Children s Human Rights Centre of Albania CRCA. Udhëhequr nga: Prof.As. Dr. Arta MANDRO

Size: px
Start display at page:

Download "Children s Human Rights Centre of Albania CRCA. Udhëhequr nga: Prof.As. Dr. Arta MANDRO"

Transcription

1

2

3 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI Children s Human Rights Centre of Albania CRCA Udhëhequr nga: Prof.As. Dr. Arta MANDRO Botimi i këtij studimi u mundësua nga UNICEF, me mbështetjen e Komisionit Europian dhe Sida Design & Press: ViSi Design 2

4 FALENDERIME Qendra për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve në Shqipëri CRCA, dëshiron të falenderojë për përgatitjen e këtij raporti në mënyrë të veçantë: - Zyrën e UNICEF-it në Shqipëri që mundësoi realizimin e këtij studimi. Pa ndihmën e jashtëzakonshme të tyre, ky studim nuk do të ishte bërë i mundur. Në mënyrë të veçantë falenderojmë z. Leon Shestani, znj. Mirlinda Bushati dhe znj. Floriana Hima, të cilët janë gjendur pranë CRCA me mendimet dhe opinionet e tyre në çdo moment. - As. Prof. Dr. Arta Mandro për udheheqjen e këtij studimi, i cili zhvillohet në vazhdën e një sërë studimesh mbi sistemin e drejtësisë për të mitur në Shqipëri, si dhe për përcaktimin e metodologjisë dhe rishikimin e vazhdueshëm të përmbajtjes së studimit. - Znj. Alma Tafani, znj. Aferdita Deda, znj. Alma Maksutaj dhe znj. Blerina Metaj, për realizimin me sukses të misionit të mbledhjes së fakteve dhe përgatitjes së pjesëve të caktuara të këtij studimi. - Stafet e Ministrisë së Brendshme dhe të Ministrisë së Drejtësisë, të cilët na mundësuan hyrjen në mjediset ku mbahen fëmijët dhe të miturit. Një falënderim i veçantë i kushtohet z. Bajram Ibraj, z. Albert Dervishi, znj. Alma Gjurgji, znj. Elona Haska, znj. Diana Kasapi dhe z. Ilir Zhurka, të cilët ndihmuan CRCA me të dhëna zyrtare lidhur me kriminalitetin fëminor në Shqipëri. - Z. Altin Hazizaj, i cili e rishikoi këtë material në më shumë se një rast, duke dhënë kështu një kontribut të rëndësishëm në redaktimin e tij dhe terminologjinë e studimit, si dhe duke kontribuar në mënyrë të drejtëpërdrejtë në studimin e politikës penale ndaj të miturve në Shqipëri. - Një falenderim i veçantë shkon gjithashtu për z. Thornton Barkley dhe z. Guillaume Bigaouette, për të gjithë angazhimin e tyre në rishikimin e këtij materiali në drejtim të terminologjisë së përdorur, si dhe të redaktimit të studimit në gjuhën Angleze. - Përkthimi i këtij studimi i bë i mundur nga z. Fatos Rexhaj. 3

5 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI - Stafin e Zyrës Ligjore të Mbrojtjes Falas të Fëmijës të CRCA-së që bënë të mundur mbledhjen e informacioneve të detajuara për situatën e fëmijëve në konflikt me ligjin në Tiranë. - Të gjithë fëmijët dhe të miturit në komisariatet e policisë, dhomat e paraburgimit dhe burgje, të cilët folën hapur me ne rreth jetës, problemeve, dhe shqetësimeve të tyre. - Përfaqësuesit e Komisariateve të Policisë, Dhomave të Paraburgimit dhe Burgjeve në të gjitha rrethet e vizituara, të cilët na folen hapur për problemet dhe shqetësimet e tyre lidhur me sistemin e administrimit të drejtësisë për të mitur. - Të gjitha OJF-të dhe Agjensitë në Shqipëri, të cilat paraqitën mendimet dhe sugjerimet e tyre, gjatë Konsultimit Publik mbi sistemin e administrimit të drejtësisë për të mitur. 4

6 LISTA E SHKURTIMEVE D.M. MSA KDF KLD KP KPP OKB DUDNJ Drejtësia penale për të mitur Memorandum i Stabilizim Asocimit të Shqipërisë me Bashkimin Evropian Konventa për të Drejtat e Fëmijës e OKB-së Këshilli i Lartë i Drejtësisë Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë Organizata e Kombeve të Bashkuara Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut KEDNJ GJEDNJ VKM KRL BE CAT Konventa Evropiane e të Drejtave të Njeriut Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut Vendim i Këshillit të Ministrave Komisioni i Reformës Ligjore Bashkimi Evropian Konventa Kunder Torturës e OKB-së 5

7 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI 6

8 PERMBAJTJA E STUDIMIT Kapitulli 1 SHQIPERIA DHE FEMIJET: Jeta dhe ligji Konteksti ligjor ndërkombëtar Legjislacioni Kombëtar Kapitulli 2 FEMIJET NE KONFLIKT ME LIGJIN: Struktura, Proceset dhe Procedurat Një sistem i veçantë për administrimin e drejtësisë për te mitur? Sistemi i drejtësisë ne Shqipëri Procesi Ligjor Dënim apo ndëshkim Kapitulli 3 Kapitulli 4 TE MBYLLUR ME ÇELES: Dhomat e paraburgimit dhe burgjet për të miturit ne Shqipëri Kushtet dhe trajtimi i të miturve në dhoma paraburgimi dhe burgje DHUNA NDAJ FËMIJËVE NE KONFLIKT ME LIGJIN Hetimi dhe ndjekja e rasteve te dhunës Roli i Avokatit të Popullit në mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të fëmijëve në konflikt me ligjin. 7

9 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI Kapitulli 5 NDIKIMI I KRIMINALITETIT FËMINOR DHE I TË MITURVE NË POLITIKAT PUBLIKE Kapitulli 6 KONKLUZIONET DHE REKOMANDIMET ANEKSET Aneks 1 Lista e personave të intervistuar Aneks 2 Bibliografia 8

10 PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME Të analizosh sistemin e drejtësisë penale për të miturit në Shqipëri është një detyrë shumë komplekse. Kjo sepse në këtë janë të përfshira dhe të pleksura çështje që kanë të bëjnë me ligjin dhe standardet e tij, me institucionet përgjegjëse, strukturat, nivelin e kompetencës dhe të përgjegjshmërisë së tyre, burimet njerëzore kualifikimin dhe (pa)- mjaftueshmërinë e tyre, politikat dhe mënyrën e adresimit të tyre dhe pa dyshim edhe mënyrën e zbatimit të ligjeve si edhe qëndrimeve (o) (su)bjektive ndaj politikave të caktuara, etj. Që të bësh një analizë objektive të administrimit të sistemit të drejtësisë për të mitur kërkohet që të merresh me shumë komponentë që kanë të bëjnë jo vetëm me të lexuarit e ligjit, por edhe të një sërë vendimesh në bazë dhe për zbatim të tij, studimit te raporteve dhe rezultateve te monitorimit te hallkave te sistemit, sugjerimeve e raporteve të partnerëve ndërkombëtare, dokumenteve politike të qeverisë, nivelit të koordinimit të sistemit, elasticitetit dhe fleksibilitetit të strukturave, termave financiarë, etj. Kërkohet që të gjitha analizat dhe deduksionet ti përgjigjen pyetjes: sa është mbajtur parasysh interesi më i lartë i fëmijës? A është i mirë apo i keq administruar sistemi i drejtësisë për të mitur? Sa është qasja me standardet ndërkombëtare? Analiza e administrimit të sistemit të drejtësisë për të miturit ka një rëndësi të madhe sepse kriminaliteti i të miturve është një problem jo vetëm dhe thjesht ligjor, por tepër kritik nga këndvështrimi shoqëror që efekton në cilësinë e ardhshme të jetës. Në këto kushte, kriminaliteti i të miturve duhet të jetë çështje e një studimi ndërdisiplinor. Kriminologë, sociologë, psikologë, mjekët, biologët, edukatorë, juristë, etj kanë pjesën e tyre të padiskutueshme të kontributit në efektivitetin e sistemit, në arritjet dhe vlerat e tij. Kriminaliteti i të miturve mbart probleme shumë më tepër për të ardhmen. Sa të mitur arrestohen në vit? Sa të mitur shkojnë në gjyq? Sa të mitur vuajnë dënimin me burg? Sa të mitur keq trajtohen nga sistemi i drejtësisë penale? Sa i sigurt dhe i mjaftueshëm është sistemi aktual në efektet parandaluese dhe rehabilituese që vet-përmban? A ka recidivistë të mitur? Pas çdo përgjigjeje të dhënë duhet vazhduar me një pyetje të madhe: PSE? Ku qëndron shkaku? Përgjigjet e dhëna ndaj këtyre pyetjeve janë indikatorë të standardeve ku kemi mbërritur. Në të vërtetë, pas viteve 90 i gjithë legjislacioni shqiptar dhe sistemi i drejtësisë iu nënshtrua një procesi reformimi të pandërprerë. Pas ratifikimit të KDF, KEDNJ dhe mandej pas miratimit të Kushtetutës në 1998 reforma në sistemin ligjor dhe në atë të drejtësisë pati përmasa jo vetëm sasiore por edhe cilësore. Këto dokumente si edhe të tjera bënë të mundur ecjen e sigurt drejt standardeve të mirëpërcaktuara. Kjo reformë në të vërtetë nuk ka reshtur. E megjithatë, pas gjithë këtyre viteve tranzicion dhe zhvillim, mendoj se ende e kemi të vështirë të themi se është arritur më e mira. Ende 9

11 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI jemi të pasigurt nëse sistemi aktual është vërtet ai që funksionon më mirë. Në këto kushte administrimi i drejtësisë për të miturit ende është në proces. Ndoshta edhe ky studim do të mundësojë nxjerrjen në pah të disa prej vështirësive, boshllëqeve, hezitimeve që sistemi të funksionojë më mirë e procesi i përmirësimit të vazhdojë në një stad më lart. Sfidat e shtruara janë një proces i pafund. E rëndësishme është që sistemi në çdo fazë ti përgjigjet sa më mirë, sa më shpejt, me kosto sa më të ulët (dhe kur përmendim koston nuk i referohemi vetëm asaj financiare por në radhë të parë asaj që lidhet më gjeneratat e ardhshme) kërkesave të të sotmes dhe perspektivave të së ardhmes në mënyrë që në çdo nen të ligjit, në çdo procedurë, në çdo institucion, strukturë e nënstrukturë të tij, tek çdo individ etj., ajo çka duhet të mbivlejë të jetë interesi më i lartë i fëmijëve. Në prezantimin e sistemit të drejtësisë penale për të miturit jemi kujdesur që të sigurohet : Objektiviteti lidhur me pasqyrimin e situatës së administrimit të DM përmes verifikimit të saj nga burime të ndryshme Mbajtja e një balance midis politikave, ligjit dhe praktikës Paraqitja e një informacioni sa më koherent (updated) Identifikimi përmes informacionit të defekteve, paqartësive, mospërputhjes me standardet, etj Paraqitja e konkluzioneve dhe e rekomandimeve sa më konkrete dhe të mundshme për tu realizuar në kushtet e realiteti të vendit tonë Studimi nuk është as i pari e as i fundit i këtij lloji. Njohja me legjislacionin, strukturat, sistemin e DM do të mundësojë edhe një mbrojtje efektive të të miturve të proceduar penalisht, si edhe të atyre të miturve që nuk mund të procedohen për shkak të moshës por që duhet të trajtohen përmes masave edukative. Në procesin e analizimit konstatohet se të metat vijnë për arsye të shumta dhe të ndryshme. Duke i analizuar dhe evidentuar ato kontribuojmë në përmirësimin e roleve, ligjeve dhe strukturave. Në studim jemi përqendruar në atë pjesë të legjislacionit, strukturave, etj që kanë të bëjnë kryesisht me të miturit autorë të veprave penale. Ndërkohë nuk është lënë në harresë edhe situata ligjore e të miturve viktima të veprave penale. Për të realizuar këtë, studimi bën një prezantim të kontekstit ligjor ndërkombëtar dhe qasjes së legjislacionit kombëtar me këto standarde; analizon strukturat, proceset dhe procedurat e sistemit të DM në Shqipëri; sistemin e paraburgimit dhe burgjet për të miturit; kushtet dhe trajtimin e të miturve në dhomat paraburgimi dhe burgje në Shqipëri; dhunën ndaj fëmijëve në konflikt me ligjin; elementë që kanë të bëjnë me impaktin e sistemit të drejtësisë për të mitur, etj. Duke e prekur çështjen në një prizëm të gjerë e të plotë, studimi (gjithsesi brenda një fokusi të caktuar) përbën një dokument që ju vjen në ndihmë atyre që zbatojnë ligjin, që duan ta njohin atë, që hartojnë politika dhe ndërmarrin aksione reformative, etj. Kushdo që ka një interes në çështjet e drejtësisë penale për të miturit mund të gjejë këtu momente të sotme që duhen reflektuar në të ardhmen. 10

