bilong Em long halivim yu. Wanpela komanmen we i impotent

More information

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Wan Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Kwata 2014 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com ET Ekseketiv toktok

More information

Spes i sot. Ailan sindaun long bikpela wari - Pes 2. Tisa lonsim intanet benking websait - Pes 4

Spes i sot. Ailan sindaun long bikpela wari - Pes 2. Tisa lonsim intanet benking websait - Pes 4 Namba 2002 Janueri 10-16, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol LONGPELA PIS BILONG KEAPARA: Rachell Ila na pikinini bilong em Tony Ila save maketim pis bilong tupela olgeta avinun long

More information

NG rausim ios wokman

NG rausim ios wokman Isu Namba 2230 Jun 15-21, 2017 28 pes Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT NG rausim ios wokman 32 pes saplimen i stap insait NCD/SENTRAL I REDI: Join Operesen bilong Polis, Ami na

More information

ISTA. Wantok. Somare tok tenkyu. Lukim spesel saplimen bilong Gren Sif Sir Michael long ol pes insait. K1 tasol. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

ISTA. Wantok. Somare tok tenkyu. Lukim spesel saplimen bilong Gren Sif Sir Michael long ol pes insait. K1 tasol. Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Wantok Isu Namba 2221 Epril 13-19, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Somare tok tenkyu Anna Solomon i raitim GREN Sif Sir Michael Somare i tok tenkyu long ol pipel bilong Papua Niugini

More information

O Neill makim. nupela minista

O Neill makim. nupela minista Namba 2063 Mas 20-26, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Ol Wina bilong Wantok Ridasip Seve 2014 1. Rachael Sorige (NCD) 2. Allan Rabu (NCD) 3. Cathy Kevin (NCD) 4. Robert David (NCD)

More information

Sekim o painim aut Rait bilong Komyuniti long save

Sekim o painim aut Rait bilong Komyuniti long save Sekim o painim aut Rait bilong Komyuniti long save Sotpela ripot bilong Ramu Nikel kes stadi, Madang, PNG June 2015 Centre for Social Responsibility in Mining Sustainable Minerals Institute The University

More information

Strongim skul, strongim pipel - PM

Strongim skul, strongim pipel - PM Namba 1932 Ogas 31 - Septemba 7, 2011 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Strongim skul, strongim pipel - PM Gavman redim mani bilong fri edukesen Yuni sumatin bai kisim potnait gen TAIM palamen

More information

OPOSISEN I GAT NAMBA:

OPOSISEN I GAT NAMBA: Namba 2099 Novemba 27 - Disemba 3, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT: Wantok Today bilong mun Disemba i stap insait! P6,7,20,21 Wol Visen na EU sapotim wok.. P10 OPOSISEN I

More information

40 YIA NA I GO REFOMESEN ANIVESARI. Nius na toktok bilong 500 yia selebresen Lukim long pes 60 MAS NAMBA 30 ELCPNG SINOT LONG HELDSBACH Pes...

40 YIA NA I GO REFOMESEN ANIVESARI. Nius na toktok bilong 500 yia selebresen Lukim long pes 60 MAS NAMBA 30 ELCPNG SINOT LONG HELDSBACH Pes... NAMBA 30 ELCPNG SINOT LONG HELDSBACH Pes...4 EXTRA 130 YIA WOK SIOS INSAIT LONG PNG Pes...34 INTAVIU WANTAIM NUPELA BISOP NA JENEROL SEKRETERI Pes...56 MAS 2017 40 YIA NA I GO REFOMESEN ANIVESARI Nius

More information

OL ELEMENTERI SKUL PIKININI:

OL ELEMENTERI SKUL PIKININI: Namba 1881 Wan Wik Septemba 2-8, 2010 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol What is our social policy, if we have one Page 6 Laipstail: HMAS Tobruk kamap long PNG long wok bilong Pasifik Patnasip

More information

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Foa Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Foa Kwata 2012 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com Ekseketiv Toktok Sapotim

More information

Gavman bai rausim 2010 Envaironmen Loa senis

Gavman bai rausim 2010 Envaironmen Loa senis Namba 1938 Oktoba 13-19, 2011 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Redi long pait long Yunaitet Nesens intanesenel oporesen... WANTOK WARIA: Long bikmoning long Trinde, 110 PNG Difens Fos paitman