12 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur KAPITULLI 1 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur 1. Hyrje Rasti 1. Një grup djemsh vjeçar teksa luajnë me njëri tjetrin shohin se në kopshtin e shtëpisë pranë fushës së tyre, frutat janë pjekur mirë. Ata janë të lodhur e të djersitur. Shkojnë fshehurazi të marrin frutat por i dëgjon i zoti i shtëpisë i cili nxiton që ti ndalojë. I frikësuar, njëri prej tyre e godet të zotin e shtëpisë me një dërrasë të fortë në kokë dhe ky rrëzohet përdhe pa ndjenja. Ai del nga gjendja e komës pas një jave në spital. Policia ka identifikuar grupin e të miturve vjedhës. Rasti 2. A.F 17 vjeç vjen nga një familje me vështirësi ekonomike. Teksa udhëtonte më autobus, i zë syri çantën e hapur të një të moshuare dhe telefonin e saj celular që është lehtësisht i përvetësueshëm. Pas disa hezitimesh vendos që ta marrë celularin. E moshuara e ndjen dhe lajmëron menjëherë faturinon i cili ndalon autobusin dhe i drejtohet policit të parë që gjen për të gjetur shkaktarin. Telefoni gjendet në xhepin e të riut. Rasti 3. Teksa kthehen nga një festë, një grup të rinjsh vjeçarë shohin një vajzë të re që nxiton në errësirë. Ata e ngacmojnë dhe e trembin. Vajza përpiqet që të largohet por kjo i shtyn ata më shumë në ngacmime. Ata e marrin vajzën me forcë dhe e detyrojnë që të kryejë marrëdhënies seksuale me ta. Patrulla e policisë e gjen vajzën në gjendje të tmerrshme. Ajo mban fort në dorën e saj një zinxhir të shkëputur nga qafa e njërit prej dhunuesve në të cilin është gdhendur emri i tij. 11

13 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI Rasti 4. I mituri A.Z akuzohet se ka kryer veprën penale të vjedhjes në bashkëpunim. Ai është kapur në flagrancë duke vjedhur në një dyqan çokollata, biskota, sende të tjera ushqimore, cigare etj. Të gjitha këto raste dhe shumë të tjera, më të thjeshta ose më të ndërlikuara, paraqesin aspekte të kriminalitetit të të miturve. Si do të trajtohen këto raste nga sistemi i drejtësisë? Ç bëhet me këta të mitur? Në çështjet e administrimit të DM një vend parësor zë kuadri ligjor në fuqi. Le ta fillojmë këtë analizë me ligjin. Për efekt të matshmërisë së situatës së harmonizimit të legjislacionit shqiptar më standardet ndërkombëtare lidhur me drejtësinë për të miturit po e nisim këtë studim duke zbatuar këtë metodologji: në pikën 2 (A) të këtij kapitulli gjendet një listë e akteve normative ndërkombëtare në fushën e të drejtësisë penale për të miturit; në pikën 2 (B) rendisim disa parime dhe standarde kryesore lidhur me drejtësinë për të miturit në fushën penale sipas akteve ndërkombëtare; në pikën 3 problemet që lidhen me njohjen e këtyre instrumenteve nga zbatuesit e së drejtës në Shqipëri; në pikën 4 legjislacioni shqiptar lidhur me drejtësinë për të miturit dhe shkurt një pasqyrë e situatës së këtyre standardeve në legjislacionin shqiptar duke respektuar parimin e hierarkisë së normave. 2. Standardet ndërkombëtare lidhur me drejtësinë penale për të miturit A) Konteksti ligjor ndërkombëtar. Karakteri detyrues, rekomandues, politik i normave të së drejtës ndërkombëtare Një pjesë e instrumenteve ndërkombëtar kanë karakter të fortë detyrues. Në disa të tjera, karakteri detyrues është më pak evident (të ashtuquajturat ligj i butë ). Kështu p.sh. normat ligjore janë detyruese ndërsa rekomandimet janë më të dobëta. Normat politike kanë një karakter të ndërmjetëm. Nuk është e lehtë që të bësh një ndarje të tillë. Ndërkohë ka shtete të ndryshme që bëjnë të detyrueshme norma që shfaqen si të karakterit guideline për shkak të efekteve pozitive që sjellin në sisteme të caktuara dhënia e kësaj lloj fuqie këtyre akteve. KEDNJ përmban norma ligjore të forta të cilat mbikëqyren edhe prej një Gjykate (GJEDNj). KDF gjithashtu përmban norma të forta zbatimi i të cilave mbikëqyret nga një organ i krijuar nga vet konventa siç është Komiteti mbi të Drejtat e Fëmijës. Megjithatë edhe disa prej rekomandimeve kanë karakter esencial. Ka një pritshmëri të fortë që këto dispozita në formën e rekomandimeve do të respektohen dhe ndiqen nga shtetet. Nisur nga organizata ndërkombëtare që e ka prodhuar instrumentin ndërkombëtar, në vazhdim do t i rendisim instrumentet ndërkombëtare sipas tri niveleve: të OKB, të Këshillit të Evropës dhe të Bashkimit Evropian. Ndonëse Shqipëria nuk është vend anëtar i BE, nënshkrimi i MSA prodhon 12

14 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur një sërë detyrimesh në drejtim të njohjes, harmonizimit, koordinimit të kuadrit ligjor dhe të strukturave të sistemit të drejtësisë me këto standarde 1. Është për tu nënvizuar se pavarësisht organizatës ndërkombëtare, parimet dhe standardet e vendosura janë unike, plotësim ose detajim i atyre që gjenden tek instrumenti i miratuar prej organizatës tjetër. 1. Instrumentet e Kombeve të Bashkuara. Konventa e OKB mbi të Drejtat e Fëmijës (1989) ratifikuar më 27 Shkurt 1992 dhe Protokolli shtesë i saj, datë 18 janar 2002 lidhur me shitjen, prostitucionin dhe pornografinë e fëmijëve; Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut (DUDNJ) (1948); Deklarata mbi të Drejtat e Fëmijës; Rregullat Standard minimum të Kombeve të bashkuara për Administrimin e Drejtësisë për të miturit (Rregullat e Pekinit 1985); Rregullat e Kombeve të bashkuara për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria (rregullat e Havanës 1990); Udhëzimet e Kombeve të bashkuara për parandalimin e kriminalitetit të të rinjve- (udhëzimet e Riadit 1990); Rregullat Standard Minimum të Kombeve të bashkuara lidhur me Masat e Mos-arrestimit (rregullat e Tokios) (1990); Konventa e ONP 138 (ILO) mbi përcaktimin e moshës minimale për punë (1979) ratifikuar më 1999 nga Shqipëria; Konventa e ONP nr. 29 për Punën e Detyruar (1930); Pakti ndërkombëtar lidhur me të drejtat civile dhe politike (miratuar në 1966 dhe hyrë në fuqi më 1976); Konventa kundër torturës dhe vuajtjeve të tjera ose trajtimit mizor, jonjerëzor a degradues (ligji nr.7727/ ) Si edhe: Komiteti për të Drejtat e Fëmijës, Rezervimet, Deklaratat dhe Objeksionet Lidhur me KDF-në, CRC/C/2/Rev.8, 7 Dhjetor 1999; Komiteti i të Drejtave të Njeriut, Komentet e Përgjithshme 17, Neni 24, 1989, Përmbledhje e Komenteve dhe Rekomandimeve të Përgjithshme të Adoptuara nga Grupi i Traktateve të të Drejtave të Njeriut, HRI/GEN/1/Rev.5, 26 Prill 2001; Këshilli Socio-Ekonomik, Udhëzime për Veprim për fëmijët në sistemin penal të drejtësisë, Rezoluta 1997/30, Aneks, 21 Korrik 1997; Këshilli Socio-Ekonomik Direktivat kryesore lidhur me drejtësinë për fëmijët viktima dhe dëshmitarë të akteve kriminale, 2005; Konventa kundër torturës dhe trajtimeve apo ndëshkimeve të tjera mizore, çnjerëzore apo degraduese. Protokolli shtesë i Konventës kundër torturës dhe trajtimeve apo ndëshkimeve të tjera mizore, çnjerëzore apo degraduese. Një ndër rekomandimet e Komitetit për të drejtat e fëmijëve për Shqipërinë është pikërisht sigurimi i një zbatimi të plotë të standardeve të përcaktuara në dokumentet e sipërpërmendura e veçanërisht, nenet 37, 40 dhe 39 të KDF, si edhe Rregullat Standard minimum të Kombeve të bashkuara për Administrimin e Drejtësisë për të miturit (Rregullat e Pekinit 1985), Udhëzimet e kombeve të 1 Burimet kryesore të së drejtës komunitare janë traktatet dhe direktivat. Mekanizmi zbatues i së drejtës komunitare është Komisioni Evropian. Gjykata Evropiane e Drejtësisë ka juridiksion mbi rastet e paraqitura nga një shtet anëtar kundër një shteti tjetër anëtar për shkelje të traktatit, prej një institucioni të Bashkimit Evropian kundër një shteti dhe prej qytetarëve të veçantë ose organizatave kundër institucioneve të Bashkimit Evropian. Gjykata Evropiane e Drejtësisë nuk arbitron ankesat e sjella nga individë kundër shteteve anëtarë. Megjithatë, një gjykatë kombëtar mund të kërkojë mendim prej Gjykatës Evropiane të Drejtësisë lidhur me zbatimin e drejtë të së drejtës komunitare në një rast të veçantë. 13

15 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI bashkuara për parandalimin e kriminalitetit të të rinjve- udhëzimet e Riadit 1990, Rregullat e Kombeve të bashkuara për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria (rregullat e Havanës 1990), Udhëzimet e Vjenës për Veprimin mbi Fëmijët në Sistemin e Drejtësisë Penale dhe duke pasur parasysh ditën e diskutimit të Komitetit në 1995 mbi administrimin e drejtësisë për të rinjtë 2. Në mënyrë të përmbledhur dokumentet e sipërcituar vendosin theksin mbi: Mirëqenien e të miturit duke siguruar që çdo reagim ndaj të miturve të dënuar të jetë gjithmonë në përputhje me rrethanat e të dënuarit dhe të veprës penale; Nxisin riintegrimin e të miturit dhe rifitimin e një roli konstruktiv të tij në shoqëri; Zhvillojnë alternativa ndaj trajtimit me burgim ose institucional ose të kujdesit (edhe në rastet kur çështja është në gjykim e sipër) për të parandaluar kryerjen dhe përsëritjen e krimit dhe që të dënuarit e mitur të trajtohen sipas të drejtave që gëzojnë; Sigurojnë që të miturit të trajtohen në komunitetin e tyre sa më shumë të jetë e mundur. Në rastet kur ata mbahen në paraburgim, të miturit duhet të veçohen nga të rriturit, duhet të ndërmerren të gjitha masat dhe mjetet për të siguruar që ata të mbajnë lidhje me familjet e tyre; duhet të merren të gjitha masat për të përgatitur riintegrimin e tyre dhe që kur ata të rikthehen në komunitetin e tyre tu sigurohet ndihma dhe përkrahja e duhur; Domosdoshmërinë e një stafi të kualifikuar dhe të trajnuar në të gjithë pjesët dhe komponentët e sistemit; Nënvizojnë se parandalimi i kriminalitetit tek të miturit kërkon përpjekje nga tërë shoqëria (familja dhe komuniteti). Mirëqenia e të rinjve që nga fëmijëria e tyre e hershme duhet të jetë në vëmendjen e çdo programi parandalimi. Duhet të hartohen programe dhe shërbime të orientuara drejt komuniteti për të parandaluar kriminalitetin tek të miturit. 2. Instrumentet e Këshillit të Evropës Dokumentet e të drejtave të njeriut në Këshillin e Evropës referojnë parimet e traktateve të Kombeve të Bashkuara dhe të dokumentet e tjera në mbrojtje të të drejtave themelore të njeriut. Si të tilla përmendim: Konventa Evropiane e të Drejtave të Njeriut KEDNJ 3 dhe Protokollet nr. 1; 2; 4; 6; 5; 11;7; Karta Sociale Evropiane (e rishikuar) 4 ; Konventa Evropiane mbi ushtrimin e të drejtave të fëmijëve; Konventa Evropiane për të Drejtat e Fëmijëve; Konventa Evropiane Për parandalimin e torturës dhe dënimeve dhe trajtimeve çnjerëzore apo degraduese 5 dhe Protokolli nr.1 dhe 2; Konventa Evropiane mbi të Drejtat Sociale. Konventa Evropiane për mbikëqyrjen e personave të dënuar ose të liruar me kusht ligji nr.8724/ Rekomandimet përfundimtare të vëzhgimeve të Komitetit të Drejtave të Fëmijës. Komiteti i të Drejtave të fëmijëve Sesioni i 38 3 Konventa garanton të drejtën për jetën (neni 2), të drejtën për lirinë dhe sigurinë e personit (neni 5) dhe të drejtën për të qenë i lirë nga tortura, trajtimi çnjerëzor ose degradues (neni 3). KEDNJ ka efekt të drejtpërdrejtë në ligjet e brendshme, dhe gjyqësori duhet të mbështetet në dispozitat e Konventës Evropiane dhe jurisprudencën e gjykatës së Strasburgut. Nënshkruar më , ratifikuar dhe hyrë në fuqi më (ligji nr.8137, datë ) 4 Karta sociale Evropiane ( e rishikuar) nënshkruar më , hyrë në fuqi më ; 5 nënshkruar me , ratifikuar më dhe hyrë në fuqi Ligji nr.8135/

16 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur Rekomandime dhe rezoluta të Këshillit të Evropës lidhur me drejtësinë penale për të miturit: Rezoluta (78) 62 Mbi delikuencën e të miturve dhe ndryshimet sociale ; Rekomandimi (85) 7 Mbi pjesëmarrjen e publikut në politikën penale ; Rekomandimi (85) 4 Për dhunën në familje ; Rekomandimi (87) 19 Mbi parandalimin e krimit të organizuar ; Rekomandimi (87) 20 Mbi reagimin social ndaj delikuencës së të miturve ; Rekomandimi (87) 21 Për asistencën ndaj viktimave të krimit dhe parandalimin e viktimizimit ; Rekomandimi nr (88) 6 Mbi reagimin social ndaj delikuencës në të rinjtë që vijnë nga familje emigrante ; Rekomandimi nr. (91) 11 Në shfrytëzimin seksual, pornografinë prostitucionin dhe trafikimin e të rinjve dhe të fëmijëve ; Rekomandimi i Këshillit të Evropës Për ndërhyrjen e hershme psiko-sociale në parandalimin e kriminalitetit Qershor 2000"; Rezoluta e Parlamentit Evropian mbi trafikimin e fëmijëve dhe për fëmijët ushtarë. 3. Instrumentet e Bashkimit Evropian Hyrja në BE nuk është thjesht një dëshirë pa detyrime të caktuara. Procesi i integrimit është një rrugë e cila imponon detyrimisht përmbushjen e standardeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe të drejtësisë për të miturit. Megjithëse instrumentet e BE janë të lidhura vetëm me Shtetet Anëtare, vendet Evropiane jo-anëtare siç është rasti i vendit tonë, që dëshiron të aplikojnë për anëtarësim duhet të harmonizojë legjislacionin me standardet e BE-së. Plani Kombëtar për përafrimin e legjislacionit me atë të BE dhe zbatimit të MSA parashikon një sërë masash legjislative lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut. Kjo do të thotë që një kuadër i tërë ligjor do të jetë në një proces analize për tu harmonizuar me standardet e BE. Me sa duket kjo veprimtari do të përbëjë fokusin e punës së grupeve të krijuara në Ministrinë e Drejtësisë si edhe e veprimtarisë së Komisionit për Reformën Ligjore (KRL) 6. Në këtë fushë vlen të përmendim Rekomandimet e Komisionit Evropian të tilla si ato mbi: Turizmin seksual; Pornografinë fëminore; Masat kundër turizmit seksual; Trafikimin e qenieve njerëzore dhe shfrytëzimin seksual te fëmijëve; Ndihmën ndaj fëmijëve te zhdukur ose te shfrytëzuar seksualisht; Vendim kuadër i Komisionit Evropian lidhur me luftën kundër shfrytëzimit seksual të fëmijëve dhe pornografisë fëminore. B) Parimet kryesore ndërkombëtare për respektimin e të drejtave të fëmijëve në konflikt me ligjin penal. Këto parime i gjejmë në bllok ose pjesë - pjesë në të gjitha instrumentet ndërkombëtare. KDF është një instrument sintetik ku në mënyrë gjithëpërfshirëse gjenden parimet kryesore për mbrojtjen e të drejtave të të miturve në tërësi por dhe standardet bazë për zbatimin e drejtësisë penale për të miturit. Mesazhi që vjen prej këtyre dokumenteve është se duke qenë ndryshe, pikërisht sepse është një qenie në zhvillim e sipër, fëmija, ka ende kohë e mundësi për tu rehabilituar, ka nevoja të ndryshme prej të rriturve dhe terapitë që sistemi do të përdorë për shërimin e tyre janë dhe duhet të jenë krejt të ndryshme e të veçanta prej atyre të të rriturve. Në këtë rast, prioritet kanë 6 Shih Plani Kombëtar për përafrimin e legjislacionit me atë të Bashkimit Evropian dhe zbatimit të MSA. Republika e Shqipërisë. Këshilli i Ministrave. Tiranë shih urdhri i Kryeministrit Nr.90 datë lidhur me detyrat dhe funksionet e KRL si edhe Urdhrin nr. 143, datë lidhur me përbërjen e KRL. 15

17 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI trajtimet ambulatore dhe jo ato institucionale. Me çdo fëmijë duhet të merresh në mënyrë të individualizuar. Ka një interes të fortë publik për mbrojtjen e veçantë të të miturve, interesi parësor dhe mirëqenia e të miturve janë substanciale. Kjo sepse standardi social i nesërm varet shumë nga ndërgjegjësimi mbi të mirën dhe të keqen, varen nga edukimi, riintegrimi, mbrojtja, arsimimi, trajtimi etj., i të miturve sot. Shqipëria ka ratifikua Konventën e OKB mbi të Drejtat e Fëmijës (1989) më 27 Shkurt Çështjet që lidhen me drejtësinë për të miturit janë kryesisht ato të përfshira në nenin 37, 39, 40 të KDF. Në të vërtetë KDF parashtron një listë të tërë të detyrimeve për tu ndërmarrë nga shtetet palë. Ndonëse neni 40 i referohet drejtpërdrejtë çështjeve të drejtësisë për të miturit, kjo nuk do të thotë se ky nen trajtohet në mënyrë të izoluar. Nenet e KDF janë të ndërvarura nga njëra tjetra dhe të gjitha së bashku formojnë të tërën. Neni 40 i KDF duhet parë i lidhur ngushtë me parimet e përgjithshme të parashtruara lidhur me fëmijët përkatësisht në: nenin 2 të KDF ku nënvizohet se të gjitha të drejtat u njihen të gjithë fëmijëve pa asnjë lloj diskriminimi; nenin 3(1) mbi interesin më të lartë të fëmijës si konsiderata parësore; nenin 6 mbi të drejtën e jetës; nenin 12 mbi respektimin e të drejtës për të shprehur lirisht pikëpamjet, dhe duke i vlerësuar ato në përputhje me moshën dhe shkallën e pjekurisë. E drejta e fëmijës që të dëgjohet në çdo procedurë gjyqësore ose administrative, qoftë drejtpërdrejt, qoftë nëpërmjet një përfaqësuesi ose të një organi të përshtatshëm, në përputhje me rregullat e procedurës së legjislacionit kombëtar. Të lidhura ngushtë me zbatimin e nenit 40 të KDF janë: neni 16 - e drejta e privacy; neni 19 mbrojtja nga çdo lloj dhune; neni 20 përkujdes alternativ; neni 25 rishikimi periodik i trajtimit; neni 39- përkujdesja për rehabilitimin e viktimave. Sa më sipër dhe të tjera, japin formatin e disa standardeve kryesore lidhur me mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve. Neni 37 i KDF ka në përmbajtjen e vet- ndalimin e torturës dhe trajtimit mizor, degradues, çnjerëzor. Nuk duhet të ketë as dënim kapital as dënimit me vdekje dhe as burgim të përjetshëm për fëmijët; arrestimi, ndalimi ose burgimi i një fëmije duhet të jetë në përputhje me ligjin dhe të përdoret vetëm si një masë e fundit dhe për një kohë sa më të shkurtër, çdo fëmijë i privuar nga liria duhet të trajtohet në mënyrë njerëzore, duhet të jetë i veçuar nga të rriturit dhe duhet të jetë gjithnjë në kontakt me familjen e tij; fëmijët e privuar nga liria kanë të drejtë për asistencë juridike dhe të drejtë për të kundërshtuar privimin e lirisë dhe të merret një vendim i shpejtë në lidhje me çështjen, etj. 1) KDF: Standardet, garancitë dhe detyrimet e shteteve palë - Standardi i trajtimit të veçantë dhe dinjitoz të çdo fëmije të dyshuar, akuzuar ose për të cilin është thënë se ka kryer shkelje të ligjit penal, me qëllim që të zhvillohen ndjenjat e dinjitetit dhe të vlerës së personit, të respektohen të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, duke marrë parasysh moshën e fëmijës si dhe dëshirën për të ndihmuar në riintegrimin e tij në shoqëri dhe në mënyrë që ai të luajë një rol konstruktiv në gjirin e saj (neni 40/1 KDF). - Standardi i pasojave jo prapavepruese. Asnjë fëmijë nuk mund jetë i dyshuar, i akuzuar ose i cilësuar për shkelje të ligjit penal për arsye të veprimeve ose mosveprimeve që nuk kanë qenë të ndaluara nga e drejta e brendshme ose ndërkombëtare në momentin kur ato janë kryer (neni 40/ 1/ a KDF). 16

18 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur - Garancitë procedurale për fëmijët në procesin penal. Në këto garanci (për fëmijët e dyshuar ose të akuzuar për shkelje të ligjit penal) hyjnë (neni 40 i KDF): prezumimi i pafajësisë derisa të provohet (pa)fajësia ligjërisht (në përputhje kjo edhe me nenin 30 të Kushtetutës së R.Sh); e drejta e informimit menjëherë dhe drejtpërdrejt për akuzat e ngritura, nëse është e përshtatshme, me anë të prindërve të tij ose të përfaqësuesve ligjorë, dhe të ketë ndihmë juridike ose çdo ndihmë tjetër të duhur për përgatitjen dhe paraqitjen e mbrojtjes (neni 31 i Kushtetutës së R.Sh) shqyrtimi pa vonesë i çështjes nga një autoritet ose instancë gjyqësore kompetente, e pavarur dhe e paanshme sipas një procedure të drejtë ligjore në praninë e ndihmës juridike ose të një ndihme tjetër të përshtatshme, dhe, kur gjykohet se kjo nuk është në interesin më të lartë të fëmijës, sidomos për arsye të moshës ose gjendjes së tij, në prani të prindërve ose përfaqësuesve të tij ligjorë, trajtimi fëmijëve në përputhje me mirëqenien e tyre dhe në raport me gjendjen e tyre dhe me shkeljen e ligjit. Të mos detyrohet të dëshmojë ose të pohojë veten fajtor; të pyesë ose të bëjë të pyeten dëshmitarët e akuzës E drejta për një përkthyes falas Respektim i jetës private; Shmangia nga procesi gjyqësor dhe procedura... 2) Pakti ndërkombëtar Për të Drejtat Civile dhe Politike Pakti ndërkombëtar lidhur me të drejtat civile dhe politike (miratuar në 1966 dhe hyrë në fuqi me 1976 ratifikuar prej vendit tonë) përmban gjithashtu standarde të rëndësishme të tilla si: Të rinjtë e burgosur duhet të ndahen prej të rriturve dhe çështja duhet të përfundojë sa më shpejt që të jetë e mundur (neni 10.2.b.); Procedura që zbatohet për të rinjtë që nuk kanë mbushur moshën madhore duhet të marrë parasysh moshën dhe interesin që paraqet riedukimi i tyre (neni 14.4); Fëmija ka të drejtë të mbrohet pa asnjë dallim bazuar në racën, ngjyrën etj, ka të drejtë për të pasur një emër, shtetësi, pa asnjë lloj diskriminimi dhe në rast divorci të prindërve duhet t i sigurohet mbrojtja e duhur (nenet 23 e 24). 3) Direktivat për drejtësinë për të miturit, Vjenë Këshilli Ekonomik dhe Social në Udhëzime për Veprim për fëmijët në sistemin e drejtësisë penale, Rezoluta 1997/30, 21 Korrik 1997, parashikon gjithashtu: krijimin e institucioneve të specializuara, të procedurave specifike dhe përgjigje të tjera të përshtatshme për të Nevoja për ligje, procedura, organe dhe institucione të posaçme për fëmijët; Përcaktimi me ligj i një moshe minimale, nën të cilën fëmijët prezumohen pa përgjegjësi penale Prioritet mbi kujdesin, periudhën e provës, vendosjen e të miturit në familje, programet e arsimimit dhe edukimit të përgjithshëm e profesional, zgjidhjeve të ndryshme nga ato institucionale miturit; promovimi i drejtësisë restauruese dhe i ndërmjetësimit; reduktimi i futjes nëpër institute; kujdes për grupet vulnerabël; kontrolli i institucioneve; 17

19 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI 4) Direktiva e Këshillit Ekonomik dhe Social (2005) Është direktivë e rëndësishme lidhur me drejtësinë për fëmijët viktima dhe dëshmitarë të akteve kriminale. Në përmbajtjen e saj gjejmë: E drejta për tu trajtuar me dinjitet dhe dhembshuri; mbrojtja nga diskriminimi; e drejta e informimit; e drejta për tu dëgjuar; e drejta për ndihmë efikase; e drejta e jetës private; mbrojtja nga paragjykimet në procesin e drejtësisë; e drejta për siguri; e drejta për tu riedukuar; përfitimi prej masave parandaluese. 5) Udhëzimet e OKB-së për Parandalimin e Kriminalitetit të të Rinjve (Udhëzimet e Riadit). 7 Këto udhëzime i dedikohen parandalimit të kriminalitetit tek të miturit të bazuar mbi këto parime themelore: 1. Parandalimi i kriminalitetit të të miturve është pjesë esenciale e parandalimit të krimit në shoqëri. Të rinjtë mund të zhvillojnë qëndrime jo kriminale nëpërmjet përfshirjes në aktivitete të ligjshme e të dobishme për shoqërinë dhe nëpërmjet mbajtjes së një qëndrimi humanist ndaj shoqërisë dhe këndvështrimit mbi jetën. 2. Parandalimi i suksesshëm i kriminalitetit të të miturve kërkon përpjekje nga e gjithë shoqëria, për të siguruar një zhvillim harmonik të adoleshentëve, duke respektuar dhe mbrojtur personalitetin e tyre që në fëmijërinë e hershme. 3. Për interpretimin e këtyre Udhëzimeve, duhet ndjekur një orientim që në qendër të vendoset fëmija. Të rinjtë duhet të kenë një rol aktiv dhe partneriteti brenda shoqërisë dhe nuk duhet trajtuar thjesht si objekte shoqërizimi ose kontrolli. 4. Në zbatimin e këtyre Udhëzimeve, në përputhje me sistemin ligjor kombëtar, mirëqenia e të rinjve, duke filluar që nga fëmijëria e hershme, duhet të jetë fokusi i gjithë programeve parandaluese. 5. Duhet të njihet dhe të vlerësohet nevoja dhe rëndësia e politikave të parandalimit progresiv të kriminalitetit dhe të studimit sistematik e përpunimit të masave të nevojshme. Këto duhet të shmangin inkriminimin dhe penalizmin e fëmijës për sjellje që nuk i shkaktojnë dëme të rëndësishme zhvillimit të tij apo nuk dëmtojnë të tjerët. Këto politika dhe masa duhet të përfshijnë: a. Sigurimin e mundësive, në mënyrë të veçantë të atyre edukative, për të plotësuar nevojat e ndryshueshme të të rinjve dhe të shërbejnë si një kuadër mbështetës për sigurimin e zhvillimit personal të të gjithë të rinjve, veçanërisht të atyre që janë të rrezikuar në mënyrë evidente ose në një risk social dhe kanë nevojë për përkujdesje dhe mbrojtje të veçantë; b. Filozofi dhe mënyra të specializuara për parandalimin e kriminalitetit, në bazë të ligjeve, proceseve, institucioneve, lehtësive dhe të një rrejti që siguron shërbime me qëllim të reduktimit të motivimit, nevojës dhe mundësive apo kushteve që inkurajojnë shkeljen e ligjit; c. Ndërhyrje zyrtare që duhen ndjekur vetëm për/dhe në interesin e përgjithshëm të 7 Adaptuar dhe shpallur nga Asambleja e Përgjithshme me rezolutën 45/112 në 14 Dhjetor