More information

Makim odit komiti long sekim ripot bilong distrik mani - Temu

Makim odit komiti long sekim ripot bilong distrik mani - Temu Wantok Isu Namba 2219 Mas 30 - Epril 5, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Makim odit komiti long sekim ripot bilong distrik mani - Temu INSAIT bilong mun Mas i stap insait - P 9,

More information

2015 baset salens. Stanley Nondol i raitim

2015 baset salens. Stanley Nondol i raitim Namba 2096 Novemba 6-12, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 2015 baset salens - yusim mani gut- no ken dinau moa NCSL Memba Sevings na Brens Sapot Menesa, Richard Leka i sanap wantaim

More information

Planti senis i daunim rait bilong ol yangpela sumatin. Sensasip. Awenes long. woksop... Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Planti senis i daunim rait bilong ol yangpela sumatin. Sensasip. Awenes long. woksop... Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Namba 2149 Novemba 19-25, 2015 Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 28 pes Sensasip Opis i holim sensasip awenes woksop - P3 Fri edukesen mekim tisa kisim hat taim - P6 Australia helpim Angau

More information

Gavman skelim K20m bilong Nesenel I.D. kad sistem

Gavman skelim K20m bilong Nesenel I.D. kad sistem Namba 1993 Novemba 1-7, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol REDI NAU: Ol soldia i wok long prektis long bungim Prins Charles na meri bilong em Duchess of Conwalv Camilla Parker long

More information

Wokman pilim pen long takis

Wokman pilim pen long takis Namba 2032 Ogas 8-14, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Kol pis bilong Moimara tais... Dispela tripela pikinini Esther, Eliz wantaim brata bilong ol i karim wanpela kol-pis ol i hukim

More information

Meri Krismas. Hepi Niu Yia Olgeta! Amamasim dispela bikpela de bilong yumi, stap wanbel na lukautim yu yet!!

Meri Krismas. Hepi Niu Yia Olgeta! Amamasim dispela bikpela de bilong yumi, stap wanbel na lukautim yu yet!! BAMPA ISU!! Namba 2103 Disemba 24 - Janueri 7, 2015 32pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Dispela wik Krismas Saplimen Riviu bilong yia 2014 Isu bilong Janueri 2015 i stap insait!! Meri Krismas

More information

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Pilai bai kamap long taim

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Pilai bai kamap long taim Namba 2111 Februeri 26 - Mas 4, 2015 28 pes Wantok K1 tasol Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! March Issue i stap insait! P9,10,19 na 20 INSAIT Palamen Nius Esia man salim buai... Yumi redi nau! Pilai

More information

Vot pepa bai kam long mun Mas. Insait: Isten Hailans redi long 2017 Ileksen - P2. Kina bai lukautim mani bilong Nasfund - P3

Vot pepa bai kam long mun Mas. Insait: Isten Hailans redi long 2017 Ileksen - P2. Kina bai lukautim mani bilong Nasfund - P3 Wantok Isu Namba 2213 Februeri 16-22, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Insait: Isten Hailans redi long 2017 Ileksen - P2 Kina bai lukautim mani bilong Nasfund - P3 NASFUND OPIM MODEN

More information

Ol gavman bisnis i winim K20 bilien

Ol gavman bisnis i winim K20 bilien Namba 2160 Febueri 4-10, 2016 Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 28 pes TOKSAVE! Wantok Niuspepa i nau stap antap long opis bilong Dove travel 4-mail. Section 24, Lot 25, Angau Drive (CNR

More information

Olgeta plen long kantri mas lukluk moa long populesin - Dokta Mola

Olgeta plen long kantri mas lukluk moa long populesin - Dokta Mola Namba 1882 Wan Wik Septemba 9-15, 2010 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol This government will favour foreigners with money, but not its people.. Page 6 Liklik rais fama kisim helpim - P22 Olgeta

More information

Mande neks wik- O Neill o Somare?

Mande neks wik- O Neill o Somare? Namba 1955 Februeri 9-15, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Mande neks wik- O Neill o Somare? Aja Alex Potabe i raitim SUPRIM Kot refrens bilong tokaut sapos O Neill gavman o Somare

More information

Paraka, O Neill aut long nupela COI. Independens saplimen insait Pes 6,7,8 na 23. Ol poto 14 na 15 SOIM RISPEK. K1 tasol.