20 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur të rinjve, duke u udhëhequr nga drejtësia dhe barazia; d. Ruajtjen e mirëqenies, zhvillimit, të drejtave dhe interesave të të gjithë të rinjve; e. Faktin që sjelljet ose veprimet e të rinjve që nuk përputhen me normat dhe vlerat e përgjithshme shoqërore janë shpesh pjesë e procesit të rritjes dhe pjekurisë dhe kanë prirje të zhduken spontanisht, në pjesën më të madhe të individëve, gjatë kalimit në moshën e rritur; f. Ndërgjegjësimin që, në masën më të madhe të opinionit të ekspertëve, përcaktimi i një të riu si devijant ose delikuent shpesh i atribuohet zhvillimit të një karakteristike të padëshirueshme të sjelljes së të rinjve; 6. Duhet të zhvillohen shërbime dhe programe të bazuara në komunitet për parandalimin e kriminalitetit të të miturve, në mënyrë të veçantë aty ku ende nuk ka agjenci. Agjencitë formale të kontrollit social zakonisht duhen përdorur vetëm si mjet i fundit. 6) Rregullat Standard minimum të Kombeve të bashkuara për Administrimin e Drejtësisë për të miturit (Rregullat e Pekinit). 8 Standardeve minimum synojnë krijimin e një sistemi të specializuar të drejtësisë për të miturit dhe krijimin e një legjislacioni të posaçëm. Këtu veçojmë: përjashtimin e të miturit prej dënimit kapital dhe prej ndëshkimeve trupore trajtimin e paanshëm dhe njerëzor; mbajtjen parasysh të mendimeve të të miturit; burgimi të jetë mundësia e fundit dhe qëndrimi në burg të jetë sa më i shkurtër që të jetë e mundur; heqja e lirisë duhet të aplikohet për raste shumë të rënda; dhënia e vendimeve sa më shpejt që të jetë e mundur; specializimi i organeve të drejtësisë; riintegrimi i të miturit. 7) Rregullat e Kombeve të bashkuara për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria (Rregullat e Havanës) 9 Në tekstin e këtij dokumenti nënvizohen disa nga parimet për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria të tilla si: heqja e lirisë është masa e fundit dhe kjo duhet të ketë kohëzgjatje të kufizuar; heqja e lirisë për të miturit nuk mund të bëhet pa një motiv juridik objektiv; krijimi i njësive të institucioneve të hapura të jetë prioritet përgatitja e të miturve të cilëve u është hequr liria për rikthimin e lirisë dhe rikthimin në komunitet. Rëndësia e programeve edukuese për ta; mbajtja e kontakteve me familjen; trajnimi i personelit të institucioneve ose të qendrave. 8 Miratuar nga Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme 40/33 më 29 nëntor Aprovuar nga Rezoluta e Asambleja se Përgjithshme 45 / 113 e 14 Dhjetorit

21 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI 3. Njohuritë mbi konventat, standardet ndërkombëtare dhe aplikimin e tyre në proceset me të mitur. Janë të shumta konventat e ratifikuara nga vendi ynë, lidhur me të drejtat e njeriut në përgjithësi dhe të fëmijëve në veçanti. Në bazë të Kushtetutës këto instrumente quhen pjesë e legjislacionit të brendshëm dhe janë të detyrueshme për zbatim. Ajo çka konstatohet është se, niveli i njohjes së tyre dhe zbatimit nga gjyqtarët, prokurorët dhe avokatët është i kufizuar. Kjo sjell mos aplikimin e tyre në mënyrë të drejtpërdrejtë nga sistemi i drejtësisë dhe mosvënien e tyre në shërbim të atyre që kërkojnë akses në drejtësi (nga monitorimi i vendimeve gjyqësore ka rezultuar se përgjithësisht referimi tek këto konventa është në nivele tepër të ulëta). Ka disa arsye që vështirësojnë zbatimin e konventave. Ka raste që në fletoren zyrtare është vetëm ligji përmes të cilit është miratuar një konventë por nuk gjendet përmbajtja e konventës. Është fjala për konventat e ratifikuara përpara vitit 1998 sepse pas miratimit të Kushtetutës botimi i tekstit është detyrim kushtetues. Këto konventa janë në numër të konsiderueshëm. Qendra e Publikimeve Zyrtare ka përgatitur një listë të konventave të pa përkthyera por deri në kohën e përgatitjes së këtij studimi nuk kishte asnjë iniciativë konkrete. Konstatohet se ka raste që përkthimet e teksteve të konventave lënë shumë për të dëshiruar dhe krijojnë konfuzion në terminologji, nuk përputhet teksti i përkthimit me atë të dokumentit origjinal. Në Ministrinë e Drejtësisë këtë detyrë e ka sektori i përkthimit zyrtar. Mungesa e një shërbim të indeksuar dhe të azhurnuar të legjislacionit në formë elektronike krijon gjithashtu vështirësi dhe humbje kohe në gjetjen e çështjeve të interesit. Qendra e Publikimeve zyrtare me gjithë përpjekjet nuk ka mundur që të prodhojnë në mënyrë virtuale një shërbim të tillë i cili të reflektojë duke përditësuar ndryshimet në legjislacion dhe aktet nënligjore, të indeksuara sipas çështjeve në mënyrë që të përdoren me lehtësi nga të interesuarit 10. Ka një indeksim (kronologjik dhe tematik) që realizohet manualisht që mbetet një standard jo i kënaqshëm. Qendra monitoron frekuentuesit e sitit dhe ofron shërbimin e abonimit në fletoren zyrtare. Gjithsesi informatizimi dhe kompjuterizimi do të mundësonin një shërbim virtual efektiv. Konstatohet gjithashtu se edhe jurisprudenca e GJEDNJ është pothuajse e panjohur nga gjyqtarët shqiptarë e për rrjedhojë e pazbatueshme. Megjithë kujdesin e vazhdueshëm të përkthimit dhe të publikimit të tyre në gjuhën shqipe nga Këshilli i Evropës, Komisioni Evropian dhe Qendra Evropiane, përdorimi dhe referimi në të është tepër i kufizuar 11. Për juristët, avokatët, prokurorët, gjyqtarët, oficerët e policisë gjyqësore etj, njohja me instrumentet ndërkombëtarë është njëra anë e medaljes e cila nuk është e plotë nëse nuk shoqërohet me zbatimin e tyre. Ndër mënyrat e përdorimit mund të renditim: zbatimin e drejtpërdrejtë të së drejtës ndërkombëtare. Zbatimi i drejtpërdrejtë i së drejtës ndërkombëtare lejon që të mënjanohet rregulli kombëtar i një vlere më të ulët (shih nenin 122/2 të Kushtetutës së RSH); interpretimin e së drejtës kombëtare në dritën e së drejtës ndërkombëtare; referimin e së drejtës ndërkombëtare për të mbështetur një zgjidhje të bazuar në të drejtën kombëtare. 20

22 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur krijimin e një parimi nga një gjykatës (shih vendimet njësuese të Gjykatës së Lartë dhe natyrën e tyre), i frymëzuar nga e drejta ndërkombëtare Legjislacioni Kombëtar dhe drejtësia për të mitur Karakteristikë e legjislacionit shqiptar është se dispozitat ligjore lidhur me të miturit janë të shpërndara në shumë kode, ligje e akte nënligjore. Mungon një legjislacion ose Kod gjithëpërfshirës lidhur me drejtësinë për të miturit. Nuk ka një sistem ligjor të unifikuar vetëm për të miturit. Ka ligje brenda të cilave të miturit trajtohen në mënyrë të veçantë por fragmentare. Ka akte të tjera ku dispozitat mbi të miturit nuk bëjnë asnjë dallimi nga trajtimi i të rriturve. Nisur nga parimi i hierarkisë së normave që veprojnë në territorin e Republikës së Shqipërisë të përcaktuar prej vet Kushtetutës (nenit 116) Aktet normative që kanë fuqi në të gjithë territorin e RSh janë: a) Kushtetuta; b) marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara; c) ligjet; d) aktet normative të Këshillit të Ministrave. Gjithsesi është për tu nënvizuar qysh në fillim se nga ana e shtetit shqiptar janë ndërmarrë një sërë reformash legjislative me qëllim përputhjen me standardet e KDF. Duket se ligjet me gjithë boshllëqet dhe inkoherencat e tyre janë një anë e problemit. Ana tjetër ka të bëjë me atë çka është konstatuar edhe nga Komiteti për të Drejtat e Fëmijëve dhe ka të bëjë me nivelin e ulët të zbatimit të këtyre rregullave si dhe me defekte që vijnë si rrjedhojë e mangësive të sistemit të DM për shkak të mungesës së aktorëve të specializuar të tillë si gjyqtarë, prokurorë, policë, avokatë, punonjës social, etj që merren me fëmijë në konflikt me ligjin 13 A) Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë dhe Standardet e drejtësisë për të mitur Kushtetuta është ligji suprem në të cilin deklarohen politikat dhe vlerat më të thella të shtetit shqiptar. Sipas nenit 3 të Kushtetutës: «... dinjiteti i njeriut, të drejtat dhe liritë e tij,..., janë baza e këtij shteti, i cila ka për detyrë t i respektojë dhe t i mbrojë». Gjithë sistemi ligjor shqiptar është bazuar në rregullimet dhe parimet kushtetuese. Kjo është njëra prej arsyeve që, pas daljes së Kushtetutës filloi një veprimtari legjislative intensive, për «të sjellë» në kornizën e parimeve të saj të gjithë legjislacionin shqiptar. Miratimi i ligjeve të reja sipas standardeve bashkëkohore dhe përqasja e tyre me standardet evropiane të të drejtave të njeriut ka qenë arsyeja tjetër e kësaj reforme legjislative e cila ka shërbyer si bazë shumë e mirë e solide për respektimin e të drejtave dhe lirive themelore të individit prej sistemit të drejtësisë nga ana tjetër. Në Kushtetutën shqiptare përdoren përemra të tillë si «të gjithë», «kushdo», «askujt», «kujtdo», 10 Shih ose 11 Jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut. Ledi Bianku. Tiranë Shih Kristaq Traja, Natyra juridike e vendimeve të Gjykatës së Lartë, Jeta juridike, revistë juridike shkencore e Shkollës së Magjistraturës, nr.1, Tiranë 2005, fq Rekomandimet përfundimtare të vëzhgimeve të Komitetit të Drejtave të Fëmijës. Komiteti i të Drejtave të fëmijëve Sesioni i 38 21

23 DREJTËSIA PËR TË MITUR NË SHQIPËRI «secili», etj, për të treguar se bashkësia njerëzore të cilit i drejtohet dispozita nuk bën asnjë përjashtim, asnjë diskriminim, sepse të drejtat dhe liritë themelore u garantohen të gjithëve, të mitur e madhorë. Kushtetuta përmban në pjesën e dytë të saj, «Katalogun» e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Kjo pjesë është e ndarë në katër Krerë. Në interes të çështjeve që lidhen me drejtësinë për të miturit dhe kontekstin kushtetues është e rëndësishme të përmendim se: «Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të padhunueshme dhe qëndrojnë në themel të të gjithë rendit juridik. Organet e pushtetit publik, në përmbushje të detyrave të tyre, duhet të respektojnë të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, si dhe të kontribuojnë në realizimin e tyre» (neni 15/1); «jeta e personit mbrohet me ligj» (neni 23); «askush nuk mund t i nënshtrohet torturës, dënimit apo trajtimit mizor, çnjerëzor apo poshtërues» (neni 25); «askujt nuk mund t i hiqet liria... Liria e personit nuk mund të kufizohet...» (neni 27); «martesa dhe familja gëzojnë mbrojtjen e veçantë të shtetit» (neni 53/2); «1. Fëmijët, të rinjtë, gratë shtatzëna dhe nënat e reja kanë të drejtën e një mbrojtjeje të veçantë nga shteti Çdo fëmijë ka të drejtë të jetë i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytëzimi dhe përdorimi për punë, e veçanërisht nën moshën minimale për punën e fëmijëve,....» (neni 54). Nuk ka përkufizim në Kushtetutë lidhur me kategoritë të mitur, të rinj dhe fëmijë. Vetëm në nenin 27/ç përmendet termi i mitur nën kontekstin:. Liria e personit nuk mund të kufizohet, përveçse në rastet e mëposhtme:...ç. për mbikëqyrjen e të miturit për qëllime edukimi ose për shoqërimin e tij në organin kompetent. Fëmijë përmendet në nenet 54 dhe 59/ç. Ndërsa të rinj në nenin 54/1. Kushtetuta e RSh në Kreun II të Pjesës II paraqet në mënyrë të përmbledhur parimet kryesore të drejtësisë penale dhe garancitë procedurale të të pandehurit të cilat nënkuptojnë shtrirjen e tyre edhe për të miturit në procesin penal. Ndër këto përmendim: Prezumimin e pafajësisë (neni 30): kushdo quhet i pafajshëm përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë. Të drejtën për një proces të rregullt ligjor, gjykim të drejtë publik brenda afateve të arsyeshme dhe prej një gjykate të pavarur e të paanshme të caktuar me ligj (neni 42): Liria, dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj nuk mund të cenohen pa një proces të rregullt ligjor. Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj. E drejta për integritet moral e fizik (neni 25): Askush nuk mund t i nënshtrohet torturës, dënimit apo trajtimit mizor, çnjerëzor ose degradues. Fuqia prapavepruese (neni 29): askush nuk mund të akuzohet ose të deklarohet fajtor për një vepër penale, e cila nuk konsiderohej e tillë me ligj në kohën e kryerjes së saj. Nuk mund të jepet një dënim më i rëndë se sa ai që ka qenë parashikuar me ligj në kohën e kryerjes së veprës penale; ligji penal favorizues ka fuqi prapavepruese. Mos cenimi dhe mos kufizimi i lirisë (neni 27): askujt nuk mund t i hiqet dhe/ose kufizohet 22

24 SHQIPERIA DHE FEMIJET Qëllimet dhe standardet ligjore të sistemit të drejtësisë për të mitur liria përveçse në rastet dhe sipas procedurave të parashikuara nga ligji. Në rastin e të miturve, kufizimi i lirisë lidhet me mbikëqyrjen e tij për qëllime edukimi ose për shoqërimin e tij në organin kompetent. Të drejtat dhe garancitë procedurale penale kushtetuese të personit të cilit i është hequr ose kufizuar liria si dhe gjatë procesit penal (nenet 28, 31, 32, 33, 34) të tilla si: njoftimi mbi shkaqet e marrjes së masës dhe ngritjes së akuzës dhe të drejtave ligjore të garantuara; gjykimi brenda një afati të arsyeshëm i të paraburgosurit; dërgimi për gjykim brenda 48 orëve të personit të cilit i është hequr liria sepse ka pasur dyshime të arsyeshme se ka kryer një vepër penale, ose për të parandaluar kryerjen e një vepre penale, ose largimin e tij pas kryerjes së saj; e drejta e ankimit kundër vendimeve gjyqësore; e drejta e mbrojtjes; e drejta për të pasur një përkthyes; e drejta e bërjes së pyetjeve dëshmitarëve; e drejta për tu dëgjuar para gjykimit; mosdeklarimi fajtor mbi bazën e mbledhjes së të dhënave në mënyrë të paligjshme; mosdënimi më shumë se një herë për të njëjtën vepër; parimi i gjësë së gjykuar. B) Lidhja ndërmjet Kushtetutës dhe standardeve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut Kushtetuta ka përcaktuar vendin që kanë instrumentet ndërkombëtare në sistemin e brendshëm si edhe mënyrën e zbatimit të tyre. 14 ". Si të tilla nënvizojmë: Karakterin e vet-zbatueshëm ose jo të së drejtës ndërkombëtare: Çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar përbën pjesë të sistemit të brendshëm juridik pasi botohet në Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo zbatohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, përveç rasteve kur nuk është e vetë-zbatueshme dhe zbatimi i saj kërkon nxjerrjen e një ligji. Epërsia e marrëveshjeve ndërkombëtare ndaj ligjeve të vendit: Një marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbi ligjet e vendit që nuk pajtohen me të. Normat e nxjerra prej një organizate ndërkombëtare kanë epërsi, në rast konflikti, mbi të drejtën e vendit, kur në marrëveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipërisë për pjesëmarrjen në atë organizatë, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtpërdrejtë i normave të nxjerra prej asaj. Për shkak të këtyre karakteristikave gjyqtarët dhe aktorët e tjerë të sistemit të drejtësisë duhet të zbatojnë këto norma pavarësisht faktit nëse ato janë kopjuar ose jo në dispozitat e brendshme. C) Kodet dhe ligjet për drejtësinë për të mitur në Shqipëri Kodet dhe ligjet: Kodi Penal (KP) Ligji nr.7885/ ; Kodi i Procedurës Penale (KPP) Ligji nr.7905/ ; Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim Ligji nr.8328/ ndryshuar me ligjin nr. 9071/ ; Për ekzekutimin e vendimeve penale Ligji nr.8331/ ; Për policinë gjyqësore ligji 8677/ ndryshuar me ligjin 9241/ ; Për shërbimin e kontrollit te brendshëm ne sistemin e burgjeve ligji nr.9397/ ; Për organizimin dhe funksionimin e Ministrisë se Drejtësisë ligji nr.8678/ ; Për Policinë e Shtetit ligji nr.8553/ , Kodi i punës ligji 7961/ ndryshuar me ligji 14 "RSH zbaton të drejtën ndërkombëtare të detyrueshme për të ( neni 5 i Kushtetutës së R.Sh) 23

SISTEMI I DREJTËSISË PËR TË MITUR NË SHQIPËRI KRAHASUAR ME STANDARTET NDËRKOMBËTARE

SISTEMI I DREJTËSISË PËR TË MITUR NË SHQIPËRI KRAHASUAR ME STANDARTET NDËRKOMBËTARE SISTEMI I DREJTËSISË PËR TË MITUR NË SHQIPËRI KRAHASUAR ME STANDARTET NDËRKOMBËTARE Femi SUFAJ* Abstrakt: Studimi analizon në mënyrë të përmbledhur evoluimin e sistemit të drejtësisë për të mitur në Shqipëri

More information

INSTITUTI I AVOKATIT- ROLI I TIJ PËR NJË PROCES GJYQËSOR TË DREJTË DHE TË PAANSHËM

INSTITUTI I AVOKATIT- ROLI I TIJ PËR NJË PROCES GJYQËSOR TË DREJTË DHE TË PAANSHËM INSTITUTI I AVOKATIT- ROLI I TIJ PËR NJË PROCES GJYQËSOR TË DREJTË DHE TË PAANSHËM Dr. Juliana LATIFI* Abstrakt: Mbrojtja e të drejtave të individit, zhvillimi i një procesi gjyqësor të drejtë dhe të paanshëm,

More information

Rekomandimi Rec(2000)20 i Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare mbi rolin e ndërhyrjes së hershme psikosociale në parandalimin e kriminalitetit

Rekomandimi Rec(2000)20 i Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare mbi rolin e ndërhyrjes së hershme psikosociale në parandalimin e kriminalitetit MINISTERS DEPUTIES DÉLÉGUÉS DES MINISTRES Recommendations Recommandations Rec(2000)20 06/10/2000 Recommendation of the Committee of Ministers to member states on the role of early psychosocial intervention

More information

PARIMI I BARAZISE DHE MOSDISKRIMINIMIT.

PARIMI I BARAZISE DHE MOSDISKRIMINIMIT. ESE TEMA : PARIMI I BARAZISE DHE MOSDISKRIMINIMIT. GARANCITE LIGJORE ( KUADRI LIGJOR NE SHQIPERI ) DHE INSTITUCIONET GARANTUESE PER MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI. PUNOI : XHON SKENDERI GRUPI 3 FAKULTETI I

More information

Pjesëmarrja e Institucionit të AP në Procesin e Monitorimit të Konventës CEDAW dhe Raportimit përpara Komitetit CEDAW

Pjesëmarrja e Institucionit të AP në Procesin e Monitorimit të Konventës CEDAW dhe Raportimit përpara Komitetit CEDAW This programe is funded by the European Union Pjesëmarrja e Institucionit të AP në Procesin e Monitorimit të Konventës CEDAW dhe Raportimit përpara Komitetit CEDAW This programe is funded by the European

More information

Botimi: Analiza për vlerësimin e programeve kombëtare dhe masave për punësimin e personave me aftësi të kufizuara

Botimi: Analiza për vlerësimin e programeve kombëtare dhe masave për punësimin e personave me aftësi të kufizuara E Ë Z I L E A V E AN M A R G O R P Ë T T I M I S Ë R VLE E R A T Ë B M O K E V A S E V A N DHE MA O S R E P E N I M I S Ë N U P PËR A R A U Z I F U K Ë T I S Ë ME AFT Botimi: Analiza për vlerësimin e programeve

More information

POLITIKAT E PËRFSHIRJES SOCIALE PËR FËMIJËT DHE FINANCIMI I TYRE NË SHQIPËRI

POLITIKAT E PËRFSHIRJES SOCIALE PËR FËMIJËT DHE FINANCIMI I TYRE NË SHQIPËRI POLITIKAT E PËRFSHIRJES SOCIALE PËR FËMIJËT DHE FINANCIMI I TYRE NË SHQIPËRI Falënderime Botimi Politikat e përfshirjes sociale për fëmijët dhe financimi i tyre në Shqipëri përbëhet nga tri pjesë, të

More information

UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE KOMPENSIMI I PRONËS NË SHQIPËRI, SFIDË PËR TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETIN E SË DREJTËS

UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE KOMPENSIMI I PRONËS NË SHQIPËRI, SFIDË PËR TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETIN E SË DREJTËS UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE KOMPENSIMI I PRONËS NË SHQIPËRI, SFIDË PËR TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETIN E SË DREJTËS DOKTORANT BLEDAR ABDURRAHMANI UDHËHEQËS SHKENCOR PROF.DR.

More information

Mbrojtjet Ligjore për Parandalimin e Torturës E Drejta e Aksesit tek Avokatët për Personat që u është hequr Liria

Mbrojtjet Ligjore për Parandalimin e Torturës E Drejta e Aksesit tek Avokatët për Personat që u është hequr Liria Seri Legal Përmbledhjesh Briefing Series Ligjore Mbrojtjet Ligjore për Parandalimin e Torturës E Drejta e Aksesit tek Avokatët për Personat që u është hequr Liria Hyrje Mars 2010 Tortura dhe trajtimi apo

More information

Konventa kuadër per mbrojtjen e pakicave kombetare dhe raporti shpjegues

Konventa kuadër per mbrojtjen e pakicave kombetare dhe raporti shpjegues Konventa kuadër per mbrojtjen e pakicave kombetare dhe raporti shpjegues Framework Convention for the protection of national minorities and explanatory report Convention-cadre pour la protection des minorités

More information

"Roli aktiv i organizatave jofitimprurëse në mbrojtje të të drejtave dhe lirive të njeriut, përmes instrumenteve kushtetuese e ligjore

Roli aktiv i organizatave jofitimprurëse në mbrojtje të të drejtave dhe lirive të njeriut, përmes instrumenteve kushtetuese e ligjore KONFERENCË KOMBËTARE "Roli aktiv i organizatave jofitimprurëse në mbrojtje të të drejtave dhe lirive të njeriut, përmes instrumenteve kushtetuese e ligjore (Organizuar nga Qendra për Nisma Ligjore Qytetare

More information

From the Pastor s Desk

From the Pastor s Desk Saint George Orthodox Church September November, 2014 From the Pastor s Desk Dear Brothers and Sisters: You may have noticed that The Wonderworker did not appear in July as it usually has. It will now

More information

Konventa e Këshillit të Evropës mbi falsifikimin e produkteve mjekësore dhe krime të ngjashme të cilat përbëjnë kërcënim për shëndetin publik

Konventa e Këshillit të Evropës mbi falsifikimin e produkteve mjekësore dhe krime të ngjashme të cilat përbëjnë kërcënim për shëndetin publik Konventa e Këshillit të Evropës mbi falsifikimin e produkteve mjekësore dhe krime të ngjashme të cilat përbëjnë kërcënim për shëndetin publik Moskë, 28. X. 2011 Teksti është korrigjuar në përputhje me

More information

Doktorante Lirime Çukaj KREU I

Doktorante Lirime Çukaj KREU I PËRMBAJTJA Hyrje KREU I SEKUESTRIMI DHE KONFIKSIMI SI MASA KUNDËR PASURISË. PARASHIKIMET LIGJORE NË LIDHJE ME MASAT KUNDËR PRODUKTEVE TË VEPRAVE PENALE NË KONVENTAT NDËRKOMBËTARE KAPITULLI I----------------------------------------------------------------------------

More information

PARIMI I BARAZISË DHE MOSDISKRIMINIMIT NË TË DREJTËN PRIVATE NDËRKOMBËTARE

PARIMI I BARAZISË DHE MOSDISKRIMINIMIT NË TË DREJTËN PRIVATE NDËRKOMBËTARE UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË DEPARTAMENTI I SË DREJTËS CIVILE PARIMI I BARAZISË DHE MOSDISKRIMINIMIT NË TË DREJTËN PRIVATE NDËRKOMBËTARE DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR

More information

ME ZËRIN E TË MITURVE TË PRIVUAR NGA LIRIA

ME ZËRIN E TË MITURVE TË PRIVUAR NGA LIRIA ME ZËRIN E TË MITURVE TË PRIVUAR NGA LIRIA Raport monitorues i kushteve dhe trajtimit në institucionet e ndalimit, paraburgimit dhe burgimit Mbështetur nga ME ZËRIN E TË MITURVE TË PRIVUAR NGA LIRIA Raport

More information

Sanksionimi i të drejtave të të moshuarve Drejt një Konvente të Kombeve të Bashkuara

Sanksionimi i të drejtave të të moshuarve Drejt një Konvente të Kombeve të Bashkuara Sanksionimi i të drejtave të të moshuarve Drejt një Konvente të Kombeve të Bashkuara Një mjet për promovimin e një dialogu për krijimin e një Konvente të re të Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat e të