Paraka, O Neill aut long nupela COI. Independens saplimen insait Pes 6,7,8 na 23. Ol poto 14 na 15 SOIM RISPEK. K1 tasol. Namba 2089 Septemba 18-24, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT: 39 Independens saplimen insait Pes 6,7,8 na 23 Ol poto 14 na 15 PIH Saveman Nius Niupela Helt nius olgeta wik

More information

antri bai sot long mani

antri bai sot long mani Namba 2159 Janueri 28 - Febueri 3, 2016 28 pes Wantok TOKSAVE! Word Publishing Kampani papa bilong Wantok niuspepa i stap nau Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol long nupela opis long Dove Travel

More information

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret!

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Namba 2162 Febueri 18-24, 2016 Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 28 pes Gavman i no sot long mani Dairi Vele. PNG i ran long han bilong gutpela gavman. GAVMAN i no sot long mani long ranim

More information

Gutbai Oseah Philemon(OP)

Gutbai Oseah Philemon(OP) Wantok Janueri 5-11, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Gutbai Oseah Philemon(OP) Moa stori long pes 3... Ol Post Courier meri i sanap long sait bilong kofin bilong wan wok bilong

More information

Narapela kain Pop INSAIT P15. Pablik sevis i slek... Selebretim yia bilong Snek long Basamuk... Moa stori long nupela Pop long pes 4 na 5...

Narapela kain Pop INSAIT P15. Pablik sevis i slek... Selebretim yia bilong Snek long Basamuk... Moa stori long nupela Pop long pes 4 na 5... Namba 2012 Mas 21-27, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol INSAIT Moa long K600m Takis Kredit Skim mani lus long wok divelopmen P2 Pablik sevis i slek... Polis mekim wok painimaut...

More information

Gavman bai bihainim stret 2016 Nesenel Baset

Gavman bai bihainim stret 2016 Nesenel Baset Namba 2158 Janueri 21-27, 2016 28 pes Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Gavman bai bihainim stret 2016 Nesenel Baset STRONGPELA disisen gavman i mekim long daunim hevi bilong mani sot

More information

oken mamas ani yet Lukim ol Wol nius poto... Pes LAIPSTAIL- Nupela drama pilai kempein bai helpim MDG... Pes I go moa long pes 3

oken mamas ani yet Lukim ol Wol nius poto... Pes LAIPSTAIL- Nupela drama pilai kempein bai helpim MDG... Pes I go moa long pes 3 Namba 1906 Wan Wik Mas 3-9, 2011 Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol oken mamas ong DSIP ani yet INSAIT: Paul Zuvani i raitim INAP long nau nogat mak bilong soim K19 milion mani gavman i givim

More information

RIPOT SAMERI BEKGRAUN NA AS BILONG SEVEI. Ol de bilong sevei. Sotpela toktok long sevei eria

RIPOT SAMERI BEKGRAUN NA AS BILONG SEVEI. Ol de bilong sevei. Sotpela toktok long sevei eria RIPOT SAMERI BEKGRAUN NA AS BILONG SEVEI Niugini em i wanpela ailan we i gat planti kain kain tru ol enimal na pisin na diwai i stap long en. Planti bilong ol dispela enimal na ol pisin na diwai na plent

More information

Dinau baset bai go antap tru

Dinau baset bai go antap tru Namba 2042 Oktoba 17-23, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Nau yu ken Teksim Wari, Tingting, Painim Pren, Kanage stori o Pas bilong yu i kam long Digicel namba 7235 6149 na bai mipela

More information

Ol sios i egensim lo bilong kilim ol kalabus

Ol sios i egensim lo bilong kilim ol kalabus Namba 2109 Februeri 12-18, 2015 28 pes Wantok K1 tasol Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Wantok Niuspepa i tok sori tru long paulim taitel bilong Honorabel Spika bilong Palamen bilong Papua Niugini, na

More information

Dion em i Deputi Praim Minista

Dion em i Deputi Praim Minista Namba 1981 Ogas 9-15, 2012 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol TONI EM I WANPELA GAVMAN MINISTA Memba bilong Lae Open na Palamentri Pati Lida bilong Indijenes Pipols Pati, Loujaya Toni (raithan),

More information

PNG i no gat helt standet

PNG i no gat helt standet Wantok K1 tasol Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Namba 2150 Novemba 26 - Desemba 2, 2015 28 pes INSAIT P9, 10,19,20 Laipstail Komyuniti projek kamap long Sentral Manus - P15 Wol nius poto - P16 PNG i