More information

Ekstremizmi i dhunshëm sfida madhore e kohës sonë

Ekstremizmi i dhunshëm sfida madhore e kohës sonë Ekstremizmi i dhunshëm sfida madhore e kohës sonë MANUAL PËR ORGANIZATAT E SHOQËRISË CIVILE Ky manual u realizua në kuadër të projektit Shoqëria civile kundër ekstremizmit të dhunshëm, financuar nga Bashkimi

More information

E DREJTA E AUTORIT DHE DISA PROBLEME TË SAJ NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

E DREJTA E AUTORIT DHE DISA PROBLEME TË SAJ NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË E DREJTA E AUTORIT DHE DISA PROBLEME TË SAJ NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË Msc. Jonida Dalipaj 1 1 Shkolla e Lartë Private Mesdhetare e Shqipërisë, Bulevardi Gjergj Fishta Nr. 52 Tiranë, jdalipaj@umsh.edu.al

More information

Rekomandime për politikat dhe legjislacionin drejt zbatimit efektiv të parimit të mosdënimit të viktimave të trafikimit

Rekomandime për politikat dhe legjislacionin drejt zbatimit efektiv të parimit të mosdënimit të viktimave të trafikimit Zyra e Përfaqësuesit të Posaçëm dhe Koordinatorit për Luftën Kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore Rekomandime për politikat dhe legjislacionin drejt zbatimit efektiv të parimit të mosdënimit të viktimave

More information

RIDEFINIMI I ROLIT TË VIKTIMËS NË TË DREJTËN PENALE BASHKËKOHORE PËRMES REFORMAVE LIGJORE

RIDEFINIMI I ROLIT TË VIKTIMËS NË TË DREJTËN PENALE BASHKËKOHORE PËRMES REFORMAVE LIGJORE RIDEFINIMI I ROLIT TË VIKTIMËS NË TË DREJTËN PENALE BASHKËKOHORE PËRMES REFORMAVE LIGJORE Besa ARIFI * Abstrakt: Qëllimi i këtij punimi është të analizojë zhvillimin e rolit të viktimës në të drejtën ndërkombëtare

More information

DHOMA PARA GJYQËSORE I. Gjyqtares Sylvia Steiner, Kryetare e Trupit Gjykues Gjyqtares Sanji Mmasenono Monageng Gjyqtarit Cuno Tarfusser

DHOMA PARA GJYQËSORE I. Gjyqtares Sylvia Steiner, Kryetare e Trupit Gjykues Gjyqtares Sanji Mmasenono Monageng Gjyqtarit Cuno Tarfusser ICC-02/05-01/09-96-tAAE 02-08-2010 1/6 RH PT Origjinali: anglisht Nr.: ICC 02/05 01/09 Data: 21 July 2010 DHOMA PARA GJYQËSORE I Para: Gjyqtares Sylvia Steiner, Kryetare e Trupit Gjykues Gjyqtares Sanji

More information

XVII Sistemi i administratës publike

XVII Sistemi i administratës publike XVII Sistemi i administratës publike NOCIONET KRYESORE: Administrata publike; administrata shtetërore; koncepti i gjërë i shërbimit shtetëror; koncepti i kufizuar (restriktiv) i shërbimit shtetëror; hapësira

More information

Udhëzime për shkolla W RLD. Udhëzime për. #fëmijëtimarrinshkollatpërsipër. CHILDREN'S 20 Nëntor 2017 DAY

Udhëzime për shkolla W RLD. Udhëzime për. #fëmijëtimarrinshkollatpërsipër. CHILDREN'S 20 Nëntor 2017 DAY Udhëzime për #fëmijëtimarrinshkollatpërsipër Udhëzime për shkolla W RLD CHILDREN'S 20 Nëntor 2017 DAY #Fëmijët i marrin shkollat përsipër Është ditë zbavitëse që përçon porosi serioze, ku përveç njoftimit

More information

SFIDAT E ZBATIMIT NË PRAKTIKË TË LIGJIT PËR NJOFTIMIN DHE KONSULTIMIN PUBLIK

SFIDAT E ZBATIMIT NË PRAKTIKË TË LIGJIT PËR NJOFTIMIN DHE KONSULTIMIN PUBLIK SFIDAT E ZBATIMIT NË PRAKTIKË TË LIGJIT PËR NJOFTIMIN DHE KONSULTIMIN PUBLIK Tiranë, tetor 2016 Hartuan raportin: Bojana Hajdini eksperte ligjore Ersida Sefa menaxhere programi, Fondacioni Shoqëria e

More information

KRIMINALITETI I TË MITURVE NË SHQIPËRI. Analizë e shkaqeve dhe faktorëve të kriminalitetit tek të miturit në Shqipëri

KRIMINALITETI I TË MITURVE NË SHQIPËRI. Analizë e shkaqeve dhe faktorëve të kriminalitetit tek të miturit në Shqipëri KRIMINALITETI I TË MITURVE NË SHQIPËRI Analizë e shkaqeve dhe faktorëve të kriminalitetit tek të miturit në Shqipëri 1 KRIMINALITETI I TË MITURVE NË SHQIPËRI KRIMINALITETI I TË MITURVE NË SHQIPËRI Analizë

More information

MEKANIZMAT PER PERFSHIRJEN E PUBLIKUT NE LUFTEN KUNDER KORRUPSIONIT

MEKANIZMAT PER PERFSHIRJEN E PUBLIKUT NE LUFTEN KUNDER KORRUPSIONIT MEKANIZMAT PER PERFSHIRJEN E PUBLIKUT NE LUFTEN KUNDER KORRUPSIONIT TI Albania është pjesë e rrjetit ndërkombëtar të organizatës Transparency International, e cila nëpërmjet Sekretariatit Ndërkombëtar

More information

Tema: ZHVILLIMI I POLITIKAVE SOCIALE NË SHQIPËRI DHE NË FRANCË, VENDI QË ZËNË FËMIJËT NË KËTO POLITIKA

Tema: ZHVILLIMI I POLITIKAVE SOCIALE NË SHQIPËRI DHE NË FRANCË, VENDI QË ZËNË FËMIJËT NË KËTO POLITIKA REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS INSTITUTI I STUDIMEVE EVROPIANE Tema: ZHVILLIMI I POLITIKAVE SOCIALE NË SHQIPËRI DHE NË FRANCË, VENDI QË ZËNË FËMIJËT NË KËTO POLITIKA KANDIDATI: Msc. Ina

More information

I. HYRJE NË SISTEMIN E TË DREJTAVE TË NJERIUT

I. HYRJE NË SISTEMIN E TË DREJTAVE TË NJERIUT I. HYRJE NË SISTEMIN E TË DREJTAVE TË NJERIUT DINJITETI NJERËZOR TË DREJTAT E NJERIUT ARSIMIMI PËR TË DREJTAT E NJERIUT SIGURIA NJERËZORE >> Kultura e të drejtave të njeriut nxjerr fuqinë e saj më të madhe

More information

Seminar i Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar për Rregullatorët Çështjet e Kontabilitetit dhe Rregullatore

Seminar i Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar për Rregullatorët Çështjet e Kontabilitetit dhe Rregullatore REPARIS A REGIONAL PROGRAM Seminar i Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar për Rregullatorët Çështjet e Kontabilitetit dhe Rregullatore Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar 7 Publikimet

More information

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KOMISIONERI PËR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI

REPUBLIKA E SHQIPËRISË KOMISIONERI PËR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI REPUBLIKA E SHQIPËRISË KOMISIONERI PËR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI RAPORT I VEÇANTE Për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të komunitetit LGBTI në Shqipëri 1 PËRMBAJTJA Hyrja... fq. 3 1. Kuadri Ligjor...fq.4

More information

PËRGJEGJËSIA LIGJORE E PUNËDHËNËSIT NË RASTET E AKSIDENTEVE NË PUNË DHE SËMUNDJEVE PROFESIONALE SIPAS DISPOZITAVE TË LEGJISLACIONIT SHQIPTAR

PËRGJEGJËSIA LIGJORE E PUNËDHËNËSIT NË RASTET E AKSIDENTEVE NË PUNË DHE SËMUNDJEVE PROFESIONALE SIPAS DISPOZITAVE TË LEGJISLACIONIT SHQIPTAR PËRGJEGJËSIA LIGJORE E PUNËDHËNËSIT NË RASTET E AKSIDENTEVE NË PUNË DHE SËMUNDJEVE PROFESIONALE SIPAS DISPOZITAVE TË LEGJISLACIONIT SHQIPTAR Eneida SEMA, LL.M1* I. Hyrje Shqipëria është një vend demokratik

More information

Politika të Sigurisë dhe Specifikat e Policimit në Komunitet në Shqipëri pas Rënies së Regjimit Enverist

Politika të Sigurisë dhe Specifikat e Policimit në Komunitet në Shqipëri pas Rënies së Regjimit Enverist Politika të Sigurisë dhe Specifikat e Policimit në Komunitet në Shqipëri pas Rënies së Regjimit Enverist PhD C. Artur Beu University of Tirana, Albania Abstrakt Pas një periudhe të trazuar që mbulon më

More information

TRAJTIM JURIDIKO-PENAL I TË DREJTAVE TË TË PANDEHURIT NË PROCESIN PENAL SHQIPTAR. VËSHTRIM KRAHASUES ME VENDET E TJERA

TRAJTIM JURIDIKO-PENAL I TË DREJTAVE TË TË PANDEHURIT NË PROCESIN PENAL SHQIPTAR. VËSHTRIM KRAHASUES ME VENDET E TJERA TRAJTIM JURIDIKO-PENAL I TË DREJTAVE TË TË PANDEHURIT NË PROCESIN PENAL SHQIPTAR. VËSHTRIM KRAHASUES ME VENDET E TJERA Elena Xhina Dorëzuar Universitetit Europian të Tiranës Shkollës Doktorale Në përmbushje

More information

LIRIA E SHPREHJES DHE GJUHA E URREJTJES

LIRIA E SHPREHJES DHE GJUHA E URREJTJES LIRIA E SHPREHJES DHE GJUHA E URREJTJES Autorë: d-r Elena Mihajllova d-r Jasna Baçovska m-r Tome Shekerxhiev BOTIM: Polyesterday TIRAZHI: 100 kopje Shkup, 2013 CIP - Каталогизација во публикација Национална

More information

DORACAK I OFRUESVE TË SHËRBIMEVE PËR MBROJTJEN E VIKTIMAVE TË TRAFIKIMIT

DORACAK I OFRUESVE TË SHËRBIMEVE PËR MBROJTJEN E VIKTIMAVE TË TRAFIKIMIT Organizata për Sigurim dhe Bashkëpunim në Evropë Prezenca në Shqipëri Qendra e Aleancës Gjinore për Zhvillim DORACAK I OFRUESVE TË SHËRBIMEVE PËR MBROJTJEN E VIKTIMAVE TË TRAFIKIMIT Tiranë, qershor 2008

More information

BLUEPRINT FOR ENGLISH LANGUAGE LEARNERS (ELLS) SUCCESS PROJEKTI PËR SUKSESIN E NXËNËSVE QË MËSOJNË ANGLISHT

BLUEPRINT FOR ENGLISH LANGUAGE LEARNERS (ELLS) SUCCESS PROJEKTI PËR SUKSESIN E NXËNËSVE QË MËSOJNË ANGLISHT EDUCATION DEPARTMENT / UNIVERSITY NEW YORK Misioni i Zyrës së Arsimit Dygjuhësh dhe Studimeve në Gjuhë të Huaja (Office of Bilingual Education and World Languages OBE-WL) pranë Departamentit të Arsimit

More information

Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve

Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve Vlerësimi i Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve World Vision Stephanie Delaney Konsulente Ndërkombëtare për Mbrojtjen, Pjesëmarrjen, të Drejtat dhe Mirëqenien

More information

Planifikimi i territorit - Nga ligji në reformë

Planifikimi i territorit - Nga ligji në reformë Planifikimi i territorit - Nga ligji në reformë Rudina TOTO Eriselda ÇOBO 1. Përmbledhje Qëllimi i këtij artikulli është të analizojë situatën aktuale të zhvillimit të territorit, reflektuar në zgjdhjet

More information

Universiteti i Prishtinës Hasan Prishtina UNIVERSITAS STUDIORUM PRISHTINIENSIS Fakulteti Juridik Studime Master. Syllabusi i lëndës:

Universiteti i Prishtinës Hasan Prishtina UNIVERSITAS STUDIORUM PRISHTINIENSIS Fakulteti Juridik Studime Master. Syllabusi i lëndës: Universiteti i Prishtinës Hasan Prishtina UNIVERSITAS STUDIORUM PRISHTINIENSIS Fakulteti Juridik Studime Master Syllabusi i lëndës: Trafikimi me njerëz Prishtinë, 2015/16 SHTOJCA 1: MODULET DHE LËNDËT

More information

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor.