More information

Juffa laikim eksen long SABL ripot

Juffa laikim eksen long SABL ripot Namba 2143 Oktoba 8-14, 2015 Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 28 pes The Catholic Reporter insait - 9,10,19,20 Laipstail Buk na DVD i makim kalsa bilong Lihir - P14 Juffa laikim eksen

More information

Madang taun bagarap - pes 7

Madang taun bagarap - pes 7 Namba 1992 Oktoba 25-31, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Palamen Nius - pes 2 PM salim toksore long leit Se Donatus Mola - pes 5 Madang taun bagarap - pes 7 Promotim fud sekuriti

More information

Glasim Judisal Kondak Bil

Glasim Judisal Kondak Bil P2 Wantok Mas 29 - Epril 4, 2012 nius Tok klia long SMS Data na Vois Top-Ap Telikom PNG i autim SMS Vois na Data top-ap bilong ol pripeit kastoma bilong en. SMS Vois top-ap Risasim Vois Akaun Bilong Yu

More information

Tupela memba i kros. 41 yias Independens raun wantaim stail - P14-15

Tupela memba i kros. 41 yias Independens raun wantaim stail - P14-15 Wantok Namba 2193 Septemba 22-28, 2016 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 41 yias Independens raun wantaim stail - P14-15 Tupela memba i kros TUPELA biknem lida bilong nesenel kapital siti

More information

Compiled By: Anchor Baptist Church P.O. Box 34 Kandrian, WNBP Papua New Guinea. Digicel:

Compiled By: Anchor Baptist Church P.O. Box 34 Kandrian, WNBP Papua New Guinea.   Digicel: Anchor Hymnal December 204 Printing Anchor Baptist Church Of Kandrian, Papua New Guinea Use And Copy Freely Provided No Textual Changes Are Made Sorrow And Sighing Shall Flee Away Used With Permission

More information

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot

Namba Tu Kwata. PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot PNG LNG Kwatali Envairomen na Sosel Ripot Namba Tu Kwata 2014 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. www.pnglng.com ET Ekseketiv toktok

More information

2011 PNG Sastenabiliti Ripot. Mekim senis

2011 PNG Sastenabiliti Ripot. Mekim senis 2011 PNG Sastenabiliti Ripot Bungim Tok Mekim senis STORI BILONG DISPELA RIPOT Dispela ripot i karamapim wok bilong Oil Search Limited (Oil Search) na ol wok eksploresen na prodaksen i go het long Papua

More information

PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim:

PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim: PNG LNG Envaironmentel na Sosel Ripot Yia 2017 PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim: Yutilitis Teknisen, Jonathan Bebego na Mekenikel Teknisen, Junias

More information

Kisim pepa long stop drag long komyuniti - p7. NHC wokman kisim 4-pela de profesenel in haus trening - p2

Kisim pepa long stop drag long komyuniti - p7. NHC wokman kisim 4-pela de profesenel in haus trening - p2 Namba 2026 Jun 27 - Julai 3, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol SARENDA: Ol yut long Not Mekeo i kam long fran bilong ol Polis, Yut lida, Pater, Pastor wantaim long Dairekta Jeneral

More information

op risain Polis i no Jas long wokim disisen -Pes 3 Bai stap long vatiken monastri na pre I go moa long pes 2... Jada 013

op risain Polis i no Jas long wokim disisen -Pes 3 Bai stap long vatiken monastri na pre I go moa long pes 2... Jada 013 Namba 2007 Februeri 14-20, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol op risain Polis i no Jas long wokim disisen -Pes 3 Jada 013 Bai stap long vatiken monastri na pre HETMAN bilong moa long

More information

Namba tri UN bos i raun long PNG

Namba tri UN bos i raun long PNG Namba 2065 Epril 3-9, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Moa Stori insait: Gutbai long wanpela win meri, Leit RoseTsiroats - P8 Catholic Reporter Epril Isu i stap insait Pes 9,10,19

More information

PNG LNG Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Hap Bilong Yia 2015

PNG LNG Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Hap Bilong Yia 2015 PNG LNG Envairomen na Sosel Ripot Namba Wan Hap Bilong Yia 2015 Energy for the World. Opportunity for Papua New Guinea. Eneji Bilong Wol. Luksave Bilong Papua Niugini. Pemanen Fasilitis Kompaun Ekseketiv

More information

ol nupela provins go pas

ol nupela provins go pas Namba 1974 Jun 21-27, 2012 36 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol YUMI VOT NAU: Taim bilong votim ol nupela lida bilong lukautim yumi long faivpela yia i kam, i kamap pinis. Yumi noken abrus.

More information

PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim:

PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim: PNG LNG Envaironmentel na Sosel Ripot Yia 2016 PNG LNG i wok olsem wanpela han kampani bilong ExxonMobil insait long ko-vensa wantaim: Ekseketiv toktok Long taim yumi skelim ol wok mak EMPNG i winim long

More information

Guria kilim tupela long ARoB

Guria kilim tupela long ARoB Namba 2067 Epril 17-23, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Ol Wina bilong Wantok Ridasip Seve 2014 NAMBA 5 DRO 1. Benardine Tano (AROB) 2. Clement Daimas (Madang) 3. Maggie Appe (WHP)

More information

pas! Paul Zuvani i raitim

pas! Paul Zuvani i raitim Wantok Isu Namba 2223 Epril 27 - Me 3, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Tingim dai long Wol Woa 2 Praim Minista bilong Papua Niugini, Peter O Neill i wokabaut i go long Wol Woa II

More information

Papagraun bai gat sea long Ok Tedi na BCL

Papagraun bai gat sea long Ok Tedi na BCL Wantok Namba 2189 Ogas 25-31, 2016 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Fiji brukim lo bilong tred - P6 Papagraun bai gat sea long Ok Tedi na BCL Lainim sefti bilong solwara Ol sumatin bilong

More information

O Neill promotim invesmen

O Neill promotim invesmen Wantok Namba 2202 Novemba 24-30, 2016 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Have you Enrolled? Toksave bilong Ilektoral Komisen - P14 na 15 FIFA Wol Kap anda 20 meri soka eksen - P8 na 21

More information

Gavman putim ai long ol Supa Fan

Gavman putim ai long ol Supa Fan Namba 2046 Novemba 14-20, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol HAMAS: Misis Jane Parkop em namba wan meri long baim ol giaman muruk na pisin bilong ol pikinini bilong em taim Gavana

More information

Givim bek mani bilong Ilektoral Komisin

Givim bek mani bilong Ilektoral Komisin Wantok Isu Namba 2212 Februeri 9-15, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol NEC rausim Duma na Pok LUKIM STORI LONG PES 3 Aja Potabe i raitim GAVMAN i brukim lo taim ol i rausim mani bilong

More information

Namba 1991 Oktoba 18-24, pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Namba 1991 Oktoba 18-24, pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Namba 1991 Oktoba 18-24, 2012 32 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol REDI NAU: Ol Ami, Polis na CS bai mekim bikpela wok nau long klinim na redim Mosbi Siti taim Prins Charles na meri bilong

More information

OTML papagraun egensim O Neill

OTML papagraun egensim O Neill Namba 2039 Septemba 26 - Oktoba 2, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Nau yu ken Teksim Wari, Tingting, Painim Pren o Pas bilong yu i kam long Digicel namba 7235 6149 na bai mipela

More information

El Nino dai ripot i no klia yet

El Nino dai ripot i no klia yet Namba 2138 Septemba 3-9, 2015 28 pes Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Neks Wik The Catholic Reporter El Nino dai ripot i no klia yet STRONGIM WOK BUNG NA WOK PREN: Gavana Jenerel na Gren

More information

Gan i go bek long han bilong polis na ami - P6

Gan i go bek long han bilong polis na ami - P6 Wantok Isu Namba 2215 Mas 2-8, 2017 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol O Neill: Oil Ges, i stap strong yet- P2 Gan i go bek long han bilong polis na ami - P6 P9, 10.19 na 20 adae bai stat

More information

O Neill: PNG senis hariap tru

O Neill: PNG senis hariap tru Wantok K1 tasol Namba 2177 Jun 2-8, 2016 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! 4pes saplimen insait P13, 14, 15, 16 The Catholic Reporter Insait... O Neill: PNG senis hariap tru PRAIM Minista Peter

More information

avman makim 20, 000 long gol medol

avman makim 20, 000 long gol medol Wantok Namba 2129 Julai 2-8, 2015 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Lukim pes 13 avman makim 20, 000 long gol medol - K10, 000 silva - K5000 brons Linda Pulsen i kisim plak long Praim

More information

...Metal prais pundaun

...Metal prais pundaun Namba 2152 Desemba 10-16, 2015 Wantok Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol 28 pes Ramu NiCo na OTML bungim hevi...metal prais pundaun James Kila na Aja Potabe i raitim BIKPELA pundaun bilong wol

More information