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor. SHTOJCA Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor. SHTOJCA 1 Shëmbuj për përdorimin praktik të programit për aftësitë

More information

DOKTORATURË E DREJTA PËR KUJDES SHËNDETËSOR DHE SIGURIM SHËNDETËSOR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË

DOKTORATURË E DREJTA PËR KUJDES SHËNDETËSOR DHE SIGURIM SHËNDETËSOR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË DEPARTAMENTI I TË DREJTËS PUBLIKE DOKTORATURË E DREJTA PËR KUJDES SHËNDETËSOR DHE SIGURIM SHËNDETËSOR NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË Udhëheqëse shkencore Prof.Dr. Aurela ANASTASI Kandidate Laureta MANO Tiranë,

More information

E DREJTA E FËMIJËVE ME AFTËSI TË KUFIZUARA PËR ARSIM GJITHËPËRFSHIRËS

E DREJTA E FËMIJËVE ME AFTËSI TË KUFIZUARA PËR ARSIM GJITHËPËRFSHIRËS E DREJTA E FËMIJËVE ME AFTËSI TË KUFIZUARA PËR ARSIM GJITHËPËRFSHIRËS Praktikat e suksesshme në rajonin e EQL/KSHP dhe rekomandimet për Qeverinë Shqiptare. Mars 2012 E drejta E fëmijëve me aftësi të kufizuara

More information

The Danish Neighbourhood Programme. Udhëzues. e të drejtave. shëndetësore

The Danish Neighbourhood Programme. Udhëzues. e të drejtave. shëndetësore The Danish Neighbourhood Programme Udhëzues për monitorimin e të drejtave të njeriut në institucionet shëndetësore Tiranë, Mars 2015 The Danish Neighbourhood Programme Udhëzues për monitorimin e të drejtave

More information

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË TEMË PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR

REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË TEMË PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR REPUBLIKA E SHQIPËRISË UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË TEMË PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR Shërbimi civil si formë moderne e organizimit të administratës shtetërore, në aspektin

More information

Analizë e situatës së parandalimit të keqtrajtimit të fëmijëve në Shqipëri Progresi në të ardhmen

Analizë e situatës së parandalimit të keqtrajtimit të fëmijëve në Shqipëri Progresi në të ardhmen Analizë e situatës së parandalimit të keqtrajtimit të fëmijëve në Shqipëri Progresi në të ardhmen Analizë e situatës së parandalimit të keqtrajtimit të fëmijëve në Shqipëri Progresi në të ardhmen ABSTRAKT

More information

Plan-Programi për Auditor të Sektorit Publik

Plan-Programi për Auditor të Sektorit Publik Plan-Programi për Auditor të Sektorit Publik Trajnimi për kualifikimin Auditor të Sektorit Publik do të mbulojë lëndët dhe temat e mëposhtme: Moduli 1: Raportimi Financiar I. Teoria e kontabilitetit II.

More information

MBROJTJA E SË DREJTËS PËR

MBROJTJA E SË DREJTËS PËR MBROJTJA E SË DREJTËS PËR MBROJTJA E SË DREJTËS LIRINË E SHPREHJES SIPAS PËR LIRINË E SHPREHJES KONVENTËS EUROPIANE PËR SIPASTË KONVENTËS DREJTATEUROPIANE E NJERIUT PËR TË DREJTAT E NJERIUT Manual për

More information

E Drejta Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut Studime Themelore. Islami, Dr. Besfort Rrecaj

E Drejta Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut Studime Themelore. Islami, Dr. Besfort Rrecaj Të dhëna bazike të lëndës Njësia akademike: Titulli i lëndës: Niveli: Statusi lëndës: Viti i studimeve: Numri i orëve në javë: 3 + 2 Vlera në kredi ECTS: 6 Koha / lokacioni: Mësimëdhënësi i lëndës: Detajet

More information

BANKAT NE SHQIPËRI MODELET ORGANIZATIVE NË PROÇESIN KREDITUES COMMERCIAL BANKS IN ALBANIA - ORGANIZATION MODELS IN LEDING PROCESS

BANKAT NE SHQIPËRI MODELET ORGANIZATIVE NË PROÇESIN KREDITUES COMMERCIAL BANKS IN ALBANIA - ORGANIZATION MODELS IN LEDING PROCESS Seventh International Conference Konferenca e shtatë Ndërkombëtare BANKAT NE SHQIPËRI MODELET ORGANIZATIVE NË PROÇESIN KREDITUES COMMERCIAL BANKS IN ALBANIA - ORGANIZATION MODELS IN LEDING PROCESS Ergys

More information

KOMENTE MBI PROJEKT-AMENDAMENTET E LIGJIT PER TREGTINE ELEKTRONIKE. (Versioni )

KOMENTE MBI PROJEKT-AMENDAMENTET E LIGJIT PER TREGTINE ELEKTRONIKE. (Versioni ) KOMENTE MBI PROJEKT-AMENDAMENTET E LIGJIT PER TREGTINE ELEKTRONIKE (Versioni 07.03.2016) Në vijim të komenteve që kemi paraqitur në muajin nëntor 2015 mbi një draft të mëhershëm të këtij projektligji,

More information

PA DËSHKUESHMËRIA. në fushën e prokurimeve publike

PA DËSHKUESHMËRIA. në fushën e prokurimeve publike PA DËSHKUESHMËRIA në fushën e prokurimeve publike Analizë e disa prej shkaqeve që stimulojnë pandëshkueshmërinë në veprimtarinë e Komisionit të Prokurimit Publik Maj 2015 RESPUBLICA Ky publikim është përgatitur

More information

Udhëzues Rajonal Për Identifikimin e Personave të Trafikuar

Udhëzues Rajonal Për Identifikimin e Personave të Trafikuar Udhëzues Rajonal Për Identifikimin e Personave të Trafikuar Manual për Europen Juglindore dhe Lindore ALBANIAN REHABILITATION CENTRE FOR TRAUMA AND TORTURE Autoret: Tatiana Fomina, Qendra Nderkombetare

More information

KOHEZIONI SOCIAL DHE INTEGRIMI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË NË STRUKTURAT EVRO-ATLANTIKE

KOHEZIONI SOCIAL DHE INTEGRIMI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË NË STRUKTURAT EVRO-ATLANTIKE Sadik Zenku, MA C E N T R U M 6 UDC: 327.51.071.51(497.7:100-622 HATO + 4-622 EУ) KOHEZIONI SOCIAL DHE INTEGRIMI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË NË STRUKTURAT EVRO-ATLANTIKE СОЦИЈАЛНА КОЕЗИЈА И ИНТЕГРАЦИЈАТА

More information

E drejta e publikut për informacion mjedisor dhe pjesëmarrje në vendimmarrje

E drejta e publikut për informacion mjedisor dhe pjesëmarrje në vendimmarrje Qendra EDEN Udhëzues për strukturat e qeverisjes vendore E drejta e publikut për informacion mjedisor dhe pjesëmarrje në vendimmarrje Zbatimi i Konventës së Aarhusit në Shqipëri Tiranë 2006 përgatitur

More information

LIGJ Nr.8588, datë

LIGJ Nr.8588, datë LIGJ Nr.8588, datë 15.3.2000 PËR ORGANIZIMIN DHE FUNKSIONIMIN E GJYKATËS SË LARTË TË REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË (Ndryshuar me ligjin nr.151/2013, datë 30.5.2013) (Ndryshuar me ligjin nr.177/2014, datë 18.12.2014)

More information

Prmbledhje mbi Monitorimin e Paraburgimit

Prmbledhje mbi Monitorimin e Paraburgimit Prmbledhje mbi Monitorimin e Paraburgimit Përmbledhje Nr.1 Të Bëjmë Rekomandime Efektive Që në themelimin e saj në vitin 1977, Shoqata për Parandalimin e Torturës (SHPT) ka promovuar nje monitorim të rregullt

More information

Përmbajtja: Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit

Përmbajtja: Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit Përmbajtja: 1. Hyrje në sistemet e informacionit 2. Strategjia e organizates dhe sistemet e informacionit 3. Etika e informacionit privatesia dhe siguria 4. Rrjetet, interneti dhe biznesi elektronik (e-business)

More information

E DREJTA E PROCEDURËS PENALE ME VËSHTRIM TË POSAÇËM NË PROCEDURËN PENALE TË KOSOVËS

E DREJTA E PROCEDURËS PENALE ME VËSHTRIM TË POSAÇËM NË PROCEDURËN PENALE TË KOSOVËS Prof. dr. sc. Hajrija Sijerçiq Çoliq Mr. sc. Haris Haliloviq, asistent i lartë E DREJTA E PROCEDURËS PENALE ME VËSHTRIM TË POSAÇËM NË PROCEDURËN PENALE TË KOSOVËS Titulli i origjinalit: KRIVIČNO PROCESNO

More information

Monitorimi i Vendeve të Burgimit

Monitorimi i Vendeve të Burgimit association for the prevention of torture Monitorimi i Vendeve të Burgimit një guidë praktike Monitorimi i Vendeve të Burgimit një guidë praktike Monitorimi i Vendeve të Burgimit Guidë Praktike Vlerësime

More information

Universiteti i Tiranës Instituti i Studimeve Europiane. Format Standarde të Kontratave dhe Beteja e Formave : Një vështrim krahasues

Universiteti i Tiranës Instituti i Studimeve Europiane. Format Standarde të Kontratave dhe Beteja e Formave : Një vështrim krahasues Universiteti i Tiranës Instituti i Studimeve Europiane Tema për mbrojtjen e gradës shkencore DOKTOR Format Standarde të Kontratave dhe Beteja e Formave : Një vështrim krahasues Punoi: Renis Zaganjori Udhëheqës

More information

Të Drejtat e Njeriut dhe Identiteti Gjinor

Të Drejtat e Njeriut dhe Identiteti Gjinor Të Drejtat e Njeriut dhe Identiteti Gjinor Artikujt e posaçëm mbi çështje të veçanta porositen nga Komisioneri për të Drejtat e Njeriut me qëllim për të kontribuar në debatimin ose reflektimin e mëtejshëm

More information

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor.

Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor. SHTOJCAT Në fund të programit gjenden Shtojcat, në të cilat pasqyrohen shembuj praktikë(jo të detyruar), të zbatimit të programit mësimor. SHTOJCA 1 Shembuj për përdorimin praktik të programit për aftësitë

More information

Reforma e MFK në Shqipëri

Reforma e MFK në Shqipëri A joint initiative of the OECD and the European Union, principally financed by the EU Reforma e MFK në Shqipëri Anila Çili, Drejtore e NjQH/MFK Ministria e Financave EUROPEAN COMMISSION Ankara, 04 06 qershor

More information

Raport Vjetor i Monitorimit të Shqipërisë në Proçesin e Stabilizim - Asociimit. [1 Tetor Shtator 2009]

Raport Vjetor i Monitorimit të Shqipërisë në Proçesin e Stabilizim - Asociimit. [1 Tetor Shtator 2009] Raport Vjetor i Monitorimit të Shqipërisë në Proçesin e Stabilizim - Asociimit [1 Tetor 2008 15 Shtator 2009] Tetor 2009 1 Grupi i ekspertëve që hartuan Raportin Gjergji Vurmo, Koordinator i Projektit

More information

MANUAL PËR PUNONJËSIN E SHËRBIMIT TË PROVËS

MANUAL PËR PUNONJËSIN E SHËRBIMIT TË PROVËS MANUAL PËR PUNONJËSIN E SHËRBIMIT TË PROVËS 2009 PËRMBAJTJA 1 Prezenca e OSBE-së në Shqipëri, 2009 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. AUTORËT: Kevin Haines Rasim Gjoka Migena Leskoviku Ioana van

More information

Manuali i Etikës dhe Integritetit Policor

Manuali i Etikës dhe Integritetit Policor Manuali i Etikës dhe Integritetit Policor Tekst për trajnimin mbi etikën në polici Përgatiti Arjan Dyrmishi IDM, Tiranë 2106 Shënim: Ky punim u realizua në kuadër të Projektit Indeksi i integritetit policor

More information

Si të jetësohet e drejta antidiskriminuese

Si të jetësohet e drejta antidiskriminuese Poradna pro občanství/občanská a lidská práva Si të jetësohet e drejta antidiskriminuese Udhëzues për projektin e ashtuquajtur i cili është realizuar në vitin 2014 Autorë: Miroslav Dvořák, Martina Štěpánková,

More information

Procedurat e Ankimit për Arsimin e Veçantë

Procedurat e Ankimit për Arsimin e Veçantë Procedurat e Ankimit për Arsimin e Veçantë Zyra e Arsimit të Veçantë dhe e Shërbimeve të Ndërhyrjes së Hershme Shkurt 2003 Complaint Procedures for Special Education Albanian PROCEDURAT E ANKIMIT PËRMBAJTA

More information

E drejta për jetën. Një udhëzues për zbatimin e Nenit 2 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Douwe Korff

E drejta për jetën. Një udhëzues për zbatimin e Nenit 2 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Douwe Korff E drejta për jetën Një udhëzues për zbatimin e Nenit 2 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut Douwe Korff Manualet e të drejtave të njeriut, Nr.8 Manualet e botuara tashmë në serinë e Manualeve

More information

LUFTIMI I KORRUPSIONIT DHE KONFISKIMI I DOBISË PASURORE TË FITUAR ME VEPËR PENALE

LUFTIMI I KORRUPSIONIT DHE KONFISKIMI I DOBISË PASURORE TË FITUAR ME VEPËR PENALE LUFTIMI I KORRUPSIONIT DHE KONFISKIMI... K.D.U. 343.352 Prof. dr. Vesel LATIFI LUFTIMI I KORRUPSIONIT DHE KONFISKIMI I DOBISË PASURORE TË FITUAR ME VEPËR PENALE Përmbledhje ( Kriza e besimit kriza e vlerave!)

More information

Raporti i Implementimit të Planit të Veprimit për Fëmijë

Raporti i Implementimit të Planit të Veprimit për Fëmijë Raporti i Implementimit të Planit të Veprimit për Fëmijë 93 2012-2015 Raporti i Implementimit të Planit të Veprimit për Fëmijë 1 2012-2015 Botimi i këtij raporti u mundësua nga Save the Children 2 TIRANË,

More information

DCAF. Çfarë janë komisionet parlamentare për mbrojtje dhe siguri? Çfarë e dallon mjedisin e punës së këtyre komisioneve nga ai i komisioneve të tjera?

DCAF. Çfarë janë komisionet parlamentare për mbrojtje dhe siguri? Çfarë e dallon mjedisin e punës së këtyre komisioneve nga ai i komisioneve të tjera? Çfarë janë komisionet parlamentare për mbrojtje dhe siguri? Çfarë e dallon mjedisin e punës së këtyre komisioneve nga ai i komisioneve të tjera? Cilat komisione merren me mbrojtje dhe siguri? Çfarë lloj

More information

CURRICULUM VITAE. Remarks: 8. Publikimet shkencore: Tema Revista shkencore Impact factor/issn The Tragic Living of Woman in Modern Albanian Literature

CURRICULUM VITAE. Remarks: 8. Publikimet shkencore: Tema Revista shkencore Impact factor/issn The Tragic Living of Woman in Modern Albanian Literature CURRICULUM VITAE 1. Mbiemri: VULA 2. Emri: Elsa 3. Kombesia: Shqipëtare 4. Data e lindjes Kosovare 5. Vendi i lindjes: 26.05.1991 6. Kontakti: Femër Email: Tel: vula.elsa@gmail.com /elsa.vula@uni-gjk.org

More information

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA DEPARTAMENTI I GJUHËS ANGLEZE PROCESI I PËRKTHIMIT TË ACQUIS COMMUNAUTAIRE NË GJUHËN SHQIPE

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA DEPARTAMENTI I GJUHËS ANGLEZE PROCESI I PËRKTHIMIT TË ACQUIS COMMUNAUTAIRE NË GJUHËN SHQIPE UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA DEPARTAMENTI I GJUHËS ANGLEZE PROCESI I PËRKTHIMIT TË ACQUIS COMMUNAUTAIRE NË Udhëheqës shkencor: Prof. Dr. Nonda VARFI Kandidate: MA Adelina ALBRAHIMI

More information

Çështje të të Drejtave të Njeriut, Diskriminimit dhe Barazisë Gjinore në Mediat Shqiptare

Çështje të të Drejtave të Njeriut, Diskriminimit dhe Barazisë Gjinore në Mediat Shqiptare I Çështje të të Drejtave të Njeriut, Diskriminimit dhe Barazisë Gjinore në Mediat Shqiptare Analizë Dasara Dizdari-Zeneli Çështje të të Drejtave të Njeriut, Diskriminimit dhe Barazisë Gjinore në Mediat

More information

Education Sector. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Shqipëria. Analizë e Politikës Arsimore Çështje dhe Rekomandime

Education Sector. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Shqipëria. Analizë e Politikës Arsimore Çështje dhe Rekomandime Education Sector United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Shqipëria Analizë e Politikës Arsimore Çështje dhe Rekomandime Prill 2017 Shqipëria Analizë e politikës arsimore Çështje

More information

Ndalimi i ndëshkimit trupor në shkolla Përgjigje në pyetjet që shtrohen më së shpeshti

Ndalimi i ndëshkimit trupor në shkolla Përgjigje në pyetjet që shtrohen më së shpeshti Ndalimi i ndëshkimit trupor në shkolla Përgjigje në pyetjet që shtrohen më së shpeshti Nisma Globale për t i Dhënë Fund Ndëshkimit Trupor të Fëmijëve 1 Në këtë seri: Ndalimi i ndëshkimit trupor të fëmijëve:

More information

OFENDIMI DHE SHPIFJA SI PJESË E REFORMAVE MEDIATIKE

OFENDIMI DHE SHPIFJA SI PJESË E REFORMAVE MEDIATIKE SHOQA T E GAZE A T TË MA ARËVE QEDON ISË OFENDIMI DHE SHPIFJA SI PJESË E REFORMAVE MEDIATIKE KY PUBLIKIM ËSHTË HARTUAR ME NDIHMË TË BASHKIMIT EVROPIAN Ofendimi dhe shpifja si pjesë e reformave mediatike

More information

TEMA DOKTORALE TRAFIKIMI I PERSONAVE. DIMENSIONI HUMAN DHE KARAKTERI LIGJOR I LUFTËS NDAJ TIJ

TEMA DOKTORALE TRAFIKIMI I PERSONAVE. DIMENSIONI HUMAN DHE KARAKTERI LIGJOR I LUFTËS NDAJ TIJ REPUBLIKA E SHQIPËRISË U N I V E R S I T E T I I T I R A N Ë S FAKULTETI I DREJTËSISË DEPARTAMENTI I SË DREJTËS PENALE TEMA DOKTORALE TRAFIKIMI I PERSONAVE. DIMENSIONI HUMAN DHE KARAKTERI LIGJOR I LUFTËS

More information

Raport - analizë NIVELI I RECIDIVIZMIT TË TË MITURVE NË KONFLIKT ME LIGJIN NË SISTEMIN PENITENCIAR

Raport - analizë NIVELI I RECIDIVIZMIT TË TË MITURVE NË KONFLIKT ME LIGJIN NË SISTEMIN PENITENCIAR Raport - analizë NIVELI I RECIDIVIZMIT TË TË MITURVE NË KONFLIKT ME LIGJIN NË SISTEMIN PENITENCIAR 2013-2014 Korrik, 2015 77 Raport analizë NIVELI I RECIDIVIZMIT TË TË MITURVE NË KONFLIKT ME LIGJIN NË

More information

NJËSIA 4: Konflikti Çka duhet bërë nëse nuk pajtohemi?

NJËSIA 4: Konflikti Çka duhet bërë nëse nuk pajtohemi? NJËSIA 4: Konflikti Çka duhet bërë nëse nuk pajtohemi? Koncepti i paqes ka një dimension të rëndësishëm kulturor. Tradicionalisht, në kulturat e lashta të lindjes, paqja ka të bëjë më shumë me paqen e

More information

Për Shkollën Qendër Komunitare -

Për Shkollën Qendër Komunitare - DREJTORIA ARSIMORE RAJONALE KORÇË UDHËZUESI I GJITHËPËRFSHIRJES Për Shkollën Qendër Komunitare - Mbështetur nga UNICEF Dhjetor, 2014 1 Ky material u përgatit në kuadrin e Programit të Arsimit Bazë të UNICEF-it

More information

VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor

VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor VNMS Shqipëri SEKSIONI 3 Kuadri Ligjor : Faqe 2 nga 31 PËRMBAJTJA 3.1 Hyrja 3 3.2 Kërkesat ndërkombëtare 3 3.2.1 Shqyrtimi i politikës mjedisore dhe sociale të BERZH 4 3.3 Legjislacioni i Bashkimit Evropian

More information

RAPORTI I PARË PËR REFORMIMIN E ARSIMIT TË LARTË DHE KËRKIMIT SHKENCOR

RAPORTI I PARË PËR REFORMIMIN E ARSIMIT TË LARTË DHE KËRKIMIT SHKENCOR KOMISIONI PËR ARSIMIN E LARTË DHE KËRKIMIN SHKENCOR Krijuar nga Kryeministri Drejtuar nga Dr. Arjan Gjonça RAPORTI I PARË PËR REFORMIMIN E ARSIMIT TË LARTË DHE KËRKIMIT SHKENCOR Tiranë, Janar- Prill 2014

More information

Korniza evropiane e kualifikimeve (KEK) për mësimin gjatë gjithë jetës. Korniza Evropiane e Kualifikimeve

Korniza evropiane e kualifikimeve (KEK) për mësimin gjatë gjithë jetës. Korniza Evropiane e Kualifikimeve Korniza evropiane e kualifikimeve (KEK) për mësimin gjatë gjithë jetës Korniza Evropiane e Kualifikimeve Europe Direct është një shërbim, që u ndihmon të gjeni përgjigjet në pyetjet tuaja rreth Bashkimit

More information

Administrata Publike dhe implementimi i Shërbimit Civil në funksion të saj UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES

Administrata Publike dhe implementimi i Shërbimit Civil në funksion të saj UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE JURIDIKE MASTER SHKENCOR NË ADMINISTRIM PUBLIK TEZË: ADMINISTRATA PUBLIKE DHE IMPLEMENTIMI I SHËRBIMIN CIVIL NË FUNKSION TË SAJ. DIPLOMANTE

More information

BARAZIA GJINORE në Shqipëri

BARAZIA GJINORE në Shqipëri BARAZIA GJINORE në Shqipëri Dhuna në familje Dhuna në familje është një problem i mbarë shoqërisë; Legjislacioni aktual e kërkon tashmë ngritjen e një sistemi të mekanizmi referimi; Asnjë institucion/individ

More information

Raport vlerësues i përputhshmërisë së legjislacionit ekzistues vendas me Konventën për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar

Raport vlerësues i përputhshmërisë së legjislacionit ekzistues vendas me Konventën për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar Projekti i Programit për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara Promovimi i të drejtave të aftësisë së kufizuar në Shqipëri, Program mbështetës për Konventën për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara

More information

Zhvillimi rural me pjesëmarrje në Shqipëri

Zhvillimi rural me pjesëmarrje në Shqipëri PhD Enea Hoti MA Orsiola Kurti Zhvillimi rural me pjesëmarrje në Shqipëri: Gjendja aktuale dhe sfidat e ardhshme Hyrje Zonat rurale në Shqipëri vuajnë nga përdorimi jo efiçient i burimeve, nga performanca

More information

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË DEPARTAMENTI I SË DREJTËS PENALE DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR

UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË DEPARTAMENTI I SË DREJTËS PENALE DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I DREJTËSISË DEPARTAMENTI I SË DREJTËS PENALE DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR VEPRAT PENALE NË ADMINISTRATËN PUBLIKE, ASPEKTET DOKTRINALE DHE PRAKTIKE

More information

MEDIA SHQIPTARE DHE STANDARDET EVROPIANE

MEDIA SHQIPTARE DHE STANDARDET EVROPIANE Albanian Media Institute Instituti Shqiptar i Medias MEDIA SHQIPTARE DHE STANDARDET EVROPIANE 81 MEDIA SHQIPTARE DHE STANDARDET EVROPIANE Raport i bazuar mbi Treguesit e Këshillit të Evropës mbi Median

More information

RAPORT STUDIMOR. MonitoriMi i Procesit të Vettingut të gjyqtarëve dhe ProkurorëVe në Periudhën Janar 2017 Qershor 2018

RAPORT STUDIMOR. MonitoriMi i Procesit të Vettingut të gjyqtarëve dhe ProkurorëVe në Periudhën Janar 2017 Qershor 2018 RAPORT STUDIMOR MonitoriMi i Procesit të Vettingut të gjyqtarëve dhe ProkurorëVe në Periudhën Janar 2017 Qershor 2018 RAPORT STUDIMOR Monitorimi i Procesit të Vettingut të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në

More information

KORRUPSIONI DHE ANTIKORRUPSIONI NË SISTEMIN E DREJTËSISË

KORRUPSIONI DHE ANTIKORRUPSIONI NË SISTEMIN E DREJTËSISË KORRUPSIONI DHE ANTIKORRUPSIONI NË SISTEMIN E DREJTËSISË Për autorin: Cristi Danilet është 34 vjeç dhe ka qene gjyqtar që prej 1998. Që nga viti 2003, ka qenë anëtar i një numri organizatash te ndryshme

More information

COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS

COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS CONSEIL DE L EUROPE COUNCIL OF EUROPE COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L HOMME EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS Këshilli i Evropës/Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut, 2012. Ky përkthim u krye me mbështetje

More information

AKSESIMI I SHËRBIMEVE SHËNDETËSORE NGA GRUPET NË NEVOJË

AKSESIMI I SHËRBIMEVE SHËNDETËSORE NGA GRUPET NË NEVOJË miuro per Apollinem medicum et Sanitiam et Remediatiam et deo s universos et universas, scitores faciens, perficiam secundem possibilitatem et actionem et iudicium meu AKSESIMI I SHËRBIMEVE SHËNDETËSORE

More information

BRIEFS MACEDONIA B NDIKIMI I BASHKËSIVE FETARE NDAJ INSTITUCIONEVE DHE POLITIKËS NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË

BRIEFS MACEDONIA B NDIKIMI I BASHKËSIVE FETARE NDAJ INSTITUCIONEVE DHE POLITIKËS NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË POLICY EU POLICY BRIEFS MACEDONIA B Shkurt 2015 NDIKIMI I BASHKËSIVE FETARE NDAJ INSTITUCIONEVE DHE POLITIKËS NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË www.kas.de/mazedonien Në këtë punim analizohet ndikimi i bashkësive

More information

Tidita ABDURRAHMANI Universiteti Hëna e Plotë Bedër Tirana/Albania

Tidita ABDURRAHMANI Universiteti Hëna e Plotë Bedër Tirana/Albania Tidita ABDURRAHMANI Universiteti Hëna e Plotë Bedër Tirana/Albania Shërbimi Psiko-Social në Institucionet e Arsimit Parauniversitar në Shqipëri dhe Perceptimet e Mjedisit Shkollor mbi Këtë Shërbim Abstrakt

More information

UDHËRRËFYESI I DREJTAVE TË NJERIUT I BE-SË PËR LIRINË E SHPREHJES ONLAJN DHE OFLAJN

UDHËRRËFYESI I DREJTAVE TË NJERIUT I BE-SË PËR LIRINË E SHPREHJES ONLAJN DHE OFLAJN KËSHILLI I BASHKIMIT EVROPIAN UDHËRRËFYESI I DREJTAVE TË NJERIUT I BE-SË PËR LIRINË E SHPREHJES ONLAJN DHE OFLAJN Mbledhja e Këshillit të Punëve të Jashtme Bruksel, 12 maj 2014 Këshilli miratoi udhërrëfyesin

More information

ÇËSHTJET GJINORE DHE KONTROLLI I ARMËVE TË VOGLA DHE TË LEHTA (SALW)

ÇËSHTJET GJINORE DHE KONTROLLI I ARMËVE TË VOGLA DHE TË LEHTA (SALW) This project is funded by the European Union Empowered lives. Resilient nations. Hyrja Politikat për kontrollin e armëve të vogla dhe të lehta kanë si qëllim që të rrisin sigurinë e përgjithshme të qytetarëve

More information